Yeni Türk y. 3. S. 6, 2011, s. 61-75
MUHADARATVE
ROMANLARINDA
KADIN
Karaca*
c==-Özet: Bu Tanzimat döneminin önemli isimlerinden Ahmet Cevdet Pa-Fatina Aliye'nin Muhadarat ve Emine Semiye'nin Bikes isimli
romanla-hareket edilerek her iki ilgili meselelere ka-üzerinden romanda da devir içerisinde sorgulanma-ya ilgili meseleler gelenekten kopmadan ancak modernizmin
yeni hayat telkin eden bir dile Muhadarat
ve Bikes'te evlenme, çok gibi
ka-ilgilendiren meseleler konular
Anahtar Kelimeler: Fatina Aliye, Emine Semiye, Muhadarat, Bikes, ait me-seleler.
WOMANHOOD ISSUE IN THE NOVELS MUHADARAT AND
Abstract: In this study, the points of view of womanhood issues are reftected through pro-minent female characters by starting of! on the novels entitled Muhadarat by Fatma Aliye and Bikes by Emine Semiye, who are the daughters of Ahmet Cevdet who is one of the significant figures of the Tanzimat Period. In both of the novels, the issues concerning wo-manhood, which was begun to be questiomd within the period in question, are voiced wit-hout breaking of! the tradition but with an understanding which suggests the new living conditions introduced by Modernity. The issues directly concerning womanhood such as marrying by getting acquainted with, polygamy, divorce and woman education are among the themes treated in Muhadarat and Bikes.
Keywords: Fatma Aliye, Emine Semiye, Muhadarat, Bikes, issues concerning womanhood.
Devleti'nde birlikte
mo-sürecinde sosyal, ve askeri hayatta
XIX. itibaren etkin bir
askerlik ve sosyal hayatta kendisini hissettiren
temayü-lü insana olan da ve Devleti idaresi
al-kulluktan ferdiyete
yol-dan da olsa kabul eder. Bu tarihten itibaren da toplumsal konumu sorgulanmaya
Tanzimat'la serüvenimize ait meseleler Türk
ve hikayesine de Dönem içerisinde Sami,
Ahmet Midhat Efendi gibi yazarlar, edebi eserlerinde ilgili meselelere yer verirler. Erkek yam
yazarlar da hemcinsleriyle ilgili hem makaleleri hem de
dile getirdiler. Ahmet
Cev-det Aliye ve Emine Semiye de
kabul edilmesiyle sürecinde kaleme
roman, hikaye ve makalelerinde meseleleri üzerinde
Bu Fatma Aliye'nin ilk Muhadarat
ile Emine Semiye'nin Bikes hareketle dönemdeki
ka-meselelerinin iki kaleminden
ve çözüm önerileri, belirgin gösterilmeye
Her iki romanda da
evle-nen, evlenmek için kendi seçimlerini yapabilen, çok
tercih eden ve bir olarak
de-vam ettirmek için fedakar, güçlü ancak kimi zaman intiha-gelecek kadar toplumsal
ve okuyan olarak
Muhadarat ve Bikes'te ilgili meseleleri çözümlemeye önce her iki da özetinin verilmesi makalenin
için isabetli olacakhr. Muhadarat'ta Sai Bey'in
Münevver Mukaddem'le
ni-Ancak üvey annesi Calibe
Sü-ha' yla yasak ortaya için onun
ko-naktan uzakta bir yere gelin gitmesini ister ve türlü entrikalarla
ni-bozar. bozulduktan sonra de
ken-disiyle beraber kabule olan Rernzi'yle evlenir. Ancak sonra-dan görme bir zengin olan Remzi, anlamaktan çok
üzerine Rernzi'nin iki kez
al-izin verir. Ancak iki da
üze-rine Remzi bir kez daha evlenmek ister. Ve bunun üzeüze-rine in-tihar karar verir. Ancak son anda intihardan vazgeçerek kendisini esir satbrarak Beyrut' ta bir konakta
TÜRK
olur. sahibi Muhterem Bey'in
la'ya olup evlenme teklif eder. Remzi'nin
tara-öldürülmesiyle serbest kalan evlenir.
