Son 30 yılın olayı
Muhsin
BotuKun
anılan
• 27 Mayıs 1960: Menderes
odada ayaktaydı. Bana
doğru ilerledi. Elimi sık
tı... "Benim vazifem si
zi Eskişehir'e götürmek
tir” dedim. Biraz dura
ladır "Yani, beni tev
kif mi ediyorsunuz?..”
• 21 Mayıs 1963: "General
irfan Tansel telefon e t
ti. uçakları Harp Okulu
üzerine göndermemi İs
tedi. Ben, zaten uçak
ları havalandırm ışım ,
iki dakika sonra Anka
ra üzerindeler dedim ”
C u m a y a
M illiy e t te
Uçan ge n e ra l
Orgeneral M u h s in B a tu r’un çalışma odasını süsleyen eşyanın
arasında çe şitli tiplerde uçakların maketleri dikkatleri çekiyor. Havacılık hayatında, bu
uçaklardan bir bölümünü bizzat kullanan emekli Orgeneral B atur, anılarını bu odada yazdı...
18 SAYFA
50 LİRA
uiOV dahil)M illiy e t
varın
sayfa
ve son 30 yum olayı
ı
1
Muhsin Batur'un anıları
ı Yakın tarihimizin en önemli olaylarının içinde ve hep kilit
görevlerde sorumluluk taşıyan emekli Orgeneral Muhsin
Batur, anılarını kaleme almaya nasıl karar verdiğini anlattı:
‘Yazmak
İNÖNÜ'YLE...
Orgeneral B atur ve Oramiral C elâl Eyi-
ceoğlu, İnönü’yle birlikte... Kahkahaların nedeni, B atur’a, “ Bı
rak şu sigarayı. B ak ben b ıra k tım " diyen İnönü’ye, Batur'un,
“ K aç s e n e iç tik te n s o n ra ? " diye sorması... Ve “ 52 s e n e " ya
nıtını alınca, “ P aşam ben daha o yaşa g e lm e d im ." demesi...
gorevımdu
# Hava Kuvvetleri eski Komutanı, Milli Güvenlik Kurulu üyesi,
senatör ve cumhurbaşkanı adayı Batur, önce, anılarının
"ölümünden sonra" yayınlanmasını düşünmüş, sonra vaz
geçmiş, "Anlattığım olaylara cevap verecekler, soru soracak
lar, tepki gösterecekler olursa, bunları kim karşılardı?" dedi
Sadun
T A N J U ’ n u n r ö p o r t a jı 6. s a y fa d ai ,
t
75
»Kesin b irik tirin ^ O
m r n
C U R L E R ’L E ... Kara Kuvvetleri Komutanı Orgeneral F a
ruk G ü rle r’in, önce Genelkurmay Başkanı, sonra da Senatör
olu p Cumhurbaşkanlığıma adaylığını koyuşunun perde ar
kası, ilk defa M u h s in B a tu r’un anılarından öğrenilecek...
EN IM 'LE...
Orgeneral M u h s in B atur, 12 Mart döne
m inin Başbakanı N ih a t E rim ’/e... Anılarında Erim’in başba
kanlığını, 12 Mart Muhtırası'nı veren kuvvet komutanlarıyla
Başbakan arasındaki ilişkilerin nasıl olduğunu da anlatıyor...
A . * » M c»
F 2 Mayıs 1985
6
M illiy e t
Orgeneral M u h s in B atur, Suadiye'deki evinde görüştüğü arkadaşımız Sadun Tanju'yTTnı-
larını bitirdikten sonraki zamanını nasıl geçirdiğini de anlattı: ‘C a n ım s ık ılm a s ın d iy e en
a z ik i Uç k ita b a b ird e n b a ş lıy o ru m . S a tra n ç o y n u y o ru m . F e n e r'ln m a ç la rın a g id iy o ru m ."
\Yakın tarihimizin en önemli olaylanmn içinde ve hep
kilit görevlerde sorumluluk taşıyan Orgeneral Muhsin
Batur, omlarım kaleme almaya nasıl karar verdiğini
anlattı:
"Yazmak görevimdi"
• S a d u n
TANJU
A
I N I L A R I , h iç kuşku suz b tly tik b ir o la y ya ra ta ca k --- o la n , eski H a v a K u v v e t le ri K o m u ta n ı O rgeneralMuhsin
Batur'u, Altan Öymen’ le
b ir lik te g ö rm eye g ittik . E m e k li orge n e ra l, B a ğ d a t C addesi üze rin d e S uad iye’ ye y a k ın b ir a p a rtm a n ın d ö rd ü n c ü k a tın d a o tu r u y o r . Ü zerin deSelçuk Kartalı
b u lu n a n k a p ıy ı ç a ld ık , bize k a p ıy ı gene r a l a çtı. O rta d a n b ira z u zu n b ir b o y , ince b ir v ü c u t ya p ısı, y a n ık te n li c a n lı güzel b ir yü z .A ltan,
g e n e ra li da ha önceden ta n ıy o r d u , b e n ilk kez k a rş ıla ş ıy o ru m . İn sa n a iç in d e n ,
"İm k â n ı yok,
65’inde olamaz, 50'den fazla
göstermiyor”
dedirtece k b ir z in d e lik te b u ld u m ,12 M a rt’ ın
ü n lü g e n e ra lin i. A n ıla r ın ı ya yın a h a z ırla m a k ç a lış m a la rın ı y a p tı ğ ım iç in , o n a a it h e r şeyi b iliy o r d u m . 1920 d o ğ u m lu y d u . 1940’ - ta n b e ri o rd u d a y d ı. 41 yaşında general, 49 yaşında da o rgene ral o lm u ş tu . 12 M a rt 1971 o rd u m ü d a h a le sin i ya p a n k o m u ta k a tın d a k i generaller arasında, en genci o y d u ; a ltm ışlık orgenerallerin ya n ın d a , e lli yaşı ve d e lik a n lı g ö rü nü şü ile H a v a K u v v e tle ri K o m u ta n ı a y rı b ir ilg iy i ü ze rine ç e k i y o r d u .Eski Hava Kuvvetleri Komutanı, Milli Güvenlik
Kurulu üyesi, Senatör ve Cumhurbaşkanı adayı
Muhsin Batur, önce, anılarının "ölümünden
sonra" yayınlanmasını düşünmüş ama, sonra
vazgeçmiş; "Anlattığım olaylara cevap vere
cekler, soru soracaklar, tepki gösterecekler
olursa, bunları kim karşılardı?" diyor
H a v a K u v v e tle ri K o m u ta n lığ ı’ - n d a n ve o rd u d a n a y rıld ığ ı za m a n , O rg e n e ra l
Muhsin Batur,
he nüz 53 ya şın d a yd ı. D a h a son ra , C u m h u rb a ş k a n lığ ı k o n te n ja n ın d a n S e n a to ’ y a üye s e çild i ve 1980 E y lü l’ ü n d e k i son o rd u m ü dahalesine k a d a r süren, 6 y ıllık b ir siyasal h a ya tı o ld u . D o la y ı- sıyle, a n ıla n , hem askeri, hem de siyasi h a y a tım ız ın“ birinci
e l” a ç ık la m a la rı ile , ç o k heyecanlı b ir ro m a n ze vki a lın a ra k o k u n a c a k tır. K e n d is in e ,“ D ö rt ay gibi
kısa b ir sürede, çok başanlı bir
eser meydana getirmişsiniz”
de d iğ im za m a n , g ü ld ü .“ Onu, siz
bir de bana sorun”
dedi.“ Askeri
hayatta astlarınızla konuşmak,
ya da bir emir, bir bildiri yazmak
kolay”
d iy e re k , kon u şm a sın ı s ü rd ü rd ü :gitmek. Orada A k tu r’ da küçük
b ir evimiz var. Güzel bir çevre,
ta til rahatlığı içinde dost insan
lar, deniz, bol bol yüzme, beni
kendime getiriyor. Uç ay kalıyo
ruz Bodrum’ da. Bütün b ir yıl
için, enerji toplamama yetiyor.”
GÖREV
DUYGUSU
Ş im d i, aşağı y u k a rı o n beş y ıl s o n ra , ka rş ım ız d a y in e a yn ı et k iy i yap an b ir eski asker b u lu y o ru z . A n ıla r ım yazm ayı b ir gö rev saydığım söylerken, C u m h u rb a ş k a n ı S ayın
Kenan
E v re n ’ in de a n ıla rın ı ya z d ığ ın ı b e lir tiy o r . H a rp A k a d e m is i’ nde s ın ıf a rk a daşı o la n , ik i e m e kli o rg e n e ra l, t b ir g ö rü şm e le rin d e b irb irle rin e h a tır so rm u ş la r.“ Neyle meş
gulsün”
dem iş S ayın C u m h u r b a şkanı;Batur
da ,“ D ört - beş
aydır anılarını yazmakla meşgul
olduğunu, henüz b itird iğ in i”
sö yle m iş. E v re n ,
“ Ben de yazı
yorum , 9 M a rt’a kadar geldim”
d e m iş. B öylece, ö y le a n la ş ılıy o r k i, b i r g ü n gelecek S ayın
Kenan
Evren’ in
ç o k ö n e m li a n ıla rı da, yaşa dığım ız a skeri ve siyasi o la y la ra ışık tu ta c a k .“ En büyük kaygım, objektif
olamamaktan kaynaklanıyordu.
