Yüksek kolestrollü rasyonla beslenenen tavaşanlarda aspirin ve sarımsağın bazı kan parametreleri üzerine etkileri

Vet. Bil. Dl.'rg. (1998), 14, i : S-K

YÜKSEK KOLESTROLLÜ RASYONLA BESLENEN TAVŞANLARDA AspiRiN

VE SARIMSAGIN BAZI KAN PARAMETRELERi ÜZERiNE ETKiLERi

Zafer Durgun

Ercan Keskin 1

Nurcan Dönmez1

Feyyaz Önder

Cholesterol Rich Ration

Summary: In the study, the effects of aspirin and garlic powder supplementation on some haemotological parameters in hypercholesterolaemic rabbits were investigated.Although the plasma cholesterol level in the groups led chotesterol -rich ration for 4 weeks significantly (p<0.05) increased as compared with the control group, the plasma cholesterol Le­ vels in the group supplemented with gar1ic powder was found to be significantly lower than in both the group received the cholesterol-rich ration alone and the group fed the ration with aspirin (p<O.OS). The haematoerit levels and eryt­ hrocyte counls in the groups supplemented with garlic (%29.2, 3.57xl06 respectively) and aspirin (%28.2, 3.4xl06 respectively) were significantıy lower as compared with the control group (%38.5, 4.82xl06 respeclively) and the group fed the cholesterol·rich ration alone (%40.4, 4.78xl06 respectively) (p<O.OS). Haemoglobine amount also was determined to be signilicantıy lower in the rabbits received aspirin (8.84 g1dl) than those in the control group (10.76 gl dı) and the group led the cholesterol-rich ration alone (10.58 gldl) (p<0.05).There were no signilicant differences bet­ ween the leucoeyte types in the aLi groups. ECG also showed no significant changes with any treatmentThe data shows the haemodilution reflected by the decreases in the haemotecrit, haemoglobine and erythroeyte levels with as­ pirin and garlic powder ::.upplementalion. But to support the prevalanl popular belief in the efficacy of garlic in the ma­ nagernent of cardiovascular disease risks, further studies including the b,.:>od volume, body fluid and urine amount de­ terminalions are needed on this subject.

Key Words : Gar1ic, aspirin, blood parameters, hypercholesterolaemia, rabbit

Özel: Çalışmada. aspirin ve sarımsak tozunun yOksek kolesteroJlO rasyonla beslenen tavşanlarda bazı kan pa­ rametreleri üz""rine etkilerinin belirlenmesi amaçlandı. Dört hafta boyunca %1 oranında kolesterol içeren rasyonla bes­ lenen gruplarda plazma kolesterol düzeyleri kontrol rasyonu ile beslenen tavşanlarınkine göre anlamlı olarak art-o masına rağmen (p<0.05), kolesterollü rasyonla birlikte sarımsak verilen gruptaki düzey hem sadece kolesterollü rasyonla beslenen grup hem de aspirin verilen gruplarınkinden önemli oranda (p<O.05) oranda düşük bulundu. Sa­ rımsak ve aspirin ilavesi yapılan gruplardaki hematokrit değer ve eritrosit sayıları gerek kontrol gerekse sadece ko­ lesterollü rasyonla beslenen gruplarınkinden önemli oranda dlişük olarak belirlendi (p<O.OS). Aspirin verilen gruptaki eritrosit sayısı, hemoglobin miktarı ve hematokri! değer ile sarımsak verilen gruptaki eritrosit sayısı ve hematokrit değer gerek kontrol gerekse sadece kolesterol ilaveli ra�yonla beslenen gruplarınkinden ônemli (p<O.OS) oranda düşük olarak belirlendi.Bütün gruplarda lökosit tiplerinin yOzde oranları arasında önemli bir farklılık belirlenemezken, elekt­ rokardiyografik olarak herhangi bir uygulamaya bağlı belirgin değişiklikler gôrCılmedi.Sonuç olarak sarımsağın hi­ pokolesterolemik etkisi yanında aspirin gibi kanı sulandırdığı, hemodilusyona yol açtığı söylenebilir. Fakat kesin bir yar­ gıya varabilmek ve sarımsağın kardiyovaskuler hastalık risklerini azalttığına olan yaygın inancı desteklemek için vucullaki kan hacmi. su oranı ve idrar miktarınin da belirlenmesini içine alan daha kapsamlı çalışmaların yapılmasına gereksinim vardır.

