MEZBAHADA KESİLEN İNEKLERİN UTERUSLARININ PATOLOJİK YÖNDEN İNCELENMESİ

(1)

Vel. III!. Ocrg, (2003). 19,3-4 : 73-81

MEZBAHADA KESiLEN

iNEKLERiN

UTERUSLARININ

PATOLOJiK

VONDEN iNCELENMESi'

Serap TOrkGtamt

Birincioglu1

C

Nursal Metin'

Nihat T

oplu'

Fatma SaYIn

1

Pathological Investigation on the

Uterus of Slaughtered Cows

Ozet: Bu ~I~ AydIn mezbahasmcla kesilerl ineklerin u1eruslannda gOrUJen patolojik ~ldiklerin (makroskobik 'Ie mikroskobik bulgular) ar~mlmasl amaylandL Toplam 316 uterus incelendi. Gebe oImayan 278 uterusdan 24 oIguda (% 8,63) ge~li lezyontar belir1endi.

au

lezyonlann insidensi; kataml endometritis %1,80, purulent endometritis % , ,07, kronik nonpurulent endometritis % 2.88, pyometra %0,36, mezometriumda hipoplazi % 0,72, arterlerde metastatik kalsifikasyon %

0.72, melanozis % 0,72, adenomyozis % 0,36 oranulcla belirlendi. Anahtar Kelimeler: Uterus, Patoloji, Inek

Sumary: The purpose of this study was to investigate pathologic changes (macroscopic and microscopic findings) in the uterus of cows slaughtered at AydIn Abattoir. Total 316 uterus were examined. Several lesions were observed in 24 cases

(8.53 %) of 278 non-pregnant uterus. The incidences of the these lesions

were

determined; acut catarrhal endometritis 1.80 %, purulent endometritis 1.07 %, chronic nonpurulent endometritis 2.88 %, pyometra 0.36 %, hypoplasia of me-sometrium 0.72 %, metastatic calcification of uterus atters 0.72 %, melanosis 0.72 % and adenomyosis 0.36 %.

Key Words: Uterus, Pathology, Cow

Giri~

Evcil hayvanlarda dOl verimi dO~OklO{lOne 'Ie

Onemli ekonomik kaylplara neden oIan genital organ

bozukluklannm bOyUk b61OmO postmortal mu-ayenelere clayanllarak ortaya konulabilmektedir. Ute-rus lezyonlan it;erisinde gene! olarak malformasyonlar, vaskOler-, travrnatik-, atrofik ve proliferatif lezyonlar, yangl va tOmOr1er tamnianmaktadlr (Surrmers, 1974; C;alJ~kan, 1966; Mc Entee, 1990; Jubb ve ark., 1993). Infertil inekJerda uterus lezyonlan iyerisinde en-dometritislerin,

%

25 (Saiyari, 1994), %37,3 (Mar-kusfeld, 1984) 'Ie % 89.47 (Apaychn 'Ie ark., 1991)

gibi yOksek oranlarda yer aldl{ll bildirilmi~tir.

GCII;: do{Iuma mUdahale, kelozis. c<>k yavrulama, 010 doOumlar va retensio sekundinarum, uterus en-feksiyonlan il;;in risk faktOrO ol~tunnaktadlr (Dawson, 1960; Markusfeld, 1984). Aynca OSlrOs oonernnde servikal

kanaJln

a.ydmasl ile uterus, enfeksiyonlara du-yarll hale gelmelde ve etkenler munlukla

assendan

yoIla ulac;maktadlr. DI~kl ile bu~lk perianal bOlgede bulunan bakterilerin doQumdan hemen sonraki dO-nemde dilate serviksden uterusa gec;:i~i

ko-layla~makta, bu donemde uteru~ 10meninde bulunan nekrolik iyerik de bakterilerin Oremesi i(:in uygun bir ortam yaratmaktadlr (Callahan, 1969;

Jones

ve Hunt,

1983; Me Entee, 1990).

