Ankara Üniv Vet Fak Derg
47,319-323.2000
PUHU KUŞUNDA
(BUBO BUBO)
ARTERIA CELIACA'NIN
ANATOMİsİ
\
-Kenan A YCAN1 Ayhan DÜZLERı
The anatomy of the celiac artery in the eagle owl (Rubo bubo)
Summary: The celiac artery (arteria celiaca) of eagle owl (Bubo bubo) was studied anatomically by dissection methods in this investigation.
Celiac artery o.fthe eagle owl doesn't give off only two main ramus (truncus). The celiac artery has nine branches, namely esophageal artery (arteria esophagealis), dorsal proventricular artery (arteria proventriculus dorsalis), ventral proventricular artery (arteria proventricularis ventralis), dorsal gastric artery (arteria gastrica dorsalis), ventral gastric artery (arteria gastrica ventralis), pancreaticoduodenal artery (arteria pancreaticoduodenalis), spleenic arteries (arteriae splenicae or arteriae lienalis), duodenojejunal artery (arteria duodenojejunalis) and hepatic artery (arteria hepatica), in eagle owl.
lleocaecal artery (arteria ileocaecalis), right dorsal gastric artery (arteria gastrica dextra dorsalis) and right ventral gastric artery (arteria gastrica dextra ventralis) are not originatedfrom the celiac artery in this bird. The celiac artery of the eagle owl has no branch to colon
Key words: Anatomy, aortae, artery, bird, celiac artery, eagle owl.
Özet: Bu çalı~çmada puhu kuşunun (Bubo bubo) a.celiaca'sının anatomisi diseksiyonla incelendi. Puhu kuşunun a.celiaca'sının iki dala (ramus, truncus) ayrılmadığı görüldü. Bu kuşun a.celiaca'sından a.esophagealis, a.proventriculus do rsalis, a.proventricularis ventralis, a.gastrica dorsalis, a.gastrica ventralis, a.pancreaticoduodenalis, aa.splenicae (aa.lienalis), a.duodenojejunalis, a.hepatica (truncus hepaticus) adındaki arterler çıkmaktadır.
Kuşlardaki a.gastrica sinistra, a.ileocaecalis, a.gastrica dextra dorsalis ve a.gastrica dextra ventralis adındaki arterlerin puhu kuşunda a.celiaca'dan çıkmadığı ve a.celiaca 'nın colon'u beslemediği tespit edilmiştir.
Anahtar kelimeler: Anatomi, aortae, arteria celiaca, atardamar, puhu kuşu
(Bubo bubo)
I. Prof. Dr .. Erciyes Üniversitesi Tıp FakUltesi Anatomi Anabilim Dalı, Kayseri. 2. Araş. Gör., Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Anatomi Anabilim Dalı, Kayseri.
320
Giriş
Kuşlarda a.celiaca aortae'nin dalıdır. A.celiaca'nın dalları bezsel mideyi (pro-ventriculus), kassel mideyi (taşlık, venıriculus), dalağı, karacigeri, safra kesesini, pankreası ve duodenum'u besler 0,4,5,6,9). A.ccliaca iki ra-musa (tnıncus) ayrılır. Dalları bu ramuslardan çıkar 0,6,9). Tavukta a.celiaca ramus dexter ve ramus sinister'e ayrılmadan önce sırasıyla, ramus esophageus ve a.proventricularis dor-salis'i verir (8). Güvercinlerde a.celiaca ra-muslara ayrılmamaktadır (2) .
Nomina Anatomica Avium'a göre a.celiaca'nın dalları aşagıdaki gibidir O).
1- A.esophagealis
2- A.proventriculus dorsalis 3- Rr.esophageales
4- A.gastrica dorsalis
5- Ramus sinister arteriae celiacae a- A.proventricularis ventralis b- A.gastrica sinistra c- Rr.sacci d- A.gastrica ventralis e- A.hepatica sinistra f- A.gastroduodenalis
6- Ramus dextcr arteriae celiacae a- Aa.splenicae (Aa.lienales) b- A.hepatica dextra
c- A.ilcocecalis
d- A.pancreaticoduodenalis e- A.duodenojejunalis f- A.gastrica dcxtra dorsalis g- A.gastrica dextra ventralis h- Rr.sacci
7- Anastomosis arteriarum hepaticarum 8- Rr.mediani
Bu çalışmada, puhu kuşunun a.celiaca ve dallarının anatomisinin incelenmesi ve diger kuşlardan farklarının bulunup bulunmadıgının ortaya konulması amaçlandı.
K. AYCAN. A. DÜZLER
Materyal ve Metot
Memleketimizin her bölgesinde yaşayan Puhu kuşu (Bubo bubo) Baykuşgiller (Stri-gidac) familyasındandır (2,6).
Tedavi amacıyla Erciyes Üniversitesi Ve-teriner Fakültesi'ne gctirilen fakat ölen bir puhu kuşunun a.ccliaca'sının anatomisi diseksiyonla incelendi. Diseksiyon sırasında bistüri, makas, kostatom kullanıldı. Bulgular, otoliz başlamış olduğu ve damar çeperlerinin dayanıklılığından emin olunamadığı için, damar içi herhangi bir enjeksiyon (latex veya polyester) yapılmaksızın alındı.
