Bu çalışmanın çıkış noktası olan Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının istihdam durumu dikkatle incelenmesi gereken bir konudur. Türkiye’de alanında tek fakülte olan Gazi Üniversitesine bağlı Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin; Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumlarına, özellikle de Ticaret ve Turizm Liselerine “öğretmen yetiştirme misyonu” çerçevesinde Büro Yönetimi Eğitimi bölümü dahil hiçbir bölümü 2000’li yılların başlarına kadar mezun, istihdam sorunu yaşamamıştır. 2010 yılına gelindiğinde ise fakültenin en çok talep gören bölümü olan muhasebe finansman eğitimi bölümü de dahil tüm bölümleri mezunlarını ana misyonları çerçevesinde istihdam edilmeme sorununu yaşamaktadır. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin tarihine ve gelişimine bakıldığında kurumun köklerinin 1956’da kurulan “Sekreterlik Öğretmeni Yetiştirme Merkezi”ne dayandığı görülmektedir. Ancak yıllar içerisinde gelişen ve değişen şartlar doğrultusunda sekreterlik bölümü modernize edilememiş fakültenin en son tercih edilen bölümü haline gelmiştir. Bakanlar Kurulunun 02.11.2009 tarihli kararı gereği Ticaret ve Turizm Eğitim Fakülteleri kapatılmıştır. 2010-2011 eğitim öğretim yılından itibaren bu fakültelere öğrenci alımı yapılmayacaktır.
Günümüzde Türkiye’de birçok yükseköğretim kurumu mezunu alanında istihdam sorunu yaşamaktadır. Mesleki ve Teknik Eğitim Fakültelerinden önce; Fen- Edebiyat fakülteleri, Fen Alan Öğretmenliği bölümü olan eğitim fakülteleri, Fransızca ve Almanca Eğitimi bölümleri gibi, dil öğretmeni yetiştiren eğitim fakülteleri istihdam sorunu yaşayan eğitim kurumları arasında yer almışlardır. Halen öğretmen yetiştiren fakülteler, çeşitli mühendislik fakülteleri, iktisadi ve idari bilimler fakülteleri vb. fakülte mezunları alanında istihdam edilememe sorununu yaşamaktadır. Ülkemizin gelişmekte olan ülke sürecini tamamlayıp ekonomik yapısını tam anlamıyla ıslah edememesi, geniş tabanlı karar süreci ile objektif uzun vadeli ihtiyaç analizlerinin yapılamayışı, kısa vadeli politik kararlarla yükseköğretimde okullaşmaya gidilmesi, ülkemizin kalkınma göstergeleri için niteliksel istatistiklerden çok niceliksel istatistiklerin baz alınması,
ülkemizdeki farklı bölgelerin kendine özgü yapı ve ihtiyaçları doğrultusunda ekonomi ve eğitim plânlarının hazırlanıp hayata geçirilememesi gibi nedenlerle Türkiye’de onbinlerce yükseköğretim mezunu alanında istihdam edilememektedir.
Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültelerinin kapatılması kararına kadar 2000-2010 yılları arasında “Büro Yönetimi Eğitimi” mezunlarının MEB tarafından mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına “Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu Öğretmeni” olarak atanma oranları aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 15: 2000-2009 Yılları Arasında Büro Yönetimi Eğitimi Mezunlarını MEB Tarafından İstihdam Oranları
Yıllar Mezun Sayısı (*) Atanan Sayısı (**) Atanma Oranı (%) 2000 61 55 90 2001 64 52 81 2002 44 41 93 2003 70 15 21 2004 69 32 46 2005 78 10 12 2006 79 0 0 2007 71 12 16 2008 69 3 4 2009 92 13 14 TOPLAM 697 233 33
Kaynak:(*) Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesinin 09.03.2010 tarihli ve B.30.2.GÜN.0.39.00.01/07-375 Sayılı Yazısı
(**)http://personel.meb.gov.tr, 12.07.2010
Tabloda görüldüğü üzere MEB mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına sekreterlik öğretmeni yetiştirmek üzere kökleri 1956 ya uzanan Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Büro Yönetimi Eğitimi bölümü 2000-2009 yılları arasında 697 öğrenciyi mezun etmiştir. Bölümün misyonuna uygun olarak mezun bu öğrencilerden ancak %33’ü MEB tarafından öğretmen olarak atanmıştır. %70’e yakın mezun ise bölümün kuruluş amacından uzak bir şekilde farklı alanlara yönelmek
zorunda bırakılmıştır. 2008 yılından itibaren Adalet ve Tıbbi Sekreter isimleri altında MEB tarafından yeni atama alanları açılmış ve bu branşlar için Büro Yönetimi Eğitimi mezunları tercih edilmemiştir.