UteruJun mukoZ8Smm yanglSI endometritis, tam uterus dLNanmn yanglsl metritis olarak adlandmlmakta; genellikle akut 'Ie kronik seyreden uterus yangllan ta-biatlna gOre kataral, purulent, nekrotik veya gra-nOlomatOz yangllar olarak Slnlflandmlmak1adlr (M~Ji,

1999; Karada~ ve Timurkaan, 2001; HatipoQlu ve ark., 2002). Kataral endomclritislerde mukoza, konjesyonlu ve boz sanmsl renlde eksudatla kapli olabildiQ'i gibi bazen

de

belirgin bir. bulgu g6rOlmeyebilir (C;alJ~kan,

1986; Klran 'Ie ark., 1095). Bu endometritislerin erken dOneminde mikroskobil: olarak lamina propria'da Odem 'Ie

~k

saylda

nOtr~fiI

16kosit gOrOlOr, zamanla uterus bezleri de yanglya katllir (Biolatti 'Ie Guardo, 1984; Mc Entee, 1990). Kronik formda beZ epitellerinde

dO-ktilmeJer, periglandular f!brom, bezlerde dilatasyon 'Ie mononOldeer hOcre infihrasyonu gOzlenir (Summers, 1974; Jubb ve ark., 1993; MiUi, 1999). Pyometra, ute-rusun

2.t<ut

ya

cia

kronik purulent yanglSI oIup, her zaman katlCI korpus luteum bulunmasl ile

ka-ralderizedir. Serviksin kapah olmaslndan dolayl uterus IOmeninde dairna de{li!]en miktarlarda mukopurulent eksudal bulunmaktadlr (Roine

1 9n;

Farin 'Ie ark,

1989; Saiyari 'Ie an .. , 1994).

Myometriumun kas demetJeri arasmda en-Gch~ Tanhi : 2.5.01.2003 @ :slurlr.:uumil@yahoo.com

(2)

BIRINCloGLU. METtN. TOPLU. SA YIN

dometriyal bezlerin bulunmaSI olarak tanJmlanan ade-nomyozis. bir do{jmasal anomali olarak ~ekilienebjldj?Jj gibi endometriyal hiperpazi veya yangJya ba?J1I olarak da ~killenebilmektedir (Me Entee. 1990; MUlL 1999; Ti-murkaan, 1999).

Bu yall~mada sl?Jlr yetj~tiricili~inde onemli bir yere sahip olan Aydm 86lgesinde infertilitede onemli rol oy-nadl?J1 dO~OnOlen utel1.Js patolojisi ara~tmlml~tlr.

Materyal ve Metot

Qall~ma materyalini oJu~turan utel1.Jslar, Aydm 86lgesindeki mezbahada kesilen ineklerden temin edil· di. Qe~itli y~ ve 1I1dardan toplam 316 adet ineQe ait utel1.Js incelendi. BunJardan 38 tanesi gebeydi. Gebe olmayan 278 utel1.Js laboratwara getirildi ve ser-viksden komu uterilere do{jl1.J ayllarak makroskobik muayeneleri yaplldl. Lezyon beJirlenen veya ~Opheli

ganden utel1.Jslann, korpus ve komuJanndan paryalar allnJp % 10'luk formalin solOsyonunda tespit edildi. Bu dokulardan hazu1anan parafin bloklanndan 5 -6 mikron

kallnh~lnda allnan kesitlerin tamaml hematoks ilen-eozin, gereldi gOrDlen von Kossa, van Gieson, Tumbul blue boyama metotlanna gOre boyanarak I~Jk mik-roskobunda incelendi (Luna, 1968).

Bulgular

Incelenen utel1.JSlara ail lezyonlar ve oranlan Tablo l'de sunulmu~tur.

Tablo 1. Uteruslarda belir1enen lezyonlar

La'YO" Olgu SaYlsl' Oram (%)

Endometritis 17 kataral 5 12.80 purulent 3 1.07 kronik nonpurulent 8 2.88 pyometra 0.36 Anomaliler 2 mezometrium hipoplazisi 2 0.72 Metastatik kalsifikasyon

2

0.72 Melanozis 2 0.72 Adenomyozis 0.36 TOPlAM

_2.

8.63

'YUZOO oranlan gebe oImayan 278 L.1erus Ozerinden d& ger1endiriJm~lir.

Be~ olguda kataral endometritis.

