TÜRKİYE’DE MODERNİZM SONRASI SOSYAL İÇERİKLİ AFİŞLERDE GÖRSEL VE TİPOGRAFİK
DEĞİŞİMLER (Yüksek Lisans Tezi) Yalın Tolga TEKDEMİR
Grafik Tasarım Anabilim Dalı
Yüksek Lisans Tezi
TÜRKİYE’DE MODERNİZM SONRASI SOSYAL İÇERİKLİ
AFİŞLERDE GÖRSEL VE TİPOGRAFİK DEĞİŞİMLER
Danışman:
Doç. Dr. Levent MERCİN
Hazırlayan: Yalın Tolga TEKDEMİR
Yalın Tolga TEKDEMİR’in hazırladığı “Türkiye’de Modernizm Sonrası Sosyal İçerikli Afişlerde Görsel ve Tipografik Değişimler” başlıklı Yüksek Lisans tez çalışması, jüri tarafından lisansüstü yönetmeliğinin ilgili maddelerine göre değerlendirilip oybirliği / oyçokluğu ile kabul edilmiştir.
.../.../2017
Tez Jürisi İmza
Kabul Red
Doç. Dr. Levent MERCİN(Danışman) Doç. Serdar TUNA
Yrd. Doç. Dr. Nazik ÇELİK
Doç.Dr.Fatih KIRIŞIK Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdür
Yüksek lisans tezi olarak sunduğum “Türkiye’de Modernizm Sonrası Sosyal İçerikli Afişlerde Görsel ve Tipografik Değişimler” adlı çalışmamın, tarafımdan bilimsel ahlak ve geleneklere aykırı düşecek bir yardıma başvurmaksızın yazıldığını ve yararlandığım kaynakların kaynakçada gösterilenlerden oluştuğunu, bunlara atıf yapılarak yararlanılmış olduğunu belirtir ve bunu onurumla doğrularım.
14/11/2017
Yalın Tolga
Ad Soyad: Yalın Tolga TEKDEMİR
Yalın Tolga TEKDEMİR 1990 yılında Eskişehir’de doğdu. İlköğretimini Porsuk İlköğretim Okulu’nda, orta öğretimini ise Süleyman Çakır Lisesi’nde tamamladı. 2008 yılında Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Resim-iş Öğretmenliği programına başladığı lisans eğitimini 2012 yılında tamamladı. 2012 yılında Kütahya Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Tasarım Anabilimdalı Tezli Yüksek lisans programına ve aynı yıl Eskişehir Osmangazi Üniversitesi’nde iş hayatına başladı ve halen çalışmaya devam etmekte.
ÖZET
TÜRKİYE’DE MODERNİZM SONRASI SOSYAL İÇERİKLİ AFİŞLERDE GÖRSEL VE TİPOGRAFİK DEĞİŞİMLER
TEKDEMİR, Yalın Tolga
Yüksek Lisans Tezi, Grafik Tasarım Anabilimdalı Tez Danışmanı: Doç. Dr. Levent MERCİN
EKİM, 2017, 89 Sayfa
Bu araştırma, Cumhuriyetin ilanı ile modernleşmeye başlayan Türkiye’nin önemli sanat dallarından biri olan afiş tasarımındaki biçim, içerik ilişkileri ve görsel değişikliklerin incelenmesi ve elde edilen verilerle gelecek nesillere kaynak olması amacı ile hazırlanmıştır.
Araştırmada Türkiye’de tasarlanan sosyal içerikli afişler incelenmiştir. Grafik tasarımın ve afiş tasarımının temel ilkeleri araştırılmış ve afişlerin temel tasarım kurallarına uygun olup olmadıkları irdelenmiştir.
Bu çalışmada literatür tarama tekniği ve eser analizi yöntemleri kullanılmış, elde edilen bulgular yorumlanmış ve afişin gelişim süreçleri anlatılmıştır.
Araştırmada aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır: Buna göre,
Cumhuriyetin başlangıcından günümüze baktığımızda ilk zamanlar daha çok grafik tasarım, alanında eğitim alan ya da bu konu hakkında yeterli bilgiye sahip kişiler tarafından sunulmuş bir hizmettir. Sonraki zamanlarda teknolojik gelişmeler, paralelinde artan ihtiyaçlar ve mevcut tasarımcıların bu ihtiyaçları karşılayamaması, belirli alanların haricinde afişlerde bir bozulmaya, birbirinin taklidi özgünlükten ve işlevsellikten uzak işler haline dönüşmesine sebep olmuştur.
ABSTRACT
VISUAL AND TYPOGRAPHIC CHANGES IN THE POSTERS WITH SOCIAL CONTENT IN POST-MODERN TURKEY
TEKDEMİR , Yalın Tolga
M. Sc. Thesis, Deparment of Graphic Design Supervisor : Assoc. Prof. Levent MERCİN
October, 2017, 89 page
This research has been prepared with the aim of examining the content and form relations and visual changes in poster design which is one of the important branches of art of Turkey, which has started to modernize with the Republican celebration and to be a source for future generations.
Social media posters designed in Turkey have been examined in the research. The basic principles of graphic design and banner design have been researched and it has been examined whether the banners conform to the basic design rules. The effects of developing technology and industry on poster design during the modernization period were investigated.
Literature scanning technique was used in this study, the findings were interpreted and development processes were explained.
After the interpretation of the findings, the results of the research problem were determined; A solution has been developed to resolve these problems.
The following results were obtained in the study:
When we look at the beginning of the Republic from the beginning of the day, we see more graphic design at first; is a service offered by those who have enough knowledge about this subject. Later, technological developments and the increasing need in parallel, and the inability of existing designers to meet these needs, led to the breakdown of banners in other areas, turning them into counterfeit originality and functionality away from functionality.
İÇİNDEKİLER
Sayfa
ÖZET...v
ABSTRACT...vi
GÖRSELLER LİSTESİ ……..………...ix
ÖNSÖZ……….......xii GİRİŞ……......1 BİRİNCİ BÖLÜM TASARIM KAVRAMI 1.1. TASARIM KAVRAMI ... 5 1.1.1. Tasarım Tanımı ... 5 1.1.2. Tasarımın Tarihçesi ... 6 1.1.3. Türk Tasarım Tarihi ... 7 1.1.4. Tasarımın Özellikleri ... 7 1.1.5. Tasarım Türleri ... 8 1.1.6. Tasarım Süreci ... 10
1.2. GRAFİK TASARIMI KAVRAMI ... 11
1.2.1. Grafik Tasarım Tanımı ... 11
1.2.2. Grafik Tasarımın Tarihsel Gelişimi ... 12
1.2.3. Türkiye’de Grafik Tasarımın Tarihsel Gelişimi ... 13
1.3. TİPOGRAFİ KAVRAMI………...15
1.3.1. Tipografi Tanımı………...15
1.4. AFİŞ KAVRAMI... 17
1.4.1. Afiş Tanımı... 17
1.4.3. Afişin Türkiye’deki Gelişimi ... 22
1.4.4. Cumhuriyet Dönemi Ünlü Türk Grafik Tasarımcıları………..26
1.4.4.1. İhap Hulusi Görey: (Kahire, 1898 - İstanbul, 1986) ... 26
1.4.4.2. Kenan Temizan: (İstanbul, 1895 - 1953) ... 27
1.4.4.3. Sait Maden: (Çorum, 1931 – İstanbul, 2013) ... 28
1.4.4.4. Mengü Ertel: (İstanbul, 1931 - 1999) ... 29
1.4.4.5. Yurdaer Altıntaş: (İstanbul, 1935) ... 30
1.4.4.6. Mesut Manioğlu: (İstanbul, 1927 - 2001) ... 31
1.4.4.7. Bülent Erkmen: (İstanbul, 1947) ... 31
1.4.5. Afiş Türleri ... 32
1.4.5.1. Sergilendikleri Mekânlara Göre Afişler ... 32
1.4.5.1.1 Dış Mekan Afişleri………....………...…….. ... ...32
1.4.5.1.2 İç Mekan Afişleri ………..……… ...33
1.4.6. İçeriklerine Göre Afişler ... 34
1.4.6.1. Reklam (Ticari) afişler ... 34
1.4.6.2. Kültürel afişler ... 34
1.4.6.3. Sosyal içerikli afişler ... 35
1.4.7. Afiş Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler ... 36
1.4.8. Siyasal İletişim Araci Olarak Afiş ... 38
1.4.9. Siyasal Reklamcılık... 39
1.5. MODERNİZM... 40
1.5.1 Türkiye’de Modern Sanatın Ortaya Çıkışı ... 41
İKİNCİ BÖLÜM BULGULAR VE YORUMLAR 2.1. BULGULAR VE YORUMLAR ... 45 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM SONUÇLAR VE ÖNERİLER 3.1. SONUÇ ………...………………....66 3.2. ÖNERİLER ………...……………….67 KAYNAKÇA ... 68 DİZİN………...77
GÖRSELLER LİSTESİ SAYFA
Görsel 1 Gutenberg Tarafından Yapılan İlk Kitap ve Sayfası ………....6
Görsel 2 Tipografik Afiş Örneği ………...16
Görsel 3 Piktogram Örneği Mezapotamya ………......18
Görsel 4 Saint-Flour Piskoposluğu (1454) ……….....19
Görsel 5 Frederic Walker “ Beyazlı Kadın” Afişi………...………....20
Görsel 6 Manet “Les Chats” Afiş, 19. Yüzyıl………...………20
Görsel 7 Toulouse Loutrec, Müzikaller için Yaptığı Afişler. ………...21
Görsel 8 Cheret, Müzikaller için Yaptığı Afişler………....21
Görsel 9 Samsun Milli Mücadele İlk Propoganda Afişi 1919 ………......22
Görsel 10 1921 Asker-i Osmaniye Seferberlik İlanı Afişi………...23
Görsel 11 1935 Hilal-i Ahmer (Kızılay) Afişi Anonim………..24
Görsel 12 1956 Chp Seçim Afişi Anonim ……….25
Görsel 13 İhap Hulusi Görey “Alfabe” Afişi……….…....27
Görsel 14 Kenan Temizan - “Haziran - Takvim Tasarımı ………....28
Görsel 15 Sait Maden - “Bugünün Diliyle Mevlana - Kapak Tasarımı………...29
Görsel 16 Mengü Ertel - “Keşanlı Ali Destanı - Tiyatro Afişi……….......30
Görsel 17 Yurdaer Altıntaş – ’25. Uluslararası Film Festivali Afişi……….