Anahtar Kelimeler: Sarımsak, aspirin, kan parametreleri, hiperkolesterolemi, tavşan

Giriş

Son yıllarda sarımsak kardiyovaskuler has­

talık risklerini azalttığı ınancı ile birçok

I.S.U.Veteriner FakUhesi. Fizyoloji Anabilim Dalı, KONYA.

tırıcının ilgi odağı haline gelmiştir. Sarımsak ve eks­

traktlarının serum

lipidlerini (Harenberg

ve

ark.,1988; Mader,1990; Auer,1990; Mirhadi ve

ark., 1991; Heinle ve Betz,1994), kan glikoz

zeyini (Bakhsh ve Chughtai,1984), kan basıncını

DURGUN, KESKIN, DÖNMEZ, ÖNDER

(Vomerg ve Schneider,1990; Sarrie ve al1<" 1987;

Manseli ve Reckless, 1991), plazma vizkozitesi ile

hemalokrit deOeri (Koscieiny ve ark., 1991; Ha­

renberg ve ark.,1988) ve platelet agregasyonunu

(Harenberg ve ark., 1988; Barne ve ark., 1987;

Manseli ve Reckless,1991; Makheja ve BaHey,

1990) azalUıOı, fibrinolitik aktiviteyi artırdı{ıı (Ha­

renberg ve ark.,l 988; Evbuomwan, 1993) ve va­

zodilaıasyona yol açtıO' (Jain ve al1<., 1993; Jung

ve al1<., 1990) bildirilmektedir. SarımsaOın başlıca

aktif bileşiOinin "alliein" adlı süllür içeren bir madde

olduOu

(Block,

1985;

Makheja

ve

Ba­

iley,1990;Kleijnen ve ark., 1989), allicinin pre­

kürsörünün ise "alliin" (Block,198S) olduğu kay­

dedilmektedir. Sarımsak içerisinde allicin kökenli

daha birçok sü1für bileşiklerinden bahsedilmektedir

(Apitz-Castro ve al1<., 1988). DiOer taraftan aspirin

gerek saOllkll gerekse kardiyovasküler hastalık riski

taşıyan kişiler tarafından kan viskositesini azaltma

ve antitrombotik etkisinden dolayı yaygın olarak

kullanılmaktadır (Apilz-Castro ve ark., 1988; Mak­

heja ve Bailey, 1990; Block,198S).

Bu çalışmada yüksek kolesterollü rasyonla

beslenen tavşanlarda aspirin ve sarımsak tozu ila·

vesinin bazı hematolojik parametreler üzerine et­

kilerinin araştırılması amaçlanmıştır.

Materyal ve Metot

Araştırmada canlı aOırlıkları birbirine yakın, ye­

tişkin 20 adet tavşan kullanıldı. Hayvanlar 4 eşit

gruba ayrıldı. Dört haftalık araştınna süresi bo­

yunca 1.gruptaki hayvanlar (Konırol;K) kontrol ras·

yonu ile beslendi. Aynı süre boyunca 2.gruptaki

hayvanlar (Hiperkolesterolemik grup;HK) sadece

% 1 oranında kolesterol powder (Merck, Darmstadt)

içeren kontrol rasyonu ile beslenirken 3.gruptaki

hayvanlara

(Aspirinli

hiperkolesterolemik g'rup;

AHK) koleslerollü rasyona ek olarak hayvan başına

hergün 100 mg asetil salisilik asit (aspirin,Bayer),

gruptaki

hayvanlara

(SarımsakJı

hi·

perkolesterolemik grup; SHK) ise aynı rasyona ek

olarak 300 mg sarımsak tozu verildi. Hayvanlar adı

geçen rasyonlarla adlibitum o'

larak beslenirken

gerek aspirin gerekse sarımsak hayvanların bu

maddeleri tam olarak alabilmeleri için az bir miktar

yemle yedirildi.