09

oIguda pu-rulent endometritis. sekiz olgOOa kronik nonpuruL=lnt

endometritis ve bir olguda pyometra belirlendi. Kalaral endometritislerde uterus mukozasl Odemli, pembe renkleydi ve bulanJk mOkOz iCerikle kapllydl (1?ekil 1). PUl1.Jlent endometritis saptanan iki olguda utel1.Js 10-menleri san-ye~il renkle irinle doluyken (1?ekil 2) bir 01-guda irinle birlikte mukozada milier apseler gOzlendi ($ekil 3). Kronik nonpurulenl endornetritislerde utel1.Js duvarlan kJsmen kallnla~ml~ mukoza kirli kah-verenldiydi (1?ekil 4). Bir olguda belirlenen pyometrada uterus IOmeninde, kirli san renldi irin gorOldO. Aynca sol ovaryumc!a 2,5 Cr:l yapmda persiste korpus luteum ile servikste mOkoz likay saplandl (1?ekiI5).

lki oIguda mezomelriumun inter1<omual Ii-gamentleri normalinden daha ktsa (hipoplazi) olmasl nedeni ile komu uteriler median hat boyunca klVrllml~tl ($ekil 6). lki olguda belirlenen endometrial rnelanozis ozellikle kal1.Jnkulalarda yogunla~ml~tI.

Mikroskobik 8ulgular: Kataral endometritislerde, subepitelial ooem, hiperemi, az saylda nOtrafil JOkosit ve mononOkleer hOcre infiltrasyonu gozlendL Purulent endometritislerde mukoza epitellerinde dOkulmelerin yanmda. lamina propria'da yogun makrofaj, nOtrofil 10 -kosit ve az saYlda lenfositlerin oJu~n hOcre in· filtrasyonu ($skil 7). Uterus bezlerinin epitelJerinde de -jenerasyo!1, lurnenlerinde n6trofil IOkositler ve nekrotik hOereler (tOrOldO. lki olguda da perivaskUlitis belirlendi. Kronik nonpul1.Jlent endometritislerde, lamina epi-teliyal;s'de dokOlmeler ve lamina' propria'da mo -nonOkleer hOcrc infmrasyonu gOzlendi ($ekil 6),

yo-gunlug\J Jenfositlerden olu~n bu hOcreler yer yer follikOI oIu~turacak tarzda yo{junla~ml~tl. Uterus bez-terinin bazlJan atr'Ofik va

bagdoku

ile ku~tllmt~, bazllan ise kistik dilate haldeydi ve corpora amylacea ;ye-riyordu. Pyomelrada epitel katta yer yer nekroz ve not-roW I6kositler, subepiteliyumdan myometriumun k;ine kadar yaYllan yo{jun lenfoplazmasiter hOere in-filtrasyonu gOrOldO (1?ekil 9). Aralarda 001 miklarda si-derosit ve eozinofil I6kositlere de rastlandl. He-mosiderin yOklu makrofajlann endometriumdaki varll~1 bircok olguda ortak bulgu olarak dikkati yekti.

lki olguda damarlarda metastalik kalsifikasyon saplandl. Orta yapli arterlerin media katlnda de{ji~n derecelerde kristal veya granuler larzdaki bu bj-rikimlerin vo:'! Ko:sa metodu ile boyandlglnda kalsiyum iyerdi~i lesb:t edifdi ($skill 0).

Adsnomyozise bir olguda rastJandl. Lokal olarak glandula uteriler myometriumun iylerine dogl1.J uzantllar

yapml~lI. Bu bezlerin bOyOklOk ve ~killeri birbirinden farkllydJ ($8kill1).

(3)

Mezbabada Kesilen tneklerin Uteruslanmn ...

$ekil 1. KataraJ endometritis. Uterus mukozasl ,bulamk., mClkOz eksudatla kapli.

(4)

BIRINCIOCLU. METIN. TOI'LU. SA YIN

~ 3.

Purulent

endometritis. MukOZada ~remi

va ITiIier apseIer

(okIar).

(5)

Mezbahada Kesilen ineklerin Uteruslarmm ...

$eki 5. Pyometra. lumende kirli san rookJi irrI birikimi. Sol ovaryumda persiste korpus luteum.

(6)

BIRINCI()(jLU, MEl1N. TOPLU, SA YIN

~ 7. PuIUenl: endometritis. lamina ptopria'da nOtrofillOkosit ve maktoIaj infiltrasyonu. HEx 230

~ 8. Kronik nonpurulent endometritis. Lamina epileliyaIis'de ~ V8 propriada

yoQun

lenloid hOcfe infitrasyonu. H.e.xSS.