Bikes'te ise annesinin Memune hapse
mek için evden kaçar ve hizmetçilik yaparak devam ettir-meye Memune evden kaçbktan sonra önce Rüsuhi Bey'in, sonra da kertmesi olan Racih'in evinde hizmetçilik yapmaya
Ancak burada ne Bikes alan Memune ne de Racih bir-birlerini Racih, Bikes' e olur ve onunla evlenir. Memu-ne'nin erkek Muti de Racih'i ziyarete giderken Racih'in
üvey ve zamanda kendisinin de kertmesi
olan Teveccüh'le tesadüfen ve birbirlerine olurlar.
Muti, Racih'in evine tüm gerçekler ortaya Racih
Bikes'in Memune, Teveccüh de Oduncu
Ba-Muti Böylece
Racih Memune'ye, Teveccüh de Muti'ye 1. FEDAKAR KADINLAR
Fatma Aliye ve Emine Serniye'nin
toplumdaki özneleri görevini yüklenen
kahraman-lar Muhadarat'ta için; "Allah esirge-sin. Beni biraderimle kabul etmeyen bana hiç lüzumu yok!
otururum." (Fatma Aliye, 1~26: 22) diyerek bir tercihi sergiler ve
Mukaddem' den sonra gelen evlenme tekliflerini bu
b öne sürerek reddeder. bir da
Sa-i EfendSa-i Sa-içSa-in yapar. Üvey annesSa-i CalSa-ibe, Süha'yla ba-Tesadüfen Calibe'yle uygunsuz
vazi-yette gören huzurunu bozmamak için susar. öyle ki
Süha evlenmek bile korumak
sesini Bikes'te de Memune, gibi annesinin
bilir; ancak ailesini korumak için tercih eder:
hiçbir vakit hakikati meydana Validemin mücrimi-yeti, pederimi ve haysiyetsiz eder, benim kabahatli
addolunmak-ise beni mahveder. Gül iyi gül de biter fena da! Ondan zarar gelmez. Lakin çürümesi (Emine Semiye, 06 MK. Yz. A 2670: 204-205).
Memune gerçekleri büyük bir
Muhadararta ve Bikes'te fedakar geleneksel
aile kurumunu koruma isteklerinden Her iki
romanda da devam eden koruyucusudurlar.
Ancak bir taraftan da modem gereklerini de göz ede-mezler. Bu sebeple her iki romanda da devrin bu ikircikli durumu
ve geleneksel en önemli
olan evlilik ve dair konular dile
2. GÜÇLÜ KADIN KAHRAMANLAR ETRAFINDA
birlikte Sami, Kemal, Ahmet
Midhat gibi devrin önde gelen evlilik kurumunu
sorgula-maya Dönemin erkek toplumsal ve
bu-nun bir olarak aile temayülümüze
uy-gun ama geleneksellikten de yeniden
düzenlenme-si Emine Semiye ve Fatma Aliye de
modem kurgulamaya ama bütünüyle çözüme
yö-nelik öneriler de getirmezler. Çünkü toplumsal hayattaki
güçlü etkisi devam etmektedir ve her iki yazar da yazar ol-çizgisinde ama bir
ya-da evlilik dile getirir. Bunun için
ise önerileri ve olarak evlenme, seçimlerini
yapa-bilecek ve zorunlu güçte
2. 1. Evlenme/ Kendi Seçimini Yapabilme
Toplumsal ve da en önemli
problemlerinden biri evlilik ve evlenme
la birlikte hak ve özgürlüklerin beraberinde evlilikte de
seçimini özgürce getirir. Sami gibi
dö-nemin edebi eserlerinde evlilik kurumunu
olum-suz evlenme üzerinden önerilerini
do-yoldan vermeye Bu durum dönemin de etkisiyle
yeni bir hayat birdenbire getirilmek istenmesinin sa-Sami ilk
ro-olarak kabul edilen Talat ve de
anlamda ilk tiyatro eserimiz olarak kabul edilen Evlen-mesi'nde görücü usulüyle evlenmenin
YENi TÜRK EDEBiYAT!
bu konudaki daha.da önem "Fakat
bu konuda erkek yazarlardan çok uzak ve en eski evlilik çok keskin tenkit ge-tiremedikleri görülür." (Karaca, 2010: 349). Fatma Aliye ve Emine Se-miye de yazarlar olarak toplumdaki mevcut evlenme
rine bir ancak birbirini
evlenmeyi t~lkin ederler. Bunu yaparken de sadece
sosyal hayahn da bu önemli problemini roman ve hikayelerinde
güçlü kimlikleri ve evlilikle ilgili
li meselelere dönemlerine göre oldukça ileri öneriler
Her iki da öncelikle üzerinde
ko-nu, birbirlerini evlenmeleridir. Emine Semiye
Bi-kes'te geleneksel evlenme olan görücü usulüne alternatif ev-lenme sunar. Romanda daha bebekliklerinde Memune ile Racih'in ve Muti ile Teveccüh'ün birbirleriyle evlenmelerine aile-leri karar verilir. Bu da bir görücü usulüdür.