Anılarımın, bir sen - ben kavga
sı haline dönüşmesi, ya da öyle
yorumlanmasına yol açması,
başlangıçta beni çok korkuttu.
Yazmayı sürdürdükçe, şöyle de
dim :
‘ B en g e rçe kle ri ya z a rk e n , ke n d i so ru m lu lu ğ u m u o rta ya k o y u y o ru m . B u n la rı tartışm a ya ha z ır o ld u ğ u m u da s ö y lü y o ru m , ö y le y s e mesele y o k ! ” ;SAKİN
BİR HAYAT
O rg e n e ra lMuhsin Batur,
a n ıla rın ı ya zm a ya k a r a r verm e den önce, h a y li te re d d ü tle r geçir d iğ in i s a k la m ıy o r.İlk düşüncesi,
“ Yazayım, fakat ölümümden
sonra yayınlansın”
o lm u ş . F a k a t, b u a n ıla ra cevap verecekler o lu rs a , s o ru la r sorulacaksa , o n la rı k im karşılayacak, k im cevap la ya ca k? S o n u n d a ,“ En iyisi”
d e m iş,
“ Yaşadığım, içinde rol
oynadığım olayları, uyandıracağı
tepkilere, yaratacağı kırıklıklara
bakmadan, cesaretle, kendimi
şahit diye ortaya koyarak ve bü
tün itirazları karşılamaya hazır
bulunarak, kamuoyuna suna
yım .”
V e ö y le y a p m ış ... M illi- y e t’ te , y a rın d a n itib a re n ya y ım la n a ca k b u a n ıla r, sadece s ah ib i n in bize sunduğu b ilg ile rle değil, b e lk i sebep olacağı a ç ık la m a la r la d a , b u b ü y ü k o la y ı ç o k ilg in ç ha le g e tire c e k tir.YAZDIKLARIMDAN
SORUMLUYUM
General
Batur,
an ıla rın ı b it ir d ik te n son ra, b ir iç ra h a tlığ ın a k a v u ş tu ğ u n u b e lir tirk e n , g ü lü y o r . B u g ü n k ü ve y a r ın k i k u ş a k la ra karşı b ir g ö re v i y e rin e g e tir m e d u yg u su , o n u ra h a tla tm ış . K u şku su z, he r in s a n ın b ir h a ya t öykü sü v a rd ır, fa k a t b a zılarım ız, n e s ille ri ve za m a n ı e tk ile y e n , y ö n le n d ire n o la y la rd a ö n e m li r o lle r o y n u y o ru z ; b u yaşa n tıyı sadece k e n d im ize a it b ir o la y g i b i gö re m iyo ru z. O rg ene ralBatur
da b ö y le d ü şü n m ü ş ve a n ıla rı o k u y u p b itir d iğ in iz z a m a n , d a ha iy i a n la yacaksın ız, ç o k d a i y i ■ yapm ış.
“ Peki, şimdi artık ne yapı
yorsunuz?”
d e d iğ im z a m a n ,“ Bol bol okuyorum”
dedi ve b ir it ir a f t a b u lu n d u :1973 A ğustos’ u n u n sonunda,
“ Hayatı büyük b ir hareket
lilik içinde geçenler için, okumak
yine de ölü zamanlar etkisi uyan
dırıyor insanda. Canım sıkılma
sın diye, en az ik i - üç kitaba b ir
den başlıyorum. Şu anda, Rus
ya’ ya ait geniş bir tarih kitabını,
H a lû k ö z d a lg a ’ n m
Sosyal De
mokrasi incelemesini ve
T e v fik Ç a v d a r’ mTalât Paşa’sını bir
arada okuyorum. Fırsat bulur
sam,satranç oynuyorum.Fener’
in maçlarına gidiyorum, yürüyü
şe çıkıyorum. Öyle, pek fazla dı
şarı hayatına uyamıyoruz. Sizi
lüks, pahalı yerlere davet ediyor
lar, giderseniz, mukabele etme
niz de gerekecek, bize göre değil.
Dost ziyaretleri ve nadiren dışa
rı çıkışlarla idare ediyoruz. Beni
asıl kurtaran, yazlan Bodrum ’a
Özal, düşlerini
özel ekinde an
u
buyu
• •»İngiliz gazetesinin
özel Türkiye ekindi
ekonomik gelişmeli
alan Başbakan özal,'
Türkiye’nin dünya e;
siyaset sahnesinde
oynayacağını vurgul
• Nuri ÇOLAKOĞLU
m
N G İ L İ Z“ The Times”
gaı k iy e özel e k i iç in b ir yazı B aşbakanTurgut Özal, ‘
Türkiye’sini dünyada ekonomi
vınesinde önemli rol oynayacak kail
yilesmiş bir ülke olarak görüyoru
Özal,
yazısında, o ta rih te T ü rk sun un 70 m ily o n u , k iş i başına m i 3.000 ste rlin i aşacağım b e lir tti, T ü r dana gelecek d e ğ işiklikle ri ve kapası da na gelecek a rtış la rı s ıra la d ı.özal,
h ü k ü n . t in in iz le d iğ i p o sunda ise şöyle y a z ıy o r:“ Hükümetimin şu anda izlediğ
sadece ithalatın serbestleştirilmesi >
racatın çektiği bir büyüme stratejisi
mesi anlamına gelmez. Geçmişin alı
m ve tabularım değiştirmeyi amaçlı
ka ve önlemleri de benimsedik. 1980’ı
Türkiye ekonomisinde meydana ge
İlkler artık çevrilemez ve bunlar beral
b ir dinamizm de getirmiştir.
“ Bugün uluslararası çapta Türk ş
riiyoruz. Türk mallan bütün dünyaı
T ürk mali kuruluştan uluslararası p
kazanıyor ve Türkiye banşçı ve işb
kın b ir ülke olarak tanınıyor.
“ Biz, büyük ve müreffeh Türkiy
ierini atıyoruz ve 20 yıla kadar kend
yanın önde gelen ülkeleri arasında
sğimize inanıyoruz.”
“ Anlaşılm ayan ü lk e T ü rk iy ı
“ The Times”
gazetesinin T ü r k iy nuş yazısında, y o ru m c uEdward
M ı“ Batı Avrupaldar hâlâ Türkiye’y i ı
lendirmek gerektiğini bilemiyorlar, ■
netlikle Türkiye’ yi hiç aklına bile
gbaşanyor. Türkiye, müttefikleri ve iş
taklan tarafından şaşılacak kadar a:
az anlaşılıyor ve itira f etmek ger
seviliyor”
g ö rü ş ü n ü s a vu n u yo r.“ The Times”
ya za rı, T ü rk iy e ’ n i le rin in genel o la ra k ,Özal Hüküme
k a rş ıy a b u lu n d u ğ u s o ru n la ra semp: y o rla rs a da, pek ç o ğ u n u n h â lâ T ü l m o k ra s in in ta m o la ra k iş le rliğ in e k ka n ıs ın d a o ld u ğ u n u b ild ir iy o r .
KADRIYE A
“Cam Objeler U
Minyatür veTezhi
3-24 M ayıs 1985A c ık Saatkri(C um artesi Fhzı
A ta tü rk B ulvarı N o.78 Yem ehir-A nkara Tel
A ,
GARANTİ
BAb
40 S A Y F A
50 LİRA
(KDV dahil)‘ Menderes'i
tevkif
“ Suçum ne?” dedi. “ Size suç izafe
etmekle vazifeli değilim” dedim
Menderes ve arkadaşlarını ortamıza alarak
uçağa bindirdik. Menderes, yolda devamlı
sigara içiyor, hiç konuşmuyordu
A
larından, eski senatör M u h s in Batur,
Türk Hava Kuvvetleri eski komutan
W m
y Lson 30 yılın anılarını titizlikle kaıeme
aldı. Yayına başlayacağımız son da-
M e n d e re s , gözaltına alındıktan sonra görülüyor... kikaya kadar çalışmalarını sürdürdü.
YAZISI 6. SAYFADAMİLLİYET
3 MAYIS 1985
| Kütahya'dayız... Menderes, suçum ne? dedi. Size,
suç izafe etmekle vazifeli değilim dedim ş
!f Menderes’i tevkif
a
İRMİYEDİ Mayıs Anayasası ile, düşünce ve tartışma
ortamında öyle bir serbestlik meydana g e lir ki, Ge■
---
ııe ra l M u h s in B atur da, yaptığı yoklamalarda ve soh
betlerde, subaylarının, Türkiye’nin sorunlarına yakın ilg i duy
duklarını görür. Türkiye’nin siyasi kalbi olan Ankara’da po li
tika her gün sıcak kalmaktadır. Üstelik, Ankara'da nedense
çok miktarda askeri birlik, okul ve subay vardır. Silahlı Kuv-
vetler'deki general sayısının nerede ise, yarıya yakını, An
kara'daki m uhtelit görev yerlerinde çalışmaktadırlar. Genel
kurmay Başkanı
vekuvvet komutanları, yeni Anayasa gere
ğince, M illi Güvenlik Kurulu üyesidirier. Yani, siyasi haya
ta, askeri katılma ve kontrol, yasal olarak sokulmuştur. Ko
mutanlar, isteseler de, istem eseler de, sıcak b ir siyasi at
mosfer içinde yaşamakta, resm i ve özel yaşamlarında siya
setçilerle yakın ilişkilere girerek onları tanıma fırsatları el
de etmektedirler. Böylece, bunalımlı bir döneme g irild iğ in
de, politikacıların yeteneklerini, eksikliklerini, yaptıkları yan
lışları ve zaaflarını açıkça görebilmektedirler.
