Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 1, 2002
BAZI KLİNİK ÖZELLİKLERİN HAREKETLİ PROTEZ MEMNUNİYETİNE ETKİSİNİN
DEĞERLENDİRİLMESİ
Ali Kemal ÖZDEMİR*, Semih TAŞVEREN**, Aykut TUNCEL** ÖZET
Protetik tedavide hasta memnuniyetini etkileyen çok değişik faktörler söz konusu olmaktadır. Yapılan protezin teknik ve materyal bakımından en uygunuyla yapılması kadar, hastaların demografik özelikleri, ağızdaki dişlerin varlığı, yokluğu, dağılımı, ağız destek dokularının çeşitli değişiklikleri, önceden protez kullanımı, memnuniyetin sorulduğu andaki psikolojik durumu, hastanın genel psikolojik yapısı ve kişilik özellikleri de bu memnuniyet durumu üzerinde etkili olmaktadır.
Memnuniyet konusunu araştıran çatışmalar genellikle tam protezler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bölümlü protezlerde bu tür çalışmalar daha sınırlıdır.
Araştırmamızda kliniğimizde hareketli protez yaptıran 182 hastaya ait veriler toplandı. Bu verilerle hastaların bazı klinik özelliklen belirlenerek bunlar arasında mümkün olabilecek ilişkiler istatistiksel olarak belirlendi.
Protezi yapan hekim, önceden kullanılan protezin tipi, toplam protez kullanma süresi, klinik muayene ile hasta memnuniyetlerinin değerlendirilmesi ve tekrar protez yaptırmanız gerekse nerede yaptırırsınız sorusuna verdikleri cevap açısından hastaların estetik, çiğneme ve konuşma memnuniyetlerinde anlamlı olan veya olmayan farklılıklar gözlenmiştir.
Anahtar kelimeler : Hareketli protezler, protez
memnuniyeti
GİRİŞ
Hareketli protezlerde başarılı sonuç kriterleri-nin tanımı zordur. Diş hekimikriterleri-nin karan, belli başlı var olan anatomik durumları etkileyen klinik ve tek-nik gereklilikleri baz almalıdır. Hastanın deneyimi ve protezlerini değerlendirmesi, alışma ve kullanı-mı ile beraber onun kişisel davranışını belirler. Bu davranış bazı sosyal faktörlerin (hastanın cinsiyeti, yaşı, eğitimi, mesleği, sosyal statüsü, yetiştiriliş tarzı, ev ve iş çevresi) ve genel sağlık durumunun etkisi altındadır.1,2
Birçok faktör, protezlerde özellikle de total protezlerde hasta memnuniyetini etkiler: 1-Anamik faktörler (Kretlerin şekli ve boyu, dokunun to-nusu, mobilitesi, kasların durumu) 2-Teknik faktör-ler (Ölçü tekniği, stabilite, retansiyon, oklüzyon, sentrik ilişki) 3-Estetik görünüm 4-Psikolojik faktör-ler 5-Önemli fonksiyonel faktörfaktör-ler (çiğneme ve ko-nuşma).1 Hastanın protez memnuniyetini belirle-yen faktörlerden hiç biri fek başına belirleyici olma-mıştır; tersine psikolojik, biyolojik, anatomik ve tek-nik faktörlerin uyumlu etkisi daha ön plandadır
1,3,4,5,6,7,8
Hastaların, kullandıkları hareketli protezlere ilişkin olumlu değerlendirme dereceleri hekimlerin-
kinden farklıdır ve genellikle daha Kötü kalitede yapılmış olan protez, kimi hasta tarafından çok iyi tolere edilebilirken iyi yapılmış bir protez başka bir hasta tarafından kullanılamayabilir. Hekimler iyi yapılmış kaliteli bir proteze hastaların zamanla adapte olabileceklerine inanırlar.3 Kötü yapılmış protezlerde bile hastaların % 65'i bu protezlerden memnundur. Bu da protez kullanıcılarının protezin fonksiyonel sınırlamalarını kabullenmeyi ve belirli bir memnuniyet seviyesi edinmeyi başardığını göstermektedir.3,4 Bu değerlendir-mede, hastaların demografik özelliklerinin de etkisi olabileceği düşünülmektedir.
