YEMLERİN RUMENDE YIKIMLANMASI VE SÜT VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE PROTEİN KATKILI KORUNMUŞ YAĞLARIN ETKİLERİ* II. SÜT VERİM PARAMETRELERİ ÜZERİNE ETKİLERİ

\'\'1. Bil. D!'r~.1200Q). 16, 1 ; .\5··u

YEMLERiN RUMENDE YIKIMLANMASI VE

SOT

VERiM PARAMETRELERi

OZERiNE PROTEiN KATKILI KORUNMU$ YAGLARIN ETKiLERi'

II. SOT VERiM PARAMETRELERi OZERiNE ETKiLERi'

Nurettm GOI!iien

1@ Fatma

inal

l

Effect of Protein Co.,ted with Protected F;lt

(I

n i\

lilk

Production Parameter

s

Summary The effecls 01 0115 and proleln coated wllh Ca soaps or milk production parameters were Invesllgated In this study. The ellect 01 aCidulated 011 + soybean meal + Ca(OH)2 (AY) and protem coated aCid oil Ca soaps (PKAY) on dry maner Inlake and milk Yield parameters m earty lactahon 01 dairy cows were exammed. There were no slg· nificant dillerences among groups In Invesligaled parameters (P>0.05). Dry matter intakes were lound 16.11. 15.41. 1553. kg/day respecllvely In control. AY and PKAY groups The amount of acidulated oil + soybean meal + Ca{OH)2 and PKAY obtained from rallon was found 5.3 and 5.5 % of dry matter intake. Milk Yield was lound 25,16, 23.59, 23.84 kg/day respecllvely m controt AY and PKAY groups, In these groups. adjusted milk Yield according to 35 °0

milk fat calculated 23.73, 20.83 and 22.00 kg/day. Adjusted milk Yle'd and daily milk lat Yield were low because of the low milk production and milk fat similarly the milk Yield and milk prOlein concenHallon affected dally milk protein Yield 111 negallvely Milk proleln concentrallon was found 3,18.3.04, 3,06 ~'o. milk fat concentration was found 3,19. 2,90. 3.14. non fal dry matter concentra\lOn of milk was found 8.23. 8.10, 8,15, respectively in conlrol. AY and PKAY gro-ups. The addition of fat to ration both free lal and Ca soap forms efff'cted menllOned milk fractions negatively as desc· nbed before. As a result. these oil sources did not affect milk prodU4;llon and milk parameters statlsllcally Significantly on dairy cows

Key words: Milk produCllon. aCidulated 011. Ca soap

Ozet: Bu ara~tlrmada loaklerde sut venm paramelrelen uzenne aS11 Vag ve aM yagdan hazlrlanan proteinli kalklll Ca sabununun elkilen Incelenml~IIL Konsantre yemde % 8 duzeYlnde bulunan aM yag .. SFK+Ca(OH)2 karl~lmlnln (AY) ve prolemll katklll Ca sabununun (PKAY) erken laktasyon donemmoe bulunan sut Ineklerinde kuru madde lukehml ve sut venm parametrelen uzerlne etkllen Incelenml~ ve Incelenen ozelhkler baklmmdan gruplar arasmda behrgln blf lark· IIl1k bulunmaml~llt (P>0.05). Kuru madde tukellml kontrol. AY ve PKAY gruplaflnda slraslyla 16. 1,. 15.41 15,53 kg' gun olarak ger~ekle~ml~lIr, Aasyonla tukelilen aSlt yag+SFK+Ca k,)ynagl karr~lml va PKAY mlktan kuru madde IU'

kellminm SHaslyla % 5,3 ve % 5.5"i olarak bulunmu~tuL SOt verlmi kontrol. AY va PKAY gruplannda sltaSlyia 25,16. 23.59.23,84 kg/gun olarak ger~ekle~mi~tlf. Gruplarda '% 3.5 yaga 9,)re duzelillmi~ sOt verimi siraslyia 23.73. 20.83 ve 22,00 kg/gun olarak hesaplanml~llt. AY ve PKAY gruplannda sli1 verimi ve sut yagmm du~uk olmasl duzaltllml~ sut venml ve sut yagl venminl. aynl ~ekilde sUI venmi ve protelnmm du:,uk olmasl sui protein verlmlnl olumsuz yOnde et· klleml~tlf Sut proleini kOnlrol, AY. PKAY gruplannda siraslyia 0'0 3,18.3.04.3.06: sut yagl % 3.19,2,90.3.14; yagslz kuru madde % 8.23, 8.10. 8.15 olarak bulunmu~. hem serbest ya!l hem de Ca sabunu formunda rasyona ya9 ka· ulmasmln oelU1llen sui frakslyonlaflnl olumsuz yonde elkiledigi lespll edilml~tlf Sonulf olarak; serbest veya Ca sabunu lormunda yag kaynaklannm Sui ineklermde suI venml ve parametrelenni istatls\lksel olarak 6nemll derecede lark·

IIla~tlrmadlkJan soylenebihr

Anahtar kellmeler: SUi verimi. aSlt Vag. Ca sabunu

Giri~

YaQlar; laktasyon ba:;;langlclnda gbrulen ener)i yelersizliQini giderme amaclyla sut meklerinln ras· yonlannda kullanllmakladlr (NRC. 1989; Savoini. 1993), Ruminant rasyonlanna yaQ ilavesi ile ras-yanda kaba yem oranl artlnlabilmekte ve rasyonun enerji igeriQi degi~meden daha fazla selOloz

H,j-Gdl~ T.,rihl 1J 11.1999 Ie: :ngulscn{(J\ckulcdulf S,\Bl:: WIIO-W no]u DollOfJ 1!'lInm 1m N:lhilTlildllr

ketimi saglanabilmekte (NRC. 1989; Savolni. 1993), asidozs jle buna bagh metabolik bozukluktann flski azallll.nbilmekle (Palmquist ve Jenkins. 1980; Sa· voini. 1993) ve sut yaglndakl du:;;u:;;un bnune ge-9ilebllrnekledir (NRC. 1989).

