Ankara enİv Vet Fak Derg, 4H, 159- 163,2001
Kobayın
(Cavia porcellus)
baş ve boyun bölgesinde bulunan lenf
düğümlerinin makro anatomisi
İsmail Önder ORHAN
Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Anatomi Anabilim Dalı, Ankara
Üzet: Bu çalı~ma, kobayın baş ve boyun bölgesinde bulunan lenf düğümlerinin lokalizasyonlarını belirlemek ;\lnae'yla yapıldı. Ara~tırmada farklı cinsiyelte ergin 7 kobay kuııanıldı. Le. parotideuın'da In. parotideus'un bulunduğu belirlendi. Le. ınandibulare'de In. buccalis. In. ınandibularis rostralis ve In ınandibularis caudalis'in bulunduğu saptandı. Le. CcrvICdle superficiale'de In. cervicalis superficialis dorsalis ve In. cervicalis superficialis ventralis'in bulunduğu göriildii. Le. cervicalc profundum'da sadece In. cervicalis profundus bulundu.
Anabtar kelimeler: Ba~ ve boyun. kobay, lenf düğümleri, makro anatomi
Macro ana to my of the head and neck Iymph nodes in the guinea pig
Summary: The present study was perforıned to deterınine the locations of the head and neck Iymph nodes in ıhe guinea pıg. Seven adult guinea pigs of both sexes were used in the study. Ln. parotideus has becn found in le. parotideum. Besides. In. buec;ı1is. In. mandibularıs rostra!İs and In. ınandibularis eaudalis h,ıve been found in le. mandihulare. It has been ohserved that In. cervieal" superfıeialıs dorsalis and In. eerviealis superfieialis ventralis were in le. cervicale superfieiale. However. only In. ce!"vical!.s profundus has been found in le. cervıcale profundum.
Key words : Guinea pig, head and neck, Iyınph nodes, macro anatoıny
Giriş
Lenf, intersitisyel doku sıvısının kapiller endotel'in-den kapiller boşluğa geçmesiyle oluşur. Lenf damarları aracılığıyla lenf vena'lara taşınır. Systema Iymphatieum, venöz sistemin devamını oluşturan bir sistemdir (4). Ana-tomik olarak lenf sistemi yüzeysel ve derin bölümlerden oluşur. Yüzeysel lenf düğümlerine deri altında tek tek rastlanabileceği gibi baş, boyun, koltukaltı ve kasık böl-gelerinde gruplar halinde de rastlanır. Lenf düğümlerinin sayı ve konumları arasında farklılıklar olabildiği gibi hay-van türleri arasında lenf merkezlerinde de farklılıklar gö-rüllir. Lenf düğümleri, lenf damarlarının akım yolu üze-rine yerleşmiş kompleks kapsüllü organlardır. Süzülen lenf sıvısı bir veya iki adet lenf damarı ile lenf düğümünü terkeder (i O).
Kanser tedavisinde lenf kanallarının seyri ve lenf düğümlerinin lokalizasyonu son derece önem kazanmış-tır. Kanserli hücrelerin vücuttaki diğer dokulam taşınması lenf akımı ile de olur. Lenf akımının seyrinin takibi ile kanserli hücrelerin hangi lenf düğümlerine ulaştığı ve hangi dokulara yayıldığı daha kolay tespit edilir (6). Baş ve boyun bölgesinde le. parotideum, le. mandihulare, le. reıropharyngeum, le. eervicale superficiale ve le. eer-vieale profundum olmak üzere heş lenf merkezi bulunur (1.2,7 -9).
Bu çalışmada kobay lenf düğümlerinin bir bölümü detaylı olarak incelenerek literatürdeki hoşluk doldunıl-maya çalışılmıştır. Konu ilc ilgilenenlere ve klinisyenıere yardımcı olmak amaçlanmıştır.
Materyal ve Metot
Çalışmada 7 ergin kobay kullanıldı. Boyama iş-leminden önce hayvanlara 5 mglkg Xylazin HCL (Ronı-pun) ile 35 mg/kg. Ketamin HCL (Ketalar) kom-hinasyonu intramuseuler yolla verilerek anestezi sağlandı. Lenf düğümlerini boyamak için, serum fizyolojik ile 1/15 oranında sulandırılmış yeşil renkli çini mürekkebi deri altı yolla enjekte edildi. Bir hafta sonra uyutulan deney hayvanlarının otolizini engellemek amacıyla % iO'luk for-mol solüsyonunun farklı hölgelere kas içi ve deri altı yolla enjeksiyonu yapıldı. Hayvanlar aynı oranda 1'01'11101 içeren havuzlarda saklandı. Daha sonra diseksiyoıı ya-pılarak bulgular alındı. Anatomik terİmlerde Nonıina Anatomica Veterinaria (ll) esas alındı.