Büro Yönetimi ve Sekreterlik Grubu Öğretmeni olarak atanan mezunların çoğu görevlendirildikleri mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı dışında, özellikle muhasebe finansman alanı derslerine girmektedirler. Büro Yönetimi Eğitimi mezunları; Sekreterlik Grubu öğretmeni olarak Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne, Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne ve Erkek Teknik Öğretim Genel Müdürlüğüne bağlı mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına MEB tarafından atanmaktadır. Sekreterlik grubu öğretmenlerinin büyük çoğunluğu TTÖGM’ye bağlı okullarda görev yapmaktadır. TTÖGM’ye bağlı okulların %20’sinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı bulunmaktadır. TTÖGM’ye bağlı okulların %68’inde ise muhasebe-finansman alanı bulunmaktadır. MEB’in norm uygulamalarına göre Sekreterlik grubu öğretmeni, muhasebe grubu öğretmeni ve turizm grubu öğretmeninin maaş karşılığı girebileceği dersler örtüşmektedir. Bu durum meslek dersleri öğretmeni ihtiyacının çok olduğu dönemlerde sorun olarak dikkat çekmemiştir. Ancak içinde bulunduğumuz şu dönemlerde görülmektedir ki mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında yeterince büro yönetimi ve sekreterlik alanı açılmaması büro yönetimi eğitimi mezunlarının istihdam alanının daralmasına yol açmıştır.
Büro Yönetimi Eğitimi mezunları son yıllarda yaşadıkları istihdam daralmasını aşmak için çoğu yükseköğretim mezununun yaptığı gibi Kamu Personeli Seçme Sınavında başarılı sonuçlar elde ederek çeşitli kamu kuruluşlarında genel idari hizmetler sınıfında “Veri hazırlama ve kontrol işletmenliği”, “Daktilograf”, “Memur”, adliyelerde “Zabıt Kâtibi” olarak çalışma eğilimine girmişlerdir.
MEB’e bağlı okullarda öğretmen olarak atanma sorunu ortaya çıkana kadar Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının akademik kariyer veya yüksek lisans yapma eğilimi içinde olmadıkları görülmektedir. Ancak istihdam sorunu birçok yüksekokul mezunu sevk ettiği gibi Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarını da yüksek lisans eğitimine sevk etmiştir. YÖK’ün Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültelerini kapatma kararından sonra mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarının meslek dersleri öğretmen ihtiyacını nasıl karşılayacakları merak konusu olmuştur. YÖK’ün yeni düzenlemesine göre yeni açılan turizm fakültelerinden veya alana kaynaklık eden derslerin gösterildiği YÖK’ün işaret
edeceği diğer fakültelerden mezun olanlar öğretmenlik tezsiz yüksek lisans programlarını ya da pedagojik formasyon eğitimlerini bitirmek suretiyle meslek dersleri öğretmeni adayı olabileceklerdir.
Türkiye’de 133 meslek yüksekokulunda Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ön lisans programı bulunmaktadır. Yukarıda da bahsedildiği üzere Büro Yönetimi Eğitimi mezunlarının 2000’li yılların başlarına kadar MEB okullarında atanma sorunu yaşamamış olmaları Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ön lisans programlarında Büro Yönetimi Eğitimi lisans mezunları dışında özellikle işletme, iktisat ve kamu yönetimi gibi lisans programlarından mezun olup yüksek lisans yapmış kişilerin öğretim görevlisi olarak yer almalarına neden olmuştur. İstihdamın en rahat olduğu zamanlarda büro yönetimi eğitimi mezunları yüksek lisans eğitimlerini tamamlayıp meslek yüksekokullarında öğretim görevlisi olmayı tercih etmemişlerdir. Türkiye’deki Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı ön lisans programı bulunan 133 meslek yüksek okulunda lisans veya yüksek lisans seviyesinde Büro Yönetimi Eğitimi mezunu öğretim görevlisi yok denecek kadar azdır. Aşağıdaki tablolarda bu iddiayı doğrulayan birkaç meslek yüksekokuluna ait öğretim görevlisi profili gösterilmektedir.
Tablo 16: Karaelmas Üniversitesi Devrek Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili
Öğretim Görevlisinin Bitirdiği Lisans Programı Öğretim Görevlisi Sayısı
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri 2
Maliye 2
Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik 2
Konaklama İşletmeciliği Eğitimi 1
İktisat 1
İşletme 1
Büro Yönetimi Eğitimi 0
TOPLAM 9
Tablo 17: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili
Öğretim Görevlisinin Bitirdiği Lisans Programı Öğretim Görevlisi Sayısı
Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri 1
İktisadi ve İdari Bilimler 3
Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik 3
Kamu Yönetimi 5
Muhasebe Finansman 1
İşletme 4
Ekonometri 2
İletişim Sanatları (Halkla İlişkiler) 1
Büro Yönetimi Eğitimi 0
TOPLAM 20
Kaynak: http://sbmyo.uludag.edu.tr, 02.08.2010.