Yaş gibi bazı sosyo-demografik faktörler de kayıp diş bölgelerinin doldurulması için sübjektif gereksinimleri değiştirebilmektedir.6'9'10 Cinsiyet ve eğitim gibi faktörlerin de protez memnuniyetin-de etkili olabileceği belirtilmektedir.2,4,7
Bu çalışmanın amacı, hareketli protez hasta-larının klinik bazı özellikleri ile protez memnuniyeti arasındaki ilişkileri gözden geçirmektir. Böylece; elde edilecek bulgular, hareketli bölümlü protezin planlamasını yapacak diş hekimine yol gösterebi-lir. Hekim, hangi faktörlerin varlığında başarısızlık riskinin bulunduğunu öngörebilir.
*C. Ü. Dişhekimliği Fakültesi Protetik Dış Tedavisi Anabilim Dalı, Doç. Dr. **C. Ü. Dişhekimliği Fak. Protetik Diş Tedavisi Anabilim Dalı, Arş.Gör.
SUMMARY
In prosthetic rehabilitation, patient satisfaction is determined by many various factors. These are, not only appropriate finishing form the technical and material view, but also patients' demographic characteristics, existence, absence ano distribution ot teeth in mouth, various changes ot supporting tissues of mouth, previous derıture tvearing experience, psychological situation at the time asked about satisfaction and patient's general psychological situation.
Studies investigating the subject of satisfaction are gene-rally become prevalent with complete dentures. Studies like these are more limited with removable partial dentures.
In our study, datum about 182 patients collected who treated with removable partial dentures in our clinic. With these data, some clinical characteristics determined about patients and between these, possıble relations determined statistically.
The dentist who made the prosthesis, the type of previous prosthesis, total time of wearing prosthesis, asking by their satisfaction immediately and after at least three months wearing period, the evaluation of clinical examination and patient satisfactions, and from the view point of their answer to the if you need another prosthesis, where would you treated it? question, significant or non significant differences observed on their esthetic, chewing and speaking satisfaction.
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESi DERGİSİ 2002
MATERYAL ve METOD
Araştırmamıza 2001 yılı mart-aralık ayları içinde protez yaptıran 182 hasta katılmıştır. Bu hastalar 2002 yılı mart ayında kliniğimize kontrol amaçlı olarak çağırılmıştır. Bu çağrıya uyan 182 hastanın klinik özelliklerini belirleyen formlar dol-durulmuştur. Hastaların 78 (%42.9)'i kadın 104 (%57.1)'ü erkektir.
Hastaların daha önce protez kullanıp kullan-madıkları, kullandılarsa bunun toplam süresi, alt ve üst çenelerin dişsizlik sınıflamaları ve klinik muayene sonucu saptanan hatalar ve protezi yapan kişinin hekim veya öğrenci olması durumu, protezlerini gece çıkarıp çıkarmadıkları belirlenmiştir. Bu parametreler ile hastaların kullandıkları protezlerinden memnuniyetleri arasında istatistiksel ilişkiler araştırılmıştır.
Protezlerin klinik olarak değerlendirilmesi aynı hekim tarafından yapılmıştır. Hastalara ilişkin verileri de aynı hekim toplamıştır. Değerlendirmenin klinik bölümü ağız ve protetik durumların değişik açılardan değerlendirilmesi için düzenlenmiştir. Klinik değerlendirmede şu kriterler gözönüne alınmıştır:
Estetik Değerlendirme: Öncelikli olarak protezle hastanın yüzü arası uyum ve protezlerin hastanın ağzında doğal ve hatasız görünümünün başarılı bir şekilde verildiği görüşü üzerine dayanmıştır. Dudak desteğine, dudak-oklüzal düzlem seviyesi arası ilişkiye, diş rengine, büyüklüğüne ve pozisyonlarına, orta hattın doğru olup olmadığına özellikle dikkat edildi. Protezlerin Stabilitesi: Protezlere destek doku yönünde kuvvet uygulandı. Eğer protezler kayma veya rotasyon hareketi yapmıyorsa, stabilite iyi, aksi halde kötü olarak değerlendirildi. Protezlerin Retansiyonu: Protezin giriş yönünün ters istikametinde uygulanan kuvvetlerle ve kas hareketlerinin protezi yerinden çıkartıcı kuvvetlerine karşı retansiyonu ve destek dokudan protezi çıkarma çabası her iki çene için ayrı ayrı değerlendirildi. Protezin Oklüzyonu: Dişlerin tekrar-layan habitüel teması sonrası protezde prematür temas yaratmadan doğru bir interküspal ilişki varsa ve retansiyonu etkilemiyorsa oklüzyon doğru olarak, aksi halde yanlış olarak değerlendirildi. Dikey boyut: Protezler oklüzal temas içinde olmasına rağmen yüz çökük görünüyorsa ve interoklüzal mesafe oklüzyon dikey boyutunu 5mm. aşıyorsa oklüzyon çok kısa olarak değerlendirildi. Eğer hastanın ağzı geriliyor gibi görünüyorsa ve hasta pos-terior dişleri kontakt halinde iken dudaklarını kapatmakla zorlanıyorsa oklüzyonun vertikal ilişkisi çok yüksek olarak değerlendirildi. Bu tip hataları olmayan protezler uygun protezler olarak değerlendirildi.
