Araştırmanın istihdam boyutundaki mevcut durumu ortaya koymak üzere ilgili kurumların düzenli olarak yayınlamış oldukları istatistik yıllıklarından, kurumların resmi web sitelerinde yayınlamış oldukları güncel bilgilerden ve ilgili kurumlarla yapılmış olan bilgi isteme amaçlı yazışmalardan elde edilen verilere yer verilmiştir.
Türkiye’de büro yöneticisi, sekreter veya yönetici asistanı gibi isimlerle anılan meslek mensuplarını yetiştirmek üzere lisans düzeyinde tek eğitim kurumu olan Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının öncelikli istihdam alanı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarıdır. Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının ikinci önemli istihdam alanı ise büro yönetimi ve yönetici asistanlığı ön lisans programlarında eğitim veren meslek yüksekokullarıdır. Asli misyonu öğretmenlik veya öğretim görevliliği olan Büro Yönetimi Eğitimi mezunları kamu ve özel sektörde orta düzey yönetici, yönetici asistanı ve memurluk gibi görevleri icra edebilmektedir. Son yıllarda Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının MEB kurumlarına öğretmen olarak atanma oranlarında azalma nedeniyle ana yetiştirilme misyonu ters olmasına rağmen kamu ve özel sektörde istihdam oranı artmaya başlamıştır.
Büro Yönetimi Eğitimi bölümü mezunlarının MEB’e bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına Sekreterlik Grubu öğretmeni olarak atanmalarında sorun yaşanmadığı 2000 yılına kadar mezunlar genelde MEB Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı Anadolu Ticaret Meslek ya da Ticaret Meslek Liselerine öğretmen olarak atanmaktaydı. Ancak atandıkları okullarda genelde muhasebe programı olduğundan büro yönetimi ve sekreterlik programı az olduğundan muhasebe programı derslerine girmişlerdir. MEB’in uygulamalarında; muhasebe, turizm ve sekreterlik grubu öğretmenlerinin maaş karşılığı girebileceği dersler hemen hemene aynı
olduğundan ve 2000’li yıllara kadar ticaret meslek lisesi alan dersleri öğretmen açığı olduğundan “Büro Yönetimi Sekreterlik” programlarının meslek liselerinde az olması sorun olarak görülmemiştir. 2009-2010 eğitim öğretim yılı itibariyle MEB TTÖGM’ye bağlı okul/kurum sayısı 912’dir. Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlı okul ve kurumların %20’sinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunmaktadır. TTÖGM’ye bağlı eğitim kurumlarının %68’inde Muhasebe alanında, %35’inde de Bilişim Teknolojileri alanında eğitim verilmektedir. Ticaret Meslek liselerinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı en az paya sahiptir ve gün geçtikçe de diğer meslek alanlarına göre payı azalmaktadır. Son zamanlarda TTÖGM’ye bağlı okullarda Bilişim Teknoloji alanı açılmaya başlanmıştır. TTÖGM’ye bağlı okulların 317’sinde Bilişim Teknolojileri alanı bulunmaktadır. Önceleri ETÖGM’ye bağlı teknik liselerde açılan bilişim teknolojileri alanının son zamanlarda ticaret meslek eğitimi veren okullarda da açılması dikkat çekicidir.
Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının sekreterlik grubu öğretmeni olarak istihdam edilebilecekleri okullardan bir bölümü de Kız Teknik Öğretimi Genel Müdürlüğüne bağlıdır. 2009-2010 eğitim öğretim yılı itibariyle KTÖGM’ye bağlı Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunan okul sayısı 45’tir. Bu okulların 26’sı sınavla öğrenci kabul etmektedir. 2009-2010 eğitim öğretim yılı itibariyle ETÖGM’ye bağlı 4 okulda Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunmaktadır.