Bugün, B atur’un 27 Mayıs 1960‘taki ilk büyük siyasal tec
rübesinin hikâyesini dinliyoruz. Daha sonra, onun asıl bü
yük rol oynadığı 12 Mart'a giden günlere döneceğiz...
İŞARETİN GELDİfiİ GECE
B e n , E s k iş e h ir ’d e B ir in c i A n a J e t Ü s s ü F -1 0 0 u ç a k la r ı G ru p K o m u ta n ı’y d ım . H a v a K u v v e tle rim iz , F -1 0 0 ’ le rle m o - d e r n iz e e d iliy o r d u . R ü tb e m , K u rm a y A tb a y ’d ı. Ü ç f ilo y a k o m u ta e d iy o r d u m . F ilo k o m u ta n la r ı, ç o k g e n ç v e y e t e n e k li s u b a y la r d ı. B e n d e k ırk y a ş ı n d a y d ı m ü s ’te , b ü tü n s u b a y la r a ra s ın d a ç o k y a k ın b ir a r k a d a ş lık d u y g u s u v a rd ı. E s k iş e h ir ’d e k i h a v a c ıla rın ru h i d u r u m u n u ç o k iy i b iliy o r d u m . G it t ik ç e tır m a n a n s iy a s a l b u n a lım , h e p im iz i e t k i l i y o r d u . 2 6 M a y ıs 19 60 a k ş a m ı, h e p im iz ü z ü n t ü lü , k a y g ılı, b e d b in , fa k a t a y n ı z a m a n d a , b ir h is s ik a b le lv u k u ile ü m it li, h e y e c a n lı v e k o r k u s u z d u k . S a a t 2 0 .3 0 s ıra la rı id i. Ev d e y a ln ız d ım . E ş im , le y li o k u l d a b u lu n a n k ız ım ı a lm a k ü z e re , İ s t a n b u l’a g it m iş t i. K a p ı ç a lın d ı. A ç tım . R e s m i e lb is e li, fa k a t ş a p k a s ız , r e n g i s a r a r m ış , h e y e c a n lı b ir v a z iy e tte ,
Yarbay Agasi Şen’ i
g ö rd ü m .“ Hayrola, ne arıyorsun bura
da?”
d e d im . A ra m ız d a ş u m u h a v e re g e ç ti:—“ Albayım, hemen resmi
giyin, silahını al, gel g id e lim !”
— “ A nladık g e lirim , ama,
sen gtr iç e ri anlat, evde k im
se yok.”
— “ Y enge, ç o c u k yo k
m u?”
— “ Y ok.”
— “ Ev sah ip leri ses iş ite
b ilirle r m i?”
— “ İş itilm e z , ha ydi gel
iç e ri.”
— “ O halde kapıda
Y a rb a y K a y m a k lıvar, onu da çağıra
yım .”
PLAN AÇIKLANIYOR
Kaym aklı
d a g e ld i. O t u r d u k . Ü ç -d ö rt d a k ik a lık b ir iz a h a tla , İs ta n b u l ve A n k a r a ’d a g ir iş ile c e k h a re k â tın g a y e ve u y g u la m a s ın a a it a ç ık la m a la r d a b u lu n d u la r . E s k iş e h ir ’ in , h a v a b ir lik le r in in e n k e s if b u lu n d u ğ u y e r o lm a s ı n e d e n iy le , H a v a K u v v e tle r im iz ’ in d e b u h a r e k â ta k a tı lm a s ın ı n d ü ş ü n ü ld ü ğ ü n ü ; a y r ıc a ,Adnan
Menderes, Haşan Polatkan
ve t a k r ib e n 25 k a d a r D e m o k r a t P a rti m ille t v e k ilin in E s k iş e h i r ’d e b u lu n m a s ın ı d ik k a t e a la ra k , h e m e n ic r a a ta g e ç m e y i t e k lif e tt ile r . H e y e c a n , b ira z k o r k u , a y n ı z a m a n d a s e v in ç iç in d e , y a n i, k a r m a k a r ış ık b ir h a le t- i r u h iy e iç in d e y d im . G e r e k li t e d b ir le r i a lıp h e m e n h a re k e te g e ç e b ilm e k iç in , it im a t e tt iğ im iz k u v v e t ve k u m a n d a s a h ib i a r k a d a ş la r ı m ız la k o n u ş m a y a k a r a r v e r d ik . İlk o la r a k B ir in c i Ü s K o m u ta n ı G e n e ra lSüleym an
T ulg an’a
h a b e r v e r ilm e s in i t e k l i f e t t im . Y a rb a yKaym ak
lı,
o t o m o b ili ile g id ip o n u e v in d e n g e tird i. G a y e t k ıs a b ir iz a h a tta n so n ra , d e rh a l b ize il tih a k e t t i. J e le f o n la , D ö r d ü n c ü H a v a Ü s K o m u ta n ı o la n K u r. A lb a yM ustafa Azaklı’yı
a ra d ım . T e le fo n a ç ık ın c a ,
“ Bi
raz bize geisene, birkaç arka
daş daha var, konuşuruz” de-
d im .
“ Anladım , g e liyo ru m ”
d e d i. V e e v d e n iç e r i g ir ip b iz i g ö r ü n c e ,
“ Haydi başlıyor m u
yuz?”
d iy e s o r d u . D a h a ö n c e , b u m e v z u d a h i ç b ir k o n u ş m a g e ç m e m iş ti a ra m ız d a . D e m e k k i, h e p im iz te k e r t e k e r a y n ı ş e y i d ü ş ü n m e k te , fa k a t h a re k e te g e ç m e k iç in u fa k b ir iş a re t b e k le m e k te y d ik . Ö n e m li b ir s ila h k u d r e t in e s a h ip , u ç a k s a v a r b ir lik le r in i d e iş b ir liğ in e d a v e t e tm e k g e r e k iy o r d u . B u m a k s a tla , e s k i b ir h a v a c ı b ü y ü ğ ü m ü z ü n k a r d e ş i o la n U ç a k s a v a r T u g a y K o m u ta n M u a v in i A lb a yNadir Bür-
g ü t’ ü,
Y a rb a yKaym aklı
o to - m o b iy le a lıp g e tir d i. A lb a yB ürg üt’e
m a k s a t a n la tıld ı. K e n d is i, m e m n u n iy e tle a y n i s a ft a y e r a la c a ğ ın ı, y a ln ız , e v in d e e ş in in ve k ız ın ın te lâ ş la n d ığ ın ı, k e n d is in in e v e d ö n ü p o n la r ı y a tı ş tır m a k ü z e re , y a rım s a a tlik b ir z a m a n a i h t i y a c ı o ld u ğ u n u s ö y le d i. Ü z ü le re k it ir a f e tm e m la z ım k i, h e p im iz ş ü p h e li n a z a rla rla b ir b i rim iz e b a k tık .“ H iç ayrılma-
sak daha doğru olm az m ı?”
d e d ik . N ih a y e t,
“ Sizi,
Y a rb a y K a y m a k lıg ö tü rsü n ”
d e m e k z o ru n d a k a ld ık . G ittile r . Y a rım s a a t s o n ra , A lb a yBürgüt
g e l d i. S e fe r i e lb is e s in i g iy m iş ,ediyorum9
M U H S İN B A T U R
K İM D İR ?
I
M E K L İ Orgeneral M uhsin B atur, asker kökenli b ir ai leden geliyor. Büyükbabası, A ğ ır Topçu M ira layı İs m ail H a kkı Bey, babası Yüzbaşı Salim Bey’ d ir. Yüz başı Salim Bey, 19I0 yılında H arbiye’ yi bitird ikte n sonra, p i lot yetiştirilm ek üzere Fransa’ya gönderilm iş ve Balkan Savaşı’ nda ünlü tayyarecimiz Fethi Bey’ le beraber hizmet yap mış. Sonra, Çanakkale Savaşı’nda istihkâm subayı olarak çar pışırken yaralanmış, b ir m alûl gazi olarak İstiklal Savaşı’ nda da geri hizmette bulunmuş.I920’de doğan M uhsin B atur, ilk ve ortaokulu Ü sküdar’ da okudu. Haydarpaşa Lisesi’ ne devam eden ve K uleli Askeri Lisesi’ ne ancak 10’ uncu sınıfta girerek, asker ve p ilo t olmaya karar veren genç M uhsin B atur, I940 Şubat’ında H arp O ku- lu ’ ndan, Temmuz 1942’ de de Hava H arp O k u lu ’ ndan mezun oldu. B a tu r, 22 yaşında teğmen p ilo ttu r. 1949 Ağustos’ unda, Kurm ay Yüzbaşı olarak A kadem i’ yi bitiren B atur, 1951 Ağus- tosu’nda Binbaşı, 1958 Ağustosu’ nda da A lbay oldu. 30 A ğ u s -' tos 1961 ’ de Tuğgeneralliğe terfi eden M uhsin B a tu r, 1963’ te Tümgeneral, 1966’ da Korgeneral, 1969’ da da Orgeneral’ d ir. O yıllard a, uçucu ve kurm ay olan havacıların hızlı kıdem al ma avantajı ile, Orgeneral B atur, kendisinden 8 yıl önce k u r may olmuş kara subaylarına yetişmiş, çok genç b ir generaldir. Kurm ay olmayanların 12 sınıf önündedir.