Çün-kü çiftler kendi Ancak
bu durum içine ki her iki çifti de
tesadüfen onlara birbirlerini sunar.
Romanda Racih'in Cevahir ise güçlü bir karakterdir.
O birlikte Racih' e ve onunla evlenmek ister.
Hatta kendisiyle evlenmek isteyenlere Muti ya da Racih gibi
biriy-le evbiriy-lenmek söyler.
Fatma Aliye'nin da kahramanlar birbirlerini
ta-evlenirler. Muhadarat'ta ile Mukaddem
çocuklukla-beri birbirlerini Enin' de Sabahat
bir-likte Suat'la Hayal ve Hakikat' te ise Vedat ile
Ve-fa on önce birbirlerini
Bikes ve Muhadarat'ta dikkatleri çeken bir unsur ise evlilik öncesinde seçimini geleneksellikten
uzak-yapmaya Hem Teveccüh hem de
seçimini olarak görürler. Bikes'te Muti tesadüfen
oduncunun kulübesinde Teveccüh' e olur ve ona
ev-lenme teklif eder. Ancak Teveccüh bir
söyleyerek Muti'nin evlenme teklifini reddeder.
'Ne demek Bu memleketin adeti, be-sonra velisinden talep Ben de sizden söz almak isterim.'
Teveccüh, 'Evet ama ben Pederim daha sinn-i tevellüdümde söz
'Ne var!.. Pederinizin sözü feshetmek elinizde-dir!.." (Emine Semiye, 06 MK .Yz. A 2670: 230).
Romanda Teveccüh sözü tutar ve kendisi
seçmez. Muhadarat'ta da seçimini olarak
görür. Sai Bey Mukaddem'le olan
Mu-kaddem'in annesi teklif eder. Ancak
Fa-Mukaddem'le evlenmek istemesine izni
ol-madan ifade eder:
"Mukaddem Bey' e varmak için tereddüt etmiyorum. Onun bu
den çaresini bulunuz. Ben memnunum. Fakat bu teklifleri kabul etme-mekte mazurum. Sizin her bir emriniz üzerine. Lakin ben firar edemem. Ben pederime, 'Beni filanca veriniz' diyemem. O pederimin
Ben kimsenin gaspa Evet sizden mahrumiye-tirn bana pek büyük kederdir. Bu kederden ölmeye olurum. Fakat pederi-me isyan edepederi-mem." (Fatma Aliye, 1326: 146-147).
Her iki da otoriter
de-vam etmektedir. Ancak babalar verdikleri kararlarda ve
üzerine evliliklerde kahramanlar
mutlu olamazlar. Sonunda kahramanlar keridi
istedikleriy-le evistedikleriy-leniristedikleriy-ler. kendisine uygun
Mukad-dem'le üzerine yine onun
üzeri-ne yine uygun
gördü-Remzi'yle evlenir. Ancak bu evlilik onu
geti-recek kadar· .. Böylece yazar da
olumla-nan bu evlilik örnekleri kendi içlerinden
mü-cadele etmek durumunda Her iki da
babalar seçimi yapar, itaat eder. Ama seçimi
mut-getirmez. kendi seçimleriyle
evlilik-ler getirecektir.
Fatma Aliye ve Emine Semiye'nin
güç-lü kendi seçimlerini yapabilmeyi de beraberinde
Fatma Aliye Muhadarat'ta görünürde ataerkil düzene
bo-yun melek tipi uygun
bir karakterde okuyucuya sunar. Ancak. metnin arka dikkatleri çeker. la kendi seçimleriyle devam ettiren bir
kendisine evlenmek için Mukkadem'i uygun görmesine
baba evinden bir an önce kurtulmak içindir.
YENi TÜRK EDEBiYAT!
aile Mukaddem'le sonra
Süha'run evlenme teklifini de onunla evlenmesi için tüm
reddeder. gelen evlenme tekliflerini de
kendisini birlikte kabul etmemelerinden reddeder.