Yaglann rumen fermentasyonu uzenne alan olumSllZ etkilerinl gidermek amaclyla bazl koruma

GtL~E.\.I\'AL

1~lemleri uygulanmakladlr. Su 1~lemlerden binsi de Vag asitlerinin kalsiyum ile sabunla~tlrllmasldlr. Vag aSltierinin serbesl karboksil gruplarl Ca lie

bir-le~mekte ve rumende biyohidroJenasyon

azal-maktadlr. Rumende az da olsa ayn~abilen (Savoini. 1993) ve suda 9oz0nmeyen kalslyum sabunlarmm lamamma yakmL abomazumun du~Ok pH'slnda (2

-2.5) ayn~makla. a91ga 91kan kalsiyum du-odenumdan, Vag asilleri ise Jejunum ve 11eumdan emilmektedlrler (Cronje ve Oberholzer, 1990: Sa-voini, 1993).

Vag asitlerinin rumen termentasyonu Ozerine olumsuz etkilerinin rasyonda Ca miktannm ar-Imlmasl ile slnlrlandtrllabilecegi Ilade edilmektedlr. Vag katllan rasyonlara, Ca ilaveslyle 90zunmeyen Ca sabunu olu~umunun rumende gergekle$ligi bil-dirilmi$lir (Palmquist ve Jenkins, 1980).

Yagln doymaml$lIk derecesinin ve Zlncir uzun-lugunun artl$ma para lei olarak kuru madde ta-ketimlnln dO$u$ gosterdigl bitdmlmi$tir (Orackley ve ark .. 1992). Bazl ara$tlrmalarda kuru madde to-ketiminin degl$medigi ve hayvanm enerji to-ketimlnin arttlgl ilade edilirken (Barbano ve Sher-bon, 1980: West ve Hill. 1990), bazllannda ise katllan yagm mlktanndakl artl$a paralel olarak kuru madde tukellmlnin dO$tugu lakat enerji tOketiminin degi$iklik gostermedlQI blldinlmektedir (Smith ve ark., 1978). Vag katllan rasyonlara kire9la$1 ka-tllmaslnln Ca miktannl artlrmasl nedeniyle kuru madde tuketimini dO$urdOgu belirtilirken (Drackley ve ark., 1985) bir ba~ka 9ah~ma sonu91anna gore ise (Finn ve ark., 1985) ilave Ca'un yem tuketimini etkllemedlgi blldlrilmi$lir.

Normal aY9iyegi tohumu (Casper ve ark., 1988: Finn ve ark .. 1985) veya yuksek oleik asith ayyiyegi lohumunun (Casper ve ark., 1988) suI ve-rimini etkilemedigi bildirilirken, yapllan bir 9a-lI~mada Ise konsantre yem kuru maddesmin % 10'u duzeyinde ayyigegi lohumunun sut veri mini % 13 arttlrdlgl bildirilmi$tir (Ralalowskl ve Park, 1982). Konsantre karl$lmlna % 20-22 ayyiyegl tohumu ka-lilan rasyonlarla beslenen inekterde duzeltilmi$ sut verlmlnin azaldlgl bildirilirken (Finn ve ark .. 1985); konsantre yeme % 20' den lazla katllan ayyiyegi to-humunun sOlie lakloz oramm (Rafalowskl ve Park .• 1982) ve sOt kuru maddesini dO~urdOgO (Finn ve ark., 1985) tespit edilmi~tir.

Rasyona aY9igegi tohumu katllmaslyla gerek sut yagl ve gerekse sOt proteinl oranlannda larkllilk olmadlglOl (McGuffey ve Schingoethe, 1982: Ra-lalowski ve Park. 1982) bildiren gOru$ler yanmda sut yagl oranlnl du~urdOgOnO bi!diren goru~ler de

mevc Jttur (Casper ve ark.. 1988: Finn ve ark .. 1985). Finn ve ark. (1985): aY91gegi tohumu lie blr-likte kirey ta$1 ilavesinin sut venmini elkllemedigl. aY9i9tl9i tohumu katllmaslyla olu$an SUI yaglOdakl dO~menin kirec;;ta$1 katllmaslyla engellenebilecegl. fakat sOt proteininin olumsuz etkilenecegi be-lirtllml$lerdir.

8u 9ah~ma asit yaglO ve aSlt yaglO protemli kal-Slyum sabununun sOt ineklerinde verim ve sutOn komp'nisyonu Ozerine etkilerini lesplt elmek ama-clyla yapllml$tlf.

Materyal ve Metot

Eu ara$tlrmada ham aY91ge9i yaglOlO ra-imasyonu esnaslOda elda edilen aS11 Vag (AY) ve bu yaglO protein katklh Ca sabununun (PKAY) erken laktasyon doneminda bulunan sOl ineklennde kuru madde tuketimi ve sut verim parametreleri uzerine etkileri Incelendi

~Y9igek aSlt yagl 6zel bir vag labrikaslndan' temln edildi. Bu yagln protein katklll Ca sabunu, Selyuk UniverSltesi Vetenner Fakultesi Hayvanclilk

Ara~lIrma ve Uygulama Onitelerinde Alpar (1982) taraflfldan bildifllen metotla hazlrlandl. Vag ve

pro-tein katklsl amaclyla kullanllan SFK miktan Sklan (1989) taratlOdan belirtilen oranlara uygun olarak ayarlandl. Kalsiyum kaynagl olarak Ca(OH)2 kul-ianlldl.

eu ara$lIrmada uy tekerrOrlu

3x3

Latin kare dl-zaynlrla gore

S.O.