Bulgular
Lymphocentrum mandibulareBu lenf düğümü merkezinde üç ayrı lenf düğümü gruhu hulunmaktadır. Bunlar; Lymphonodus hueealis, lymphonodus mandibularis rostralis ve Iynıphonodus mandibularis eaudalis' tir.
Lyıııplıoııodus hucc({lis (Şekil 2-a): M. bııceinaıor'ıın pars buccalis'i ile m. zygol11aticus arasında yer alan ln. bucealis'in medial'inden v. lahialis superior geçmektedir. M. huceinator'un dorsal' inde ve bu kasa paralelolarak hulunan In. huecalis oval yapıya sahip hir lenf dü-gü mü nden oluşmaktadır.
c
16() IsınaİI Öndcr Orhan
ŞckiiI. Ventra!' dcn görtınlim. figıırc I. Vcntral yicw.
<1-Lıı. Illandioularis rostralis. b- Ln. ınandİbularis caudalis. c- Ln. parotidcus. d- Lıı. ceryicalİs sl1pcrficialis vcntralis
Lyıııp!ıoııodus I1lwulihlıl(lris msımlis (Şekil 1-a,
2-b): Küçük bir lenf düğümü olan In. mandibularis rostralis mandibula ile cartilago scsamoidea mandibularis Iateralis arasında yer almaktadır. Yentral'inden a. facialis geçen lenf düğümünün lateral'inde m. masseter bulunmaktadır.
LYl1lp!ıOIlOdlıs 111£llıdilml(lris emıdalis (Şekil I-b,
2-c): Bir lenf düğümünden oluşan In. mandibulariscaudalis
m. digastricus'un venter rostralis'i ile platysma arasında bulunmaktadır. Spatium intermandibulae'dc yer alan lenf düğümünün dorsal'inden a. facialis ve a. facialis üze-rinden ayrılan rami masseterici'ler geçmektedir. Her iki lenf düğümü arasında bağ doku bulunmaktadır. tki hay-yanda asıl lenf düğümünün caudolateraJ'iııde bir lenf dü ğümü daha tespit edildi.
Şckil 2. Vcntrolateral'den görünüm. Figure 2. Ventrolatcral vicw.
a- Ln. buccalis, h- Ln. ınandibularis rostralis, c- Ln. ınandibularis caudalis. d- Ln. parotidcus. c- Ln. rctropharyngcus. f- Ln cervicalis superficialis veııtralis, g- Ln. ccrvicalis supcrficialis dorsalis, h- Ln. cervicalis profundııs.
Lymphocentrum parotideum
Bu merkezde sadece Iymphonodus parotideus yer almaktadır.
Lymplıol1odlıs parotideııs (Şekil i-c, 2-d): Platysma
ilc gl. parotis arasında oval bir yapıya sahip bir lenf dü-ğümUnden oluşmaktadır. Bu düğüm glandula parotis'in üzerinde cartilago auriculae'nın caudal'inde yer al-maktadır. Lenf düğümünün caudal kenan m. ster-nocephalicus'a temas etmektedir. Bazı bulgularda lenf
düğümünün etrafında soliter lenf düğümleri de tespit edil-miştir.
Lymphocentrum retropharyngeum
Bu merkezde sadece Iymphonodus retropharyngeus bulunmaktadır.
Lympl10170dııS retroplılll)'l1gelıs (Şekil 2-e): Larynx
hizasında bulunan lenf düğümü yassı bir yapıya sahip olup caudal ucu incelerek sonlanmaktadır. Dorsal'iııde nı.
162 ısmail Önder Orhan
longus colli, truncus vagosympathicus ve a. carotis com-munis bulunan lenf düğümünün ventral'inde v. jugularis ex terna, glandula parotis ve In. cervicalis superficialis ventralis bulunmaktadır.
Lymphoccntrum cervicale superficiale
B u' merkezde Iymphonodus cervicalis superficialis dorsalis ile Iymphonodus cervicalis superficialis ventralis bulunmaktadır.
l,ymphOlıodlıs cerviutiis supeı1icialis dor.wlis (Şekil 2-g): M. c1eidocephalicus'un pars cervicalis'i, m. tra-pezius'un pars cervicalis'i ve m. omotransversarius di-sekc edilerek bölgeden uzaklaştınldığında scapula'nın margo cranialis'inin ön kısmını dolduran corpus adi-posum içerisine gömülü olarak In. cervicalis superficialis dorsalis görülmektedir. Yassı oval bir yapıya sahip olan lenf düğümünün lateral yüzü m. omotransversarius'a temas etmekte olup bu kasın uzunluğunun tam ortasında bulunmaktadır.
