Enver
Paşa’nm
Anılan
1
8
8
1
-1
9
0
8
Y A Y I N A H A Z I R L A Y A N H A L İ L E R D O Ğ A N C E N G İ Zİ l e t i ş i m
Y a y ı n l a r ı
Enver Paşa’nm Anılan
iken Makedonya'da görev yaptı. Bu yıllarda İttihat ve Terakki'ye katıldı. Meşrutiyetin ilanından sonra 23 Temmuz 1908 de İstanbul'a geldi. Bir süre sonra Berlin'e askeri ataşe olarak atandı. 31 Mart Olayı üzerine Hareket Ordusu ile birlikte yeniden İstanbul’a gelen Enver Bey 1911'de Trab- lusgarb Savaşı'na katıldı. 23 Ocak 19131e ittihat ve Terakki'nin iktidarda mutlak egemenliğini sağ- iayan Bab'aü Baskını'nada öncülük eden Enver Bey, 1914’te Harbiye Nazırlığı ve başkumandan vekilliğine getirildi. OsmanlI Devleti’nin I. Dünya Savaşı'na Almanya'nın müttefiki olarak girmesin de etkili olan Enver Paşa, savaştan sonra Almanya'ya kaçtı. Daha sonra Moskova'ya, ardından da Bakû'ya giden Enver Paşa, burada Doğu Halkları Kurultayı'na katıldı. 1921'de Türkistan'da Kızıl Ordu birliklerine karşı çarpışırken can verdi.
HALİL ERDOĞAN CENGİZ. 1934 te Araç/Kastamonu’da doğdu, ilkokulu Tosya'da, ortaokul ve li seyi Kastamonu’da bitirdi. 1952'de Ankara'da memuriyete başladı, bu arada Dil ve Tarih ve Coğ rafya Fakültesi'nin Türk Dili ve Edebiyatı bölümünü bitirdi. Hacettepe Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü ile Devlet Konservatuarı Müzikoloji Bölümü'nde Eski Türk Edebiyatı, OsmanlIca, OsmanlI Paleografyası ve Türk Edebiyatı dersleri verdi. Eserleri: Açıklamalı Notlu Divan Şiiri Anto lojisi (1982), Divan Şiiri Antolojisi (1983), Ermeni Komitelerinin A'mâl ve Hareket-ı ihtilâliyyesi (1983). Halen Ruhî Tarihi üzerinde çalışmalarınısürdürmektedir.
İletişim Yayıncılık A.Ş. • Anı Dizisi 6 • ISBN 9 7 5 - 4 7 0 -1 1 8 - 0 1. BASKI © İletişim Yayınlan, İst. 1991
KAPAK Ümit Kıvanç
DİZGİ Maraton Dizgievi
DÜZELTİ Sezar Atmaca - Fatih M. Öztan
KAPAK BASKISI Ayhan Matbaası
İÇ BASKI ve CİLT Şefik Matbaası
İletişim Yayınlan
Enver Paşa’nm Anılan
(1881-1908)
HAZIRLAYAN Halil Erdoğan Cengiz
ÖNSÖZ
9
Geleceğin Enver Paşa’sı İsmâil Enver’in Doğumu
29
Ailesi, Okula Başlayışı
33
İbtidâî Tahsili
34
Askerî Rüşdiyye
34
Mekteb-i İ’dâdî
34
Mekteb-i Harbiyye
36
Erkân-ı Harb Nâmzed Sınıflarında
38
Yıldız’da Sorgulanma
39
Son Sınıfta
43
Kurmay Yüzbaşılık
44
Manastır’da
44
Koçana’da
48
Üsküb’de
49
Müfettişliğe Atanma ve Kolağalığına Terfi
51
Çetelerle Çarpışmalar
52
Osmanlı Hürriyyet Cem’iyyet’ne Giriş
57
Yemin Töreni
60
Manastır’da Örgütlenme
61
Dağa Çıkışa Doğru
86
Dağa Çıkış
90
Köylülerin Örgütlenmesi
105
Gazetedeki Ölüm Haberi
108
Dâimi Çete’nin Oluşturulması
110
Kuvve-i Müsellaha Nizâm-nâmesi
111
Diğer Faâliyetler
113
Meşrûtiyyet’in İ’lânı
121
Selânik’de
• '
125
Enver Paşa’nın Anıları, gerçi doğum undan 1908’e
kadar olan yaşantısını kapsıyor, ama Türkiye’nin
yakın tarihine yön vermiş kişiler arasında yeralan
bu İttihat ve Terakki önderinden kalma, “hatırat”
niteliğinde tek m etin bu. Anılarda, gündelik ha
yatın bir parçası haline gelmiş çete takipleriyle Ma
kedonya’yı, kendisinin de katıldığı m üsademeleri
oldukça sade bir dille ve abartm adan anlatan En
ver Paşa’nm ilk gençlik yıllarım bulacaksınız. En
ver Paşa’nın anlattıkları, ayrıca, onun çok sözü edi
len cesareti, örgütçülüğü, askerî yeteneği, sonraki
dönemlerde her olayda bir “fedai gibi” öne atılma
sına yolaçacak gözüpekliği hakkında da ipuçları
veriyor. Enver Paşa’nm bir deftere yazdığı, halen to
rununda bulunan bu anılar ilk kez yayımlanıyor.
İ L E T İ Ş İ M Y A Y I N L A R I 1 3 1 • A N I D İ Z İ S İ 6 • I S B N 9 7 5 - 4 7 0 - 1 1 8 - 0