Veleriner FakOltesi Hayvanclhk Ara$tlrma ve Uygulama Unilesinden temin editen

3

adet birinci ve 6 adet Ikinci laktasyonda bulunan toplarn 9 adet yeni dogum yapml$ Italyan Siyah Alaca sut inegi kullanlldl. Hayvanlar dogumlannlO ikmCI haftaslnda denemeye dahil edlldi. Her bir de -neme periyodu Ilk

3

halta rasyonlara all$llrma. 1 halta numune alma dbnemi olacak $ekilde loplam 28 gun sUrdUruldO.

,Ara~tlrmada Tablo l'de belirtllen konsantre yemlHin bulundugu rasyonlann, kuru madde lu-kellm ve suI verim paramelrelen Ozeflne etkilen 10-celen,jl. Bile$imi tablo 2'de vefllen kontrol grubu karma yemi ve Iyeriginde vag kaynaklannlO bu-lunduJu karma yemler, hammaddeler satm aim-dlklan soma S.U. Veteriner Fakultesl Hayvanclilk Ara$tlrma ve Uygulama Unitelennde bulunan mlk-ser vasltaslyla hazlrlandl. Bu ara~tlrmada kaba yem kaynagl olarak bugday samani ve $eker pancan po-sasl kullanlldl.

Hayvanlar lerdi yem tOkellmlennl tespl\ elmek ve saJlm ic;;ln gOnde iki dela yakla~lk be~er saat su-reyle lerdi duraklarda bagh olarak tutuldular. Gen kalan zamanda Ise dl$andan yem tukelmelenni en-gelleyecek $ekilde hawlanml$ semest dola~lm pa-doklanna allndllar.

Ycmlcrin Rumcnd~' Ylklllllannmsl H Sut \'erim Parametreleri C,.frill\· ...

Table 1. Ara~!lrmada kullamlan kanna yemler ve

uy-gulamalar

Grup Konlrol Uygulama

Yemi ('~'o)

Kon!rol 100

AY 92 0,;,8 (Asl! Vag _ SFK + Ca(OH)2) PKAY 92 ~;,a (Prolelnli Kalklll Ca Sabunu)

T ablo 2. Sui Ineklenmn rasyonlannda kullanllan konlrol karma yemlnln blle~lml

Yem maddelen % Arpa 60 Kepek 10 PTK 25

u,.

Klr~la~1 3 Tu, 05 VII-min kan~lml' 0.5

- Her 0 5 kllogramtnda 625.000 IU VII A. 125.000 IU VII

03, '.500 mg VI' E. 500 mg nlaSln, 80.000 mg Ca. 65,000 mg P. 20 mg Mg. '.600 mg Zn. 1.500 mg Mn, 400 mg Cu. 20 mg I. 5 mg Co. 5 mg Se. 25000 mg NaCI. 15.000 mg NaHC03 iyermektedir

Call~mada kullanllan her bir hayvanm kuru madde lukellml: eanlt aglrllga, laktasyon do·

nemme, sut yaglna ve sui vertmlerme gore NRC tarahndan haZlrlanml~ Ihtlyaylann belirlenmesi ile

Ilglli bilglsayar program, ile hesaplandl (NRC, 1989). Yelerl! kuru madde tuketiminin garanli edil-mesl amaelyla geryek sut verimmm 5 kg faziasl

almdl Kaba yemler ve karma yem tartllarak her

hayvan Iyin gunluk olarak hamlandl ve homojen

blr ~ekilde kafl~ltrIldl. Rasyonlar saat 12.00 ve

24.00'de ferdi yemliklerde iki e~il bgun hahnde ye-dlnldl. Son 7 gunluk numune alma dbneminde her

hayvana at! artlk yemler gunluk olarak toplanlp t ar-tllarak homolen olarak bellrll oranda numune alm-dl. Allnan artlk yem numuneleri kurutma dolabmda

65 C'de 48 saat sureyle kurutulduktan soma

tar-Illarak hayvanlann tukeUikleri kuru madde mik-tarlan beltrlendi. Su, otomatik suluklarla saglandl. Her bir hayvan deneme ba~langletnda ve sonunda lartllarak canll ag,rllklardaki degi~lmler bulundu.

Ara~ltrma boyunea otomatik saglm ma-kmaslyla gunde iki saglm yaplldl, geee ve gunduz belirlenen sut venmleri duzenll olarak kaydedildi. Son 7 gunluk numune loplamct dbneminde gunduz

saglmlanndaki SuI miktarlarma orantllt olarak sOt nu-mun('SI almd. ve suI yagl analizi hemen yaplldl. Bu

sure Ie;ensmde toplanan SOl nurnunelen bo-zulm-3larml onlemek amaclyla ~'o 0.01 oranmda H20; katllarak buzdolabl ortamlnda agzi kapaklt kaplarda bekletlldl ve numune alma doneml 50-nunda kuru madde. protein ve kOI analizleri yaplldl.

Sulll2ki laktoz lie dOzellllmi!? suI venmi (Sklan ve

ark., 1989), gunluk prolem verimi, gunluk Vag verimi a~agldakl formulerle belirlendi.