CİLT: 5, SAYI: 1
Memnuniyetin değerlendirilmesi için hastalar-dan kullandıkları protezi estetik, konuşma ve çiğ-neme memnuniyeti yönünden memnun veya değil şeklinde değerlendirmeleri istenmiştir. Kesin bir değerlendirme için cevapları evet veya hayır sek-linde vermeleri istenmiştir. Kesin olarak ifade edil-meyen memnuniyet durumu memnuniyetsizlik olarak değerlendirmeye alınmıştır.
Protezlerin değerlendirilmesi ile ilgili bu veriler, protezlerini en az 3-9 aylık bir süredir kullanan hastalardan toplanmıştır.
Elde edilen ve anket formlarında toplanan bu veriler SPSS ortamında bilgisayara aktarılarak ki-kare testi ile istatistiksel değerlendirmeleri yapıl-mıştır.
BULGULAR
Tablo-1'de; araştırmamıza katılan hastaların cinsiyet ve yaş gruplarına göre dağılımı yer al-maktadır. YAŞ→ ClNSİYET↓ 30-45 46-65 65+ TOPLAM Erkek 24 %23.1 60 %57.7 20 %19.2 104 Kız 38 % 4 8.7 40 %51.3 - 78 Toplam 62 %34.1 100 %54.9 20 %11 182
Tablo-1 Hastaların cinsiyet ve yaş gruplarına
göre dağılımı
Tablo-2'de; hastaların önceden protez kullanıp kullanmadıklarına göre yapılan protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme yönünden memnuniyet değerlerinin sonuçları görülmektedir.
Daha önceden protez kullanan (evet) ve kul-lanmayan (hayır) kişilerde yeni protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri yönünden istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık görülmemiştir (P>0.05).
Protez Estetik konuşma Çiğneme Toplam kullanım memnun Değil memnun değil Memnun değil
Evet 82 %83.7 16 %16.3 86 %87.8 12 %12.2 64 %65.3 34 %34.7 98 Hayır 72 %85.7 12 %14..3 73 %85.7 12 %14. 3 52 %61.9 32 %38. 1 84 Toplam 154 %84.6 28 %15.4 158 %86.8 24 %13.2 116 %63.7 66 %36.3 182 X'-0.14 | p>0.05 X'-0.16 | p>0.05 X*-0.12 p>0.05
Tablo-2 Hastaların önceden protez kullanıp
kullanmamalarına göre yapılan protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri.
Tablo-3'de; önceden protez kullanan hastaların toplam protez kullanma sürelerine göre memnuniyet değerleri verilmiştir. Bu tablo incelendiğinde hastaların toplam protez kullanma süreleri ile protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme yö- 12
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ'2002 CİLT: 5, SAYI: 1 nünden memnuniyetleri arasında anlamlı bir ilişki
bulunmadığı görülmekledir.