O rduda çeşitli yüksek görevlerde bulunduktan sonra, 49 yaşında, Hava Kuvvetleri K om utanTdır. Y ıl 1969. Siyasal ha yat, 12 M a rt’a doğru sürüklenm ektedir...
“Menderes ve arkadaşlarını ortamıza
alarak,
uçakla^
Eskişehioradan da
Ankara’ya hareket ettik...”
Batur'a göre siyasetteki baş eksiğimiz:
Sorunları kavgasız çözebilmek
B
Muhsin Batur, antlarında yer yer, olayların sentezini yap
tıktan sonra onlar hakkındaki görüşlerini de belirtiyor. Anı
larının politik yaşamımızla İlgili bir bölümü şöyle:
U G Ü N K Ü p o litik yaşantımızda, ik i konunun gündemde oldu ğu veya gündeme getirilmek istendiği görülm ektedir. B unlar dan birincisi; mevcut Meclis’ in, m illetin siyasi eğilim lerindeki değişmeyi temsil etmediği; İkincisi ise, Anayasa ve bazı yasaların me tinlerinde ve uygulamalarında değişiklik gerektiğidir. Açıkça ve kısa ca, b ir erken seçim ve başta Anayasa olmak üzere, bazı yasalarda değişiklikler isteniyor.
Bu isteklerin, bugün için gerçekleşmesi zor. Fakat, siyasi tartışma sının yapıldığı da, b ir gerçek.
Öte yandan, bu Anayasa’ dan çok memnun b ir kesim de var. İk is i ni de doğal karşılayarak, bazı noktalara değinmek istiyorum .
KAVGAYA DÖNÜŞTÜRMEYELİM
Konu ne olursa olsun, tartışm aları eskiden olduğu gibi kavgaya dönüştürmeyelim. Bazı girişim leri, yalnız siyasi partilerden beklemek alışkanlığından da, vazgeçelim.
Örneğin, sendikal haklar, basın özgürlüğü, Y Ö K yasaları ve uygu lam alarındaki aksaklıklar, mevcut yasalar ihlal edilmeden, önce bu kuruluşlar tarafından ele alınmalı, aksaklıklar be lirtilm eli ve değişiklik önerileri, millete açıklanm alıdır. İkinci aşamada, isteyen siyasi p a rti ler, bü görüşlere sahip çıkm alılar ve siyaset yolu ile bu istekleri yasal aştırm aya çalışm alıdırlar.
Bizde ise, mekanizma şimdiye kadar hep ters işlem iştir. İlg ili ku rum lar, suskunluk ve atalet içinde bulunurken, onlar adına, siyasi par
tiler kendilerini ortaya atm ışlardır.
Kaldı k i, bu istekleri benimsemeyecek ve karşı çıkacak partiler de mevcuttur. Bugün açıkça görülm ektedir ki, sağdaki p a rtile r statüko nun muhafazasını istemektedirler. Çünkü, çok istedikleri, gerçekleşe ceğini hayal bile etmedikleri b ir Anayasa ve suskun b ir toplum a kavuşmuşlardır. Sadece b ir sağ pa rti, Anayasa’ da değişiklik istemek tedir; o da toplum a yönelik b ir hizmet kaygısından doğmam akta, is tek, sadece siyasi kişilere konan yasakların kaldırılm asından ibaret kalm aktadır.
BECERİKSİZ POLİTİKACI
PO LİTİKAYI TEMSİL ETMEZ!
H alkı, beceriksiz politikacıdan soğutmakla, politikadan soğutmak ara sında büyük fark vardır. Belki istenmemiştir ama, halk, po litika cı ile birlikte politikadan da soğumuş ve ilgisi başka yönlere çekilm iştir. H a l buki, kişiler önemli olm am akla beraber, yurdu elbette ki, po litika cılar yönetecektir. Seçimlerden sonra iktidar, halkın ilgisini,
“ Enflasyon düştü
düşecek- İhracat patlaması oldu- Para- Kazanç- Faiz- Tahvil- Banka-
Köprü Baraj Kâr Ortaklığı"
gibi konulara çekmekle meşgul olm uş tu r. H a lb u k i, halkın yurdun yönetimine katılm a arzusu ve hevesinin artırılm ası gerekir. Siyasi partilerim izden, bu beklenirdi. Bu yapılm a yıp yasaklar ve kısıtlamalarla suskun b ir toplum yaratılırsa, eğilim ler bilinemez, kontrol edilemez, yönlendirilemez ve bakarsınız, toplum b ir gün patlayıvermiş.Bu sebeple, varlığı bilinen konuları saklamak ve zorla örtm ek yeri ne, sabırla ve öncelikle üzerine eğilerek, ciddi girişim lerle çözümleme ye çalışmak herhalde daha doğru olur.
“
Menderes, yolda devamlı sigara
içiyor, hiç konuşmuyordu ”
fTahsin Yazıcı ve Zihni Üner
bana, (bu harekâtın başında kim
var?’ diye sorunca,
‘
Bilmem,
herhalde biri vardır’ dedim”
“Harekâtın başında kim var,
gerçekten bilmiyordum. Uçağımız
Ankara’ya yaklaşırken, telsizle
öğrendim Cemal Gürsel’in,
yönetimin başına geçecek insan
olduğunu...
B a şb a ka n A d n a n M e n d e re s , 15 M a yıs 1 9 6 0 g ü n ü İz m ir ’ de b ir b ü y ü k m itin g d e k o n u ş m u ş ve ya n d a ş la rın ın sevg i g ö s te rile riy le k a rş ıla n m ış tı. F o to ğ ra f o n u , bu g e z is i sıra sın d a İz m ir G azeteciler Ce- m iy e ti’ n i z iy a re ti sıra sın d a g ö s te riy o r. B und an 12 g ü n sonra 27 M a yıs sabahı ise te v k if e d ile c e k tir.
s ila h ın ı a lm ış tı. H e p im iz u ta n d ık , s e v in d ik ve g ö z le rim iz y a ş a r d ı. B u n d a n s o n ra , n e ta r z d a h a r e k e t e d ile c e ğ in e d a ir f i k i r m ü n a k a ş a la r ı y a p ıld ı. A lb a y
Azaklı,
B ir in c i ve D ö rd ü n c ü Ü s e r a tı ve g a r n iz o n d a y a ta n s u b a y la r ı, A lb a yBürgüt
d e , U ç a k s a v a r B ir liğ i’n i u y a rm a y a g i t t i . T e d b ir le r a lın d ı. E v le re d ö n ü ld ü .PAROLA, KATİBİM ŞARKISI
G e c e , s a a t ik id e , m u h t e lif v a s ı t a la r la a r k a y o lla r d a n m e y d a n a g e ld ik . Ş e h ir t e le f o n u v e ra d y o s u b u lu n a n A lb a y
Azaklı’ nın
o d a s ın a g ird ik . Y a r b a yNUzhet Yolaç
d a b iz e k a t ı ld ı . D a k ik a la r, s a a t o lm u ş t u s a n k i... S ig a r a d u m a n ın d a n g ö z g ö z ü g ö r m ü y o r , b a z e n s a n k i h iç b ir ş e y y o k m u ş g ib i ş a k a la ş ıp g ü lü ş ü y o r , b a z e n d e o r t a lı ğ ı d e r in b ir s e s s iz lik k a p lı y o r d u . S a a t 0 3 .0 0 ’e d o ğ ru , a s k e ri te le fo n h a ttı ü z e rin d e n , H a v a K u v v e tle r i K o m u t a n l ı ğ ı n ı a r a d ık . C e v a p a la m a d ık . B ira z s o n ra , ş e h ir te le fo n u ile İ s t a n b u l’d a g e liş i g ü z e l b i r a b o n e y i is te d ik . P o s t a h a n e d e k i m e m u r ,“ M u h te lif güzergâhlar üzerin
den İs ta n b u l’la irtib a t kura
m adık”
d e y in c e , h e y e c a n la n d ık v e s e v in d ik . D e m e k , b ir ş e y le r b a ş la m ış tı. D u rm a d a n İs ta n b u l v e A n k a r a r a d y o la r ın ı k a r ı ş t ı r ı y o r d u k . S a a t 0 3 .3 0 ’d a İs ta n b u l R a d y o s u ’n u n ç a lış tığ ı b e lli o l d u . S a a t 0 4 .1 6 ’d a ,“ K â tib im ”
s in y a lin i v u r m a y a b a ş la d ı. S a a t 0 4 .3 0 ’d a ,“ D ikkat!”