"10 3.5 yaga gore duzeltilmi!? suI venmi (DSV). kg = SV (0.44 + 0.16 % sut yagl)

Laktoz, % = (SOl kuru maddesi - (protein + vag + kOll)

Gunluk sOt pratelni vertml (GPV). g = SuI ve-rtm. l( % protein

Gunluk sut yagl verimi (GYV). g = SOt verimi

xOo vag

I\ra?tlfmada kullamlan saman, ~eker pancan posasl ve karma yemlerm kuru madde, ham kOI, ham protein ve ham Vag miktarlart AOAC'de (1984)

bildir,len metotlarla ham seluloz analizleri ise

Crampton ve Maynard'in bildtrdigi metoda gore (Ak·

klltl1 Ie SOrmen, 1979) yaplldl. Sutteki kuru madde. kul Vag ve protein miktarlart A.O.A.C.'de (1984) bil· dirilel1 melottara gore belirlendi.

!,ul venrn parametreleri ve kuru madde tU·

ketimlerine ait vertler Oe; tekerrurlu 3x3 Lalln kare metodu lie degerlendlrtldl (DuzgOne~ ve ark., 1987).

Bulgular

t\ra~tlrmada 501 Ineklenne yedmlen samano !?eker pancan posaSl lie: konlrol, A Y ve PKA Y grup-lanna ait karma yemlenn ham besln madde mlk-larlan labIa 3'de gorulmektedtr.

Tablo 4'de hayvanlann ihllyae;lanna gore

ayar-lanml~ olan rasyonu olu~turan yem maddelennln gruplara gore dogal halde va o.c" 1 00 kuru madde

esas'na gore miktarlan verilml~ttr.

J\ra~tlrma boyunca canh aglrllk degi~imlen

$ekil 1 'de verilml~tir. Ara!?ttrmanm ilk doneminde her ue; grupta da canh aglrhk kaybl olu~urken. Iklnci

donemde sadece AY grubunda hayvanlarm canh aglrltk kazanmaya ba~ladJklan gorulmekledlf.

Tablo S'de kuru madde luketimlen ve suI venm

parametrelert gbrOlmektedir. Tablo 6'da ise sullenn klmy.tsal anahz sonue;lan bulunmaktadlr.

GLqE:-".INAL

Tablo 3. Arayllrmada kullanllan kaba ve karma yemlerin besin maddeleri miktarlan', %

SAMAN

,?pp

mNTROL

AV

Kuru madde 93.70 11.86 93.15 93.70 Ham kOI 8.00 4.15 6.47 7.53 Ham protem 3.34 12.10 17.25 18.07 Ham selOloz 40.20 30.96 9.10 9.32 Ham Vag 1.70 1.65 3.61 7.72 N'suz 6z madde 46.76 51.14 63.56 57.35

'Besin madde miktarlan % 100 kuru madde esasma gore ven mi~tir.

PKAY 91.89 7.15 17.90 9.58 7.87 57.50

Tablo 4. Ara~tlrmada hayvanlann Ihtiyaylanna gore belirlerlen rasyonu olu~turan yem maddelennln or·

lalama miktarlan (kg).

KONTROL

A

I'

PKAV

009al

KM

009al

KM

009al

KM

Saman 3.66 3.40 3.59 336 3.46 3.24 $.P.Posasl 23.22 2.83 23.89 2.87 23.78 2.86

Karma yem 11.67 10.87 11.22 10.52 1 I .69 10.81

KKYO' (%) 36.4163.6 37.2/62.8 36.1163.9

. Kaba/konsantre yem oram

Tablo 5. Ara~lIrmada kullamlan rasyonlann yem tUkelimi ve Slll verim paramelrelen Ozerine etklleri

Oeneme gruplan KONTROL AV PKAY

KM IOketlml, kglgun 16.11±O.93 15.41±1.38 15.53±1.52

Sui verimi. kglgun 25.16±1.65 23.59±2.23 23.84±2.22

%,3.5 OSV, kglgOn 23.73±1.59 20.83±1.64 22.DO±l.48

YaOslz kuru madde, % 8.23±0.18 8.10±0.14 8.1S±O.14 Protem venml, glgOn 799.68±SI.58 723.44±BO.19 739.2B±79.49

Vag venmi. glgOn 794.2S±S4.99 654.21 ±61.40 711.24±37.49 Gruplar arasmda bOtOn knlerler aylsmdan islalisliksel farkllltk Ilulunmamlyllr.

Tablo 6. Ara~tlrmada kuliaOllan rasyonlarm sui kompozlsyonu Ozerine elkileri', ~/"

Oeneme gruplan KONTAOL A V PKAY Kuru madde 1'.42±0.27 11.00±0.32 1'.29±0.34

Protem 3.18±O.07 3.04±O.14 3.06±O.09

Vag 3.19±0.25 2.90±O.33 3. 14±O.24

KiJl 0.65±0.01 0.66±O.O2 0.67±D.Ot

Laktoz 4.46±O.17 4.49±O.18 4.45±O.17

. Gruplar arasmda bOlun knlerler a<;:ISlndan ISlallsliksel farklM bulunmam'~llr

_~___ 3.cIOnem

....

,..,

_...

_",-'"

- - -

---

---0----1. dOnem

..

·x

···

···

_--x···

····

·

!::--o-

Kontrol - -C - A Y .. ·x· •• PKA Y

I

' 1'lIIlerin RutIIt'ndc Ylkl!llhullml~l It' ~he' ('rim I)aramt'lreleri Curilll'."

Tartl$ma ve Scnu y

YaO bulunmayan kontrcl grubu ile kcnsanlre yemlermen 0/0 8'i ast! yag+SFK+Ca(OH)2 ka·

(I~lmmdan oIu~an grup (A V) ve konsanlre yem· lennln % S'I aS11 yaglO prOlem kalkell Ca sa·

bunundan olu~an gruba (PKAV) all kuru madde lukeuml ve SUI venm paramelrelerlnln verildlgi lablo 5 incelendiginde, ele alman knlerler arasenda

istallsllksel vanden onemli ber farkhhk

96-rulmemekledlr (P>O,05).