.
30Görsel 18 Mesut Manioğlu - “Türkiye Ulusal Verem Savaşı Derneği Afişi ……….....31
Görsel 19 Bülent Erkmen – “İstanbul Yorumu Afişi ………...32
Görsel 20 6. Lojistik Zirvesi Dış Mekan Afişi ………....-33
Görsel 21 İç Mekan Afiş Örneği ………..33
Görsel 22 Siyah Nokta Ortaya Çıktığı An Clerasil Kullan ………....34
Görsel 23 İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti, İstanbul Kültür Kenti Afiş Yarışması Birincisi ………35
Görsel 24 Su ve Kültür, Nazmiye Yavuz ………........36
Görsel 25 1950 İhap Hulusi Görey Seçim Afişi Örnekleri……….38
Görsel 26 1950 Demokrat Parti Seçim Afişleri ………..40
Görsel 28 Osman Hamdi Bey Tarafından Yapılan Kaplumbağa ………...42
Görsel 29 1882 Sanay-i Nefise Mektebi Kurucuları ..………......42
Görsel 30 İhap Hulusi Görey 1950’lerden “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” ..…………..43
Görsel 31 Mengü Ertel Afiş Örnekleri ………...44
Görsel 32 1927 Öncesi Himayeyi Etfal (Çocuk Esirgeme Kurumu)………..46
Görsel 33 1935 İhap Hulusi Görey “Kızılay Afişi”.....47
Görsel 34 1930 İhap Hulusi Görey “Chp” Seçim Afişi ………...48
Görsel 35 1945 İhap Hulusi Görey Devlet Hava Yolları Afişi………...49
Görsel 36 İhap Hulusi Görey “Ulusal Ekonomi ve Arttırma Kurumu Afişi”… ……...50
Görsel 37 1945 İhap Hulusi Görey Kurban Bayramı Deri Bağışı Kampanyası Afişi....51
Görsel 38 İhap Hulusi Görey 1945 Saygısızlıkla Savaş Derneği Afişi ………...52
Görsel 39 1947 İhap Hulusi Görey 19 Mayıs Milli Piyango Afişi ……….….….53
Görsel 40 1949 İhap Hulusi Görey Yalova Kaplıcaları Afişi...54
Görsel 41 İhap Hulusi Görey 1950 “Saatleri Ayarlama Enstitüsü ……….…...55
Görsel 42 İhap Hulusi Görey Eroin ve Akibeti Afişi……….....57
Görsel 43 1952 İhap Hulusi Görey Ev Kadını Afişi....58
Görsel 44 2011 Tema Fidan Kampanyası Afişi Anonim ………...59
Görsel 45 2013 Bülent Erkmen 32. İstanbul Film Festivali Afişi ”Uykusuz Geceler”………..
.
60Görsel 46 2012 49.Troia Festivali Afişi Birincilik Ödülü Refik Yalur………..61
Görsel 47 2013 Tasarımcı Baykuş Ajans “Uyuşuturucu” Afişi………....62
Görsel 48 2014 Yeşilay Alkol Bağımlılığına Karşı Tasarlanan Anonim Afişi....63
ÖNSÖZ
Afişler günümüzde en önemli kitle iletişim araçlarından birisidir. Sürekli artan iletişim ihtiyacı ve toplum gereksinimleri afiş tasarımın önemini daha çok açığa vurmaktadır. Bir afişin amacı hedef kitle ile iletişim kurmak ve bir mesajı hedef kitleye iletmektir. Bu araştırmada Türkiye’de Modern sanat kavramı incelenmiş ve bu modernitenin afiş tasarımına etkileri araştırılmıştır.
Tez kapsamında, Türkiye’de Afiş gelişimi bu gelişime öncü olan sanatçılar ve afişlerdeki modern etkiler üzerinde durulmuştur. Grafik tasarımın tarihteki gelişim süreci günümüze kadar incelenmiştir.
Bu araştırmada, yoğun araştırmalarının arasında, bana zaman ayırarak yol gösteren ve öngörüleri ile araştırmama ışık olan sevgili danışmanım Doç. Dr. Levent MERCİN’ e teşekkürü bir borç bilirim. Araştırma sürecimde bana her koşulda yardımcı olan aileme ve lisans hocalarıma sonsuz teşekkür ederim. Son olarak araştırmamı; yakın zamanda kaybettiğim, beni büyüten ve yetiştiren babaanneme bir minnet göstergesi olarak ithaf ederim.
GİRİŞ
Problem Durumu
İletişim, yüzyıllardır toplumların en temel gereksinimlerinden birisi olmuştur. Toplumlar iletişimi sağlamak için çeşitli yöntemler geliştirmiştir. Bu yöntemlerden biriside şüphesiz görsel algıyı uyararak toplum ve toplumlar arası görsel iletişimi sağlayan “tasarım” kavramı olmuştur. Tasarım kavramı ilk çağlarda, mağara duvarlarına yapılan resimlerle ortaya çıkmış ve zamanla kendi içinde alanlara ayrılmıştır. Bu alanlardan biriside Afiş tasarımıdır. Afiş tasarımı çağlar boyunca farklı coğrafyalarda kullanılmıştır. Kullanıldığı bölgelerin sosyal ve kültürel yapılarını yansıtmış ve bölgelere göre farklı şekillerde gelişmeler göstermiştir.
Avrupada 17.yy da yaşanan modernleşme hareketleri toplumu yeni değerler üretmeye ve bu değerler sistemi içinde yaşamaya yöneltmiştir. Bu doğrultuda avrupada afiş tasarımı alanında da değişimler yaşanmış ve günümüze kadar devam etmiştir.
Bu çalışma yukarıda belirtilen gerçeklerden yola çıkarak Türkiye’de 20. Yüzyılın başlarında ortaya çıkan modernleşme hareketlerinin ve Cumhuriyet dönemi ile gelen inkılaplarla yaşanan büyük değişikliklerin, Türkiye’de sosyal içerikli afiş tasarımının oluşumuna, gelişimine ve afiş tasarımının toplumu, gerçekleşen yeniliklere nasıl yönlendirdiği sorunsalını günümüze kadar araştırıp elde edilen sonuçlara göre değerlendirip modernizmin Türk Afiş sanatı üzerinde ne tür etkileri olduğunu ortaya çıkartmak amacıyla gerçekleştirilmiştir.
Araştırmanın Amacı
Türkiye’de Sosyal içerikli afiş tasarımının Cumhuriyet döneminden günümüze kadar, profesyonel tasarımcıların yapmış olduğu afişleri dönemsel olarak analiz etmektir. Bu amaca bağlı olarak aşağıdaki soruların yanıtları aranmıştır.
1- Modernizm nedir?
2- Modernizmin Türkiye’de grafik tasarım alanına etkileri nelerdir? 3- Modernizmin Türkiye’de afiş tasarımına etkileri nelerdir?
Araştırmanın Önemi
Bu araştırma Türkiye’de afiş tasarımının gelişimsel sürecinin dönemsel açıdan analiz edilip değerlendirilmesi ve elde edilen sonuçlara göre, grafik sanatçılarına, sanat öğrencilerine ve araştırmacılara öneriler geliştirilmesi bakımından önemlidir.
Araştırmanın Yöntemi
Araştırmada literatür tarama yönteminden yararlanılmıştır. Bu bağlamda araştırmacı tarafından alanında uzman kişilerin yayınları araştırılmış ve kaynaklar belirtilerek tezde kullanılmıştır. Ayrıca afiş tasarımları analiz edilmiştir.
Verilerin Toplanması
Araştırmada belirlenen amaca ulaşılması için gerekli olan veriler, araştırmacı tarafından literatürün taranmasından ve elde edilen bilgilerin araştırmacı tarafından birleştirilmesinden elde edilmiştir. Ayrıca, 16 adet sosyal içerikli afiş incelenmiş ve analizleri yapılmıştır.
Verilerin Analizi
Afişlerin incelenmesinde; mesaj, mesaj-imge bütünlüğü, sözel hiyerarşi, boşluk, farkedilirlik ve dikkat çekicilik gibi kriterler dikkate alınarak incelenmiş ve yorumlanmıştır.
BİRİNCİ BÖLÜM TASARIM KAVRAMI
1.1. TASARIM KAVRAMI 1.1.1. Tasarım Tanımı
Tasarım Latince’de “De Sign” kelimesinden türemiştir. Bu Fransızca’da “Dessein” İtalyanca’da ise “Designo” kelimeleri ile ifade edilir (Seylan, 2005:16).
Anlamsal olarak dizayn (design) kelimesi, iki kökten türemiştir. Tasarım “De- signare” kökünden meydana gelir. Signare kökü “signum” olup, işaret etmek, belirtmek anlamına gelmektedir. Tasarım kelimesi de dilbilim alanında; işaret etme, gösterme, biçim verme gibi ifade ediliyorken sözlük anlamı olarak da tasarlama ya da tasarlanan şekil olarak tanımlanmaktadır (Püsküllüoğlu, 1987:753).