k e lim e s in i d u y a r d u y m a z , s e v in ç g ö z y a ş la r ı iç in d e b ir b ir im iz e s a r ılıp , ra d y o y a y ın ın ın ta m a m ın ı d in le m e d e n , o t o m o b ille re b in e r e k , E ra t K a r a r g â h ı’ n a g e ld ik . B ir lik le r , c e p h a n e le r i b u lu n a n g e n ç s u b a y la r k u m a n d a s ın d a , e v v e lc e k a r a r la ş t ı r ı lm ı ş n o k ta la n tu t m a y a v e M e n d e r e s ’ in b u lu n d u ğ u Ş e k e r F a b r ik a s ı’nı k u ş a tm a y a s e v k e d ild i. ★ * *B u n d a n 25 y ıl ö n c e g e ç
m iş b u lu n a n bu olay, ç e ş itli
k a y n a k la rd a n , p e k ç o k a y rın
tı İle a n la tıld ı. Menderes, Po
latkan ve k ü ç ü k b ir grup, ö n
ceden h a b e r ald ıkları için, g e
c e y a rıs ı Ş e k e r F a b rik a s ı’n-
dan a y rılıp K ütahya Is tik a m e
tinde yola çıkarlar. İhtilalciler,
a s k e ri uçaklarla takip ederek,
k ü ç ü k konvoyu bulurlar. K ur
m ay A lb a y Batur, K ü tah y a ’da
Menderes ve a rk a d a ş la rın ı
te v k if e d iş s a h n e s in i, şöyle
c a n la n d ırır an ıla rın d a :
★ ★ ★
O d a y a g ir d iğ im z a m a n ,
Adnan M enderes, Tahsin Ya
zıcı
veZ ih n i Üner
o d a n ın o r ta s ı n d a a y a k ta ,Haşan P olat
kan,
K ü ta h y a H a v a E r E ğ itim T u g a y ı T u g a y K o m u t a n ı ’n ın m a k a m m a s a s ın ın y a n ın d a ,26 M a yıs ı 2 7 M a y ıs ’ a ba ğlayan gece, E s k iş e h ir'd e K u rm a y A lbay M u h s in B a tu r’ u n e v in in kapısı ç a lın d ı. K apıda o za m a n ki H avacı Y arb ay (s o n ra k i C u m h u rb a ş k a n lığ ı Y averi ve T ü rk Hava Y olları Genel M ü d ü rü ) A gasi Şen v a rd ı. “ Y a rb a y H u lu s i K a ym a klı da d ış a rd a ” d e d i. İk i s u b a y B a tu r'a h a re k â tın ba şla m ak üzere o ld u ğ u n u b ild irm e y e g e lm iş le rd i.
t e le fo n la g ö r ü ş m e k ü z e re id i. B e n ve y a n ım d a k ile r , o d a d a - k ile r e a s k e r c e s e la m v e r d ik .
Adnan M enderes,
b a n a d o ğ ru ile r le d i. E lim i s ık tı,“ Vazi
ye t nedir?”
g ib ile r d e n b a ş ın ı b ir ta r a fa e ğ e re k b a k tı, b e k le d i. K e n d is in e ,“ Silahlı Kuvvet
le r m em leket idaresini ele al
dı, benim vazifem sizi Eskişe
h ir'e g ö tü rm e k tir”
d e d im . B i ra z d u r a la d ı.“ Yani, beni tev
k if mİ ediyorsunuz?”
d iy e s o r d u .“ Sizi em n iye t altına ala
rak, Eskişehir’e götüreceğim ”
d e d im .
“ Suçum nedir?”
d e d i.“ Ben size suç izafe etm ekle
vazifeli d e ğ ilim ”
c e v a b ın ıver-K u rm a y A lbay B a tu r, 27 M a y ıs ’ ta n s o n ra ,M e n d e re s ’ i te v k if e ttiğ i ver-K ü ta h y a ’ ya v a li o la ra k a ta n d ı. F o to ğ ra fta 27 M a yıs s o n ra s ın d a k i to p la n tıla rd a n b irin d e k o n u ş u rk e n
niz, arkadaşlarım la iştişa re
e d e y im ”
d e d i.“ B u y u ru n
e d in ”
d e d im . O d a d a n ç ık m a m ız ı b e k le y e n b ir h a lle r i v a r d ı. A lb a yŞ ekip Saybaşlı,
b a n a ç ık m a y a lım iş a r e ti v e r iy o r d u . B iz o d a y ı t e r k e tm e y in c e , k o n u ş m a k t a n v a z g e ç tile r . Ü s te ğ m e nErhan Suar,
ile r le y e re k , ta y y a re y e b in e c e k le r i iç in s ila h a ra m a s ı y a p a c a ğ ın ı s ö y le d i. Ü z e r le r in d e s ila h ç ık m a d ı.M enderes
ve a r k a d a ş la r ı nı o r ta m ız a a ta ra k , u ç a k la E s k iş e h ir ’e, o r a d a n d a A n k a r a ' y a h a re k e t e tt ik . Y o ld a ,Adnan
M enderes
d e v a m lı o la r a k s i g a ra iç iy o r , h iç k o n u ş m u y o r d u .Tahsin Yazıcı
v eZ ihn i
Üner
b a n a ,“ Bu harekâtın ba
şında kim var?”
d iy e s o ru n c a ,“ B ilm e m ,
h e rh a ld e
b ir i
vardır”
d e d im . G e r ç e k te n d e b ilm iy o r d u m . A n k a r a ’y a y a k la ş ır k e n , u ç a ğ ım ız İz m ir ’d e n g e lm e k te o la n b a ş k a b ir a s k e ri u ç a k la t e ls iz ir t ib a t ı n a g e ç t i. Ü ç a k ta , O r g e n e r a lCem âl
G ü r s e l’ in b u lu n d u ğ u n u , y ö n e t im in b a ş ın a g e ç e c e k in s a n ın o o ld u ğ u n u , a n c a k b u s u r e t le ö ğ r e n d im . Ö y le b ir o r t a m d a id ik kİ, h e r h a n g i b ir in in b ir k i b r i t ç a k m a s ı y e t e r li o lm u ş tu . S o r g u s u z s u a ls iz , k e n d i m iz i b u iş in iç in e a tm ış , b a ş a rıs ız lık h a lin d e b a ş ım ız a g e le b ile c e k le r i d ü ş ü n m e k b ile is t e m e m iş t ik .K ü ta h y a 'd a B a tu r ve e k ib i ta ra fın d a n , M e n d e re s 'le b irlik te te v k if e d ile n le r a ra s ın d a , DP m ille tv e k il le rin d e n (d aha ön ce K o re ’ de tu g a y k o m u ta n lığ ı ya p m ış o la n ) G eneral T a h s in Y a zıcı, Z ih n i Ü n e r ve M a liye B akanı H aşan P olatka n va rd ı. B a tu r’ un y a n ın d a k i B inbaşı N ecati G ü lte k in , P o la tk a n ’ ın t e le fon etm e sin e e n g e l o ld u .
d im . B u s ıra d a , B in b a ş ı
Neca
ti G ü lte kin
m a s a n ın y a n ın a ile rle y e re k ,Polatkan’ ın
t e le f o n u n a m a n i o ld u .Adnan Menderes,
h e p im i z in y ü z ü n e a y rı a y rı b a k ıy o r, s a n k i t e s ir a lt ı n a a lm a y a ç a lış ıy o r d u .“ M üsaade
ederse-•YA R IN .'
TALAT AYDEMİR
4 MAYIS 1985
MİLLİYET • 7
yıhn olayı,
21 Mayıs işyarımda, General Batur, Albay Aydem ire karşı
ÖltllIİC©
•Talat
Aydemir, bir
ihtilal hastasıydı9
S
'O N 25 yılın, d e m o k ra tik yaşam te c rü b e le rin i te h
lik e y e so ka n en ö n e m li olay, a s k e rle rle s iv il p o
litik a c ıla r ara s ın d a k i s iy a s a l g e rg in lik tir. B unu,
O rg e n e ra l M u h s in B a tu r d e rin le m e s in e yaşadı. A s k e ri
m ü d a h a le le rin h e m e n a rkasından, n o rm a l s iv il y ö n e ti
me d ö n ü ş le rd e , p o litik a c ıla rın ö n e m li b ir k ıs m ın ın a s
k e rle rle h e sa p la şm a d u y g u s u n a k a p ılm a la rı, h a tta b u
na d iğ e r p a rtilile rd e n de d e s te k b u lm a la rı, s a ğ lık lı b ir
d u ru m m u h a k e m e s in e ve o la y la rd a n d e rs a lm ış g ö rü
nen b ir y e n i d ö n e m in b a şla m a sın a c id d i ş e k ild e m a n i
oluyor.
O r g e n e r a l B a tu r , a n ıla rın ın b u g ü n k ü b ö lü m le rin d e ,
ç o c u k lu ğ u n d a k a ra k te rin i ş e k ille n d ire n b ir olayı, b a b a
sının ö lü m ü n d e n s o n ra k i g ü n le ri
v e21 M a yıs 1963'te,
T a la t A y d e m ir is y a n ın d a d o ğ ru d a n d o ğ ru y a a ld ığ ı k a
rarlarla, a s k e ri ve s iy a s i k iş iliğ in in y e n i b ir b iç im a lış ı
nı a n la tıyo r.
