580 B~BLIYOGRAFYA
Beyrunrnin burada gösterdi~i yap~tlar~n~, O'nun gösterdi~i kronolojik düzen içinde incelemektedir.
On üçüncü bölüm, Beyrunrnin ya~am~n~n son on y~l~nda yazd~~~, ancak tarihi kesinlikle bilinmeyen "Kitâbu'l-Cemâhir fi Ma`rifeti'l-Cevâhir"e ayr~lm~~t~r. Elimizde dört yazma nüshas~~ bulunan bu kitap, Beyrunrnin bildi~i tüm de~erli metaller, mineraller ve ayr~ca mineral ve metal ala~~mlar~~ hakk~nda bilgi içermek-tedir. Yazar, 1963'de Rusça'ya çevrilmi~~ olan a bu kitap üstüne Sovyetler Birli~i'nde yap~lan çok say~da inceleme ve ara~t~rmalara de~iniyor. Beyrunrnin ya~am~n~n son a~amas~ndaki felsefi ve ahlaksal görü~lerini ö~renmek için temel kaynak olan bu kitab~n bilim aç~s~ndan özelliklerini belirtiyor ve konusunu inceliyor.
On dördüncü bölümde, Beyrunrnin ya~am~n~n son iki y~l~nda (1047-1048) Gazne'de yazd~~~~ ve tamamlayamad~g'~~ "Kitâbu's-Saydene" incelenmektedir. 1972'de Rusça'ya çevrilmi~~ olan 6 bu kitap, onsözle birlikte 5 küçük bölümden olu~maktad~r. Yazar, Beyrunrnin bu kitab~~ yazd~~~~ s~rada ba~vurdu~u kaynaklar~~ ayr~nt~lar~yla incelemektedir.
On be~inci bölümde yazar, Beyrunrnin uzun yarat~c~l~k dönemini yedi a~amaya ay~rmaktad~r Ket dönemi (983-990); 2) Kendi ba~~na yapt~~~~ bilimsel çal~~ma- lar~n ba~lang~ç dönemi (991-998); 3) Cürcan dönemi (998-1004); 4) Gürgenç dönemi (1004-1017); 5) Gazne dönemi (1018-1029); 6) Gazne dönemi (1030-1037); 7) Gaz-ne'de son y~llar (1038-1048). Yazar daha sonra, Beyrunrnin, astronomi, geodezi, matematik, geometri, trigonometri, co~rafya, mineraloji, farmakoloji, filoloji, tarih alanlar~nda yapt~~~~ katk~lar~n de~erlendirmesini yap~yor. Beyrunrnin ya~am~~ ve yap~tlar~~ üstüne Do~u'da, Avrupa'da, Sovyetler Birli~i'nde ve dünyan~n öteki ülkelerinde yap~lan çal~~malar~~ ayr~nt~l~~ olarak anlat~yor. Ayr~ca Beyn~nrnin do~u-munun 998. y~l~~ münasebetiyle 1971'de Ta~kent'te yap~lan toplant~ya sunulan 15 bildiri hakk~nda bilgi veriyor.
TÜTEN ÖZKAYA, Ph. D. N. A. BASKAKOV : Osnovn~e vehi razvitiya sovetskogo uj~gurovedeniya (Sovyet Uygur Biliminin Geli~mesinde Ba~l~ca A~amalar) "Sovetskaya Tyurkologiya" Dergisi, No: 4 (1979), ss. 3-9.
Bu yaz~da, Uygur halk~n~n dili, yaz~n~, folkloni, tarihi ve etno~rafyas~~ üzerine Sovyetler Birli~i'nde yap~lan çal~~malar anlat~lmaktad~r.
Türkoloji dallar~ndan olan Sovyet Uygur biliminin geli~mesinde çok önemli rol oynayan S. E. Malov, elliyi a~k~n yap~t~nda Uygur dili ve lehçeleri, yaz~n~, folklorü, tarihi, kültürü ve etno~rafyas~n~~ incelemi~tir.
5 "Kitâbu'l-Cemâhir ft Ma`rifeti'l-Cevâhir" (El yazmas~~ nüshas~~ Kayseri'de Ra~id Efendi Kütüphanesi'nde bulunmaktad~r). Çev.: ~. Yaltkaya. Türkiyat Mecmuast
V, 1-26 (1935).
"Kitâbu's-Saydene" Mukaddemesi. (Bilinen biricik nüshas~~ Bursa Genel Kitap-l~~~~ Kur~unlu Kütüphanesi 149 numarada bulunan bu yazma ilk olarak 1927'de Z. V. Togan taraf~ndan bilim dünyas~na tan~t~lm~~t~r). Çev.: ~. Yaltkaya. ~stanbul 1937. = I. Ü. T~p Enst. ne~riyat~. No. 9.