Farklı bir anlam olarak tasarım; “zihinde kurmak, niyet etmek, kastetmek, çizmek, plan yapmak, proje yapmak, düzenlemek, icat etmek ve üretmek gibi birçok kelime ile ifade edilmektedir” (Odabaşı, 1996:17).
Tasarım bütün sanat dallarının temelini oluşturur. Temel prensip verilen mesajın daha rahat anlaşılmasıdır. “Tasarım, çağrışım yüklü, merak uyandıran bağlantılar kurmak amacıyla metaforlarla ve biçimlerle oynayarak düşünceler yaratır” (Çakır, 2007:22).
Tasarım kültürel ve toplumsal bir kavramdır. Tasarım öncelikle insanın hayal gücü ile ortaya çıkar, planlanır ve görsel olarak sunulur. Tasarım kavramı 19.yy’ da bilimsel olarak incelenmeye başlanmıştır ve günümüze kadar olan süreçte farklı anlamlar kazanamaya devam etmiştir. Çoğu kavram gibi tasarım kavramıda tam bir fikir ortaklığı sağlanamayan kavramlardandır. Tasarım ile ilgili ortaya konulmuş her tanım, tasarımın farklı yönlerini ortaya çıkarmıştır (Aytekin, 2008:29).
Tasarım günümüzde de tartışılan bir konudur. Farklı düşüncelere sahip tasarımcılar tarafından sürekli farklı anlamlar kazanan bir kavramdır.
“Elizabeth Adams Hurwitz’e göre. “Tasarım, gerekli olanın araştırılmasıdır” (Hurwitz; Akt: Becer, 1997: 32).
Prof. Robert Gillam Scott; “Ne zaman tanımlanmış bir amaç için bir şe yapıyorsak, o zaman tasarlıyoruz” demiştir (Scott, Akt: Becer, 1997: 32).
Türkiye’de tasarım kavramına yüklenen anlamlar ise tasarım; kalıp yada bir süsleme aracı değildir. Bir tasarımın kendi içinde bir dinamiğe ve bunun arkasında da bir plana ihtiyacı vardır. Bütün sanatların temelini tasarım oluşturur.
“Sanatsal yaratıcılıkta bütün olguların tasarıma dayandığı bir gerçektir. Bu yüzden tasarım aşamasında kendiliğinden ortaya çıkan her ürünün, başlangıç aşaması göz önüne alındığında bir tasarım olduğu düşünülebilir” (Karayağmurlar, 1993:150).
1.1.2. Tasarımın Tarihçesi
Tasarım tarihi, ilk mağara figürlerinden ilk yazıya kadar uzanmaktadır. Tarihte ilk yayınlar el yazması kitaplardır. Johann Gutenberg tarafından icad edilen matbaa basılı yayınlar ve kitapların yaygınlaşmasını sağlamış, bu aşamada kullanılan harf yapıları ve metinler tasarımın da ilk denemelerini oluşturmuştur (YALUR,2012:1).
Görsel 1: Gutenberg tarafından yapılan ilk kitap ve sayfası http://thecompletepilgrim.com/
Resim sanatının farklı alanları etkilemesi ile grafik, afiş, ürün ve katalogları ön plana çıkmaya başlamış, gazetenin de orataya çıkması ile bu alanlar genişlemiş, reklam ve tanıtım öne çıkmıştır. Örneğin; Tanıtım ve kataloglar ilk etapta gravür baskı ile
yapılmaktaydı, işlerin tanıtımını ve duyurusunu yapan afişler de kendi içerisinde ayrı bir alan haline geliyordu. Tasarımları yapanlar grafikerler değil ressamlardı bundan dolayı resimsel özellikler önde, tipografik özellikler ise geri planda kalıyordu. Fakat baskı tekniklerinin ilerlemesi, fotoğrafın geliştirilmesi ve tipografinin önem kazanması ile özellikle afiş tasarımı ve dolayısıyla grafik sanatlar resimden ayrı, tasarımın birer dalı olarak ortaya çıkmıştır.
1.1.3. Türk Tasarım Tarihi
Osmanlı 18.yy’ dan sonra batının sanat değerlerinden etkilenmeye başlamıştır. Bu bağlamda Rönesans’ın kültür değerleri de bu dönemden sonra Osmanlı devletinde etkililiğini arttırmış ve 1727 yılında İbrahim Müteferrika tarafından ilk Türk matbaası kurulmuştur.
Grafik tasarımı ve tasarım kavramını baskı ile bir bütün olarak düşünmek gerekir. Buna göre Türkiye’de Tasarımın ortaya çıkışını ilk Türk matbaasının kuruluşu ile bağdaştırabiliriz. O dönemlerde ülkemizde grafik tasarımcı ünvanına sahip sanatçılar olmadığından tasarım işlerini hattatlar yada kaligarafi sanatçıları üstlenmekteydi. Türkiye’de tasarım alanında uzmanlaşma Cumhuriyet’in ilanından sonra ilk kez 1933 yılında Güzel Sanatlar Akademisi’nde Mithat Özer tarafından kurulan, afiş atölyesinde başlamıştır. İstanbul’da 1957 yılında açılan Güzel Sanatlar Yüksek Okulu ise tasarım ve endüstriyel tasarım alanlarında uzman tasarımcılar yetiştirmeyi hedeflemiştir. Grafik tasarım eğitiminin yaygınlaşması, üretken ve nitelikli tasarımcıların yetişmesini sağlayarak; Logo, kapak tasarımı, afiş tasarımı, broşür, etiket, basın ilanı gibi alanlarda başarılı çalışmalar ortaya çıkmıştır.
1.1.4. Tasarımın Özellikleri
Tasarımın özellikleri aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır: İşaret etme, gösterme.
Tasarımların veya planların geliştirilme sürecidir. Bir problem ortadan kaldırmak için bir fikirdir.
İhtiyaca yönelik bir araştırmadır. Bir hedef doğrultusunda bir şey yapma. Zekanın ve yeteneğin ürünü olma. Bir fikri sanatsal olarak ifade etme
Görülebilme ve iletişimsel ya da işlevsel bir amaç içerme. İnsan zihnine duyu ve görsel bellek olarak bilgi sağlama. Bir projenin, bir eserin düşünülen ilk şekli olma.
Kâğıt üzerine çizilmek ya da başka bir tarzda ifade edilmek suretiyle tasarı halini alma. Belgelenebilen bir sonuç olma (http://acikerisim.deu.edu.tr).
1.1.5. Tasarım Türleri
Tasarım; biçim, estetik ve teknik alanların bir parçasıdır. Tasarımın hedefinde yarar sağlama ve Estetik haz uyandırma amacı vardır. Bu amaç doğrultusunda günümüz Endüstri sanayi ürünleri de tasarım ile iç içe geçmiştir. Bu bağlamda teknik ürünler ve sanat ürünleri arasında bir bağ kurulabilir.
Tasarım düşüncelerin, duyguların, durumların ve olayların hayal gücü yardımı ile farklı gruplara ulaşmasını sağlayan bir insan üretimidir. Tasarımda ürün iki gruptan oluşur, birincisi teknik beceri ve ustalık, ikincisi ise estetik anlatımdır. Birincisi ürünün genel, ikincisi ise özel tarafını oluşturur. Bu iki madde eksik olduğunda ise ürün planlanan hedefe ulaşamaz (Kırışoğlu, 1995: 116).
Tasarımın genel olarak kapsadığı alanlar aşağıda maddeler halinde verilmiştir: Grafik Tasarım,
Endüstriyel Tasarım, Mimari Tasarım Tasarım. Plastik sanatlar
Resim Sanatı
Grafik Tasarım; kendi içinde dört gruba ayrılır;
Özgün Grafik Resim Tekniği: Farklı teknik ve malzemenin bir arada kullanıldığı bir grafik resim türü.
Özgün Baskı Tekniği: Gravür, ağaç, taş, linol, ipek baskı tekniklerini kullanarak yada bir malzemeyi doğrudan kalıp olarak hazırlayıp kağıt, kumaş vb., yüzeylere baskı yaparak elde edilen resimdir.
Grafik Tasarım: Tanıtım yapmak, yönlendirmek ve bir mesajı hedef kilteye iletmek için kullanılan çalışmalardır.
Işıkla Yapılan Grafik Resimler: “Optik, elektronik, kimyasal olanaklarla yaratılan (fotografi, sinema, video vb.)” (Aytekin, 2008:34).
Grafik Tasarım, görsel öğeleri ve yazı karakterlerini harmanlayarak izleyiciyi etkilemek, izleyiciye bir mesaj iletmek amacıyla meydana gelmiş her türlü tasarımı kapsayan bir sanat dalıdır
Genel anlam olarak grafik tasarım görseller ve yazı karakterlerinin birbirlerini tamamlayarak estetik bir kompozisyon oluşturduğu, ve ürünlerin tanıtımlarını yapmak amacı ile baskı yoluyla çoğaltılan iletişim aracı denilebilir (http://acikerisim.deu.edu.tr). Grafik tasarımda:
Bir amaç vardır. Bu amaç sunulan mal ve hizmetin en iyi şekilde tanıtılması veya satışıdır.
Yaratıcılık ve özgünlük vardır. Bir düşünce ürünüdür.
İhtiyaçtır ve bir ihtiyaçtan ortaya çıkmıştır. Dilsel iletişimi görsel olarak sunar
1.1.6. Tasarım Süreci
Süreç; bir olayın yada olayların belli bir sonuca doğru gidişi, düzenli olarak birbirini izleyen değişimlerle gelişip oluşmasıdır. Fakat tasarım alanında süreç daha karmaşık şekilde işlemektedir. Bu karmaşa yada belli bir sonuca gidilememesi takiltçilikten kaçınmak ve baştan yaratmak amacı güderek kendi içinde sorgulayan ve yorumlayan günümüz tasarımları için geçerlidir diyebiliriz. Tasarım sürecinde belirli formül ve kurallar olmadığından dolayı bu karamaşa ortaya çıkmakta buna karşı, tasarım sürecinde bazı temel aşamalar bulunmaktadır.