Gunluk kuru madde luketeml konlrol grubunda 16,11: AV grubunda 15,41: PKAV grubunda 15,53

kg olarak geryekle~mi~llr, Mevcut yah~mada hem AV, hem de PKAV gruplannda kuru madde W·

ketlmlnm kontrol grubuna klyasla matematlksel clarak daha du~uk clmasl her Iki ara~tlrma gru· bunda da Ca miktanncn lazla clmaSlOdan kay· naklanmei olabillr. Nlteklm blr yall$mada (Drackley ve ark., 1985) konsantre yemde ayylyegi

10-humuna ilave olarak C:,o 3.5 orancnda kireyla~1 ka·

lllmasmln veya ay<;iyegi tohumunun % 2 oranmda Ca(OH)2 ile muamele edilmeslnln kuru madde

W-ketlminl Islatlsllksel baklmdan etkllemedigi. kuru madde lukellmlndekl malematlksel azalmanm muhlemelen Ca mlktannm ar1masmdan kay· naklandl91 Ifade edllml$tlr. Finn ve ark. (1985)

la-ralmdan konsanlre yeme aYCiCegl tohumu veya aYClCeQI lohumu lie blrllkte 0/0 3.5 klrey la~1 ka· tllarak yapllan blr cah$mada. kuru madde tu· kellmlntn kontrol grubunda 21,0, ayyice9i tohumu lie blfltkt9 klrey ta~lnln bulundugu grupta 20.0 kg/ gun duzeYlnde oldugu blldlfllml~tir Laklasyonun ilk 112 gunu Icerismde 1 kg/gun duzeymde hayvansal yaQ kailian rasyonun RUDP veya RDP oranlatl e~11 mlktarlarda ham protein saglayacak $ekilde arttmiml$. kontrol grubunda 20.2 kg olan kuru madde Wketlminin, vag ile birtikte yuksek oranda AUDP veya ADP alan her iki grupta da 19.6 kg olarak geryekle~tl91 Ifade edllml$ ve kuru madde tukellmlndeki azalmanm rasyondakl RUDP mlk· tannin anl$lna bagll deQll, rasyona Vag kailimaslyia ilglll oldugu blldlfllml~llr (Amos ve ark., 1990).

Gunluk SUI venml konlrol grubunda 25,16 kg, AV grubunda Ise 23.59 kg. PKAV grubunda ise 23.84 kg olarak gercekleiml$llr. C: O 3,5 yaga gore dUlellilmli sut venml (DSV) gruplarda slfaslyla 23.73.20,83 ve 22.00 kg/gun'dur DSV uzenne et· kill alan ik. !aklar sut venmi ve SUI yagl oranldlf ve bu call~mada her Ikl vende de farkflhk gozlenml$'Ir. Ay(fiyegi lohumu (Casper ve ark., 1988; Mc Gulley

ve Schlngoethe. 1982) veya yuksek olelk aSllli ay-yl(;:egl tohumunun (Casper V8 ark., 1988), ktrec tail Ilave edllml~ ayylyegl lohumunun (Finn ve ark., 1985) suI venm.n. on8mll de recede

el-kilem~digl; aYC1yeOi lohumunun DSV'ni belirgm blr

~ekllce du~urduQu (Casper ve ark .. 1988: Fmn ve ark .. 1985) bildlnlml~tlr. Rasyona degl$en orantarda hidrOj801Ze (pnlled) yag + kolza yagl kan~lmmdan '!.o 5 or"nlnda kallldl9mda kart~lm l(fensmdekl kolza yagl mlktart antlkya SUI venmmm dU~lugu go· rutmu~lut (Jenkms ve Jeny, 1992).

laktasyonun ba~langlclnda 00 54'u kaba yem· den olu~an rasyona 0.45 kg/gun duzeymde palm yagl Ca sabunu kaillmaslyia sut venm. ve DSV Sl'

raslyla % 4 ve % 6 oranlannda anml~; kaba yem oranl ~'o 3"9 du~urulduQunde artl~ln daha da be· flrgtn oldu!:'!u OrIaya konmu~lur (Schneider ve ark ..

1988" Vapllan bu 9all~mada gerek serbest lormda SFK 'Ie Ca kaynagl ile btrllkte kalilan A Y"IO, gerekse

PKAY maleryallOm suI venmi ve DSV uzertne etkisl goruhneml~tlr, Sui v9nmi ve DSV'nlO malemallksel olarak kontrol grubuna gore du~uk bulunmasl ve h· terallore uyum gostermemesl (Schneider va ark ..

1988. Sklan ve ark., 1989), bu call~madakl sut

ve-rimi ilg suI yagl konsantrasyonlannm daha du~uk ve aS11 yagda doymaml$ Vag aSllieri oranrntn palm ya· 9ma !)6re daha yuksek olmasrna ba9lanablhr.

fiu 9ah~mada PKAV grubunda Ca sabunu lIe SFK'llIn rumende Ylklmlanmasl engellenmeye c;:a-II~tlm ~ laka! sut venmi ve DSV kontrol grubuna gore rakamsal olarak du~uk bulunmu~tur. Vapllan blr ca1t~mada Ise (Holter ve ark" 1993) kaba yeme dayal, ve degl~tk duzeyde RUDP bulunduran ras-yonlara palm yagl Ca sabunu + korunmu$ prolemli hayvc:tnsaf ya!:,! kaynagtnln % 6 duzeyinde ka· Itlma!,lyla sut venmmm kontrol grubuna gore 1,6·1,7 kglgun duzeYlOde azaldlgl (P>0.05) aylklanml$11r