Büro Yönetimi Eğitimi bölümünde hukuk sekreterliği ve tıp sekreterliği özel alan dersleri okutulmaktadır. Uzmanlık gerektiren bu dersleri görmüş olan bölüm mezunlarının Sağlık İşleri Dairesi Başkanlığına bağlı Sağlık Meslek Liselerindeki Tıbbi Sekreterlik alanının ve Ticaret Meslek Liselerindeki Adalet alanının özel alan derslerine girmeleri mümkündür. Ancak son yıllarda tıbbi sekreterlik bölümü özel alan öğretmenliği için yani Sağlık Hizmetleri Sekreterliği branşı için “Sağlık Eğitim Fakültesi”, “Sağlık Bilimleri Fakültesi”, “Sağlık Yüksekokulu” ve “Sağlık İdaresi Yüksekokulu” mezunlarından tercih yapılmaktadır. Şu an Ticaret Meslek Liseleri bünyesinde bulunan “adalet” alanında görev yapacak adalet branşı öğretmenliği için “Hukuk Fakültesi”, “Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi”, “Kamu Yönetimi“ yükseköğretim programları mezunları arasından seçim yapılmaktadır.
Büro Yönetimi Eğitimi mezunları, öğrenim görmüş oldukları programın asli misyonu çerçevesinde “Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı” ön lisans programını
uygulayan meslek yüksekokullarında öğretim görevlisi olarak istihdam edilebilmektedirler. Türkiye’de 2009-2010 eğitim öğretim yılı itibariyle “Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı” ön lisans programı bulunan 133 meslek yüksek okulu bulunmaktadır. Geçmiş yıllarda da olduğu gibi bu program için öğretim görevlisi ihtiyacı fazla olduğundan doğrudan bölümle ilgili özel lisans veya yüksek lisans eğitimi almış kişiler yerine programa yakın eğitimi almış çeşitli lisans ve yüksek lisans programlarından mezun kişiler tercih edilmiştir. Son yıllarda ülkemizin taşra bölgelerinde meslek yüksekokulu sayısı artmıştır. Genel olarak maliyeti en uygun programlardan oluğu için birçok meslek yüksekokulunda “Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı” programı açılmıştır. Ancak programın eğitim kalitesi açısından önemli olan yetkin öğretim görevlisi istihdamı, öğretim görevlisi ihtiyacının çok ve acil olması sebebiyle askıya alınmıştır. Önceleri, özellikle taşra bölgelerindeki yüksekokullarda , öğretim görevlisi ihtiyacı yöredeki ortaöğretim düzeyinde eğitim veren mesleki liselerinde görev yapan meslek dersleri öğretmenleri aracılığıyla giderilmekteyken günümüzde bu ihtiyaç; iktisat, işletme, kamu yönetimi, çalışma ekonomisi, turizm gibi lisans programlarından mezun olmuş ve yüksek lisans sahibi kişilerce giderilmektedir. Oysaki bahsi geçen programların asli misyonu meslek yüksekokullarına öğretim görevlisi yetiştirmek değildir. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü 2007-2008 Stratejik Plânında bölümün amacı “İktisatçı yetiştirmek” olarak ifade edilmektedir. (Stratejik Plân 2007-2008, 2007: 4). Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’nin resmi web sitesinde işletme bölümünün amacı, iş dünyasına uygun nitelikte muhasebe, finans, pazarlama uzmanları ile profesyonel yöneticiler yetiştirmektir şeklinde ifade edilmektedir. (http://iibf.marmara.edu.tr, 02.08.2010). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi resmi web sitesinde Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümünün temel amacı, kamu ya da özel sektör kuruluşlarında yönetici, mülki amiri, idari yargıç, uzman ya da müfettiş olarak çalışmayı hedefleyen öğrencilerine sağlam bir siyasal, sosyal ve hukuki temel edindirmektir şeklinde ifade edilmektedir. (http://www.politics.ankara.edu.tr, 02.08.2010). Görüldüğü üzere özellikle geçmiş yıllarda Türkiye’nin ciddi bir plânlama ve plânlara sâdık yönetim sorunu olduğu dikkat çekmektedir. Yüksek öğretim alanında hizmet veren birçok eğitim kurumunun misyonları dışında çalıştırılması ülkenin fiziki ve beşeri kaynaklarının israf edilmesine neden olmaya devam etmektedir.
Büro Yönetimi Eğitimi alanında lisans veya yüksek lisans seviyesinde mezun olup ta ülkemizdeki 133 meslek yüksekokulunda Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ön lisans programında öğretim görevlisi olarak çalışan kişi sayısı oldukça azdır. 1999- 2009 yılları arasında Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi anabilim dalından mezun olanların sayısı 58’tir. (http://tez2.yok.gov.tr, 11.05.2010) Bu 58 mezundan 32’si öğretim görevlisi olarak Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi, Polis Akademisi, Anadolu Üniversitesi ve çeşitli üniversitelere bağlı meslek yüksekokullarında çalışmaktadır.