Tasarım süreci, sanat ve tasarım dallarında bilinmeyeni bulma, problem çözme ve hiçbir şeyin var olmadığı bir ortama yaratıcılık gücü ile meydan okuyarak bilgiyi eyleme dönüştürme sürecidir.
Becer (Becer, 1997:39)’de Tasarımın aşamalarını aşağıdaki şekilde maddelemiştir. Problemin Tanımı
Bilgi Toplama
Planlama ve Yaratıcılık Aşaması Çözüm Üretme
Eyleme Dönüştürme
Tasarım’ın oluşum aşamasında düşünce ve çözümler net değildir. Bu aşamada tasarımdan önce eskiz diye adlandırdığımız tasarım planlaması devereye girer. Bu aşamada tasarımın oran orantı ve yerleşim düzeni belirlenir. Eskiz aşamasından sonra tasarım netlik kazanır ve iki boyutlu yada üç boyutlu şekilde ifade edilir. Bu aşamalar aşağıda belirtilen şekilde işlemektedir;
Tasarım Safhası: Zihnimizde canlandırdığımız görsel tasarımın kağıt ortamına geçirilmesi.
Tasarımın Kontrolü: Kağıt ortamına aktardığımız tasarının, zihnimizde canlandırdığımız tasarımla kıyaslanması.
Geliştirme Safhası: Kıyaslama aşamasından sonra tasarımı kesinleştirme çalışması yapılır fakat ne kadar geliştirirsek geliştirelim bir tasarım hiç biraz zaman tam anlamıyla
mükemmel olmayacaktır. Bu aşamaya geldiğimizde temel tasarım ilkeleri devreye girer ve görsel algıda belirlilik sağlayan ilkelerden yararlanılır (Güngör, 1972: 4).
1.2. GRAFİK TASARIM KAVRAMI 1.2.1. Grafik Tasarım Tanımı
Bütün sanatların temelinde tasarım olgusu bulunmaktadır. Tasarlama eylemi, oluşturulacak yapının organizasyonu ile ilgili her türlü faaliyeti içine almaktadır Tasarım bir model, kalıp ya da süsleme yapmak degil, tasarlanan düşüncenin bir eserin ilk biçimi sayılabilmektedir. Tasarım bütünlüktür, bütünlük içinde çeşitliliktir ve bu bütünlükte en önemli ilke, her şeyin bütüne ait ve uygun olması hiçbir öğenin birbirine yabancı ve uyumsuz olmamasıdır. Yale Üniversitesi Tasarım Bölümü’nden Profesör Robert Gilliam Scot; “ne zaman tanımlanmış bir amaç için bir şey yapıyorsak, o zaman tasarlıyoruz” demektedir. Başka bir deyimle; tasarım belirli bir amaç gözeten yaratıcı bir eylemdir (http://docplayer.biz.tr).
Grafik; fotoğrafları, yazı karekterlerini, farklı biçimleri ve renkleri estetize ederek oran ve orantıyı sağlayarak kağıt üzerine aktaran yenilik ve çekicilik oluşturma amacı güden sanat dalıdır (http://docplayer.biz.tr). Grafik sözcüüğü eski yunan dilinde, yazmak çizmek anlamına gelen “grafayn” sözcüğünden türemiştir. Türkçe’de ise yazmak ve çizmek şeklindeki iki kelime ile tanımlanmış bu resim türü diğer dillerde de grafik sözcüğü ile tanılanmaktadır (www.acikarsiv.gazi.edu.tr).
Tasarım bir ihtiyaç sonucunda meydana gelir. Grafik tasarımın resim sanatından farkı da burada ortaya çıkar çünkü resim sanatı, resmi yapan sanatçı ve tuval arasında olan iletişimdir. Grafik tasarım ise talep karşılığı ortaya çıkar ve ortaya çıkan ürün bir talebin beklentisini karşılamak için kullanılır (Becer, 2005:39).
Grafik tasarım; çeşitli ürünleri tanıtmak amacıyla yapılan görsel yayın ve endüstri çalışmalarıdır. Materyaller doğrudan basılır yada çoğaltılarak kullanılır ve bir mesaj iletme, tanıtım yapma, görsel yolla iletişim sağlama amacı güdülerek tasarlanan yazılar, resimler ve fotoğraflar grafik tasarım olarak adlandırılır. Grafik tasarım kendi
içinde farklı kollara ayrılan ve sürekli gelişim, yenilik, ilerleme gösteren teknoloji ile birlikte her geçen gün gelişme kazanan bir görsel iletişim dalıdır.
Grafik tasarım; yazı, fotoğraf, şekil ve desenleri estetik biçimde düzenleme işidir. Tasarımı yapanlar genellikle grafik tasarım eğtimi almış ve tasarımcı ünvanına ulaşmış kişilerdir. Bir ürünün baştan sona tasarımı grafik tasarımcıya aittir. Afiş, dergi düzenlemeleri, gazete düzenlemeleri, broşür tasarımları hatta bir kitabın kapağından iç dizaynına kadar hepsi grafik tasarımcı tarafından yapılmaktadır(http://earsiv.arel.edu.tr). Grafik tasarımcıda tıpki bir ressam gibi eserini planlar ve düzenler, tek fark grafik tasarımcı ortaya çıkarttığı eserini çeşitli baskı teknileri ile çoğaltması gerektiğidir. Örn: Gravür, taş, linol, ağaç baskı vb. Bu baskı tekniklerinden faydalanırken sanatçı farklı renk ve dokular kullanmakta ve eserine farklı bir haz katabilmektedir (http://earsiv.arel.edu.tr).
Grafik tasarımın ortaya çıkmasındaki en önemli ihtiyaçlardan biriside şüphesiz iletişimdir. Grafik tasarımıda çekici, önemli ve çağdaşlaştıranda iletişime yönelik etkin öğeleri içinde barındırmasıdır.
1.2.2. Grafik Tasarımın Tarihsel Gelişimi
Grafik tasarımın doğuşunun çok eski dönemlere kadar gittiği görülmektedir. Mağara resimleri incelendiğinde, resimleri yapanların aslında bir sanat ürettiğinden değil, düşüncelerini resim yoluyla iletişim kurmak için yaptığı düşünülmektedir.” Yazının bulunmadığı çağlarda bile insanlar şekil çizme yoluyla kendi aralarında bir anlatım aracı geliştirmişlerdir. Altamira mağaralarının duvarlarına en açık, en stilize biçimlerle figürler çizmişlerdir. Bunlar, benzetme arzusundan uzak, yaşamını biçimleyen doğa kurallarının kendisi üzerindeki etkisi olarak görülmektedir (http://earsiv.arel.edu.tr).
Grafik tasarım terimi 20.yy’ın ilk yarısında kullanılmaya başlanmıştır. Bu dönemde basılan materyaller metal kalıplara oyularak ve çizilerek hazırlanıp genelde gravür, ağaç baskı ve taş baskı teknikleri kullanılarak çoğaltılmıştır. Teknolojinin gelişmesi ile yalnızca basılı materyaller değil film, video ve bilgisayar teknolojisinin aktif kullanımı ile birlikte üretilen tüm görsel materyaller grafik tasarım ürünü olarak kabul edilmiştir (http://earsiv.arel.edu.tr).
Günümüzde hızla gelişen ve afiş, illüstrasyon, animasyon, çizgi film, endüstri grafiği gibi farklı alanlarda işlevini artıran grafik tasarım; gelişiminin hızlanmasının yanında hemen hemen her yaştan bireyin eğitimine katkıda bulunur hale gelmiştir.
Grafik tasarım, görsel iletişimi sağlayan bir sanat dalıdır, tasarımcı bu aşamada görsel algının doğasını ve görsel yanılsamanın etkilerini ayrıca görsel iletişim ile sözel iletişimin ilişkilerini bilmelidir (Bölükoğlu İz, 2002:26).
Bir hedef doğrultusunda ortaya çıkan grafik tasarım, sonuçta etkili, ilginç̧, kalıcı çözüm üretimidir. Üretilen her çözüm hedef kitle ile görselin arasında iletişimi sağlar. Kültürel, sosyal yada ticari afiş olsun, tasarlanan her ürün bir estetik olgudur.
1.2.3. Türkiye’de Grafik Tasarımın Tarihsel Gelişimi
Bir toplumun sanat gelişimi o ülkenin tarihi ile doğru orantılıdır. Türkiye’de sanatın gelişim süreci araştırıldığında, Orta Asya’dan, Cumhuriyet dönemine kadar uzanan sürede, Türklerin sanatsal gelişime önem verdikleri gözlemlenmektedir.
Grafik tasarım baskı ile bir bütündür bu nedenle Türk Grafik tasarım tarihini araştırırken ilk Türk matbaasının kuruluşuna kadar uzanabiliriz. Türkiye’deki grafik tasarımının ortaya çıkışı, basımevlerinin ortaya çıkışıyla birlikte incelenmektedir. Bu gelişim sürecini Cumhuriyet öncesi ve Cumhuriyet sonrası olarak düşünebiliriz.
Türkler islamiyet öncesi dönemlere kadar uzanan yüzyıllarda heykel, resim, duvar resimleri, minyatür, seramik ve mimari gibi alanlarda eserler ortaya koymuşlardır. Eserler genel olarak devlet büyüklerini yada dini törenleri ifade etmek amaçlı yapılsa da estetik olarak başarılı oldukları söylenebilir. İslamiyet sonrasında ise Türk sanatında farklılaşma görülmeye başlanmıştır. Camiler, medreseler gibi mimari yapılar resimden ziyade ince işçilikler gerektiren minyatürlerle süslenmiştir. Grafik tasarım ile ilgili en önemli örneklerde hat sanatı, çini, cam ve maden işlemeleridir. Günümüzde çoğu kaynak ve kütüphaneden o dönemlerde yapılan tıp, astronomi ve diğer bilim dalları ile ilgili illüstrasyon niteliği taşıyan el yazmaları mevcuttur (http://dhgm.meb.gov.tr).