(7)

Mezbahada Kesilen tneklerin Uteruslarmm ...

$ekil9. Pyomelra. Myometriuma kadar yaYllan yo9un lenfopla2masiler hClcre infittrasyonu. H.E x 62.

,

_,

~

.

:

$ek~ 10. Arter duvarlannda metastatik kalsffikasyon (oklar).

von Kossa. x 25.

$ekiI I 1. Adenomyozis. MyomeIriumda Iokalize oknu~

(8)

I1IRINCloGLU. ME11N, TOPLU. SA YIN

Tartl,ma ve Sonug

Aydin ~ yer1i ve kfJItur ukl oIarak lopmn

117,606

ba!}

slOlr saYISllle bu alanda Onemli bir yere

~r (Tanm

ve

K~ri BakanhOI, 20(2), Bu Iddann

vermilIOn arttmlrnasl va devamnda dOl verimi yGksek

anaIann varilOI da Onem ta~lrnaktadlr.

061

veriminin

devamhhj)l, duzeNi yavrUama ile buna ba~1 dCizenii

laklasyon, saj)hkh uterus ile yaklndan iI~ir

(SLm-mers, 1974: Kaneene va Miner, 1994), Nitemn

inek-lerin

kesme

sevk edilmesinde, Inlertil

veya

steril

01-masl slldlkia ifade ediJen nedenler araslnda yer

almaktadlr (Surrmers ve arit, 1974;

Di"9

va Guier,

1987; Kaneene ve Miller, 1994).

Sunulan ara~llrrnada uterus lezyonlan kferisinde

endomelrilislerin oranl % 6, 11 oIarak ilk sirada yer

al-ml~tlr. Bu oran, SUl'TVl"lers'ln (1974) sonUlflan ile

ya-klnhk g6sterirken, bir ~ ~h~ya (Raine, 19n;

Qa-h~kan, 1986; Mickelsen ve ark., 1986; HatipoQlu va ark., 20(2) gOre yQksek bulunrnu~tur.

Kataral endometritislerde slkhkla SClk san renldi

mukOz ilreriOin gOzlendiQ'i be~rtilmi~ (Dawson, 1960;

Timur1<aan, 1999) oImaslna ragnen, bu yah~

bir-~ oIguda uterus lumeninde makroskobik olarak

ben-zer il;:erik bulu~ oImaslna ka~ln, mikroskobik

in-celemede sadace be~ oIguda kataraJ endometritis

gOrOImesl, bu igeri0in normal uterus salglSI ile

ka-n~bilece{Jini d~undOrmektedir. Bu nedenle uterus

yangllannda makroskobik bulgulann tek ~Ina yeterii

oIamayacaOI va kesin t~tsin histopatoloflk oIarak

ya-pllmasl gerektiQ'i kaniSIrl8 vanlml~Jr.

Krenik nonpurulent endomelritisier,

en-domelriumdakl Irrevarsibllezyonlardan doIaYI kahcl

in-fertmte nedenleri il;:erisinde Onemlidir (Carnahan, 1969;

Mickelsen va ark., 1986) va bu yah~rnada da

en-dometritisler il;:erisinde Ilk slrada (0102.88) yer alml~tlr.

Mikroskobik olarak burada gOzienen ve ara~tlnCllar

(Calliahan, 1969; Bolio ve ark., 1990) tarallndan da

ta-nlmanan lamina eplteliyalis'de dOkOtmeler uterus

bez-lerinde atrofi va librozis; inlertilitayi kallCI klian bulgular olarak deOet1endirilrni~tir

Pyomettanm

patogenezisinde; kcrpus luteumun

retensiyonu

sonucu

ortaya ~Ikan honnonal elkinin,

ute-IUSU enfeksiyonlara duyaril hale gelirdiOl, serviksin

ka-paM'l8SIna va myometrial kontraksiyonlan azatttIQI

ifade edil~

(CaJIIahan,

1969

;

Farin va ark.,

1989;

Jubb ve arit, 1993), bu ar8.$lJrmada belirienen

py0-metra oIgusunda dB, perslstel:orpus

k.rteum

iIe

birtikte

serviksin rr(JkOz t1f<ac!a kapah

oId\.9J

ge~tUr.