Lymp/ıoııodııs cervicahs sııper/icialis velltralis (Şekil i-d, 2-f): Kobayda bulunan en büyük lenf düğümü olan In. cervicalis superficialis ventralis m. ster-nonıastoideus ile m. sternohyoideus arasında yer al-maktadır. Medial'inde a. carotis communis ve truncus va-gosympathicus bulunan lenf düğümünün ventral yüzü platysma ile örtülüdür. A. carotis communis'e paralel ola-rak seyreden lenf düğümünün cranial ucu gl. man-dibularis'e temas etmektedir. Şekilolarak oval ya da uzun silindirik bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Lymphocentrum cervicale profundum
Bu merkezde sadece Iymphonodus cervicalis pro-fundus .bulunmaktadır.
Lymp/ıoııodııs cervicalis pro/il/u/us (Şekil 2-h): Bo-yunun ventral 1I3'ünde bulunan lenf düğümü m. ster-nomastoideus ilc m. longus colli arasında bulunmaktadır. Çok küçük olan bu lenf düğümü oval bir yapıya sahip olup m. longus colli'ye paralel olarak seyretmektedir.
Tartışma ve Sonuç
Le. parotideum'da tavşanda Inn. parotidei rostrales ve In. parotideus caudalis'in bulunduğu belirtilmiştir (12). Sıçanda In. parotidicus'un v. jugularis externa'nın dorsal' inde bir adet olarak bulunduğu ve bu lenf dü-ğümünün etrafında aksesuar çok sayıda lenf düğümünün yerleştiği bildirilmiştir (8). Çalışmada ise kobayda gl. pa-rotis'in üzerinde cartilago auriculae'nın caudal'inde bir lenf düğümü ve bu lenf düğümünün etrafında soliter tarz-da lenf düğünıleri tespit edilmiştir.
Lc. mandibulare'de sıçanda lükrük bezlerinden gl. submaxillaris ile gl. sublingualis major'un cranial'inde, derinin hemen altında genellikle üç lenf düğümü bu-ltınduğu belirtilmiştir (5,8, 14). Craige (3), tavşanda man-dibula'nın altında bulunan lenf düğümlerini Inn. sub-maxillares olarak belirtmektedir. Popesko ve ark. (13)
kobayda In. mandibularis rostralis'i m. mentalis ile 111. di-gastricus' un venter rostralis' i arasında, v. labialis in-ferior'un medial'inde: In. mandibularis caudalis'in de nı. digastricus'un venter rostralis'.i ile platysİııa arasında a. facialis'in ventral'inde yer aldığını göstermektedir. Ya-pılan çalışmada, Popesko ve ark. (13)'nm In. man-dibularis caudalis' e ait verdiği bilgilere uyumlu sonuçlar alınmasına karşın, In. mandibularis rostralis'in bc-Iirtiknlerden farklı olarak mandibula ile cartilago sc-samoidea mandibularis lateralis'in arasında bulunduğu tespit edilmiştir.
Popesko ve ark. (U) kobayda v. jugularis ex-terna'nın v. maxillaris ve v. linguofacialis olarak ikiyc dallandığı noktada bulunan lenf düğümünü In. ret-ropharyngeus medialis olarak isimlendirmiştir. Yapılan çalışmada In. retropharyngeus'un, Popesko ve ark. (l3)'ndan farklı olarak Orhan (l2)'ın tavşanda belirttiği bulguya benzer şekilde; laryııx hi/asında bulunduğu ve dorsal'inde m. longus colli, truncus vagosympathicus ve a. carotis communis, ventral'inde ise v. jugularis externa ve glandula parotis'in yer aldığı tespit edilmiştir.
Sıçanda Inn. cervicales superficiales ventra1es, gl. parotis'in ortasında gömülü olarak hemen deri altında, v. jugularis externa'yı oluşturan v. facialis anterior ile v. fa-cialis posterior'un birleşme yerinin craniahnde bu. lunduğu belirtilmiştir (5,8,14). Tavşanda ise yalnız In. cervicalis superficialis' in varlığı bildirilmiştir (12). Ya-pılan çalışmada kobayda In. cervicalis superficıalis vent-ralis'in vücuttaki en büyük lenf düğümü olduğu ve m. sternomastoideus ile m. sternohyoideus arasında yer al-dığı, In. cervicalis superficialis dorsalis' in ise nı. omo-transversarius' un altında scapula' nın margo cranialis' inin önünde bulunduğu saptanmıştır.