Sonunda kendisini birlikte kabul eden Remzi'yle ev-lenir. Ancak bu evlilik mutluluk getirmez. Remzi'nin kuma getirmek istemesiyle evden kaçan için mutluluk
gelecektir.
Muhadararta ailelerin
olum-ise Fevkiye ve Nabi'nin Fevkiye
ai-lesinin sözünü dinlemeyerek servet Nabi ile evlenir ve bu
ev-lilik Fevkiye'nin felaketi olur.
evle-nirken Fevkiye ailesinin bir evlilik yapar ve her ikisi de evliliklerinde mutlu olamaz. üzere Fatma Aliye
evlilik-te geleneksellik ve bir arada bir sergiler.
Ona göre evlenmeden önce birbirini ve evlenirken de
ailelerin
Memune ise gibi kendi seçimlerini yapabilen bir
de-O, ailesinin kendisine uygun kertmesiyle
ev-için mutludur. Memune'nin hizmetçi olarak kona-Racih'le evlenmesinde Racih'in kendisiyle evlenmek iste-mesi yeterli
Her iki yazar da toplumda mevcut olan evlilik
killerini Ancak Fatma Aliye ve Emine Semiye'nin
öneri-si birbirlerini ve birbirlerine olarak
evlenme-leridir. Ancak böyle bir evlilikte dahi ailelerin
gele-neksel gereklidir.
2. 2. ve
birlikte üzerinde bir
ka konu ise evlilik öncesinde Fatma Aliye ve
Emine Semiye'nin eserlerinde de evlilik öncesinde
lir bir duygu olarak Her iki eserlerinde de
birbirlerine olarak evlenmeleri telkin edilir. yeni
uygun evlilik teklifleri
kaleminden dile Fatma Aliye ve Emine Semiye de
ka evlenmeyi edebi metnin yararlanarak
yeri-ne bir gelenekten bütünüyle kopmadan ilgili söylemlerini ifade ederler. Geleneksel hayatta için evlilik süreci içerisinde gereken bir duygudur. Fatma
Aliye ve Emine Semiye de böyle bir sergilerler.
Muhadarat ve Bikes'te da Memune de evlenmeden önce
lerine Fatma Aliye'nin evlilik
öncesindeki süreçte olma kendilerinde görmezler.
Muhadarat'ta Mukaddem'e evlilik
"Mukaddem Bey'i Her halini takdir ediyordu. Seviyordu da... Fakat zeki muhabbeti, fikir ve hayalini daim onunla etmeyi tezevvücünden sonraya denilen kahraman, genç edip de gibi (Fat-ma Aliye, 1326: 89).
göre bir
Mukaddem'i çok de ona olma kendinde
gör-mez. O, Remzi ile evlendikten sonra onu için
detli bir sever. ancak adama
hisse-dilecek bir duygudur. Mukaddem' den sonra
sonradan görme bir zengin olan Remzi'yle
ev-lenir. Her ne kadar Remzi uygun bir de
ona olmakta gecikmez. Romanda
"O zamana kadar ve muhabbetini, zevci olacak adama oldu-için, zevcin bir tebeddül vukua gelmediyse de yine zevclik ma-gelen o eski mukarreriyle bittedriç sevdi. Hem de bu serian O hususta yorgun olmayan gönlünün da gittikçe peyda eyledi. gibi ve zeki bir Remzi Bey' deki
ba-görmedi mahiyet-i insaniyesini daha ilk gör-gün Fakat gönlü müddetü'l-ömr hali kalacak ya! Elbet bir gün da bir sevda eyleyecek. kadar var ki zevci olacak yol Teehhülden sonra muhabbetini adam Remzi görüp olanca ve muhabbetiyle onu sevmeyi de pek kolay kabul ettirdi." (Fatma Aliye, 1326: 203-204).
için sadece duyulabilecek bir histir;
Ca-riye olarak da bu sebepten
reddeder. Fatma Aliye Muhadarat'ta duygusunu erkek kahra-man üzerinden
TÜRK
ilgili tekliflerini bir suruna fikri Çünkü
bir yazar olarak yükümlülükler ve Fatma
Ali-ye'nin bir çizgide göz önünde
bulundu-metnin yüzeyindeki çizgi
Ancak metnin derinliklerine da
bip' e hislerinin sezilmektedir. Nitekim kabul
gör-meyen intihar etme "Beyim 'Seni seviyorum'
demek hürriyetine malik olsam, o sözü söylerdim." {Fatma Aliye, 1326: 417) diyerek engeller. Remzi'nin ölümüyle
engel evlenir.