Kullanma
süresi Estetik Konuşma Çiğneme Toplam memnun değil memnun değil memnun değil
0-1 yıl 72 %85.7 %14.12 3 72 %85.7 12 %14.3 %61..9 52 %38.1 32 84 1-5 yıl 18 %81.8 %1 8.2 4 %90.9 20 %9.1 2 %81.8 18 %18.24 22 5-10 yıl 16 %88.9 %11.12 %100 18 - %66.7 12 %33 36 18 10 > 48 %82.8 %I7.2 10 %82.8 48 %17.2 10 %58.6 34 %41.4 24 58 Toplam 154 %84.6 28 %15.4 %86.8 158 % 13.2 24 %63.7 116 %36.3 66 182 X'=.62 p>0.05 X'=3.97 p>0.05 X'=3.95 p>0.05 Tablo-3 Protez kullanma sürelerine göre estetik,
konuşma ve çiğneme memnuniyeti ilişkileri. Tablo-4'de; üst çenede dişsizlik sınıflamasına göre bu çeneye yapılan toplam 158 protezden hastaların estetik, konuşma ve çiğneme yönünden memnuniyetleri görülmektedir. Üst çenenin dişsiz-lik sınıflamasına göre estetik, konuşma ve çiğne-me çiğne-memnuniyetleri açısından anlamlı bir fark gö-rülememiştir. Estetik, konuşma ve çiğneme mem-nuniyetleri açısından da en düşük memnuniyet oranları Kennedy III. sınıf ağızlara yapılan protez-lerde görülmüştür. Üst çenede en yüksek memnu-niyet oranları, estetik açıdan tam dişsiz ağızlara yapılan protezlerde (%92.9), konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından en yüksek oranlar, Ken-nedy l. sınıf ağızlara yapılan protezlerde görül-müştür (%88.0).
Estetik Konuşma Çiğneme
Üst çene
Memnun değil Memnun değil memnun değil
Toplam Kennedy I %84 42 %16.08 %88.044 %12.0 6 %88.0 44 %12.06 50 Kennedy II %81.034 %19.08 %85.736 %14.36 %85.736 6 %14.3 42 KennedyII III %80.0 8 %20.02 %80.08 %20.02 %80.0 8 %20.0 2 10 Tam dişsiz 52 %92.9 %7.14 %85 748 8 %14 3 46 %82.1 %17.910 56 Toplam 136 %86.1 %11 22 13.9 136 %86.1 % 13. 9 22 %84.8 134 %15.224 158 X'-3.55 p>0.05 X'=0.47 p>0.05 X=0.91 p>0.05
Tablo-4 Üst çene dişsizlik sınıflamasına göre
yapılan protezden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri.
Tablo-5'te, alt çene dişsizlik sınıflamasına göre yapılan protezlerden (toplam 156) estetik, ko-nuşma ve çiğneme memnuniyetleri verilmiştir. Es-tetik memnuniyet açısından istatistiksel teknik ge-reği ki-kare testi uygulanamamış ve yüzde oranla-rından görüleceği gibi, farklılık belirlenememiştir.
Konuşma memnuniyeti alt çene dişsizlik sınıf-lamasına göre anlamlı farklılık göstermektedir. Tam dişsiz olup ta tam protez kullanan kişilerin ko-nuşma memnuniyeti diğerlerinden daha düşüktür. Bölümlü protez yapılanlar arasında fark yoktur.
Alt çene dişsizlik sınıflamasına göre çiğneme memnuniyeti değerlendirildiğinde ise, istatistiksel
olan kişiler ve Kennedy ü. sınıf alt çenede
çiğne-me çiğne-memnuniyeti Kennedy I. sınıf ve Kennedy III. sınıf alt çenelerden anlamlı olarak farklıdır.
Alt çene Estetik Konuşma Çiğneme Toplam
Memnun değil Memnun değil memnun değil KennedyI 62 %91.2 %8.8 6 %82.4 56 %17.612 %76.552 %23.516 68 Kennedy II %82.428 %17.66 %94.132 %5.92 %52.918 %47.116 34 Kennedy III %80.08 %20.02 %10010 - %80.0 8 %20.0 2 10 Tam dişsiz 40 %90.9 4 %91 %72 732 12 %27 3 16 %36.4 %63.628 44 Toplam 138 %88.5 %11..518 %83.3130 % 16. 7 26 %60.3 94 62 %39.7 156 X'-8.45 p<0.05 X=20.34 p<0.05
Tablo-5 Alt çene dişsizlik sınıflamasına göre
estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri. Hastaların kullandıkları mevcut protezleri kli-nik olarak muayene edilmiştir. Sınıflandırma; 1- di-key boyut ve oklüzyon hatası, 2- estetik hatalar, 3-retansiyon ve stabilite hataları, 4-diğer hatalar ve 5- uygun protezler olarak yapılmıştır. Bu sınıflan-dırma ile, hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasında istatistiksel bir ilişki olup olmadığı araştırılmıştır. Sonuçlar Tablo-6 da gö-rülmektedir.