Sıçanda le. cervicale profundum' da In. cervicalis profundus cranialis ve In. cervicalis profundus caudalis bulunduğu belirtilmiştir (5,R). Craigie (3) tavşanda bo-yunda a. carotis communis ile birlikte derinde bulunan lenf düğümlerinin hepsini Inn. cervicales profundi olarak kabul etmiştir. Çalışmada In. cervicalis profundus'un bo-yunun ventral 1/3'ünde m. sternomastoideus ilc m. longus colli arasında bulunduğu tespit edilmiştir.
Sonuç olarak, kobayda baş bölgesinde In. man-dibularis caudalis'in, boyun bölgesinde ise In. cervicalis superficialis ventralis'in iyi geliştiği belirlendi Baş ve boyun bölgesi lenfinin drenajını daha iyi anlamak için bu düğümlerle birlikte lenf kanallarının da çalışılması ge-rektiği kanısına varılmıştır.
Kaynaklar
ı.
Harone R (1984): Analomit' Compar£'t' des Mal1lmi{£'resDomesıiqut'S, Sp/wıchn%gi£'- J, ApfJ{/reil Digesıı/.
Ap-part'i! Rt'spiratoire. 37-67. Toın<;-3. Ediıioııs Vıgoı 23. Paris.
2. Haron R, Pavaux C, Hlin PC, Cuq P(ı974): Aı/ııs
d'Allu-tornit' du Lapin. 140-/4J, Masson C. Edileus Boulevard.
Ankara Üniv Vet Fak Derg. 48. 2001 163
3. Craigie EH (1969): Beıısley's Praclical Anaıomy of ıhe
Rahhit. Aıı Eleml'nıw}' hıharatory Texı-hook in
Mam-malian Anatomy. i i 8- i 20. 7th Ed. University of Toranto
Press. Toronto.
4. Erkoçak A(ı 978): Genel HıstoloJi. 2. Baskı. Ankara
Üni-versitesi Basınıevi. Ankara.
5. Hebel R, Slromberg MW (I 976): Analomy (!I' ıhe
La-homtory Rat. ılle Williams and Wilkins Company.
Bal-timore.
6. Köküuslu C (I 996): Geııel Paloloji. Medisan Yayınevi.
Ankara.
7. Mc Laughlin CA, Chiasson RB(1979): I-ahoralory
Aııa-tomyol' ılıe Rabhiı. 2nd cd. Wm C Brown Company
Puh-li.shers Duhuquc. lowa.
8. Mintli R (1961): Die Lymphknolen und Iymph,;ejıısse des
s.vrischen goldhamsıers. Aeta Anat. 46. 192-216.
Y. Mintli R (1965) Die Iymphknoıen und Iymphgejasse der
weissen ral/e (Rallus ııorvegicus. BerkenhoUl, Epivs
1101'-ve,;icus). Acta Anat. 62. 489-527.
iO. Nickcl R, Schummer A, Seiferle H(I 964): The Anatom)'
ol' ıhe Domesıic Animals. 311-354. Vol. 3. Verlag Paul
Parey. Berlin.
IL. Nomina Analomiea Velerinaria (I 994): Published by ıhe
Inlernatioııal Commiııees on Veler/ııarl' Gross Aııatomical
Nomeııc!aıure. Fourth Ed. New York.
12. Orhan
tü
(I 997): Yeııi Zelanda /(IV,IWI/ 'mil (()rl'cıologııscuııiculus I.)ho,~. ho\'tlll. iilihacok 1'1',;ii!füs ho"lu!fwıdo ver
alaıı leııf dültümleri ve hü)'ük 11'111,kwwllarllllll mok.
roallatomik ve suh,;ros incelelimI'si. Doktora tezi. AU
Sağ-lık Bilimleri EnstitüsiL Ankara.
13. Popesko P, Rajlova V, Horak J(I 992): A Colour Aıias oj
Smail Lahomıor)' Aııimals. Rahbiı-Guiııea Pı,;. Volume I.
Wolfe publishing Ltd. Bratislava.
14. Sarsılmaz M, Gezici M(1992): Gtiltüs ve kOr/II dışl/ıdaki
raıleııl'ııodülleriııiıı sııııj!aııdrrılm(ısı. Yeni Tıp Dcrg. 4. 7-12.
Yazışma adresi: Dr. ısmail Öııder arhmı
Aııkom Üııiversiıesi Veıeriııer Faküllesı A"alomi Anahilim Dalı