1727 yılında Damat İbrahim Paşa’nın emri ile İbrahim Mütefferika tarafından kurulan ilk türk matbaası, müslümanların eserlerini basmaya başlamıştır. Baskı makinası
ve Latin harf kalıpları yurt dışından getirilmiş ve din dışı konularda burada basılmaya başlamıştır (http://www.megep.meb.gov.tr).
Toplumsal gelişim, sanayileşme ve endüstri, gelişen kültürle birlikte, yazılı materyaller için kağıt ihtiyacını ortaya çıkartmıştır. 1744 yılında Yalova’da ilk kâğıt fabrikası kurulmuştur. Ülkemizde kağıt üretimi sınırlı ve pahalı olması sebebi ile kağıt ithal etmek durumunda olunca ilk kağıt fabrikası kapatılmak zorunda kalmıştır. Matbaa’nın da ülkemize geç gelmiş olması reklam ve tanıtım işlerinin gelişimini zorlaştırmış ancak geçde olsa matbaanın getirilmesi, batı ile başlayan ticari ve kültürel alışverişin sonucu olarak reklamcılık ve grafik sanatların gelişimi hızlanmıştır. Bu dönemde yaşanan Siyasal ve ekonomik sıkıntılar, Cumhuriyet dönemine kadar ülke içindeki ve dışındaki etkileşimin etkisiyle grafik sanatların da gelişimini yavaşlatmıştır (http://www.megep.meb.gov.tr).
Cumhuriyet dönemine kadar sanat eğitiminde en önemli gelişme Osman Hamdi Bey tarafından kurulan Sanayi-i Nefise Mektebi olmuştur. Bu okulun açılması resim sanatının bir bakıma askerlerden sivillerin eline geçmesini sağladı. Osmanlının son zamanlarında başlayan yenileşme hareketleri, askeri okullara resim dersinin girişini sağlamış, Sultan Abdülaziz’in sanata olan ilgisi de bu alanda bir akademinin kurulmasının ilk adımları olmuştur. Sanayi-i Nefise Mektebi Çağdaşlaşma yolunda en önemli adımlardan birisiydi. Resim, Mimari, Heykel ve Oymacılık eğitimleri verilerek başlanan mektepte, yabancı hocalarında eğitim vermeye başlaması ile perspektif, anatomi, yağlı boya dersleri usta-çırak ilişikisi yürütülerek verilmeye başlanmıştı.İlk zamanlarda sadece erkekler için açılan okul 1914 yılında Avrupa’dan ülkeye dönen türk hocalar ve batılılaşma hareketlerinin artışı Kız öğrenciler içinde (inas) Sanayi-i Nefise Mektebinin açılmasına öncü olmuş ve 1927 yılında okulun ismi, “Devlet Güzel Sanatlar Akademisi” adını alarak çalışmalarını sürdürmeye devam etmiştir (http://dhgm.meb.gov.tr).
Erken Cumhuriyet Dönemi’nden sonra Türkiye’de batılılaşma hareketleri afiş ve dergi kapaklarında Batı’nın modern anlayışını yansıtmaya başladı. 1950’li yıllarda çok partili sisteme geçiş ve Amerikanlaşma politikası ile modern anlayışın Grafik Tasarım ürünleinde artış sağlamaya başladı.
Grafik Tasarım ülkemizde 1950’lerden sonra gelişim göstermeye başlamıştır. Bu dönemde Grafik Tasarım ve İllüstrasyon gelişimine katkı gösteren tasarımcılar; Mesut Manioğlu, Ayhan Akalp ve Namık bıyık, olmuştur (Akdenizli, 2008:121). 1950 ve 1960 yıllarında çok partili sisteme geçiş, Türkiye’nin dışa açılarak yabancı sermaye pazarına giriş yapmasına olanak sağlamıştır. Bu sebeple de ülkemizdeki basılı yayınlarda artış gözlenmiş, 1950 ve 1960’ larda gelişen baskı sistemleri sayesinde basılan Gazete, dergi, afiş ve kitapların sayıları ve kalitelerinde artış görülmüştür. Bu dönemde gerçekleşen ekonomik hareketler, üretim ve tüketim mallarını reklam ve tanıtım alanlarında çeşitlendirmiş ve yeni ürünlerin ortaya çıkmasına bununla birlikte yeni ürünlerin ambalaj tasarımına ihtiyaç duyasına neden olmuştur. Daha sonra Selçuk Demirel, Bülent Erkmen, Hakkı Mısırlıoğlu, Nazan Erkmen, Emre Becer gibi isimler illüstrasyonun gelişmesine katkıda bulunmuş isimlerdir (earsiv.arel.edu.tr).
1.3. TİPOGRAFİ KAVRAMI 1.3.1. Tipografi tanımı
Tipografi, yazı karakterinin belli amaçlar için, düzenli ve izleyicinin rahat bir şekilde mesajı anlamasını sağlamak amacı ile el, makinalar yada bilgisayar yardımı ile düzenlenmesi işlemidir (Erkmen, 1995:14).
Tipografi iletişimin ana unsurlarından birisidir, harflerin görsele dönüştürülmüş hali olan tipografi kitap, dergi, gazete, afiş, broşür vb. bütün grafik tasarım ürünlerinde bulunmaktadır. Görsel iletişim kavramı içerisinde afiş tasarımı ve tipografi olguları birbirlerinden ayrı düşünülemez. Yalnızca tipografik şekilde tasarlanan ürünler olduğu gibi tipografiyi görsellerle harmanlayarak ortaya çıkan ürünlerde mevcuttur.
Hedef kitleye ulaştırılmak istenen mesajın okunabilir ve anlaşılabilir olması için tipografi karakterleri özenle seçilmeli ve tipografik kompozisyon özenle kurulmalıdır. Tasarımcılar bir ürünün yada hizmetin tanıtımını yaparken, verilmek istenen ana mesaj ve bu mesajın varsa alt başlıkları, sloganlar önem sırasına göre hiyerarşik olarak sıralanmalı ve hedef kitlenin odak noktayı karmaşa yaratmadan algılayabilmesini sağlamalıdır.
Afişte tipografi en önemli unsurlardandır. Afişin bütünlüğünün sağlanmasında ve verilen mesajın okunabilirliğini ve anlaşılabilirliğini arttırmak için kullanılan karakterler özenle seçilmeli, oran ve orantıya dikkat edilmeli, varsa eğer görsellerle ve renklerle uyumu sağlanıp afişin estetiğini bozmaması gereklidir.
Afişte bütünlüğü ve dengeyi sağalamak için seçilen karakterler, serifli (tırnaklı), serifsiz (tırnaksız), bold (kalın), ya da italik (eğik), majüskül-miniskül (büyük-küçük) olması, bunların dışında puntosu, bloklama (hizalama) biçimi, espas yani harf arası ayarları, rengi ve arka planda kullanılacak olan görsel yada doku bile özenle hazırlanmalıdır. Afiş tasarımında bir veya ikiden fazla yazı karakteri kullanmak afişte karmaşaya yol açar ve izleyiciyi dikkat etmesi gereken ana mesajdan saptırabilir.
Yazı karakteri, afişin konusunu ve belirlenen hedef kitlenin özelliklerini dikkate alarak seçilmelidir. Her fontun kendine has özellikleri ve karakterleri vardır. Harf yapıları hem bir imaj hemde bir harf olmaları için estetize edebilir ve kullanabilir
Yazılara özel etkiler uygulayabilir ve onlara filtreler yardımı ile değişik görüntüler verebiliriz. Yazıya bu tür değişiklikleri uygularken onların okunmaz olmamalarına dikkat edilmesi gerekir (earsiv.arel.edu.tr).
Görsel 2: Tipografik Afiş Örneği, http://www.gencgrafiker.com/
1.4. AFİŞ KAVRAMI 1.4.1 Afiş Tanımı
Çağlar boyunca insanlar, bilgi üretmek ve bu bilgiyi gelecek nesillere aktarmak için çalışmış ve çeşitli yollar geliştirmiştir. Bu bağlamda kendi yaşam ve düşünüş biçimlerini belli başlı sistemler, kurumlar; araçlar ve ürünler oluşturarak günümüze kadar ulaştırmışlardır. Bu sistemin içinde yer alan kitle iletişim araçları önemli bir rol üstlenmektedir.
Afişte mesajın çeşitli teknikler yardımı ile hedef kitlelere, tek taraflı bilgi aktarımına dayalı biçimde iletilmesine “kitle iletişim” denir. Günümüzde kitle iletişimin gerçekleşmesinde; Basın, radyo- televizyon, yazılı-basılı araçlar gibi temel kitle iletişim araçları büyük rol oynamaktadır. Gün geçtikçe gelişen bilgi ve teknoloji ve bu bağlamda sürekli artış gösteren toplum gereksinimleri; kitle iletişim araçlarının önemini de sürekli arttırmaktadır. Afiş tasarımı ise bu denli hızlı gelişen teknolojik çağda, ortaya çıkan alternatif iletişim araçları ve ürünlerine rağmen önemini korumaktadır. Çünkü yıllardan beri kullanılan afiş, en eski ve en etkili kitle iletişim araçları içerisinde yer almaktadır (Mercin,2010:2).