Emine Semiye de geleneksel
kop-maz; ancak evlenmeden önce birbirlerini
ol-Bikes' te Memnune ve Racih daha
küçüklükle-rinde aileleri kertmesi Birbirlerine sadece
görerek olurlar. Ancak Memune
öldür-için evden kaçar ve hapse için
Bikes olarak devam ettirir. Fakat yeni
ha-tesadüfen sahibi olan Racih'le birbirlerine
olarak evlenirler. Bikes'te Muti ve Teveccüh de birbirlerinin
fo-görerek Onlar da Memnune ve
Ra-cih gibi tesadüfen birbirlerini görürler ve olurlar. Emine Semi-ye, Bikes'te geleneksel hayattan modem hayata döneminde bir yandan geleneksel çizgiden kopmamaya
birbirlerine yandan da bu
durum içine ki tesadüfen
da yazar bu geleneksel bir
bu-lunmazken seçenek olarak
2. 3. Çok
birlikte ortaya bir da
taad-düd-i zevcat/ çok Hem Fatma Aliye hem de Emine Semi-ye dönem içerisinde çok bu konuya ilgisiz kalamazlar ve
çok çocuk sahibi gibi durumlarda
kabul-lenilebilir bir durum olarak görürler. Muhadarafta
Rem-zi'nin için gösterir. Ancak
art arda iki hamile kalmaz ve edildikten sonra
evlendikleri adamlardan çocuk sahibi olurlar. Buna Remzi
üçüncü da almak ister. Bunun üzerine
"Remzi, 'Acayip! Alemde üzerine evlenen, alan yok mu? Hepsi çocuk için mi Beyefendi! Ben bu çocuk
için
Zira o halde alem beni Fakat tecrübe görüldükten sonra ben sizin olursam, o vakit herkes bana hayvan
bakar. Beni divane zannederler." (Fatma Aliye, 1326: 247).
sadece durumunda çok
kabul-lenilebilir bir durum olarak görmektedir. Ancak Fabna Aliye'nin bu
durumu çok için ortaya gerekçelerin
poligamiyle de çözüme
Emine Semiye de Sefalet'te durumunda çok
kabullenir bir sergiler. Romanda Ruhi Bey ikinci
ev-için Zümrüt izniyle yapar ve
Sabite'nin Bihterin'i Emine Semiye
çok konusunda
haricin-deki sebepleri kabullenmez. Muallime'de Macit Bey'in
Bihbu-de'ye olarak evlenme teklif ebnesi Macit
Bey sekiz evlerinde kalan, ve
terbiye-siyle bizzat ilgilenen ilim ve fazilet sahibi Bihbude'ye olur.
Ancak Bihbude bir Macit Bey'in evlenme
tek-lifini reddeder:
"Af edersiniz efendim! Bu bapta hükmüne münkat
On sekiz senelik bir zevciyeti size kolay gelebilirse de, beni gibi görüp alicenap bir yengenin saadetini. sirkate mecalim yoktur efendim!" (Emine Semiye, 06 MK. Yz. A 4583: 389-390).
Bihbude birlikte ve birçok
Macit Bey'in gölgelemek istemez. Ancak
ro-manda Macit Bey'in Bihbude ile evlenme okuyucu
affedilmeye yönelik bir Macit Bey'in güzel
ol-kadar ve bir Macit Bey'i ruhen
mutlu edebilecek hiçbir sahip Öyle ki Tahsin dahi
Bihbude ile evlenmesini
Bihbu-de bir böyle bir içine sindiremez
veni-kahtan bir gün önce kaçar. Emine Semiye'nin çok
Fabna Aliye'ye göre daha keskin çizgiler Onun poligamiye olumsuz Sefalet'te poligaminin
gerek-çesi bu duruma son verilmesinden ve
Bi-kes'te ise devrin genel içerisinde kabullenilebilir
gerekçele-rin poligaminin müsaade
YENi TÜRK EDEBiYAT! 2. 4. Çok
Fatma Aliye ve Emine Serniye'nin çok
kar-olarak talebinde dikkati
çeki-cidir. Fatma Aliye da çok bir
uygula-ma olarak gösterilmesini engelleyecek ifade etse de
poli-gamiyi gibi görünüyor. da taaddüt-i
zevcat' a da bahsederek çok
zorla bir zulüm ve
ortak istemedikleri durumlarda evli birisiyle evlenebileceklerini söyler. Avrupa' da
hatta ömür boyu süren bir çile Miline
söz ederek da bu anlamda bir
sonuç söz eder 2007). Fatma Aliye, her
ne kadar makale ve çok kabul etse de
romanla-bnnnn tam tersi bir sergiler. Remzi'yle
çok gerektirecek bir sebep bu durumu
kabul-lenemez ve Remzi'den karar verir.
ay-istemesi onnn göstergesidir.