Klinik
Muayene estetik konuşma çiğneme Toplam memnun değil memnun değil memnun değil Dikey B ve Oklüzyon h. %63.6 14 %36.48 16 %72.7 %27.36 %54.512 10 %45.5 22 Estetik hata 8 %100 - %1008 - %75.0 6 2 %25.0 8 Stabilite ve Retansiyon hatası 28 %77.8 %22.28 %77.828 %22.8 2 18 %50.0 I8 %50.0 36 Diğer hatalar %77.814 %22.24 %77.814 %22.24 %33.36 %66.712 18 Uygun protez %91.890 %8.2 8 %93.9 92 %6.1 6 %75.574 %24.524 98 Toplam 154 %84.6 %15.428 %86.8 158 24 %13.2 %63.7 115 %1006 182 Xİ-I7.25 <p0.05
Tablo-6 Protez klinik hataları ile hastaların estetik,
konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasındaki ilişkiler.
Estetik memnuniyet ile protez hataları ilişkisin-de ki-kare testi istatistik tekniği gereği kullanılama-mıştır. Yüzde oranları değerlendirildiğinde protez-den memnun olmayanların oranı dikey boyut ve oklüzyon hatası olanlarda en fazladır. Memnun olanların oranı ise uygun görülen protezlerde en fazladır. İlginç bir sonuç ise estetik olarak hatalı bulunan 8 protezin hepsinden hastalar estetik ola-rak memnunluk belirtmiştir.
Konuşma memnuniyeti yönünden dikey boyut ve oklüzyon hatası ile stabilite ve retansiyon hatası olan ve diğer hataların belirlendiği protezlerin oranları arasında farklılık çok az iken, estetik hata-lar ve uygun ohata-larak belirlenen protezleri taşıyan hastalarda konuşma memnuniyeti yüzde olarak
C-Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESi DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 1 Çiğneme memnuniyeti yönünden, dikey boyut
ve oklüzyon hatası olan protezler, stabilite ve re-tansiyon hatası olan protezler ile diğer hataların belirlendiği protezler arasında birbirine yakın de-ğerler çıkmışken, bunlar ile estetik hatalar ve uy-gun olarak belirlenen protezler arasında istatistik-sel olarak anlamlı fark bulunmuştur.
Tablo-7'de protezi yapan kişinin hekim veya dişhekimliği öğrencisi olmasına göre hastaların memnuniyetlen arasındaki ilişkinin araştırılması-nın sonuçları görülmektedir. Bu sonuçlara göre es-tetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri ile bu protezi yapan kişinin hekim veya öğrenci olması arasında istatistiksel olarak anlamlı bir sonuç gö-rülmemiştir.
estetik Konuşma Çiğneme Toplam memnun değil memnun değil memnun değil Diş hekimi 114 %87.7 16 14113 %UA110 20 % 5.4 84 «64.6 %35.446 1% Öğrenci 40 %76.9
n
«9334» %774 32 «61. 5 S3B.520 52 Toplam 154 %84.6 %15.412 %86.8 158 %13.224 %63.7116 %36.366 182 X2=3.30 p>0.05 X2=1.92 p >0.05Tablo-7 Protezi yapan kişinin öğrenci veya hekim
olması ile hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyetleri arasındaki ilişkiler. Grafik-1'de görüldüğü gibi; hastalar, 'tekrar protez yaptırmanız gerekse ve her türlü imkanınız olsa, nerede yaptırmak istersiniz?' sorusunu %69.2 oranında (n=126 kişi) tekrar burada şeklin-de cevaplamışlardır. Özel kliniklerşeklin-de yaptırırdım diyenler %25.3 (n=46 kişi), diğer şeklinde cevapla-yanlar da %5.5 (n=10) oranında olmuştur. Cevap şıkları arasında devlet hastaneleri de olmasına rağmen 182 hastadan hiçbiri tarafından bu şık ter-cih edilmemiştir. Grafik-1 hastaların tekrar protez yaptırmanız gerekse nerede yaptırırsınız sorusuna verdikleri cevap.