Afiş sözcüğü, Fransızca kökenli olup duvar ilanı, sanatsal grafik çalışması anlamına gelen “affiche” kelimesinden dilimize uyarlanmıştır. Dilimizde önceleri “ilan” kelimesi olarak kullanılmış fakat zaman geçtikçe “Afiş” kelimesine dönüşmüştür. Afiş aynı zamanda İngilizcede poster, Almancada plakat anlamlarına gelmektedir.
Grafik Tasarım’ın tarihinde çeşitli ürünler yer almıştır. Afiş Tasarımı’da bu ürünlerin içinde yer alan basılı materyallerden birisidir. “Afişler temelde bir olayı, ürünü, hizmet ya da etkinliği duyurmak veya toplumu bilgilendirmek amacı ile yapılan resim ve yazılı grafik ürünlerdir” (acikerisim.selcuk.edu.tr).
Afiş denildiğinde ilk akla gelen şey kısa bir mesaj ve uzaktan yada hareket halinde iken bakıldığında, algılanabilecek ve okunabilecek bir görüntüdür (Yeraltı, 1995: 29-30).
Afiş bir duyuru yada bildiriyi yaymak için halka açık alanlara asılarak, bilgi vermek, tanıtım ve reklam yapma amacı güden resimli veya resimsiz bir metinden oluşan
basılı duvar ilanı olarak tanımlanmaktadır (Mercin,2010:2). “Ertel’e (1981:10) göre afiş, her şeyden önce geniş kitlelere görsel yöntemlerle hitap eden etkili bir haberleşme aracı; çoğalma ve yayılma gibi olanakları ile etkili bir silah olduğundan bahsetmiştir” (Akt: Mercin, 2010:2).
Afişler gelişim sürecinde; tiyatro biltleri satmak, ürünleri veya bir malı tanıtmak, idari makamlar için adayları belirlemek, gemi ve tren biletleri satmak, gönüllüler bulmak, savaş zamanında ulusal birlik sağlamak ve çevresel iletişimi harekete geçirmek gibi pek çok amaç için kullanıldı. Bugün güçlü kitle iletişim araçlarına rağmen poster düşük teknolojili ve düşük maliyetli ama etkili bir iletişim aracı olarak yerini korumaktadır. 1.4.2. Tarihsel Süreçte Afiş
Afiş tasarımının ortaya çıkışı eski çağlara kadar uzanır. Duvar resimleri, resmi yazılar, tahta tabletler insanların eski çağlarda iletişim kurmak ve bilgi vermek amacıyla oluşturdukları yöntemlerdir. M.Ö. 4000’li yıllarda Asur Ticari kolonileri malların alım ve satımlarında kil tabletlere çivi yazısı yazdıkları belirlenmiştir.
Görsel 3: Piktogram Örneği Mezapotamya https://www.slideshare.net/
Eski Romada, gladyatör dövüşleri ve sirk oyunları tahta levhalara işlenerek sokaklara asılırdı. Zaman içinde bu baskı yöntemleri farklı teknikler geliştirilerek yerini yeni baskı tekniklerine bırakmıştır. Çok sayıda üretilmesi, sürekli bir mesajı vurgulamak adına birçok yere asılması ve çoğaltma özelliği bu değişimin özelliklerindendir. Asıl değişim 1450 yılında Gutenberg matbaası ile başlar. Matbaa ile birlikte ilk önce resmi haberlerin basımında afiş kullanılmıştır. Gutenberg tipografi tekniğini geliştirmiş ve bu
yöntemle basılan bir sistem bulmuştur. Bu teknikte, yüksek kabartma bir harfin bulunduğu, yer değiştiren ve tekrar kullanılabilen metal parçacıklarından yararlanılmıştır. Kâğıt zemine basılı ilk resimli afiş 15.yy da Fransa’da ortaya çıkmıştır. Notre’dan de Saint-Flour’da kilise kapılarında yardım toplama amacı ile yapılmıştır.
Görsel 4: Saint-Flour Piskoposluğu (1454) http://rreklamdunyasi.blogspot.com.tr/
Kağıt zemine yapılan afişler matbaanın icadından sonra yaygınlaştı, İlk zamanlarda sadece resmi haberleşme amacı ile kullanılan afiş, zamanla tiyatro gösterilerinin reklam afişleri olarak kullanılmaya başlandı. 16.yy’dan başlayarak 17.yy’a kadar tasarlanan afişler tipografi ağırlıklıydı, 18.yy’da afişlerde görsel öğelerde görülmeye başlandı. 1789 yılında Alman Senefelder “taş baskı” tekniğini icad etti. Taş baskı tekniğini kullanan dönemin ressamları afişlerde yazı ile resimleri bir araya getirerek afiş tasarımına yeni bir boyut getirdi. Taş baskı tekniğinden sonra bulunan litografi baskı tekniği afişlerde renkli tasarımlar yapılmasına olanak sağladı ve bugünkü modern baskı teknolojisinin de atası oldu.
Litografi baskı önceleri afiş baskıları için yüksek maliyeti olan bir baskı tekniğidi. Fakat zaman içinde gelişen teknoloji ve renklerin keşfedilmesi maliyetin düşmesine ve bu tekniğin gelişmesine yardımcı oldu. Önceleri litografik poster türleri sadece ürün tanıtımı ve tiyatro bileti satmak için kullanılırken bu dönemde popüler bir sanat tarzi olarak benimsendi. 1871 yılında Frederic Walkre tarafından yapılan “Beyazlı Kadın” afişi sadelik ve görsel estetikliği bulunduğu dönemde dikkatleri üstünde
toplamayı başarmıştır. Manet’in yaptığı “Les Chats” adlı afiş tasarımı da 19. yüzyılın başarılı örneklerindendir.
Görsel 5: Frederic Walker “ Beyazlı Kadın” Afişi http://goktugbeser.com/
Görsel 6: Manet “Les Chats” Afişi, 19 yüzyıl https://art.famsf.org/
Sanayi devriminden sonra gelişen toplumsal iletişim araçları, telefon, telgraf vb. Büyük bir günlük iletişim kitlesi oluşturmuştur. Yaygınlaşan iletişim sanat haberlerinin yayılmasına olanak sağlamış bu da yeni oluşmaya başlayan reklam sektöründe sanatçıların önünü büyük ölçüde açmıştır. Bugünkü bildiğimiz afişin gelişimi 19. Yüzyıl’da görmek mümkündür. Afişin sokakları süslemeye başladığı 1870’li yılları reklamcılığın miladı olarak kabul edilmektedir
.
Görsel 7: Toulouse Loutrec, müzikaller için yaptığı afişler. http://www.theartstory.org/
Görsel 8: Cheret, müzikaller için yaptığı afişler. https://tr.pinterest.com/
1.4.3. Afişin Türkiye’deki Gelişimi
Afiş tasarımı Türkiye’de 19.yy’ın başlarında gelişim göstermeye başlamıştır. Türk afiş tasarımının ilk örnekleri Cumhuriyet dönemi başlangıcı ve Osmanlının son zamanlarında ortaya çıkmıştır.
Görsel 9: Samsun Milli Mücadele İlk Propoganda Afişi 1919 http://www.akasyam.com/
Afiş tasarımının Cumhuriyetten önceki zamanlarda da varolduğunu kanıtlayan bazı belgeler bulunmaktadır. Bu dönemde bir çok kurum ve kuruluş için yardım afişleri tasarlandı. Cumhuriyet döneminde yaşanan savaşlardan sonra yetim kalan türk evlatlarına yardım amaçlı sadece tipografi kullanılarak bilgi verilen taş baskı afişler tasarlanmıştır. Bu dönemde yapılan afişler, daha çok yazı içeriklidir. Ferah tiyatrosu için yapılmış̧ olan taş baskı afişleri de tiyatro kapısına asılmıştır. O dönemde genellikle tiyatro, sinema ve yardım derneklerine ait afişler üretilmekteydi. Harf devriminden önce, Darülbedai için de eski harflerle bir afiş yapılmıştır. Bu arada, Batı’dan getirilen bazı afişler kullanılmış, Fransız bisküvileri, İsviçre çikolataları, ilaç ve giyim gibi bazı ürünler için yapılmış bu
afişler, sokaklardan çok dükkânların içlerine asılmıştır (Gelişim Hachette Alfabetik Genel Kültür Ansiklopedisi, 1993: 27).
Görsel 10: 1921 Asker-İ Osmaniye Seferberlik İlani Afişi https://tr.pinterest.com/
Bu dönemde afişler dış mekanlardan ziyade dükkan vitrinleri ve tiyatro salonları girişi gibi iç mekanları süslemiştir. Bu yıllarda afiş tasarımı, Batıda bir sanat alanı iken, Türkiye’de herhangi bir gelişme yoktu. 1920’lerde Münif Fehim, İhap Hulusi ve Kenan Temizan kitap kapağı, basın ilanı ve afiş alanında yaptıkları nitelikli çalışmalarla Türk grafik tasarımına öncülük etmişlerdir (Becer, 2006: 114).
İhap Hulusi Görey, Almanya’da öğrenim görmüş ve 1923’te Almanyadan gönderdiği çalışmaları ile Türkiye’deki ilk sergisini açmıştı. Beykoz Ayakkabısı, Milli Piyango, Kulüp Rakısı, Sierra Radyoları, Yerli Malı Türk’ün Malı” afişleri İhap Hulusi’yi unutulmaz afiş sanatçısı haline getirmiştir (http://www.grafikerler.net).