PKAY grubunda SFK'nm korunmadan kallldlgi AY grllbt.na gore sut verimtnin 250 g, DSV'nlO Ise 1170

9 datla yuksek bulunmasl, bu calt~mada kullanllan ve dcymaml~ vag aSltl oranl yuksek aS11 yaQm ser-best olarak kalttdl91 rasyonlarda RUOP oranmtn yuks{ llilmesinin yarar!1 olablleceglOi g6stermektedlr. SuI proleln oranl kontrol grubunda % 3.18, A V grubunda % 3,04 va PKAV grubunda 0 0 3.06

ora-nlnda bulunmU$IUr (Tablo 6). Rasyona yag

ka-{llma!,1 sonucunda rumende kullamlablltr enefJlOm azard,OI ve bunun sonucunda mlkroblyel prOleln senteztntn du~tugu (De Pelers ve ark .. 1989). mik·

roblynl amlOO asiUer iyensmdeki IIzin ve metlonm mlktartnln 6nemh olcude azaldlQlnl (Tesla. 1993). somatotropin (Casper ve Schlngoethe. 1989) ve 10-sulin (Palmquist V8 Jenkms 1980) saltnlmmm alai· masilla bagl1 olarak memede ammo aSlt lukellmmin ve k1ln dola$lmtnln azaldlgl belirtllml~11f (Cant ve ark .. 1991). Su call§mada da kontrol grubuna gore AY V·] PKAV gruplartnda sut protein oranl ve sut prOle'n verimi daha du~uk bulunmu~lur, Vag kay·

nagl olarak ayyirye{Ji ya{Jlmn kullanlldl{J1 bir

rya-II~mada (Finn ve ark" (985) sut protelninin konlrol grubunda % 3.01. sadece ayyiyegi lohumu

bu-lunan grupta % 2.97, ayrylrye{Ji lohumu + kirey ta~1

katllan grupla ise % 2.90 olarak bulundugu

aylk-lanml~llr ve bu sonuylar mevcut yali~manm so-nUylarina uyum gbstermektedir.

Su yall~mada gunluk sut protein verimi kontrol

grubunda 799.68. AY grubunda ise 723.44, PKA Y

grubunda ise 739.28 9 olarak elde edilmi~ ve

de-{Jerler arasmda istatistiksel olarak larkllilk bu-lunmaml~tlr (Iablo 5), Sui protein oranmm ve sut

venmimn rakamsal olarak her iki Vag kayna{Jmm

bulundu{Ju gruplarda kontrol grub una gore du~Ok

bulunmasl sat protein veriminin de az bulunmasma yol ayml~hr. DolaYlslyla bu degerler laktasyonun ba~langlcmda sui protein miktannm dO~uk oldugu.

vag ilavesinln sut proteini Olefine olumlu elki

yap-madlgl. halla sut proleinini dO~OrdOgO genel

g6-rO~unO destekler mahiyelledir.

Aumende uzun zincirll birden fazla doymaml$ baga sahlp vag asillerinln biyotranslormasyonu He olu~an trans Vag aSltierinin suI yagl oranmm

dU$-mesine sebep olduklan belirtilmi~llr (Aslrup ve ark .. 1974: Selner ve SchullZ, 1980). Tablo 6'dan

da izlenebllece{Ji gibi sal yagl oranl kontrot

gru-bunda % 3.19. AY grubunda ~/O 2.90. PKAY

gru-bunda % 3.14. olarak bulunmu~tur (P>0.05). Su yall~mada da hem AY, hem de PKAY grubunda

aynl ya{J kaynagl kullamlml$ olmasma ragmen, AY

grubunda serbesl lormdaki asit yagda yOksek

oranda bulunan birden lazla doymaml~ baga sahip ya!:) asitlerinin biyohidrojenasyonu ile olu~an trans ya!:) asitlerinin bu grupta sOt yagmm daha dO$uk

01-masma sebep oldugu sanllmaktadlr. Konsantre

yeme ayyiyegi tohumuyla birlikte % 3.5 oranmda

klfeyta~1 kailimaslyia ayyiyegl tohumu bulunan

ras-yonlarda ortaya ylkan SUi yagmdaki dij~u~On

onune g~ilebllecegi bellrtllmi$!lr (Finn ve ark ..

1985). Aakamsal olarak ozellikle AY grubunda konlrol ve PKAY grubuna gore sui yagl oranlnlO

du~uk bulundugu ve ayyiyegi aSlt yagma Ca

kay-nagl kallimasmm sut yagl uzerine elkisinin

01-madlgl gorUlmektedir. PKAY grubu ile kontrol

grubu sOl yagl konsantrasyonlan oldukya yakmdlf, bu da PKAY materyalinin rumen ortamlnl lazla et-kllemedigini g6stermektedir.

Yapilan bu yall$mada gunluk sut yagl venmi kontrol. AY ve PKAY gruplarlOda slfaslyla 794.25. 654.21 ve 711.24 g/gOn olarak bulunmu$tur ve

is-tatistiksel olarak olmasa da Vag bulunan gruplarda

ozellikle de A Y grubunda sOl ya{jl veriminin dU$Ok bulunmasl bu grupta sut verlm~nin ve sOt ya!:)1 ora-nlOlO dO$uk olmaslOdan kaynaklanml$llf.

r~ormal ayyiyegi ve yuksek oleik aSltii

ay-ylye(;inin rasyonda kullanltmaslyla kontrol grubunda suI kJru maddesi % 12.12, normal ayyiyegi bulunan

grupla % 11.34, yuksek oleik asitli ayylye{ji lohumu bulunan grupla Ise % 11.82 bulunmu~ ve gruplar

araslOda farkllhk bulunmaml$tlr (Casper ve ark ..