Bu

haftalık uygulama süresinin sonunda

bütün gruplardaki hayvanlardan kulak venasından

alınan kan örneklerinde alyuvar ve akyuvar sayıları,

hemoglobin (Hb) miktarı, hematokrit (Htk) deOer,

akyuvar tiplerinin yüzde oranları ile plazma ko·

lesterol ve glikoz düzeyleri belirlendi. Ayrıca bütün

hayvanlardan bipolar ekstremile ve

polar ekstremite derivasyonlarına

rokardiyogramlar kaydedildi.

artırılmış uni­

ait

elekt-Çalışmada plazma kolesterol ve glikoz dü·

zeyleri kit ile (Menarini Diagnosties) spekt·

rototometrik olarak belirlendi. Alyuvar ve akyuvar

sayıları sırasıyla Hayem ve Türk eriyikleri kul­

lanılarak Thoma lamında sayıldı. Hb miktarı

Sahliinin asit hematin, hematokrit değer

mik·

rohematokrit de{ıer yöntemleri ile belirlenirken, ak­

yuvar yüzde oranlarının belirlenmesinde May·

Grüwald-Giemsa karışık boyama yöntemi ile bo·

yanmış sürme kan frotilerinden yararlanıldı.

Araştırmada elde edilen verilerin aritmetik or·

talamaları ve standart haıaları ile gruplararası farn·

Iılıkların olup olmadığı tespit edildi.

Bulgular

Çalışmada %1 oranında kolesloronü rasyonla

beslenen gruplarda plazma kolesterol düzeyleri

kontrol grubunkine göre önemli oranda arttı

(p<O.OS). Kolesteronü rasyona ek olarak sarımsak

tozu verilen grupta plazma koleslerol miktarı gerek

sadece kolesterol1ü (2.grup) gerekse aspirin ilaveli

kolesterollü rasyonla (3.grup) beslenen tav·

şanlarınkinden önemli oranda düşüktü (p<O.OS)

(Tablo 1). Plazma glikoz düzeyi kolesterollO ras­

yonla beslenen grupta kontrol grubunkinden önemli

oranda yüksek belirlendi (p<O.OS). Aspirin ve sa·

rımsak verilen gruplarda (grup 3 ve 4) hemalokrit

değer ve alyuvar sayısı kontrol grubu ile sadece ko·

lesterollO

rasyonla

beslenen

gruptaki

tav·

şanlarınkinden önemli oranda düşüktü(p<O.OS). He­

moglobin miktarı ise yine sarımsak ve aspirin verilen

gruplarda diğer gruplarınkine göre oariz şekilde

Yüksc:k Kolesırollü Ru)"onla Ik5lellC'.n TavfllOlarda Aspirin . . • düşOk bulunurken, aspirin verilen gruptaki değer kontrol grubu ile sadece kolesleroııü rasyonla bes· !enen gruplarınkinden fandıydı (p<O.OS).

Araşlırmada akyuvar sayısı ile akyuvar tip­ lerinin yüzde oranları açısından gruplar arasında herhangi bir farklılık belirlenmedi. Bülün gruplardan alınan L, ii. ve iii. bipolar ekstremile ve artınımış unipolar ekstremiıe derivasyonlarına (aVA, aVl ve aVF) ail elektrokardiyogramlarda ve kalp aıım sa­ yıları arasında önemli herhangi bır deQişiklik göz· lenmedi.

Tartışma ve Sonuç

Kolesteroııü rasyona ek olarak sarımsak tozu verilen tavşanlarda plazma kolesterol düzeyinin as­ pırin verilen grup ile sadece koleslerona rasyonla beslenen gruplarınkine göre önemlı oranda düşOk bulunmasının sebebi sanmsa?ıın vücutla kolesterot biyosentezini önlemesine ve kolesterol eks­ kresyonunu artırmasına ba!}lanmaktadır (Mirhadi ve ark., 1991; Evbuomwan, 1993; Sendl ve ark., 1992: Kenzelman ve Kode, 1993).

Bakhsh ve Chughtai (1984)fin bildirdikleri gibi

%1 oranında kolesterol içeren rasyonla beslenen gruplarda kan gtikoz düzeyi plazma kolesterol dO­ zeyindeki artışla blnlkte bir miktar yükselmesine ra?ımen, sadece kolesterollü rasyonla beslenen gruptaki de?ıer kontrol grubunkinden farklıydı (p<O.05).