İhap Hulusi Görey dönemin önemli tasarımcılarından Ludwis Hohlewe’den eğitim almıştır. Eserlerinde, ustasının ve döneminin bütün özelliklerini yansıtmıştır. Tasarladığı afişlerde güçlü bir desen eğitimi aldığı hemen anlaşılmaktadır. Afişlerini taş
baskı tekniği ile çoğaltmış ve afişlerde ışık gölgeyi tamamen zıtlı oluşturacak şekilde kullanmıştır. Tasarımlarında fotoğraflarıda kullanan sanatçı küçük dokular yerine büyük lekeler kullanarak etkili kompozisyonlar oluşturmuştur. Afişlerinde kullandığı fotoğraflar ya kendisi tarafından çekilmiş yada önceden çekilmiş fotoğrafları kullanmıştır. Ülkeye dönüşünün ardından Dış işleri bakanlığında görev alan Görey çok geçmeden işten ayrılmış ve kendi mesleği olan afiş tasarımına yoğunlaşmıştır. Afişi bir reklam aracından ziyade kalıcı bir tarzda oluşturmuş ve bütünleştirmeyi başarmıştır. Türkiye’de ilk yerli ürünlerin tanıtılmasında ve yayılmasında şüphesiz ki İhap Hulusi Görey’in büyük katkısı vardır (www.egitimkutuphanesi. com).
Görsel 11: 1935 Hilal-I Ahmer(Kızılay) Afişi Anonim https://tr.pinterest.com/
Bu dönemde İhap hulusi gibi bir başka önemli tasarımcıda Kenan Temizan’dır. Temizan eğitimini Türkiye’de almamıştır. Berlin Güzel Sanatlar akademisinden mezun olmuştur. Türk afiş tasarımınada fark getirmesi avrupada aldığı eğitim ve batı kültürünü daha iyi kullanması olarak düşünülmektedir. 2. Dünya savaşından önce Türkiye’ye gelmiş ve Moda Atölyesi’ni kurmuştur (Akdenizli, 2008:91).
Görsel 12: 1956 CHP Seçim Afişi Anonim http://galeri12.uludagsozluk.com/
Bu durum yalnızca tiyatro ve film afişlerinin tanıtımını zorlaştırmamış; Siyasi tanıtım afişlerini de etkilemiştir. Önceleri afişlerde resim kullanmak geleneklerimizden ötürü yasaklanmıştı fakat bu yıllardan sonra afiş, siyasi partilerin tanıtımlarını gerçekleştirdiği bir iletişim biçimi olduğu için afişlerde görsellere de yerverilmeye başlandı.
Bu dönemde şehir duvarları devletin kontrolü altında olduğu için öne çıkan tanıtım yolu billboardlar olmuştur. Billboardlar reklam dünyası tarafından kullanılmaya başlanmış ve konser, tiyatro, sinema, spor karşılaşması gibi etkinliklerin afişleri, şehirlerin farklı yerilerine kurulan maddi değeri yüksek panolarda halka sunulmuştur. Afişe olan ihtiyacın azlığı, afiş asılacak mekanların yokluğu, afişin gelişimini engelleyen unsurlar arasında yer almıştır. Buna rağmen afişi destekleyen ve afiş tasarımı ile tanıtımını yapmak isteyen işverenlerin ve bu istekleri karışılıksız bırakmayan tasarımcıların varlığı ülkemizde afiş sanatının gelişmini desteklemiştir. Atatürk’ün 100. Doğum yılı olan 1981 ve onu takip eden yıllarda, Atatürk’ü konu alan afişler yapılmıştır
(https://earsiv.anadolu.edu.tr). Bu afişleri Cumhuriyetin ve TBMM’nin kuruluş yıldönümü için yapılan afişler izlemiştir.
Afiş tasarımı son yıllarda sadece bir tanıtım yada bilgilendirme ürünü olmaktan çıkıp, sanatçılar tarafından, kişisel ve toplu sergilerle yurt dışına da yansımaya başlamıştır. Uluslararası olarak düzenlenen ilk sergi Yurdaer Altıntaş’ın “Uluslararası çağrılı afiş sergisidir”. Grafik sanatçılarını bir çatı altında toplamak ve meslek sorunlarını birlikte çözmek amacıyla Yurdaer Altıntaş’ın öncülüğünde kurulan “Grafik Sanatçılar Derneği” ilgisizlik, parasal sorunlar ve profesyonel anlayışın eksikliği nedeniyle kapanmak zorunda kalmıştır. Yine bu sanatçılar, 1978 yılında bu kez “Grafikerler Meslek Kuruluşu” (GMK) adı altında tekrar bir araya gelerek başarılı ürünler vermişlerdir (https://earsiv.anadolu.edu.tr).
Günümüzde afiş tasarımı, geçtiğimiz son 30 yıl öncesine göre nitelik ve nicelik bakımından tatmin edici derecelere ulaşmıştır. Önceki yıllarda teknik seçenek yelpazesi hiçbir zaman bu denli geniş olmamıştır. Günümüz tasarımlarında tipografi, illüstrasyon ve görseller iç içe ve bilgisayar çıktısı halinde profesyonel tasarımcılar tarafından yapılarak, gelişen dünyaya ayak uydurmuştur.
1.4.4. Cumhuriyet Dönemi Ünlü Türk Grafik Tasarımcıları 1.4.4.1. İhap Hulusi Görey: (Kahire, 1898 - İstanbul, 1986)
İhap Hulusi eğitimini münihte almıştır. 1925 te Türkiye’ye dönen sanatçı bir süreliğine dış işlerinde memurluk yaptı. İlk alfabe kapak kompozisyonunu o çizdi ve tekel kurumlarına afişler hazırladı.
Görsel 13: İhap Hulusi Görey - “Alfabe” Afişi https://crayonsandbottles.wordpress.com/
Türkiye’de afiş tasarımına başka bir boyut getiren sanatçı 1950’lerde ülkemizin önemli afiş tasarım sanatçısı olmuş ve sanatın evrensel değerlerini ülkemize benimsetmiştir (www.ihaphulusi.gen.tr).
1.4.4.2. Kenan Temizan: (İstanbul, 1895 - 1953)
Almanya Berlin Güzel Sanatlar Akademisinden mezun olan sanatçı, yurt dışında dersler verdi ve önemli firmalara afişler tasarladı. 1945 paris sergisinde “Türk Pavyonu” nu hazırladı. Avrupa birliği afiş yarışmasında birinci oldu.
Görsel 14: Kenan Temizan - “Haziran - Takvim Tasarımı” http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/
1.4.4.3. Sait Maden: (Çorum, 1931 – İstanbul, 2013)
Maden 1950’lerde Tanıtım broşürleri, gazete reklamları ve ambalaj tasarımları yaptı. Dergilere kapak tasarımları hazırladı. Zamanla kitap kapağı tasarımında uzmanlaşan sanatçı özgün grafik tarzına ve komposizyon biçimine bağlı kalarak Türkiye’nin en önemli kapak tasarımcılarından biri oldu (http://www.grafikerler.net).
Görsel 15: Sait Maden - “Bugünün Diliyle Mevlana - Kapak Tasarımı”http://www.photoshopmagazin.com/
1.4.4.4. Mengü Ertel: (İstanbul, 1931 - 1999)
Ertel Türkiye’nin en önemli Tiyatro afişi tasarımcılarındandır. 1966 yılından itibaren çeşitli ülkerelerde uluslararası afiş sergilerinde adını duyurdu. Tasarımlarında estetik ve afişin belirlenen kitleye ulaşmasını dikkate alarak özgün ve etkili tasarımlar yapmıştır. Ülkemizde sinema ve tiyatro afişi denildiğinde ilk akla gelen sanatçıdır. Sanatçının Varşova, Amsterdam ve münihte bulunan müzelerde eserleri bulunmaktadır http://www.grafikerler.net).
Görsel 16: Mengü Ertel - “Keşanlı Ali Destanı - Tiyatro Afişi” http://www.photoshopmagazin.com/
1.4.4.5. Yurdaer Altıntaş: (İstanbul, 1935)
Sanatçı 1957 yılında eğitimini tamamladıktan sonra Grafik Sanatçılar Derneğini kurdu. Dönemin ünlü tiyatroları Kenter ve Dormen tiyatroları için afiş tasarımları yaptı. 1970 lerde Karagöz oyunu için yaptığı tiplemelerle adını duyurdu. Varşova ve Willanow Afiş müzelerinde eserleri bulunmakdatır (http://www.grafikerler.net).
Görsel 17: Yurdaer Altıntaş – ’25. Uluslararası Film Festivali Afişi’https://i.pinimg.com/
1.4.4.6. Mesut Manioğlu: (İstanbul, 1927 - 2001)
Manioğlu eğitimini Güzel Sanatlar Akademisi’nde almıştır. Uzun yıllar boyunca serbest çalışmalar yürüten sanatçı 1973 senesinde mezun olduğu akademide Öğretim görevlisi olarak çalışmaya başladı. Çizimlerini ve tasarımlarını özgünlük kaygısı ile zenginleştiriş olan sanatçı, çağdaş türk grafik tasarımınında büyük öncülerinden olmuştur (http://www.grafikerler.net).
Görsel 18: Mesut Manioğlu - “Türkiye Ulusal Verem Savaşı Derneği Afişi’ http://www.photoshopmagazin.com/
1.4.4.7. Bülent Erkmen: (İstanbul, 1947)
Erkmen eğitimini İstanbul Devlet Güzel Sanatlar Akademisinde almıştır. 1970 yılında Mimar Sinan Güzel sanatlar üniversitesinde öğretim görevililiği yaptı. 1975 ve 1976 yıllarında Hürriyet gazetesi ve Lassa logo yarışmalarında birinci olmuştur. 1981 yılında “İstanbul Sanat Bayramı” için afiş tasarımı dizisi yapmıştır. Erkmen afişlerinde genellikle soyut imgeler kullan ve çarpıcı afişler tasarlayan Türk afiş sanatının öncü sanatçılarından birisidir (www.photoshopmagazin.com).