Tablo 18: Süleyman Demirel Üniversitesi Şarkikaraağaç Meslek Yüksekokulu Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı Bölümü Akademik Kadrosunun Eğitim Profili
Öğretim Görevlisinin Bitirdiği Lisans Programı Öğretim Görevlisi Sayısı
İktisat 1
İşletme 1
Büro Yönetimi Eğitimi 0
TOPLAM 2
Tablo 19: Pamukkale Üniversitesi Çivril Atasay Kamer Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili
Öğretim Görevlisinin Bitirdiği Lisans Programı Öğretim Görevlisi Sayısı
İktisat 2 Bankacılık 1 Maliye 2 İşletme 4 Muhasebe Finansman 3 Bilgisayar 1
Büro Yönetimi Eğitimi 0
TOPLAM 13
Kaynak: http://cmyo.pau.edu.tr/yüksekokulpersoneli.html, 17.08.2010. Tablo 20: Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu İktisadi Programlar Akademik Kadrosunun Eğitim Profili
Öğretim Görevlisinin Bitirdiği Lisans/Yüksek Lisans Programı
Öğretim Görevlisi Sayısı
Hukuk 1
İşletme 2
Yönetim Organizasyon (Doktora) 1
Turizm 1
Konaklama İşletmeciliği 1
Büro Yönetimi Eğitimi (Yüksek Lisans) 5
Eko Turizm 1
TOPLAM 12
Tablo 20’de Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulunda Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı programı, Ağırlama Hizmetleri programı, Turist Rehberliği programı, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları programı ve Turizm ve Seyahat Hizmetleri programı gibi ekonomi ve ticaret ağırlıklı programlar okutulmaktadır. Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı programının derslerine giren 5 öğretim görevlisi yüksek lisans düzeyinde Büro Yönetimi Eğitimini bitirmişlerdir. Lisans düzeyinde ise Büro Yönetimi Eğitimi bölümü dışındaki bölümlerden mezun olmuşlardır.
Türkiye’de bir çok meslek dalında olduğu gibi Büro Yönetimi ve Sekreterlik alanı için de mesleki ehliyet ve yeterlilik standartları oluşturulmamıştır. Bu anlamdaki çalışmalar AB uyum çerçevesinde yürütülen projelerle birlikte çok yeni hayata geçirilmeye çalışılmaktadır. Sektörün kalifiye sekreterlik hizmetlerini yürütecek orta ve üst düzey çalışan ihtiyacı alan dışı kaynaklardan farklı eğitim programı mezunlarından karşılanmaktadır. Bu çalışma kapsamında Zonguldak Çaycuma Devlet Hastanesi’nde yapılan araştırma yukarıdaki iddiayı desteklemektedir. Aşağıdaki tabloda Zonguldak Çaycuma Devlet Hastanesi’ne sekreterlik hizmetleri ile ilgili görevlerde istihdam edilmiş personelin eğitim profili yer almaktadır.
Tablo 21: Zonguldak Çaycuma Devlet Hastanesinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Hizmetleri Kadroları ve Çalışan Sayıları
Çalışan Sayısı
Hizmet Alanı Kadro Adı
Kadın Erkek Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreter 0 0
Tıbbi Sekreter 0 0
Yönetici Asistanı 0 0
Büro Yönetimi ve Sekreterlik
Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni 18 22 Kaynak:Çaycuma Devlet Hastanesi’nin 18.03.2010 tarihli ve B.10.4.İSM.04.67.38.01/900/1978 sayılı yazısı
Hastaneler büro ve sekreterlik hizmetlerinin en yoğun olduğu kurumlardır. Tıp alanının kendine özgü iş ve işlemleri doğrultusunda özel alan bilgisi gerektiren
kadroların tahsis edilmesi hizmet kalitesi açısından son derece önemlidir. Ancak ülkemizde meslek standartları yeniden oluşturulduğundan birçok kurumumuzda ideal kadroları görmek mümkün değildir.
Tablo 22: Zonguldak Çaycuma Devlet Hastanesinde Büro Yönetimi ve Sekreterlik Hizmetleri Alanında Veri Hazırlama ve Kontrol İşletmeni Olarak Çalışanların Eğitim Profili
Cinsiyet Mezun Olunan Okul Seviyesi Mezun Olunan Program
K E Genel Lise 7 22 Tıp Sekreterliği 0 0 Yönetici Sekreterliği 0 0 Ortaöğretim Muhasebe 0 0
Ön Lisans Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik 0 0
Büro Yönetimi ve Sekreterlik 0 0
Diğer Programlar 7 3
Lisans Sağlık Hizmetleri Yöneticiliği 0 1
Yüksek Lisans 0 0
Toplam 14 26
Kaynak: Kaynak:Çaycuma Devlet Hastanesi’nin 18.03.2010 tarihli ve B.10.4.İSM.04.67.38.01/900/1978 sayılı yazısı
Çaycuma Devlet Hastanesi’nde Büro Yönetimi Hizmet alanında çalışanların bitirdikleri okul/program incelendiğinde alan dışı programlar dikkat çekmektedir. Meslek Standartlarının ve Performans yönetimi uygulamalarının hızlı bir şekilde hayata geçirilerek ülkemizde de her alanda kaliteye ulaşılması temenni edilmektedir.