Tablo 23: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi Ana Bilim Dalından 1999-2009 Yılları Arasında Mezun Olanların Sayıları
Yıllar Mezun Sayısı
1999 2 2000 1 2001 5 2002 9 2003 4 2004 3 2005 5 2006 3 2007 12 2008 9 2009 5 Toplam 58 Kaynak: http://tez2.yok.gov.tr, 11.05.2010
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Büro Yönetimi Eğitimi bölümüne 2008-2009 eğitim öğretim yılına kadar her yıl 10 öğrenci alınmaktaydı. 2008-2009 akademik yılından itibaren bu sayı 15’e çıkmıştır. 1999 yılından 2009 yılı da dahil olmak üzere programa kayıt hakkı kazanmış olan 115 öğrenciden ancak 58’i programı başarı ile tamamlayabilmiştir. Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programın bitiren 58 kişiden ise 32’si çeşitli yükseköğretim kurumlarında öğretim görevlisi olarak
istihdam edilebilmiştir. Görülmektedir ki Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programı mezunlarının %55’i akademisyen olarak istihdam edilmiştir. Büro Yönetimi Eğitimi yüksek lisans programından mezun olanlara YÖK’ün resmi web sitesinden ulaşılmış olup en son istihdam durumuyla ilgili bilgiler internet taraması sonucunda çalışmakta oldukları yüksek öğretim kurumlarının web sitelerinden elde edilmiştir.
Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik ön lisans programı müfredatında yer alan Klavyeli Yazım Teknikleri, Bilgisayar, Halkla İlişkiler, Hastane Otomasyonu, Sağlık Hizmetlerinde Yönetim, Tıpta İletişim Teknikleri, Mesleki Yazışma Tekniği ve Tıpta Toplam Kalite Yönetimi gibi derslerin öğretimine kaynaklar eden dersler (http://www.istanbul.edu.tr, 02.08.2010); Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi lisans programı müfredatında Klavye Teknikleri, Temel Bilgisayar Teknikleri ve Kullanımı, Mesleki Yazışmalar ve Bilgisayar Uygulamaları, Genel İşletme, İşletim Sistemleri ve Uygulamaları, Organizasyon ve Yönetim, İletişim ve İnsan İlişkileri, Veri Tabanı Yönetim Sistemi, Bilgisayar Donanım ve Ağ Yapıları, Bilgi ve Belge Yönetimi, Büro Hizmetleri Yönetimi, Pazarlama Yönetimi, İnsan Kaynakları Yönetimi, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Programlama Dilleri, Tıp Sekreterliği, Otomasyon Yazılımları ve Toplam Kalite Yönetimi gibi dersler adı altında yer almaktadır. Bu bakımdan Büro Yönetimi Eğitimi lisans programından mezun olmuş kişilerin Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik ön lisans programı bulunan 56 adet Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokullarında istihdam edilebilmesi gerekmektedir. Ancak uygulamada Büro Yönetimi Eğitim mezunlarının sağlık meslek liselerinin tıbbi sekreterlik alanında ve sağlık hizmetleri meslek yüksekokullarının tıbbi dokümantasyon ve sekreterlik alanlarında istihdam edildikleri görülmemektedir.
Büro Yönetimi Eğitimi programını lisans veya yüksek lisans düzeyinde bitirmiş olanların ülkemizde Adalet programı bulunan 10 adet meslek yüksekokulunda öğretim görevlisi olarak istihdam edilmeleri mümkündür. Büro Yönetimi Eğitimi lisans programında okutulmakta olan dersler adalet ön lisans programlarında okutulan derslerin birçoğuna kaynaklık edebilecek niteliktedir.
Mevcut durum dikkate alındığında gerek ortaöğretim düzeyinde gerekse de yüksek öğretim düzeyindeki mesleki eğitimde nitelikli öğretim elemanı yetiştirme ve istihdam etme konusunda ülkemizde bir plânlı çalışma söz konusu değildir. Ancak son
yıllarda ortaöğretim düzeyinde yürütülmekte olan MEGEP projesi ile yüksek öğretim düzeyinde yürütülmekte olan İKMEP projeleri nitelikli meslek elemanı yetiştirme konusunda umut ışığı olmaktadır.
4.2. Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarının İstihdamında Yaşanan Sorunlara Dair