Udi' de Bedia Mail' in kendisini bir
Enin' de ise Sabahat, Suat'
Neba-hat'la gizli gizli bozar.
Emine Semiye'nin da
bulnnurlar. de Alis aile ve
her geçen gün kendisine ve daha çok zarar veren koca-Alber'den
3. KADINLAR
il. birlikte toplumsal hayatta
gö-rünür olabilmesini taleplerinden biri de ev içi
mekanlar-dan kamusal alanda bu döneme
kadar kendileri için ataerkil düzen olan ev
içi erkeklere ekonomik anlamda olarak
Kemal I. çok daha önce
1867' de "Terbiye-i Nisvan Bir Layiha"
isim-li makalesinde yalruzca olan
er-keklerin üretim sürecine öteki olan ise
tüketici belirtir. ancak II.
isteklerini dile getirmeye
lann geçirmek yerine tüketici konumdan üretici konuma geçmelerini önerir (Fatma Aliye, 1325: 740-41).
Fa-tih röportajda ise milletin
ka-halinde erkeklere yük ve bunun
da ülkenin söyler (Fatih Kerimi,
2001: 265). Emine Semiye de "Hayatta Hisse-i
makalesinde nedeniyle bir
ifade ederek bunun sonucu olarak tevlit bu kazanmak faidesini, ince pekiyi
(Emine Semiye, 1325: 3) sözleriyle fikrini
benim-semeye vurgular.
Fatma Aliye ve Emine Semiye yönelik
dü-makalelerinin edebi eserlerinde de
ka-kahramanlar dile getirirler. Muhadarat ve Bikes'te
ken-dilerine hayata boyun evden kaçan ve
Memune toplumsal alanda kendilerine yer açabilmek için cariye ya
da hizmetçi olarak seçenekleri
far-ve Memune kendilerine toplumsal hayat
içeri-sinde yer açarken önceki terk ederler ve hizmet
ve hizmetçi olarak toplumsal hayat içerisinde yerlerini
lar. Her iki da kendilerine açan
ailele-rin hizmet olarak Muhterem Bey'in
sürede yetenekli
sayesin-de olur. Bütün çekip çevirir. O, bu döneminde
önceki dönemine göre daha özgürdür. Muhterem Bey ve ailesi ona
o kadar güvenirler ki nereye ya da ne
sorma bile duymazlar. Memune'nin durumu
la' dan çok O hizmetçilik konaklarda birçok eziyet
görür, dayak dahi yer.
Memune ve için konaklarda hizmetçilik yaparak
ça-sadece maddi temin için bir yol
de-Onlar zamanda hizmetçilik yaparak kendilerine
cak mekan Böylece baba ya da
deste-olmadan devam ettirerek mevcut ataerkil düzene
kar-bir
4. KADINLAR
Tanzimat'la birlikte kazanan dönemimizde
YENi T0RK
meselesi gelmektedir. Bu döneme kadar Devleti ilerleyen ilim ve teknolojiye ayak uydurmak için okullar Fakat
bu okullar yönelik kurumlan Buna
men meselesi Tanzimat döneminden itibaren
cid-diye hatta meselesi
un-Dönemin pek çok
gi-bi Emine Semiye ve Fatma Aliye de konusunda
makalelerinin yam edebi eserleriyle de
gün-deme döneme de uygun
ola-rak evde almak suretiyle kültürlü genç
Emine Semiye Bikes'te iyi bir
olabilme-si önemser. Bikes'in Yunus
Bey'in Teveccüh'tür. Teveccüh tam da Tanzimat
uygun olarak Muti Bey'e bir olabilmek için okur.
Yunus Bey Müstakim Bey'e bir mektupta söyler:
a gelip seni göreli tam on iki sene oldu. ve da al gel kaç senelik Teveccüh gittikçe Mu-ti' ye zevce olmaya kesb-i liyakat için okumaya da ile (Emine Semiye, 06 MK. Yz. A 2670: 5-6).