Damarların isimlendirilmesinde Nomina Anatomica Avium'dan faydalanıldı (1).
Bulgular
Yapılan incelemeler sonucunda puhu ku-şunun a.celiaca'sının dallarının aşağıdaki gibi oldugu görülmüştür (ŞekilI ve 2).
A.Celiaea'oın dalları
1- A.esophagealis: Bu arter rr.esophagi denilen dalları ile esophagus'u besler.
2- A.proventriculus dorsalis: Proventricu-lus'un dorsal bölümünün arterial beslenmesini saglamaktadır.
3- A.duodenojejunalis: Duodenum'un son kısmı ile jejunum'un ilk kısmını beslemektedir.
4- Aa.splenicae (Aa.lienalis): Dalak a.celiaca'ya yapışık olarak bulunmakta ve bes-lenmesi aa.splenicae tarafından sağlanmaktadır. A.celiaca'dan dalağa uzanan iki ince damar (Aa.splenicae) olduğu görülmüştür.
A.celiaca bu dalları verdikten sonra a.hepatica, a.proventricularis ventralis, a.gastrica ventralis, a.gastrica dorsalis, a.pancreaticoduo-denalis adlı son dallarına ayrılmaktadır;
5- A.hcpatica: Bu arterin karaciğere gittiği ve porta hepatis'e varmadan a.hepatica dextra
ve a.hepatiea sinistra adlı dallara aynıdığı gö-ri.ilmilijtür. A.hepatiea dextra'dan çıkan bir dal (a.vesieae biliaris) safra kesesine gitmektedir.
6- A.proventrieularis ventralis: A.eeliaea'dan çıkarak glandular midenin ventral yüzüne
uza-mr.
7- A.gastriea ventralis: Bu arter vent-riculus'un ventral'inde rami sac ci denilen dallar vererek dağılmaktadır.
8- A.gastriea dorsalis: Bu arterin museular midenin dorsal kısmına gittiği ve ventriculus'un kaslanna dağıldığı görülmüştür.
Şekil - i. Puhu kuşunda a.celiaca'nın dalları Figurc -ı.Branches of celiac artcry in the eagle owl.
A- Vesicac felleae (biliaris), B-Karaciger (hepar), C-Proventriculus (glandular mide). D- Vcntriculus (muscular mide), E-Duodenıım, I-A.celiaca, 2-A.hepatica dcxtra. 3-A.hepatica sinistra, 4-A.esophagcalis, 5-A.proventricularis ventralis,
Şekil 2 . Puhu ku~unda a.eeliaea'nın daııarı. Figure 2. Branehcs of ecliae artcry in the eaglc ow!.
• a- Vcsieac biliaris, b-Karaeigcr, e-Provcntrieulus, d- Ventrieulus, c-Panercas, f-Ouodcnum, g-licn. h-Jejıınıım. 322
9-A.pancreaticoduodenalis: Duodenum ve pankreas' ın arterial beslenmesini sağlamaktadır.
Tartışma ve Sonuç
Yapılan literatür çalışmasında puhu ku-şunun (Bubo bubo) a.celiaca'sının anatomisinin incelendiği bir yayına rastlanmamıştır. Bulunan çalışmaların çoğu evcil kuşların anatomisini or-taya koymaktadır.
Puhu kuşunun a.celiaca'sının anatomisi ile kuşların genel anatomisi karşılaştırıldığında
3
a
ı-A.Ccliaea 2- A.Vcsiea biliaris 3- A.hcpatiea dcxtra 4- A.hcpatica sinistra 5- A.Esophagcalis 6- A.Provcntriculus dorsalis K. AYCAN. A. DÜZLERaşağıdaki farklılıklann veya benzerliklerin ol-duğu görülmektedir.
Kuşlarda a.celiaca iki ramusa (trunkus) ay-rılmaktadır (1,6,8,9). Bu ramuslardan sağ-dakinin soldakinden kalın olduğu be-lirtilmektedir (6). Tavukta a.celiaca ramus dexter ve ramus sinister'e ayrılmadan önce, sı-rasıyla, ramus esophageus ve a.proventriculus dorsalis'i verir (8). Güvercinlerde ise a.celiaca ramuslara ayrılmıyor (2). Bu çalışma puhu ku-şunun a.celiaca' sının ramuslara ayrılmadığını göstenniştir.
4
c
6
78
d 7 - A.Provcntrieularis vcntralis 8- A.Gastrica vcntralis 9- A.Gastrica dorsalis 10- A.Pancrcaticoduodcnalis ı1- Aa.Splcnieac (Aa.licnalcs) ı2- A.OuodcnojcjunaJis,Yapılan bu çalışma sonucunda, a,esophagealis, a.proventriculus dorsalis, a.proventricularis ventralis, a.gastrica dorsalis, a.gastrica ventralis, a.pancreaticoduodenalis, aa.splenicae (aa.lienales), a.duodenojejunalis adındaki arterlerin Nomina Anatomica Avium'da O) belirtildiği gibi a.celiaca'nın dal-ları olduğu, fakat trunkuslardan çıkmayıp di-rekt olarak a. celiaca'dan çıktığı görülmüştür.