Görsel 19: Bülent Erkmen – “İstanbul Yorumu Afişi” http://www.graphis.com/
1.4.5. Afiş Türleri
Afiş tasarımı içeriklerine göre sınıflandırılırlar. Afişler topluma sergilendikleri yerlere göre iç ve dış mekan afişleri olarak iki gruba ayrılırlar.
1.4.5.1. Sergilendikleri Mekânlara Göre Afişler 1.4.5.1.1. Dış Mekân Afişleri:
Genel olarak ebatları büyük olacak şekilde tasarlanan afişler Otobüs duraklarında, binaların dev duvarlarında bir çok yerde izleyici ile buluşmak üzere asılırlar. Dış mekan afişleri iç mekan afişlerine göre daha fazla izleyiciye hitap eder. Fakat bu afişlerinde izlenme süreleri oldukça kısadır. Tasarlanırken bu kriterler hesaplanmalı ve hareket halinde olan bireyin afişi gördüğü anda mesajı kısa bir sürede alması sağlanmalıdır. Geceleri de fark edilebilmeleri için ışıklandırma sistemleri ile yüzeylere asılması dikkat oranını çok arttıracak ve mesaj hedef kitleye rahat bir biçimde ulaşacaktır.
Görsel 20: 6. Lojistik Zirvesi Dış Mekan Afişi http://fikirmen.com/
1.4.5.1.2. İç Mekân Afişleri:
Bu afişlerin izlenme süresi dış mekan afişlerine göre çok daha fazladır. İç mekan afişleri binalardaki panolara, sergi salonlarına, koridorlara ve bir çok kapalı mekana asılabilir. Tasarım aşamaları dış mekan afişlerinden farklılık gösterebilir, iç mekan afişlerinde dikkat çekiciliği arttırmak için farklı temalar gelişitirilebilir ve daha uzun metinler kullanılabilir. Eğitim afişleri ve uyarıcı afişler iç mekan afişleri kategorisine dahildir.
Görsel 21: İç Mekan Afiş örneği http://vatout.net/tr/
1.4.6 İçeriklerine Göre Afişler 1.4.6.1. Reklam (Ticari) Afişler
Ürün tanıtımı yapmak amacı ile hedef kitlenin istekleri doğrultusunda tasarlanan afişler kar amacı güdülerek tasarlanan afişlerdir. Buna ek olarak belirli bir ürün hakkında bilgi vermek ve bir hizmeti tanıtmak amacı ile kullanılabilirler. En yaygın kullanılan alanlar Endüstri, Gıda, Turizm, Basın yayın ve moda alanlarıdır (Becer, 1999).
Görsel 22: “Siyah nokta ortaya çıktığı an Clerasil kullan” http://www.rm116.com/
1.4.6.2. Kültürel Afişler
Kültürel afişlerde para kazanma amacı yoktur. Genellikle sinema, sergi, tiyatro, seminer, sempozyum, ve spor müsabakaları gibi aktiviteleri toplumlara iletmek amacı ile tasarlanan afişlerdir. Kültürel afişler farklı kitlelere aynı anda ulaşmasından dolayı tasarlayan kişi ticari afişlere göre daha özgün ve soyut düşünebilir. Bu durumda afişlerdeki özgünlüğün artmasına son derece katkıda bulunur. Sanatçı tasarım aşamasında
farklı görseller ile estetik kompozisyonlar oluşturarark izleyiciyi derin yolculuklara çıkartan eser üretebilir.
Görsel 23: İstanbul 2010 Avrupa Kültür Başkenti, İstanbul Kültür Kenti Afiş Yarışması Birincisi
http://serpilkrgrn.blogspot.com.tr/
1.4.6.3. Sosyal İçerikli Afişler
Sosyal içerikli afişler, ticari ve kültürel afişlerden farklı olarak toplumu ilgilendiren sağlık, çevre sorunları, trafik kuralları gibi konularda bilgilendirme ve uyarı afişleridir. Sosyal içerikli afişlerde bir düşünceyi iletmek veya siyasal bir partinin tanıtımınında yapılması mümkündür. Sosyal içerikli afişler iç mekanlarda ve dış mekanlarda kullanılabilir. Bu afişler kurumların, derneklerin ve partilerin mesajlarını izleyiciye iletmek için kullanılır.
Görsel 24: “Su ve Kültür”, Nazmiye Yavuz http://www.dsi.gov.tr/
Nazmiye Yavuz’un Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü’nün 22 Mart 2006 Dünya Su Günü Afiş Yarışması için tasarladığı ve üçüncülük ile ödüllendirildiği “Su ve Kültür” temalı afişi suyun bir damlasının dahi değerli olduğu düşüncesini vurgulamakta ve bu konuda izleyicide bir farkındalık yaratmayı amaçlamaktadır.
Sosyal içerikli afişler bir amaç, anlayış ve bit tutumu izleyiciye ulaştırmak için tasarlanan afişlerdir. Toplumun dikkatini tek bir noktada toplamak amacı ile tasarlanan afişler kurumlar ve toplum arasındaki iletişimi sağlayan en önemli iletişim araçlarından birisidir.
1.4.7. Afiş Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken İlkeler
Afişler genel anlamda çoğaltılarak kitlelere ulaşan ve insan gereksinimlerini karşılayan bir iletişim aracıdır. Afişler insan duygularını uyardığı için asıldığı yerin aksine afişin tasarımının ve vermek istediği mesajın dikkati çekmesi önemlidir. Afiş hedef kitle ve zaman arasında olan bir noktadır. Bu bağlamda afişte kullanılan form, renk,
kompozisyon, miktar, ritim, algılanabilirlik, oran, okunabilirlik gibi kurallar tasarım aşamasında kesinlikle göz önünde bulundurulmadılır. Bu kurallarla eş zamanlı olarak afişte mesaj, mesaj ve görsel uyum ve sözel – görsel uyum değerlendirilmelidir.
“Mesaj: Bir ürünün içeriği, ürün veya hizmetler hakkında bilgiler, indirimler, filmler, satışlar, yerler gibi konularda verilen bilgilerdir (Mooij, 1998:243).
Mesaj-İmge Bütünlüğü: Afişte yer alan mesaj ancak; renk, metin, slogan, fotoğraf, resim gibi imgelerle anlaşılabilir. Resim ve fotoğraflar zaman zaman afişte yazıdan ön plana çıkarak afişteki algılanabilirliği arttırır. Bazı durumlarda kullanılan görsel direk mesajın kendisidir örneğin; basın haberleri. Özel durumlar haricinde verilmek istenen mesaj ve görsel bir bütün içinde incelenmeli ve birbirini tamamlayarak afişte yer almalıdır.
Sözel Hiyerarşi: Tasarımcı, afişte bulunan başlık, alt-başlık, slogan gibi bilgileri izleyicinin algısında önem sırasına göre anlayabileceği hiyerarşik bir dizimle hedef kitleye sunmalıdır (Becer, 1999:202). Grafik hiyerarşiler izleyicilerin gördükleri tasarımdaki unsurların veya bölümlerin hangilerinin eşit öneme, daha az ya da alt öneme sahip olduklarını belirler.
Boşluk: Afişte boş alanlar nesneler arasındaki ilişkiyi tanımlar. Afişin yan veya alt kısımlarındaki değişken boşluklar afişin içeriğini aksettirmek için geniş bir çerçevedir. Bundan dolayı hedef kitleyi görsele veya verilen mesaja odaklamak için görsel ile metin sütunu arasında boşluk bırakılmalıdır. Bu amaca ulaşmak için gerekli durumlarda diğer bölgelerde de yardımcı boşluklar oluşturulabilir.
Farkedilirlik/Dikkat Çekicilik: “Afişin en dikkat çekici aşaması; afişte kullanılan renk, biçim ve metni izleyicinin bir mesajı farkettiğinde durup detaylı bir şekilde incelemeye alma aşamasıdır” (Tepecik, 2002:75). “Bunun amacı, afişte iletişiminin büyük bir kısmının insanları etkilemeye ve ikna etmeye yönelik olmasıdır. Bu süreç mesaj, mesaj-imge, sözel hiyerarşi ve afiş tasarımının hedef kitle tarafından fark edilmesiyle gerçekleşebilir. Farkedilirlik tasarımcının konuyu nasıl yorumladığına bağlıdır. Bu noktada yaratıcılık en önemli kriter olarak ortaya çıkar” (Mercin, 2010:4).
1.4.8. Siyasal İletişim Aracı Olarak Afiş
Siyasal iletişim en dar anlamıyla, seçmene iletilecek olan siyasî mesajların en doğru ve etkili biçimde ulaşmasını sağlayacak plânlı çalışmaların tümüdür. Tıpkı iletişim olgusunda olduğu gibi siyasal iletişimde de beş temel öğe önem taşımaktadır. Bunlar sırasıyla verici, mesaj, kanal, alıcı ve geribildirim öğeleridir. Siyasal iletişim, genel iletişim olgu ve sürecinden, vericinin genellikle örgütlü yapılar olması bakımından bazı farklılıklar göstermektedir.
Görsel 25: 1950 İhap Hulusi Görey Seçim Afişi Örnekleri https://image.ogunhaber.com/
Siyasal iletişimde mesaj, siyasal bir kimlik üzerinden verilir. Bu bazen bir parti, bazen bir grup bazen de adayın kendisi olabilmektedir. Siyasal iletişimin bir diğer önemli özelliği ise ikna edici iletişime dayanmasıdır. Seçmene kendi politikası hakkında bilgi vererek, haberdar etmesinin yanı sıra onu etkileyip ikna ederek, belli tutum değişikliklerine sevk etmeyi amaçlar. Bunu; alıcıda yani seçmende, yeteri kadar güçlü bulmadığı tutumu arttırarak ya da tümden bir tutum değişikliğine gitmesini sağlayıp yeni bir tutum geliştirmesini sağlayarak gerçekleştirmeye çalışır. Belli yöntem ve teknikler