Bikes'te Yunus Bey'in bir yamak olan Müstakim Bey'le evlendikten sonra bir süre
içerisin-de okuma yazma ve içine yeni çevrenin kültürel
düzeyine on içerisinde uyum görülür. Muallime' de ise
Mahsul Bey ve Macit Bey olan evlendiklerinde
ilk olarak evde özel ders Böylece
leri kendilerini anlayabilecek kültürel seviyeye gelebilecektir.
Tan-zimat döneminde gönderilen erkekler
dön-düklerinde kendilerini anlayabilecek
lerdir. Bunun için de bir seviyesine
Tanzimat dönemi
ol-Bikes'te Racih'in ve Cevahir de ba-devre uygun olarak evde alarak
Romanda bir de
Rüsu-hi Bey'in Rüsuhi Bey büyük Reside'nin de
oku-ancak o ev yönelerek okumaya heves
etme-Küçük ise tersine okumak
Fatma Aliye'nin da Ancak
onun yönelik Emine
yalruz durumunda kendi
sürdürebilmeleri fikri Romanda ana kahraman önce
kendisini bir cariye olarak satar. Soma da evde çocuk
ve gibi üstlenir. Türkçeyi çok güzel
oku-yup gibi ilerletmekte, piyano ve resim dersleri
de Ancak kendisinden bilgi ve kültür
çok seviyede olan Remzi'yle evlendikten soma
uzak Remzi, kitap ve
engeller. Fatma Aliye'nin Faik Bey'in ona kitap
oku-gibi. ekonomik özgürlüklerine sahip
önemini vurgulayan Udi ve Refet'te
para kazanacak özelliklerle Burada Refet çok dikkati
çekici bir Bütün hayat
retmenlik iyi bir örnektir. Udi' de ise Bedia
kaybettikten ve da soma
devam ettirebilmek için ud dersleri vererek geçimini
SONUÇ
döneminin öncü iki
kar-Fatma Aliye ve Emine Semiye makaleleri ve edebi eserlerinde
Tanzimat'la sürecinde önem kazanan ve
ait meselelere yer
meseleleri-ne bir yandan geleneksellikle modernlik henüz
tam olarak yerimizin bir dönemde bir
yandan da yazar olarak
yazar da evlilikle ilgili
ka-bullenir görünürken bir yandan da toplum
haya-giren ve etkileyen meselelere
kalamaz. Hem Muhadarat hem de Bikes bu ikircikli
duru-mu iyi örneklerdir. Ancak her iki romanda da
dikkatleri çeken nokta, metnin üst düzeyinde
suskun/ katlanan/ edilgen örnekleri gibi görünürken metnin
derinliklerinde çok direnen, evlilikte kendi
seçimini yapmak isteyen, güçlü ve fedakar
roman da seçimini yapabilme, çok
ka-gibi ilgilendiren konular
gelenekse-lin içerisinden seçilen olumsuz örnekler üzerinden
Böy-lece zeminini edebi sahada da bulan ilgili
mese-leler sosyal hayatta da görünürlük kazanacak ve önemli
YEN! TÜRK EDEBiYAT! KAYNAKÇA
Hülya, (2007), Avrupa'ya Takdim ve
lam", ve Fatma Aliye Hamm Sempozyumu, Erciyes Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyan Bölümü Bildiri). Emine Semiye, "Bikes", Mahsus Gazete, S. 98-138, 23 1312/ 4
1897-13 1313/25 1897; Kütüphane, 06 MK. Yz. A 2670 .
... , ''Muallime", Mahsus Gazete, S. 143-146, 21 Kanunuevvel 1316/3 Ocak 1901-25 1316 /7 1901. Mahsus Gazete, S. 99 / 301-109 / 311, 15 1316/28 1901-Z 1317 /15 1901; Kütüphane, 06 MK. Yz. A4583 .
... , (1325), "Hayatta Hisse-i S. 642, 23 1325/23 Ekim 1919, s. 5-6.
Fatih Kerimi, (2001), "Fatma Aliye Huzurunda", s. 261-267.
Fatma Aliye, (1325), "Terbiye-i Mehasin, S. 10, Eylül . .. . ... .. .. ... , (1326), Muhadarat, Kasbar
Karaca, (2010), "Emine Semiye Hayan-Fikir Erciyes Üniver-sitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi), Kayseri.