19 63 y ılın a g ir d iğ im iz d e , o r ta lık s ü tlim a n d e ğ ild i. G e re k S ila h lı K u v v e tle r ’d e , g e re k s e , e m e k li o lm a la r ın a ra ğ m e nTalat Aydem ir
ve g r u b u n d a , fa a liy e tle r g ö z le n iy o r d u . B iz , B ir in c i H a v a K u v v e ti m e n s u p la rı, bu a tm o s fe r in d ı ş ın d a , g ö re v le r im iz le m e ş g u l d ü k . A m a , s u b a y la rd a k i g e n e l e ğ ilim , bazı k o n u la rd a t a t m in s iz lik ve h u z u rs u z lu k o ld u ğ u n u b e lir tiy o r d u . A P ve Y T P ’y e v e b u p a r t i le r in İş le d ik le ri k o n u la ra s e m p a ti d u y u lm a d ığ ı a ş ik â r d ı. Ç o k b a s it g ö rü n e n , fa k a t m a n a s ı d e ğ iş ik b ir o la y ı a n la t ı r s a m , b u h is le r d a h a iy i a n la ş ılır . G e n e ra l o la ra k , re s m i a ra b a m v a r d ı. F a k a t, b u a ra b a y ı h iç b ir z a m a n ö z e l iş le r im d e v e h a fta s o n u t a t ille r in d e k u l la n m a y ı s e v m e z d im . K u lla n ıl m ış 1 9 5 9 m o d e l b ir C h e v r o le t a ld ım v e E s k iş e h ir ’d e p la k a ç ık a r ttım :“ 26 AF 111”
A r k a d a ş la r ım , b e n im o t o m o b il a l m a m a s e v in d ile r a m a , b ir s ü re s o n r a b ir s ö z c ü g ö n d e r d i le r,“ Komutan, rica etsek şu
plakayı d e ğ iş tirir m isiniz?”
d e d ile r . N e d e n d iy e s o r d u m .
“ AF yazıyor, etrafta yanlış
mana çıkaranlar o la b ilir”
d e d ile r .IAYAR, SERBEST...
1963 y ılı Ş u b a t’ın d a , M e c - l i s ’te n k ıs m i b ir a f y a s a s ı ç ık tı. 27 M a r t’ta da ,
Celal Bayar
K a y s e ri C e z a e v l’ n d e n ş a r tlı o la r a k s a lıv e r ild i. F a k a t, A n k a r a ’y a g e liş in d e , ç o k g e r e k s iz g ö s te r ile r y a p ılm a s ın ı s a ğ la y a c a k , a la y iş li ve y a n lı ş t u tu m la r iç in e g ird i. K a n d ırılm ış b a zı e r le r d a h i, s ila h la r ın ı b ı ra k a ra k ,
Bayar’ ın
e lin i ö p m e y a rış ın a it ild ile r . 14’ le r d e y u r d a d ö n m ü ş le r d i. B e n , 1961 y ı lın d a n b e r iTalat A yd e m ir’ i
g ö r m ü y o r d u m .A m a , t a n ı y a b il d iğ im k a d a rı ile b u a lb a y ım ız , y u rd u n b u n a lım a g ir d iğ i b ir d ö n e m d e , a r tık h iç b ir ö n e m i o lm a y a n K o re B ir l i ğ i ’ n e g i t t i ğ i iç in , M illi B ir lik K o m it e s i’ n e g ir e m e m iş ti. B u s e b e p le k o m p le k s iç in d e y d i. Y e rin d e d u ra m a y a n , fa k a t n e is t e d iğ i p e k b e lli o lm a y a n b ir ih t ila l c i ru h a s a h ip ti. D a h a d o ğ r u s u , b ir ih tila l h a s ta s ı id i. İtir a f e tm e k g e r e k ir k i, o z a m a n la r, ik i y ö n lü d a v ra n ış la r iç in d e b u lu n a n b a zı y ü k s e k r ü tb e li k im s e le rle o la n iliş k is i d e v a m e tt iğ i iç in , k e n d is in i g ü ç lü g ö rü y o r, a y r ıc a b a zı y a n ılg ıla r a d a d ü ş ü y o r d u . H a v a K u v v e t- l e r i ’ n d e b ir k a ç s u b a y a e l a t m a k la , b u k u v v e ti e le g e ç ir e b ile c e ğ in i s a n m a k g ib i... B ö y le b ir o rta m d a ,21 Ma
yıs Olayı
p a tla k v e r d i.“İsyan girişimim haber alır almaz,
birliklerimi alarma geçirttim ve uçaklmmı
Ankara üzerine
“Uçaklarımız, Ankara üzerinde bildiri yağdırdı. Bildiride
,
‘Aynı kanı ve aynı üniformayı taşıdığımız halde, isyana
silahla karşı koymaya azimli olduğumuzu * bildiriyordum ”
B A Ş B A K A N İN Ö NÜ VE A L B A Y A Y D E M İR
M u h s in B a tu r’ un , “ İh tila lc i b ir ru ha s a h ip ” diye ta n ım la d ığ ı A lbay Talat A y d e m ir, Kara H arp O kulu K om utanı İken de, b ir isya n g iriş im in d e b u lu n m u ş tu . T a rih , 22 Ş uba t 1 9 6 2 ... Oysa, bu ta rih te n b ir ik i gün ön ce, zam anın B aşbakanı İsm e t İn ö n ü , Harp O k u lu ’ nu z iy a re t e tm iş , a n ca k A yd e m ir ve a rk a d a ş la rı, B a ş b a k a n ’ a h iç b ir şey s e z d irm e m iş le rd i. A y d e m ir (önde s a ğ d a ), İn ö n ü ile b irlik te .
GENERAL BATUR,
İSYANCILARA KARŞI
O la y ı h a b e r a lır a lm a z , k a r a rg â h ım a g e ld im . G e lir k e n , y a p a c a ğ ım ş e y le r in p la n la r ı nı d a k a fa m d a h a z ırla d ım . Y a p tığ ım d e ğ e r le n d ir m e y e g ö re , o la y ın b ir is y a n h a re k e t i o ld u ğ u , s e b e b in in k ıs ır v e h a ta lı g ö rü ş le , ş a h s i k a p r is le r e d a y a n d ığ ı k e s in d i. B ö y le b ir h a r e k e tin b a ş a rı s a ğ la m a s ı, T ü rk m ille t in in ve S ila h lı K u v v e tle r i’ n ln g e le c e ğ i b a k ım ın d a n ç o k a c ı n e tic e le r v e r e b ilir d i.O h a ld e , v e r ile c e k k a ra r, k a rş ı k o y m a k tı!
K arşı k o y m a ka ra rı, ik i tü r lü t a t b ik e d ile b ilir d i:
Pasif
veaktif
te d b irle rle ... P a s if te d b ir le rle , ra d y o y u ve A n k a r a ’ n ın y a r ıs ın ı iş g a l e tm iş is y a n c ı la ra k a rş ı k o y m a n ın , z a a f t e la k ki e d ile c e ğ i a ç ık tı. B u z a a fta n y a ra rla n a c a k a s ile re , y e n i k a tı lm a la r o la b ilir d i. A s ile r , ik i g r u p h a lin d e m ü ta la a e d ile b ilir d i:Elebaşı
ları
veİştirakçiler, iştirakçiler,
k a n d ır ılm ış , z a y ıf v e y a d a h a ç o k g e n ç o ld u k la r ı iç in , k a r d e ş k a n ı d ö k ü lm e d e n m e s e le n in ç ö z ü m y o lla rı a r a n m a lıy dı. B u n u n iç in d e , ö n c e a s ile r ü z e rin e h a v a d a n ik a z e d ic i b ir b ild ir i a tılm a lı, s o n ra je t u ç a k la r ıy la s e s d u v a rı a ş ıla ra k , f i il i ilk b a s k ı g ö s t e r ilm e liy d i. A y rıc a , b u k a ra r ve e y le m le r i m iz d e n H a v a K u v v e tle ri ve o r d u k o m u ta n la rı h a b e rd a r e d il m e liy d i.
ANKARA ÜZERİNE BİLDİRİ
YAĞMURU
Ö n c e , b ü tü n b ir lik k o m u ta n la r ı m la t e k t e k k o n u ş tu m . D u ru m u ve g ö r ü ş le r im i b ild ir d im . B ir lik le r i a la r m a g e ç ir t t im ve ş u e m r i v e r d im :T.C.
M.S.B.
1 ’in c i Hava Kuvveti
Kom utanlığı Karargâhı
G E R E Ğ İ İÇ İN :
Kuvvete bağlı
üsler Eskişe
h ir Garnizon
B irlik le ri
B İL G İ İÇ İN :Hava Kuvvetleri
K. 3’ üncü Hava
Kuvveti K.
Hava E ğitim
K.’ lığı
1’in c i Ordu
K.’ lığı
2’nci Ordu K.’lığı
1. Türk m ille tin c e kabul e d il
m iş olan Anayasa’mızın Mec
lis veya hüküm et tarafından
ihlal e d ild iğ i hususunda, m il
le t ç o ğ u n lu ğ u vicdanında bir
kanaat be lirm e diği m üddet
çe, ufak veya büyük olsun,
h iç b ir züm re veya kuvvetin
m eşru düzeni bozmaya hakkı
olm adığına inanm ış biz hava
cılar, bu g ib i hareketlere te
vessül edenlere karşı, aynı
kanı ve aynı üniform ayı taşı
dığım ız halde, silahla karşı
koym aya azim liyiz.