1988). Su ara$tlrmada sut kuru maddesl rakamsal olarak kontrol grubunda (% 11.42). AY (~o 11.00) ve

PKA '( (% 11.29) grubuna gore daha yuksek bu·

lunmu~lur. AY ve PKAY gruplannda gozlenen

azal-ma tlU gruplarda sut proteini ve SUI yaglOlO daha

dU$ui( olmaslndan kaynaklanml$tlr.

'(agslz kuru madde (YKM) konsantrasyonu (Tablo 5) yonunden gruplar arasmda farkhhk

bu-IUnmaml$tlf. Aasyonda ayyiyegi tohumu (Casper ve

ark .. 1988), % 3 veya % 9' kadar (Schaul! ve Clark.

1992) palm yagl Ca sabunu kullanllmaslyla sUlle

yags z kuru madde mlktannlO degi~medlgi bil-dlfilmektedir. Su yall$mada AY ve PKAY

grup-lannda olu$an sut protelni oranmdaki azalmanm suite yagslz kuru madde miktannl da etkitedigl

go-rulmHktedlf.

,\ra$tlfmanm ilk d6neminde kontrol. AY ve

PKA'( gruplannda slraslyla canli aglrtlgm 010 10·u. 00 8.14' j ve % 1O.58·i oranlannda canh aglrllk kaybl

geryHkle$mi$lIr ($ekil 1). Ara~t1fmanm 2.

db-nemi'1de, ilk dbnem sonundaki canll aglfliga gore

konlrol ve PKAY gruplannda slfaslyla 0:0 0.65 ve 00

4.12 canli aglfhk kaybl olu$urken A Y grubunda 0;,

5.05 oranmda canh agrrlik anl:?1 geryekle~ml$llf. Uyurcu donemde ikmci donemlO sonundakl cantl

a91f119a gore konlrol ve PKAY gruplannda slfaslyla

% 4. ~O ve % 3.83 oranmda canll a~whk artl~1

ger-yekIE$ml$. AY grubunda Ise bu donemde gorulen

ayak hastahgl nedeniyle % 2.99 oranmda canll aglf -Ilk kclybl olu~mu$tur. Palm yagl Ca sabunu (Sklan

ve ark .. 1989) ve palm yagl protem Ii Ca sabunu

(Sklan ve Tinsky. 1993) katllaM rasyonlarta bes-lenen ineklerde; laktasyonun ba~langlcmda vucul

rezervlerinin sUt veriml iyin daha lazla kullan.ldIQI. sonraki dbnemlerde de bu rezervlerin daha hlzll blf

~ekilde Venne konuldugu tesplt edilml~tlf (Sklan ve

ark., 1989). Yapilan bu yah$mada ise Ilk donemde

olellikle PKAY grubunda canh aglrlik kaybmln konl-rol grubundaklne yakm otdugu. A Y grubunda IkmCI

d6nemde mobilize edllen vucul rezervlennin daha

yabuo( kazanltdlgl ve hayvantarlO (+) enerri den-gesiroe ula$1191. kontrol ve PKAY gruplannda Ise (+)

ener]1 dengesinin 3. donemde olu~lugu

goz-lenml~llr. Laktasyonun Ilk 112 gununde hayvansal

Vag Ilave edilen rasyonlarda AUDP oranmlO

ar-tmlmasl canli aglrtlk kaybmm daha lazla olmasma

yol ayml~tlf (Amos ve ark., (990). SFK'nln Ca

ora-nmm du~OrOld(j~u PKAY grubunda. konlrol gru· buna klyasla daha fazla can!! a{wl1k kaybmln olui'

mas I ve sonradan kazanllan canh aQlrligm daha dUiuk kalmasl bu goruiu doQrulamakladlr.

Sonuc;: olarak: lak!asyonun bailanglcmdakl sut meklennin rasyonlarmda as I! ya~ veya as I! ya~m prolem kalklli Ca sabununun kullanllmasl lie sut verimi ve kompozlsyonunda gozlenen du~u~ler IS-tatistiksel olarak 6nemli olmamakla birlikte, ticari

aC;:ldan ele alindlgmda olumsuz blf geli~me oldu~u

sOylenebihr.

Kaynaklar

Akklll(;:. M .. Surmen. S. (1979). "Yem Maddeleri ve Hay· van Besleme Labor(l!uvar Kitabl". Ankara UniverSltesl Baslmevi. Ankara.

Alpar. R.R. (1982). "Organik Smal K,mya". 3. Baskl. Ar Baslm YaYlm ve Dagu,m A.$ .. ISlanbuJ.

Amos. H.E., Keery, C.M .. Froetschel, M.A .• Nlanogo. A.J. (1990). Inlluence of Dietary Fal and Aumen Escape Protein on NEI Utitizahon lor Milk Production. Georgia Nutntlon Conference, 41·53.

AOAC·"Otflclal Methods of Analysis" (1984) 14th Edi-lion. Ed by Sidney Williams. Arlington. Virginia. 22009 USA 73

Astrup, H.N, Vlk·Mo, l., Ekern, A., Bakke. F. (1974). Feeding Protected and Unprotected Oils to Dairy Cows J Dairy Sci .. 59. 426-430.

Barbano. D.M., Sherbon. JW, {19801. Polyunsaturated Protected LIpid: Effeci of Trlghcende Molecular Weighl DISlrlbution. J. Dairy SCI.. 63. 731·740.

Cant. J P .. DePeters. E.J .. Baldwm. R.l. (1991). Effect of Dle1ary Fa1 and Pos1rumlnal Casein Admims1ra110n on Milk CompOSition of Lacta11ng Dairy Cows. J. Dairy SCI.. 74.211-219.