Grafik-2'de hastalara protezlerini niçin fakülte-de yaptırdıkları sorulmuş ve bunun cevapları grup-landırılmıştır. Görüldüğü gibi 82 (%45.1) hasta tavsiye üzerine fakülteyi seçtiğini belirtmiştir. Bunu, 62 kişinin (%34.1) özellikle kendi tercihim şeklinde-ki cevabı izlemiştir. Şevşeklinde-ki sebebiyle fakültede yap-tırmak zorunda olanlar 24 kişi (%13.2), başka im-kanım olmadığı için fakülteyi tercih ettim diyen 12 kişi (%6.6), diğer cevabını veren 2 kişi (%1.1) ce-vaplar sıralamasında yer almıştır.
Grafik-3
Hastaların protezlerini gece çıkarma
alışkanlıkları.
Grafik-3'te görüldüğü gibi; hastalara hekimin çıkarın uyarısına rağmen protezlerini geceleri çı-karıp çıkarmadıkları sorulmuştur. %45 oranında evet cevabını %33 hayır, %22 bazen cevabı izle-miştir.
Hastaların gece protezlerini çıkarma alışkan-lıkları ile protez memnuniyetleri arasında bir ilişki olup olmadığını belirlemek amacıyla değerler ista-tistiksel olarak incelenmiştir. Tablo-8'de bu ilişkinin sonuçları görülmekledir. Buna göre; gece çıkarma alışkanlığı ile estetik ve çiğneme memnuniyetleri arasında anlamlı istatistiksel ilişki belirlenemez-ken, konuşma memnuniyeti ile gece çıkarma alış-kanlığı arasındaki ilişki anlamlı olarak bulunmuştur (p<0.05). Protezlerini gece çıkaran hastalarda en düşük değerde konuşma memnuniyeti belirlenmişti r(%80.5).
butik KMMH C * - t Toplun
Gece
çıkarma memnun değil memnun değil memnun değil Evet 66 %80.0 16 %19. 5 466 %80 5 16 %19.5 4 6 %56.1 36 %43.9 82 Hayır 52 %86.7 48%13.3 52%86.7 8 %13.3 44 %73.3 16 %26.7 60 Bazen 36 %90.0 4 %10 %100 40 - 26 %65.0 14 %35.0 40 Toplam 154 %84.6 %15.3 28 158%86.8 24 %13.2 116 %63,7 66%36.3 X 2=2.15 p>0.05 X2=8.9 p<0.05 X2=4.48 p>0.05
Tablo-8 Hastaların protezlerini gece çıkarma
alışkanlıkları ile protez memnuniyetleri arasındaki ilişki.
TARTIŞMA
Langer, Michman ve Seifert,11 tam protezler-de hasta memnuniyetini etkileyen faktörlerle ilgili bir rapor yayınlamışlardır ve hastanın memnuniye-tinin, protezlerinin çiğneme etkinliği, konuşabilme ve diğer sosyal aktivitelerde kullanabilme görüşü-ne bağlı olduğunu vurgulamışlardır.
Protezlerde memnuniyet ve memnuniyetsizli-ğin tanımlaması yapılırken şu kriterler dikkate alınmıştır:1
14
Grafik-2 hastaların protez yaptırmak için
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 1 daha iyi yapılacağını düşünme asıl sebep olarak
belirtilmiştir (%34.1). 'Özellikle ben fakülteyi iste-dim' diyen kişiler en yüksek oranda tekrar fakülteyi tercih edeceklerini belirtmişlerdir. Tavsiyeyle ge-lenlerde ise tekrar protez yaptırma tercihi arasında özel klinikleri seçenlerin oram fakülteyi tercih edenlere yaklaşmıştır.