2. Bu em rin alınışı ile, b ü
tün üsler alarma geçecekler,
faal bütün tayyareler bomba,
roket ve m erm i ile yüklenecek,
kalkış ve hedef için em ir bek
leyeceklerdir.
Garnizon kom utanları ma
halli en büyük m ülki am irle iş
b irliğ i ederek sükûn ve huzu
run tem inini sağlayacaklar ve
halka gerekli yayınlarda bu lu
nacaklardır.
3. Emrin alınıp anlaşıldığı
nın b ild irilm e sin i rica ederim.
M UHSİN BATUR
TUĞGENERAL
1’in c i Hava Kuvveti K.
H a v a n ın ış ım a s ı ile b i r l i k te k a lk a c a k , s ila h s ız u ç a k la rı h a z ırla ttım . A s k e r i H a v a M a t- b a a s ı’ nı a ç tıra ra k , b ild ir i h a li n e g e t ir d iğ im e m r in b ir in c i m a d d e s in i A n k a ra ü z e rin e h a v a d a n a tm a k a m a c ı ile b a s tırt- tım . S a b a h o lu r k e n ,
General
Tansel
te le fo n la b e n d e n H a rp O k u lu ü z e r in e u ç a k g ö n d e r m e m i is te d i. B e n , z a te n u ç a k la rı h a v a la n d ır m ış tım .“ Uçak
lar kalktı, iki dakika sonra An
kara üzerinde”
d e d im . B ild ir i y i h a v a d a n a ttırd ım . K e n d i b ir lik le r im e v e r d iğ im e m r in b ir ö r n e ğ in i, b ö lg e m iz d e b u lu n a n V in c i v e 2 ’ n c i O rd u k o m u ta n lık la r ın a b ilg i iç in s u n d u m . T u tu m u m u z u n n e o ld u ğ u , a ç ık ç a b ilin s in is te d im . A n k a r a ’d a is e ,General
Tansel,
b e n im k o m u ta m d a b u lu n a n 4 'ü n c ü Ü s ’s e d ir e k t e m ir v e r e re k , (b u n a y e t k is i v a r d ır k o m u ta n la r ın ) a s i k u v v e tle r e a te ş a ç tı r m ış . A m a , m a a le s e f y a n lı ş h e d e fe a te ş a ç ılm ış v e m e ş r u ta r a fa z a y i a t v e r d ir ilm iş . B ö y le c e ,21 Mayıs
o la y la rı d a k a p a n d ı v eTalat Ayde-
m ir’ le
a r k a d a ş la rı M a m a k A s k e ri M a h k e m e s i’n d e y a r g ıla n m a y a b a ş la d ıla r .YARIN: CUMHURBAŞKANI
CEVDET SUNAY LA...
A Y D E M İR , S A N IK KÜ R SÜ SÜ N D E
İlk isya n g iriş im i, A lb a y Talat A y d e m ir ve a rka d a ş la rın ın “ s ila h larını b ıra k m a la rı k o ş u lu ” y la , ka n sız b içim d e s o n u ç la n m ış , is yan cılar yargılanm am ış ama, e m ekliye se vk e d ilm iş le rd i. 21 M ayıs 1 9 6 3 ’ te ise, A y d e m ir’ i yine b ir is y a n g iriş im in d e b u lu y o ru z . Ge ne ral B a tu r, bu isya n a karşı ç ık ıy o r ve A n ka ra ü z e rin d e u ç a k la rın attığı b ild irile rle , gerekirse silahla isyancılara karşı konulacağını açıklıyor. A ydem ir, ken disini sanık k ü rs ü s ü n d e b u lu y o r.H A Ş A R I BİR ÇOCUK
M u h s in B a tu r, ilk o k u l 3 ’ ü n cü s ın ıfta y k e n , “ h a ş a rıla ş tığ ın ı” b e lirtiy o r. B a tu r’ un özel a lb ü m ü n d e n , ilk o k u l ö ğ re n c iliğ i sırasında ç e k ilm iş ik i fo to ğ ra fı: Ü s tte k i fo to ğ ra flı’ a rka sın d a , “ M a yıs 1 9 3 1 , Ü sküda r Selim iye 1 9 ’ un cu İlkm e kte p 4 ’ ün cü sınıf h a tırası’ ’ yazıyor (B a tu r, önde sol dan 7 ’ n c i). A ltta k i fo to ğ ra fın a rk a s ın d a ise , " 5 A h a tıra s ı” d iye ya zıyo r (B a tu r, en ü s tte ).
• "Tüm derslerim ’¡yi’, 'Hal ve Ta
vır' notum ise, orta' idi. Bir ilaç
la bunu silip, ’çok iyi’ yaptım.
Karne delinince, marifetimiz or
taya çıktı"
Bizim sokağın uzunluğu, 50
metreyi geçmiyordu. Bu sokak
tan iki orgeneral çıktı. Biri ben,
diğeri Ali Fethi Esener"
1929 yılında, babam 38 yaşında öldüğünde, ben ilkokulun üçüncü sınıfına devam ediyordum. Eko nomik zorluklarla karşılaşmıştık, ona rağmen, yılı İtalyan okulunda tamamladım. A ile toplantısın da, annemin aybk geliriyle, ik i erkek çocuğu bü yü tm e sin in çok zor olacağı anlaşıldı. Benim, Üsküdar Selimiye’ de oturan büyükbabam emekli Albay
İsmail Hakkı
Bey’ in yanına gönderilmem kararlaştırıldı.Yeni evimde, büyükbabam, o yıl yüksek m ü hendis çıkmış olan küçük amcam
Sami,
babaan nemin kardeşiHuriye Teyze
ve oğluEnver
Ağabey
ile evin kızı gibi olanİkbal Abla
vardı. Beni, çok sevdikleri büyük oğullarının b ir yadi garı gibi gördüler, bütün ev halkı, bana büyük sevgi ve yakınlık gösterdi. O tarihte, 9 yaşındaydım.Bütün bu iy i davranışlara rağmen, onlara uyumda önceleri çok sıkıntı çektim. B ir defa, ba ba evinde çok şımartılmıştım. Beyoğlu tarafında, zamanın modern hayatını yaşıyorduk. Kardeşime, ecnebi dadı tutulm uştu, fakat ben geceleri anne ve babamla sık sık gezmeye giderdim . H a tırladı ğım kadar,
Novotni
(ilk fırın sandöviç yediğim yer),Viyana Birahanesi
(ilk bayan garson gördü ğüm yer),Bclvü, Bomonti Bahçesi
(cazı da bu lunan ve benim ik i m islim boyunda b ir bayanla çarliston yaptığım yer), haftada b itka ç kez sine ma (sessiz film le r oynardı) gibi,“ hızlı”
b ir ya şantımız vardı.HAŞARI BİR OĞLAN
Üsküdar’daki ev sakinleri ise, gerici tutucu de ğil, fakat sakin ve efendice eski İstanbul yaşantı sını sürdürüyorlardı. Kışın, pek nadir sinemaya, yazın Bağlarbaşı’ ndaki açıkhava tiyatrolarına gi d ilir, usul-erkân dahilinde m isafir kabul ed ilir, ev lerde semaver kaynardı. Yanlış hatırlam ıyorsam, mahalleye elektrik 1931 yılında geldi. İlk radyo yu D okto r Ta lat Bey isminde b ir komşumuz aldı. Bizim sokağın uzunluğu 50 metreyi geçmiyordu. Sonraları bu sokaktan iki orgeneral çıktı, b iri ben, diğeri
A li Fethi Esener.
Selimi Salis (Üçüncü Selim) İlk o k u lu ’nda dör düncü sımfa başladım. Önceleri çok sıkıntı çek tim . İtalyan usulü kaligrafim i, öğretmenim hiç beğenmedi. M atem atik terim lerini Türkçe olarak bilm iyordum . (Müselles (üçgen), zaviye (açı), mu rabba (kare) demek zor geliyordu.] Zamanla, hep sine uyum sağladım, şımarıklığı bırakmış, fakat çok yaramaz olmuştum. (Belki anne ve kardeşten ayrılmanın verdiği hırçınlık, bugünkü moda teri miyle bunalımdı.) Yaramazlığımı, arkadaşlarım da teşvik ettikleri için, olm adık şeyler yapıyordum. B ir gün, okuldan eve gelirken, sırası ile bütün ha vagazı lambalarının camını kırm ıştım. M em urlar, eve gelip kırık camların parasını isteyince, büyük babamdan çok utandım .