Aa.splenicae'nin (aa.lienalis) bazen iki trunkusun ayrılma yerinden çıktığı bil-dirilmesine rağmen (6) incelenen puhu kuşunda bu duruma rastlanılmad!. Ayrıca, aa.splenicae'nin white plymonth ve white leghom'larda 2 - 6, brown leghom'larda ise 2 - 8 adet ince damarı kapsadığı bildirilmektedir (8). Puhu kuşunda aa.splenicae'nin yalnızca iki ince damardan oluştuğu görülmüştür.
A.esophagealis'in bazen a.celiaca'nın ya-kınında aorta descendens'ten veya a.carotis communis'in dalı olan a.esophagotracheo-bronchialis'ten çıktığı belirtilmiştir (6). İn-celenen puhu kuşunda a.esophagealis a.celiaca' dan çıkmaktadır.
A.hepatica dextra ve sinistra'nın ayrı trun-kuslardan çıktığı belirtilmiştir 0,8). Getty (6) bu arterlerin hepatik trunkus 'tan çıktığını be-lirtmektedir. Puhu kuşunda bu arterlerin a.hepatica'nın dalları şeklinde olması Getty (6)'nin bulgularına uymaktadır. Malinovsky (8) a.hepatica dextra'dan, flexura duodenojejunalis, safra kesesi ve safra kanalı'na uzanan ince dal-ların ayrıldığını belirtmiştir. Yine aynı ça-lışmada, sıklıkla a.celiaca'nın ramus dex-ter'inden çıkan ve safra kesesine uzanan bir damar olduğu da belirtilmektedir (8). Getty (6) hepatik trunkustan çıkan bir arterin ince bar-saklara gittiğini belirtmektedir. Puhu kuşunda bu arter görülmedi. A.vesicae biliaris'in No-mina Anatomica Avium'da O) belirtileniere uygun olarak a.hepatica dextra'dan çıktığı gö-rüldü.
Nomina Anatomica Avium'da
O)
kuşların a.celiaca'sından çıktığı belirtilen a.gastrica si-nistra, a.ileocaecalis, a.gastrica dextra dorsalisve a.gastrica dextra ventralis adındaki arterler puhu kuşunun a.celiaca'sında yoktur. A.ileocaecalis'in haricinde bu arterlerin bes-lediği bölgeleri a.celiaca'nın diğer dalları bes-lemektedir.
Sonuç olarak, puhu kuşunda a.celiaca'nın anatomisinin diğer kuşlardan farklı olduğu gö-rülmüştür. Bir puhu kuşunda yapılan bu çalışma puhu kuşlarının genel anatomisini ortaya koy-maz, fakat kuşların vasküler anatomisi üzerine yapılacak olan çalışmalara ışık tutacaktır.
Kaynaklar
i. Baumel JJ,King SA, BrcasIIe .TE, Evans HE, Berge
.TCV (1993) Handhook of Aviwı Anatomv (Nomina Anatomica Avium). PlIblications of thc mltta! or-nitological club. Cambridge. Massachıısctts. pp: 407 -436.
2. Chiasson BR (ı964) Lahoratory Anatomy li/ the
Pi-geon. WM.C.Brown Company PlIblishers, DlIbuque, lowa. pp: 34 - 41.
3. Demirsoy A(!992) Yaşamın Temel Kuralları - Omur-galılar / Amniyota (Sürüngenler. Kuşlar. Memeliler) Cilt - III iKısım II. Meteksan A .. Ankara. s: !99 -265.363 - 369.
4. Doğucr S, Erençin Z (1964) Evcil Kuşların Kom-paratif Anatomisi. Ankara Üniversitesi Veteriner Fa-kültesi Yayınlan: 176. A.Ü. Basımevi. s: 68 - 77. 5. Evans EH (ı970) Guide ro DissectiOll ot' the
Bud-gerigar and Chieken. Department of Veterinary Ana-tomy - Physiology. School of Veterinary Medicine. University of Missouri. Co!umbia Caınpus. pp: 57 -65.
6. Getty R (1965) The Anatom)' ot' the Doml'stic Ani-mals. W. B. Saunders Company. London. Vol: 2. pp:
1990 - 1993.
7. Klziroğlu t(1989) Türkiye Kuşları. Orman Genel Mü-dürlüğü Eifitim Dairesi Ba\~kanlıifı Yayııı ve Tanıtma Şuhe Müdürlüğü Basım Tesisleri. Ankara. s:ı78 -ı82. 8. Malinovsky L, Novotna M (I 977) Brwıc!ıillf{ ot' the celiae artery in some domestic hirds. Anat Anz. 141.
136 - 146.
9. Nlckel R, Schummcr A, Seiferle E (1977) Analomy of the Domestic Birds. Verlag Paul Pareı'. Berlin. pp: 87-102.
Yazışma Adresi: Prof Dr. Kenan AYCAN
En'iyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Anatomi Anahilim Dalı Başkanı / Kayseri