Çalışmamızda, yukarıda bahsedilen klinik ye-terlilik oranı daha fazla, şikayet oranı ise daha az çıkmıştır. Hastalarımızı kontrol amacıyla çağırdı-ğımızda gelmeyen hastaların çoğunluğunun pro-tez şikayetlerinin olmadığına, çağrılan bütün has-taların gelmesi halinde daha da olumlu sonuçların çıkacağına inanmaktayız. Bu durumu, yapılan te-davilerin fakülte disiplini içerisinde gerçekleşmiş ol-masına bağlamaktayız.
Hastaların büyük çoğunluğu tekrar protez yaptırmaları gerekse ve her türlü imkanları olsa yi-ne fakülteyi tercih edeceklerini belirtmişlerdir ki bu da memnuniyet oranının yüksekliği ile alakalıdır.
Protetik tedavinin amaçlarından birinin de ka-lan yumuşak ve sert dokuların sağlığının korun-ması ve sürdürülmesi olduğunu başlangıçta belirt-miştik.12'16 Bunu sağlamak amacıyla geceleri
pro-tezin çıkarılması konusunda hastaların uyarılması konusunda literatürde görüş birliği vardır. Bazı özel durumlarda bunun gerçekleştirilemeyeceği hallerde hastalara günün belirli saatlerinde protez-lerinin çıkarılması gerektiği anlatılmalıdır. Carl-sson, hastaların %87'sinin protezlerini gece bo-yunca çıkarmadığını belirlemiştir.2 Aytan ise bu
oranı %58 olarak bulmuştur.16
Hastalara, protezleri uygulandıktan sonra ge-celeri çıkarmaları tavsiye edilmesine rağmen has-taların sadece %45'i bu tavsiyeye uyduklarını be-lirtmişlerdir. Literatürde bu konuda daha düşük de-ğerler de bildirilmektedir. Bununla hastanın mem-nuniyeti arasında ilişkiyi araştırdığımızda konuş-ma memnuniyeti açısından Önemli fark görülmüş-tür. Ancak, yüzde olarak bakıldığında estetik ve çiğnemede de bu doğrultuda değerler görülmekle-dir. Geceleri protezlerini çıkarmayan veya bazen çıkaranlarda protezlerinden estetik, konuşma ve çiğneme memnuniyeti oranı daha fazla görülmüş-tür. Hastalar, rahat olan protezlerini ağızlarında tutmakta sakınca görmüyor gibi davranmaktadır-lar. Ancak, 'acaba memnun oldukları için rni pro-tezlerini çıkarmamaktadırlar' sorusunun cevaplan-ması gerekir. Bu durumun sakıncaları kendilerine anlatılarak tekrar protezlerini çıkarmaları uyarısın-da bulunulmuştur. Ancak bazı hastaların çıkarma-maktaki haklı gerekçeleri söz konusu olmakla be-raber bu hastalara da günün belirli saatlerinde pro-tezlerini takmayarak mukozalarını dinlendirmeleri tavsiye edilmiştir.
SONUÇLAR
Bu çalışmada bazı klinik özellikler açısından hastaların estetik, konuşma ve çiğneme memnuni-yetleri değerlendirilmiştir. Kısaca özetlersek;
1- Daha önce protez kullanmanın ve protez kullanma süresinin, hastaların protez memnuniyeti ile istatistiksel olarak anlamlı ilişkisi belirleneme- miştir.
2- Üst çeneye yapılan protezlerde estetik, ko- nuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından en düşük memnuniyet oranları Kennedy III. sınıf ağızlara yapılan protezlerde görülmüştür. Üst çe- nede en yüksek memnuniyet oranları, estetik açı dan tam dişsiz ağızlara yapılan protezlerde (%92.9), konuşma ve çiğneme memnuniyetleri açısından en yüksek oranlar, Kennedy l. s ın ıf ağızlara yapılan protezlerde görülmüştür (%88.0).
3- Tam dişsiz olan kişiler ve Kennedy II. sınıf alt çenede çiğneme memnuniyeti, Kennedy l. sınıf ve Kennedy III. sınıf alt çenelerden anlamlı olarak bulunmuştur.