BIBL~YOGRAFYA 581 1930-40 y~llarmda Uygur kültürü, yaz~n~~ ve dili alan~nda inceleme ve ara~t~r-malar: yapan Alma-Ata, Ta~kent ve Frunze gibi bilim merkezleri d~~~nda, Leningrad ve Moskova Do~ubilimi enstitülerinde Uygurca ö~retilmeye ba~lad~. Bu dönemde, K. A~urov, A. K. Borovkov, V. M. Nasilov, V. Saliev ve K. K. Yudahin Uygurca üzerinde çal~~malar yapt~lar. N. A. Baskakov ve T. R. Rahimov ilk küçük Rusça-Uygui-ca sözlük yay~mlad~. Uygur yaz~n~na ili~kin sorunlar, N. israilov, M. Karataev, A. Abdullin, A. Nogmanov, A. Ansari, Z. Ba~iri, N. Mavaev, A. Hudaykulov, O. Kasimov, A. Muhammediev, A. Pozibakiev, Z. Torehanov, K. Hasanov'~n yap~t-lar~nda ele al~nm~~t~r. Uygur folklorü alan~nda, Z. Ba~iri, N. Mavaev, A. Pozibakiev, Uygur halk~n~n tarihi ve kültürü üzerine, S. F. 01'denburg, A. Yu. Yakubovskiy, M. F. Gavrilov, V. F. ~ahmatov incelemeler yay~mlam~~lard~r. 1950-6o y~llar~nda A. Ya. Valitova, M. Hamraev, U. Mamatahunov, K. Tohtamov, A. Mametov, M. Aliev, K. Hasanov, E. V. Lizunov Uygur yaz~n~, P. /. Fesenko, T. R. Rahimov, A. idayatov, M. N. Kabirov, K. Usmanov, D. I. Tihonov, V. F. ~ahrnatov, Uygur halk~n~n tarihi üzerine incelemeler yapt~. 1960-7o y~llar~nda, Uygurca alan~nda, S. E. Malov, E. R. Teni~ev, G. S. Sadvakasov, A. T. Kaydarov, T. Rahimov, T. Talipov, I. Ismailov, A. ~amieva'n~n çal~~malar~n~~ kaydetmek gerekir. Uygur yaz~n~~ ve folklorü üzerine, M. Hamraev, A. Valitova, R. Kadiri, P. Sabitova, A. Mamata-hunov, S. Mollaudov, Yu. Muhlisov, K. Tohtamov, Uygur halk~~ ve kültür tarihi alan~nda, T. Rahimov, S. G. Klya~torn~y, D. Tihonov, M. Kabirov, M. Turganov, H. Vahidov, E. Mamedova, M. Kutl~~kov, M. Puziev, A. Valitova inceleme ve ara~t~rma yapm~~lard~r. Yazar, redaktörlü~ünü G. S. Sadvakasov, R. G. Hodjaev ve G. M. Ishakov'un yapt~~~~ "Material~~ po istorii i kul'ture Uygurskogo naroda" (Uygur Halk~n~n Tarihi ve Kültürü Hakk~nda Malzemeler) ba~l~kl~~ kitab~n, Uygur halk~n~n tarih ve kültürü üzerine 1978'de yay~mlanan en son çal~~ma oldu~unu kaydederek yaz~s~na son veriyor.
TüTEN oz~cAvA Ph, D.
S. G.
KLYA~TORNIY : Jfas/cal'n~e runiçeskie nadpisi Mongolii(Mo~o-listan'da Kayalar Üzerine Yaz~lm~~~ Rünik Yaz~lar) "Tyurkologiçeskiy
sbornik, 1975" 1978 izd-vo "Nauka" ss. 151-158.
Yazar, kayalar üzerine yaz~lm~~~ çok say~da rünik yaz~n~n, 1968-69 ve 1974-75 y~llar~nda yap~lan aç~nsama s~ras~nda taraf~ndan ortaya ç~kar~ld~~~n~~ ya da yeniba~-tan incelendi~ini belirtmektedir. Kayalara oyulmu~~ bu tür rünik epigrafiye, Do~u Mo~olistan bozk~rlar~~ d~~~nda, Mo~olistan'm her yerinde rastlanmaktad~r. Bu yaz~da, Tes ~rma~~nda, Gurvaljin-ula, Hang~tat-hat ve Hentey'de bulunan kayalar üzerindeki rünik yaz~lar incelenmektedir.
B. Ya. Vladimirtsov, 1915 y~l~nda Kuzey-Bat~~ Mo~olistan'a yapt~~~~ gezi s~ras~nda, Tes Irma~~~ vadisinde kayalara oyulmu~~ rünik yaz~~ bulmu~tu. Ancak bu bulguyla ilgili inceleme yaz~s~n~~ yay~mlayamad~. Bu yaz~~ LO IVAN kitapl~~~nda bulun-maktad~r. Yazar, bu yaz~y~, 1969 ve 1975 y~llar~nda olmak üzere iki kez gözden geçirdi~ini ve B. Ya. Vladimirtsov'un yanl~~~ yorumlar~na do~ruluk ve aç~kl~k getirdi~ini belirtmektedir. Bu rünik yaz~, VIII. yüzy~l~n ikinci yar~s~~ ile IX. yüzy~l~n ba~~~ aras~nda tarihlenmektedir. Yazar, 1975 y~l~nda Gurvaljin-ula da~~~ yamaç-