Ayn' oIguda, literarurlerde (Cal!!ahan, 1969; Jones va

Hunt, 1983; BioIa"i

va

Guardo, 1984; Farin va ark.,

1989) rnakroskobik oIarak bikjjrilen, uterus IQmeninde

domelriumda nekroz, yoOun lenfosit, plazma hQcresi,

nOtrofil lOkosit infiltrasyonu va bezlerde dilatasyon be-1i11en~. Bu oIguda aynca aynl hOcre koIleksiyonlan

myometriumda

d<t

yoj)un

oIarak g6zJen~r.

Makroskobik

va

mikroskobik oIarak yangl

01-makslzm 14

o9Jda

hiperemi, ~ oIguda kanama. 'Ie

bi~k oIguda Odem beli~

oh.\>,

slkJus _ n e

ait bulgular oIarak deQerlendiri~tir. SIIdIIda rastlanan

hemosiderin yG\dU makrolaj\ann ~Incl\ann

(Sum-mers va

ark., 1974; Fann va arit, 1989) da beli~i

gibi metaOslrus kanamalan

lie

iIg~i ok:IuQu

dO-~OnGl~tijr.

Surulan yall~rnada iki oIguda artet1erde kal·

sifikasyon lasbit edilm~, aneak elde edilen

kay-naldarda uterus damariannm metaslalik kalsifikasyonu ile

IIgili

blr

veriye rastJanrnaml~lr. Hayvanlarda sik

rast-lanmayan arter kalsifikasyonunun genal1ikle 0 vitamini

toksikasyonu, hiperkalsemi ve/veya hipertoslotemi

so-nucu oI~bildiOi ifade edilmi~tir (Jones va Hunt, 1983;

Jubbvaar1<., 1993).

Myometriumun kas demetleri araslnda

en-dometrial

bezlerin bulunmasl oIarak tanllnianan

(McEnlee, 1990) adenomyozise bir Ulerusda fokaJ 018·

rak

rastlatvnl~tlr. Genel~kIe kOpeklerde, daha

az

slk-hlda ineklercte segmental ap(azi ile bir1ikte, bazen

de

komulann bir malforrnasyonu ~ldinde bulunduQu

be-lirtiJmi~ (Jubb

va

ark., 1993; Timurkaan, 1999)

bu-radaki oIguda segmental aplazi gOrulmediQi ~n

01-glXlun malforrnasyonla ilgili oIduQu d~OnOI~tOr.

B61gede

yaygm oIarak besicilik yapllmaslndan

do-IaYl,

mezbahaya kesime sevk edilen hayvanlann

yo-{junluj)urw.J erkek basi danalannln oIU$lurduQu

gez-len~tir, Bu nedenle yah~mada blr yll dQzenii oIarak

mezbahadaki slj)lr kesm takip edilm~ oImaslna

kar-~In, aneak 316 i~a ail uterus incelenebilm~tir.

Bu ara~lrmada Aydin BOIgesinde kesime sevk

edilen inolderin utaruslan makroskobik ve miktoskobik

oIarak incelen~, % 8,63 oramnda 98~itli lezyonlar

belir1enmi~tir. Bu lezyonlar kferisinde infertililede

onem-i

roI

oynayan yangJlann % 6,11 oram

ile

ilk sirada yer

aldlj)1 saptanmJ~"r.

Kaynaklar

Apaydm. A. M.,

Ozer

,

H.,

KaIcan,

C.,

OcaI,

H., BosIanCIoQIu. H .• ErOksQ:!:, Y. (1991). Inferti Wleklerde enc:Iometr'IlSIldinik

muayene ve biyopsi lie t~ Ozeme ~h¥M-

¥YO.

Vel

FaJ:. Oerg. 2, 1-2, 81·95.

BoI!o,

E., BiaIotti, B., Pau, S., GaIIoni, M. (1990). Scarwlg

electron rriaosoopy of pathologic changes in the epiIheiaJ surfaces o~ the uterus and uterine Ilbes. Am. J. Vet Res. 51,137- 141.

(9)

Mtzbabada Kesiltn inekltrin Ultruslarlrun ...

1,33-36.

calahan, C.J. (1969). Postpartunent infections of dairy catt-le. JAVMA., 155; 12. 1963-1967.