4- Tarafımızdan belirlenen protez hatalarına göre hasta memnuniyeti değerlendirildiğinde, ilginç bir sonuç ise estetik olarak hatalı bulunan 8 prote zin hepsinden hastalar estetik olarak memnunluk belirtmiştir. Bu durum, hekimin değerlendirmesi ile hasta memnuniyetinin paralellik göstermeyeceği fikrini kanıtlar (destekler).
5- Hastalar diğer seçenekleri olmasına rağ- men tavsiye ile fakültede protez yaptırmayı tercih etmekledirler. Bu hastaların büyük çoğunluğu tek- rar protez yaptırması gerekse tekrar fakülteyi ter- cih edeceklerini belirtmektedirler.
6- Fakültede protezi yapan kişinin hekim veya öğrenci olması hasta memnuniyetini istatistiksel olarak anlamlı bir şekilde etkilememektedir.
KAYNAKLAR
1-Seifert l, Langer A.; Evaluation of Psychologic Factors in Geriatric Denture Patients, J. Prosthet. Dent, 12 (3), 516-523,1962.
2-Carlsson GE, Otterland A, Wennslröm A; Palienî Fac-tors in Appreciation of Complete Dentures, J. Prosthet. Dent., 17(4], 1967.
3-Kulak- Özkan Y, Kazazoğlu E, Özkan S, Özkan Y, An-kan A; Oral Fincfings in Eldetly People: Quality of and Satisfac-tion With Complete Dentures, Journal ol Marmara University Dental Faculty, 4(1), 12-15,2000.
4-Brunello DL, Mandikos MM; Construction Faults. Age, Gender, and Relative Medical Health: Factors Associated With Complaints in Complete Denture Patients, J Prosthet Dent., 79(5],545-554, 1998.
5-Newîon AV; The Psychosomatic Component in Prost-hodontics, J. Prosthet. Dent., 52, 871,1984.
6- Wakabayashi N, Yatabe M, Ai M, Şato M, Nakamura K.; The influence ot some demographic and clinical variables on psychosomatıc traits ot patıents requesting replacement re- movable partial dentures, J.Oral Rehabil., 25 (7], 507-512, 1998.
7- Nevalainen MJ, Rantanen T, Narhi T, Aınamo A; Complete Dentures in Prosthetic Rehabilitation Of Elderly Per- 17
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 1 sons: Five DİIferent Crileria To Evaluate The Need For
Repla-cement, J. Oral Rehab., 24, 251-258, 1997.
8- Marjnus AJ, Van Waas; The infıuence of clinical variab-les on patients1 satisfaction with complete dentures, J.Prosthet.
Dent., 63(3), 307-310, 1990.
9-Elias. AÇ, Sheiham.A.: The Relalıonship Between Sa-tisfactıon With Moulh And Number And Position Of Teeth, J, Oral. Rehab.. 25(9), 649-662. 1993.
10-Frank RP, Milgrom P, Leroux BG, Hawkins NR; Treat-meni outcomes with mandibular removable partial dentures: a population-based study of patient satisfactıon. J Prosthet Dent, 80{1). 33-45, 1998.
11- Langer, A, Michmann J, Seılert l.; Faclors Influencing Satisfaction With Complete Dentures in Getiatric Patients, J. Prosthet Dent., 11 (6), 1019-1031. 1961.
12- Özdemir AK; Hareketli Protezler, C.Ü. Yayınları, 2002, Önder matbaası, Sivas.
13- Van VVaas M, Meeuwissen J, Meuvvissen R, Kayser A, Kalk W, Van't Hof M.; Relatıonship between wearing a remo- vable partial denture and satisfaction in the elderly, Community Dent. Oral Epidemiol, 25 (Sptt), 315-318, 1994.
14- Morın C., Lund JP, Sioufi C, Feine JS.; Patient satis- faction with dentures made by dentists and denturologists. J.Can. Dent. Assoo. 64(3), 346, 1998.
15- Hakestam U, Karlsson T, Soderfeldt B. Ryden O, Glantz PO.; Does the quality of advanced prosthetic dentistry determine patient satisfaction?. Açta Odontol Scand Dec,55(6):365-71, 1997.
16- Aylan AE, Lomçalı G; Protez kullanan hastaların ista tistiksel olarak değerlendirilmesi, 1. bölüm, E. Ü. Diş Hek. Fak. Der, 15,71-78, 1994