HAYATI GÖRME VE ALIŞMA DENEYLERİ
Sınıfımızdaki öğrenciler arasında, o zamanlar büyük yaş farkı vardı. Belki de, savaştan yeni çık tığımız içindi bu. Büyüklerden b ir kısmı, beşinci veya altıncı sınıfa geçtiğimizde okulda görünme diler. Am a ben, onlardan çoğunu gördüm . Erkek le r, tra m vaylarda vatm an, b ile tç i, Boğaz vapurlarında memur olm uşlardı. Kızlar, kucakla rında çocukları üe pencerelerden bizlere el sallar dı. Bu yaş farkımn elbette k i kötü yönleri de vardı. Bazı şeyleri, yalan yanlış erken öğreniyor,
büyük-H A L VE GİDİŞ
B abasını k a y b e ttik te n son ra ha şa rıla şa n Ba t u r ’ un d e rs le ri " i y i ” ya da “ ço k iy i” . . . Ne v a r k i, “ hal ve g id iş ” h a n e sin e , ö ğ re tm e n le ri b u n la rı p e k y a z m ıy o r. K ü ç ü k M u h s in ’ in “ hal ve g id iş ” i, hep “ o r ta ” o la ra k g id iy o r. B a tu r, arkadaşıyla buna da b ir ara çözüm b u lu y o r. “ O rta ” yı, ilaçla s ilip , y e rin e “ iy i” ya da “ ç o k iy i” y a z ıy o r. A ile sin e im z a la ttık ta n s o n ra , e s k i n o tu n u iş liy o r. Karne d e lin in c e , iş a n la ş ılıy o r.. B a tu r’ un ilk o k u l d ip lo m a sı
lere özenerek, biz küçükler de sigara içiyorduk. İlko ku l dördüncü sınıfta, günde b ir ik i derken, be şinci sınıfta yüz paraya (iki buçuk kuruş) 5 adet b irin ci alıp içmeye başladım. Başlayış o başlayış, hâlâ artırarak devam ediyorum .
Çok yaramaz olduğum için,
“ Hal ve Tavır”
notum da, “ o rta ” id i. Evde çalıştığımı gö rüyor lardı, derslerimden iy i notlar alıyordum ... Bu ko nuda b ir diyecekleri olamazdı, fakat yaramazlığa gelince, toleranslan yoktu. O halde, benim önlem almam lazımdı. Beşinci sınıftayken, çareyi bulduk. Sınıf arkadaşım
Kemal
E rsoy’ un (emekli kurm ay albay) babası, eczacı albaydı.Kemal
de, ilaçlan tanıyordu. Karneyi alınca, on la nn evine gidiyor, cam çubuğu ilaca ba tınyor, karnedeki“ orta”
ya zısını silip“ çok
iy i” yazıyorduk. Karne imzalan dıktan sonra, tekrar ayni usulle silip“ orta”
yapıyorduk. Ne çare k i, sonunda karne delindi ve m arifetim iz meydana çıktı...
YARIN: KURMAYLIK İÇİN SINAV
Siyasal hayatımızda silahlı Kuvvetler
M u h s in Batur, Hava Kuvvetleri Komutanlığı görevinden
emekli olup ordudan ayrıldıktan sonra, politikaya fiilen gir
di. Senato üyesi oldu. Bir türlü sonuç alınamayan Cumhur
başkanlığı turlarında, en çok oyu aldı. B atur, “20. yüzyılın
b a ş ın d a n beri, S ila h lı K u vvetler'in s iy a s a l h a y a tım ızd a e t
kin rol o y n a d ığ ı” görüşünde. 27 Mayıs, 21 Mayıs ve 12 Mart
olaylarının içinde bulunan M u h s in Batur’un liyakat nişa
nını zamanın GenelkurmayBaşkanıFaruk G ü rle r takarken.
]
O N yüzyılda, askerlerin siyasal hayatımızda yüklendikleri gö revleri, önemli bazı olaylan hatırlatarak, belirlemek istiyo rum.1908 yılında Anayasa’nın tekrar yürürlüğe konulması,
Abdiilha-
mit
istibdadına son verilmesi, yeni meclislerin açılması ve Meşruti yö netime geçiş; Rumeli ve Selanik’teEnver Bey
(Paşa),Resneli Niyazi
Bey, A tıf Bey
gibi subayların öncülük ve girişim leri sonucundager
çekleşmişti.
1909’ daki yobaz ve tutucuların isyanı (31 M a rt), Hareket Ordusu tarafından bastırıldı ve
Abdiilhamit
tahttan in d irild i.Balkan Savaşı sonrası, başta Kurmay Yarbay
Enver Bey’in
bu lunduğu bir subay grubu, Babıali Baskını’ nı yaptı ve hükümeti düşür dü.Kurtuluş Savaşı,
Mustafa Kemal’in
önderliğinde zafere ulaştı ve yeni Türkiye Cumhuriyeti Devleti kuruldu.27 Mayıs 1960’ ta, bir grup general ve subay tarafından, yönetime bütünüyle el konuldu. 12 M a rt 1971’de Silahlı Kuvvetler’ i temsilen dört komutan, siyasi bir müdahalede bulundu, son olarak, 12 Eylül 1980’de, yine Silahlı K u vve tle ri temsil eden beş kom utan tarafından yönetime bütünüyle el konuldu.
SİYASAL PARTİLER VE ASKERLER
Yaşadığımız yüzyılda kurulan önemli siyasal partilerin örgütlen melerinde ve liderlik mevkilerinde, askerlerin görev aldıktan hatırlan malıdır. İttihatTerakkive H ü rriye t-İtila f Fırkaları, Halk Fırkası (sonra C H P ), Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası, Serbest Fırka, Adalet P ar tisi, M illiyetçi Hareket Partisi, Büyük Türkiye Partisi, M illiyetçi De mokrasi Partisi örnek olarak verilebilir. Türkiye’ nin cumhurbaşkanları
Celal Bayar
hariç, hep askerlerden seçilmiştir. Sonuçlanamayan 1980cumhurbaşkanlığı seçiminde bile, ik i büyük partinin adayları general di. Bugüne kadar görev yapmış 19 başbakanın 7’ si asker kökenlidir.
Asker aydınların (subayların), nüfus içindeki oranının küçüklüğü düşünülürse, devlet yönetiminde ¿öylesine önemli ağırlıkta misyon yük lenmenin birtakım sebepleri olm alıdır.
ASKERİ EĞİTİMDE İDEAL AŞILANIR
Bizim okullarımızda, çağdaş eğitimin yatımda, gençlere ortak bir ideal ve rilir. Bu ideal, beyin yıkayarak değil, inandırılarak aşılanır. İdeal şudur:
“ Atatürk ilke ve devrinden ile Türkiye Cumhuriyeti
Dev-leti’ne sahip çıkmak ve bunlan iç ve dış düşmanlara karşı korumak!”
Bizim kuşağımıza, yetişme ve eğitim çağımızda, tarihim iz ve devlet hayatımızda görev almış insanlann, özellikle askerlerin yaşantıla rı en küçük ayrıntısına kadar öğretildi; her konuda büyük
Atatürk'ü
Ve
yakın arkadaşlarım örnek aldık.Atatürk’ün
H arp Akademisi öğ renimi sırasında el yazısıyla siyasi içerikli gazete çıkardığını, Akade- m i’ yi Kurm ay Yüzbaşı olarak bitirdiğinde, Yıldız’ da sorgulandığını, ilk görevinin sürgün sayılabilecek Şanı olduğunu, Vatan ve H ürriyet Cemiyeti’ nin kurulmasındaki katkısını, gizlice Selanik’ e gidişini, İtti- hat-Terakki Fırkası’nın kurulm a çalışmalarına katkısını, sanki olayla rın içinde yaşayan bizmişiz gibi, heyecan duyarak öğrendik. B irinci Dünya Savaşı’ ndaki başarılarını, savaş üzerindeki düşüncelerini hiç çe kinmeden üstlerine rapor ettiğini, adeta tek başına A nadolu ih tila lin i başlatmasını, C um huriyeti kuruşunu, eylemleri sırasında insanüstü mü cadelelerini ¿eynimize yerleştirerek yetiştik. Fakat, subay olup rütbe lerim iz ilerledikçe, b ir ikilem de gözümüzde önem kazanmaya başladı. Gerçekler başka, nasihatler başkaydı. Kurtuluş Savaşı, asker-sivil si yasal kadro ile m illetin el ele vermesiyle başarılmıştı. O dönemde, ko mutanların çoğu, rütbelerine göre birliklere komuta ederken, aynı zamanda m illetvekilliği ve bakanlık yapıyorlar, üstelik üniform alarınıda çıkarm ıyorlardı. A m a, ne zaman ki, en yakın silah arkadaşlarının b ir kısmı
Atatürk’le
anlaşmazlığa düştüler, kendilerine askerlik veya m illetvekilliğinden b irin i seçin denildi. Hayatı boyunca askerlik ve si yaseti beraber yürütmek gereğini duyanAtatürk,
şunları söyledi:“ Komutanlar, askerlik görevi ve gereğini düşünürken ve uygu
larken. dimağını siyasi düşüncelerin etkisinde bulundurmaktan ka
çınmalıdır. Siyasi gerekleri düşünen başka görevliler olduğu
unutulmamalıdır. Memleketin genel yaşamında orduyu siyasetten arın
dırmak ilkesi, Cumhuriyetin daima sözünü ettiği bir esas noktadır.
Şimdiye kadar izlenilen bu yolda, Cumhuriyet orduları vatanın emin
ve metin hamisi olarak, hürmet ve kuvvet mevkiinde kalmışlardır.”
İKİLEMİN SİHİRLİ ANAHTARI
Bazı siyasilerimiz ve düşünürlerimiz (beni mazur görsünler), biraz safça b ir düşünceye kendilerini kaptırm aktadırlar. Silahlı Kuvvetler İç- hizmet Yasası,
“ Silahlı Kuvvetlerin görevi, Türk yurdunu ve Anaya
sa ile tayin edilmiş Türkiye Cumhuriyeti’ni kollama ve savunmaktır”
d iyo r. Bu maddenin ilk bölüm ü,S ilahlı Kuvvetler’e