<;ah~n, U. (1986). Bursa va Istanbul 86lgelerinde kesime

gOndorilen klslr inelderin genital organlannda patolojik in-celemelor. Tr. J.VetAnim.Sci., 10. 122·129.

Dint;:. OA. GUier, M. (1987). InekJerde inlertilite nedeni oIan

genilal

organ

bozlAdukian CazerY'!de postmortem ~I~ S.O. Vel Fak. Derg., 3, I, 109-119.

Dawson, F.LM. (1960). 8o'Iine endometms: A review. Brt. Vel J., 116. 448-466.

Fam, P.W.,

801.

L. Qtson, J.D., Mortimer, R.G., Jones,

RCo, M"Ies, W.S., Mcchesney A.E. (1969). Eftecl of

h;-tinomyces pyogenes and gram-negative anaerobic baaeria

and the development of bovine pyometra. Therlogenology,

31. 5. 9"9-989.

Hat~,F., OrtataUI.M .• Klran, M.M .• Erer. H.,

9ift9.

M. K. (2002) An abattoir study of genital pathology in cows: II.Uterus, cervix and vagina Revue Mad. Vet, 153,2, 93-100.

Jones, T.e., HlSlt, RD. (1983). The Genital System, In

'Va-lema.yPathoiogy'". 5Ih Ed., Lea and F _, _ _

JIbb, K.V.F., Kemedy, P.C., Pamer, N. (1993). "Pathology of Domestic Animals-. 4 ttl Ed. VoI.2, Academic Press. New

Yo",-Kaneene, J.B., Miller, R. (1994). Epidemiologicaf study of

metritis In Michigan dairy cattle. Vet. Res., 25, 253-257. Kara~, E., Tinv.Jriman, N. (200'). KoyunIarda ~ genital sistemde patomorfolojik 8f8$I:mnalar II. Uterus, serviks va vagina Tr. J. Vet. Ani Sci., 2527-37.

Klran, M.M., Eref, H., ~ M K, H~, F (1995).

Ko-yt.nIarda genital organ bozIAduIdan Cizerine patokljik ~

ceIemeIer. II. Uterus, sel'Yits ve vagina. S.

O

.

Va Bi. Derg.

11;2, 119-129.

luna, L G. (1968). "Manuel of Histologic Starwlg Methods of !he Anned Forces Institue of Patho6ogy", 3th Ed., McGrav-Hi. Book Company, New Yen

Markusfeld, O. (1984). Factors resposslble 104' post parturient

metritis In dairy cattle. Vel. Rae., 114,539-54

Me Enloe, K (1990). -ReprOOuctive Pathology 01 Domestic

Mammals-. AcademIc Press Inc., New York, USA

MickeMn, W.O., Paisley, LG., Anderson, P.B. (1986). Sur·

vgy

of the prevaJance and types 01 inlerti~ in beef

cows

and

heif8f'S. JAVMA., 189,1,51-54.

Mil, O.H. (1999). ~ geritaI sistem.1c;:inden 'Veteriner

Pa-tolor

.

Ed. R. Hazu'OQt.l, O.H. Mil, T8lTI8f Ma1baa. I. BaskJ,

Ankara.

Roine, K (19n). Observations on genital abnormaIites in

dairy CO'NS using slaughterhouse material. Nordisk·Vel. Mee!. 29; 4--5,188-193.

Saiyarl, M., Farahangnia, M.F., ShallTl8, R.N. (1994). Pat-hology of uterus in

cows

slaLJS1ltered Ahwaz abattoir. Inter. J.

An. $d., 9, 2, 269-272.

~, P.M. (1974). All abattoir study of the genital pat·

hoIogy of

cows

in Northem Austraia. Ausl Vet J .. SO.

403-406.

Summers,

P.M. Can¢eI, RS.F.

Dennett

.

D.P. (1974).

Herd studes on the genital pathology of infertile beef cows.

Ausl. Vet J.,SO, 150-154.

Tanm YO K~ Bakanl91 Konma Kootrol Gene!

MU-QjI1l9l

MUcadeIe Progaml (2002). Bakanhk BasI/nevi,

Art-Iwa.

r""""",", N. (1999). K~ ~

90""" organ

bo-ZlJdukian Cizemcte morlolojik ~. Doktora Tezi. Firat