Casper. D.P .. Schlngoethe. D.J. Middaugh, R.P., Baer, RJ. (1988). LaclallOnal Responses of Dairy Cows to Diets Containing Regular and High Oleic Acid Sunflower Seeds. J. Dairy Sci.. 71. 1267-1274

Casper. D.P., Schlngoethe. D.J. (1989). Model 10 Desc· nbe and Alleviate Milk Protein Depression In Early Lac-latlon Dairy Cows Fed a H.gh Fal Diet. J. Dairy SCI .. 72. 3327-3335

Cronle. P.B .. Oberholzer, E. (1990). Calcium Soap: A Potential Energy Supplement lor the Grazing Ruminant. lechnlcal Comication-Departmanl 01 Agr. Development. South Alnca. No 223, 3-9.

De Peters. E.J., Taylor, S.J., BaldWin, R.L. (1989). EI-fect 01 Dietary Fat In Isocaloric Rallons on the Nitrogen Content 01 Milk Irom Holstein Cows. J. Dairy Sci.. 72. 2949-2957

Drackley_ J.K., Clark. AK., Sahlu. T. (1985). Rallon Di-gestlblhtles and Ruminal Characteristics in Steers Fed Sunflower Seeds with Additional Calcium. J. Dairy Sci.. 68.356·367_

Drackley. J.K .. Klusmeyer, T.H., Trusk. A.M .. Clark. J.H. (1992). InfUSion 01 Long-Chain ~atty Acids Varying in Saturation and Chain Length Into the Abomasum of Lac·

tallng Dairy Cows J. Darry Sci. 75. 15t7-t526

DuzgJne~, 0 .. KesICi. T .. Kavuncu. 0 .. Gurbuz. F (1987). "Ara~tlfma ve Deneme Metollan (Istatlsllk Me-todla, II)". AUlF Yay .. 1021. Ders Kltabl 295. Ankara Finn. A.M., Clark. A.K .. Drackley. JK. Schlngoethe. OJ. Sahlu. T. (1985) Whole Rolled Suntlower Seeds With or wltho (t Additional Limestone in Lactating Dairy Cattle Ra· tions. J. Dairy Sci., 68, 903-913.

Holte, J,B .. Hayes_ H_H .. Kierstead. N. Whitehouse. J (199::1, PrOlem·Fat Bypass Supplement for Lactating Dairy Cows. J. Dairy SCI., 76.1342-1352

Jenkl'lS, T.C .. Jeny. BF (19921. Nutrient Digestion and Lactation Performance 01 D<ury Cows Fed Combinations of Prl'led Fat and Canola Oil. J, Dairy SCI.. 75. 796-803

McGulfey. RK. Schingoethe. D.J. (1982). Whole Sunf· lower Seeds lor High ProdUCing Dairy Cows. J. Dairy SCI., li5, t479-t483.

NRC- National Research Council (1989). -Nutrient Re-qUirements of Dairy Cattle". Sixth ReVised Edition.

Na-tional Academy Press. Washington DC

PalmqUist, D.l., Jenkins. T.C. (1980). Fat In Lactation RatIO'lS: Review. J. Dairy Sci .. 63.1-14

Ralal·)wskl, W., Park, C.S. (1982). Whole Sunflower Seed a Fat Supplement for Lactallng Cows. J. Dairy SCI. 65. t ,184· t 492.

Savoini. G. (19931. Use Of Fats In Dairy Cows Nutfluon Note I La Rlvlsta Itallana Delle Sostanze Grasse. LXX. 138-144.

Schallft. D.J .. Clark. J.H. (1992). Ellects of Feeding Diets Conti:limng Calcium Salts of Long·Chaln Fatty Acids to Lactallng Dairy Cows. J Dairy Sci .. 75. 2990-3002. SchnUlder, P., Sklan. D. Chapula. W. Kronleld. D.S (198E). Feedmg Calcium Salls 01 Fatty ACids to Lactating Cows J. Dairy Sci .. 71. 2143·2150.

SeinEr, D.A.. Schultz, l.H. (1980). Ellects of FeedIng Oleic ACid or Hydrogenated Vegetable Oils to Lactating Cows J. Dairy Sci .. 63.1235-1241

Sklan, D. (1989). In Vitro And In VIVO Rumen ProtectIon 01 Pnteins Coated With CalCium Soaps of Long·Cham FallY Acids. J. Agric. SCI. Camb .. 112.79-83.

Sklan. 0 .. Bogin, E.. AVldar. Y .. Gur-Ane, S (1989) Fe-eding CalCium Soaps 01 Fatty Acids to Lactallng Cows: Eflecls on ProduCllOn. Body Condition and Blood lipids. J. Da ry Res., 56. 675-681.

Sklan. D_ Tmsky. M. (1993). Production and Rep-roduction Responses by Dairy Cow Fed Varying Un-degradable Protein Coaled with Aumen Bypass Fat J. Dairy Sci., 76. 216-223

Smlt". N.E. Dunkley, W.l., Franke. AA (1978). Effect of Feedmg Protected Tallow to Dairy Cows m Early Lac-tation J. Dairy Sci .. 61, 747-756,

Tesla. A.T. (1993) Effect 01 Rape-seed 011 Supp· lementaiion on Digestion. Microbial Protein SyntheSIS and Ouodenal Microbial Amino ACid ComposITIon In Ru-minants. Anim. Feed SCI. and Tech .. 41.313-328. Wesl J.W .. HIli. G,M. (1990). Effect of a PrOlected Fat Product on Productivity of Ladaling Holstein and Jersey Cows. J. Dairy Sci.. 73. 3200-3207.