Aspirin ve sarımsak tozu verilen gruplarda he­ malokrit de!}er, alyuvar sayısı ve Hb miktarının di!}er gruplardan daha düşOk bulunması hemodilusyonun bir göstergesi sayılabilir (Harrenberg ve ark., 1988: Makheja ve Bailey, 1990; Koscieiny ve ark., 1991). Asetiı salisilik asltin hematakri! de?ıer ve kan viz­ kositesini azaltması ·cyclooxygenase" enzimini in­ hibe ederek prostagtandin E2 sentezini önlemesine ba!}lanmaktadır (Makheja ve Bailey, 1990: Kayaalp, 1992). PGE2 böbreklerde glomerular artenollerde vazodilatasyona neden aldu!}undan filtrasyonu ar­ lırarak diOreze yol açmaktadır. Aspirin ise PGE2 sentezini önleyerek bu olaya mani olur ve vücutlaki su kaybının azalmasına ba!}1ı olarak hemodilusyona dolayısıyla vizkazite ve hemalokrit de!}erde düşüşe yol açar (Kayaalp. 1992).

Sarımsakta bulunan "aııicin" ve bununla ilgili çeşilli süım, bileşiklerinin aspirin kadar güçıü bir cyclooxygenase inhibitörü oldu!}u ve Iypoxygenase Tablo 1. Sanmsak ve aspirinin bazı hematolojik parametreler üzerine etkileri (n= 5).

Parametreler Grup i Grup il _{Grup l}ll Grup LV

Konirol Rasyon Kolesterollü Rasyon KolesteronQ Rasyon Kolesterol1ü Rasyoo

+ SalisIlik asit + Sarımsak

Alyuvar Sayısı( xlO61mm3) 4.82±O.44a 4.78±O.3ıa 3.40±0.29b 3.S1±O.30b

Akyuvar Sayısı( xl03lmm3) 6.14 :t l.oga 7.90±1.748 7.46:t1.388 S.24:tl.13a

Hemoglobin(gldl) 10.76 :tO.4oa 10.saiO.S� 8.8410.39" 9.40±0.71ab Hemaıokril(%) 38.50 :t2.2oa 4O.40:t2.268 28.20:t2.33b 29.20±1.6gb

Lenfosit(%) 6S.00±4.378 63.80±3.948 72.20:t3.538 74.40±4.718

MonOSit(%) 1.6O±O.82'- 2.6O±1.038 2.20±0.738 1.4O±O.878

Heıerolil(%) 32.40±4.sa8 32.60±4.32'- 24.00±3.9Sa 22.40±4.268

Eozinolil(%) O.40±0.24a 0.6O±O.4oa 1.20±0.378 1.20±0.sa3

Bazolil(%) 0.6O±O.248 0.2OtO.20" 0.40±0.248 0.60iO.4oa

Glikoz(mgldl) S9.11±4.94b 71.84:t2.23a 70.4S:t8.3oab 64.S4±4.818b

Kolesterol(mgldl) 48.52:t2.3Sc 278.13:t17.548 254. 16:t19.3oa 197.82±13.60b

,

a, b. c : Aynı satırda farklı harf taşlY8n değerier arası farldıhkl8r önemlidir (p<O.05). 7

DURGUN, KESKIN, DÖNMEZ. ÖNDER

ürünlerinin de oluşumunu OnlediOine dair bildirimler vardır (Black, 1965; Apilz-Castro ve ark., 1966; Makheja ve Bailey, 1990). Ayrıca sarımsağın plaz­ ma lipid düzeyini ve fibrinojen miktarını azaltması da vizkozite düşüşü üzerine etkili olabilir (Har­ renberg ve ark., 1968; Jung ve ark., 1990). Ça­ lışmada etektrokardiyogralik olarak uzun süreli sa­ rımsak verilmesinin herhangi bir deQişikliğe yol açmaması Jaln ve ark. (1993) ile Apitz-Castro ve

ark. (1986)'ln bildirimleriyle paralellik ar­

zeımektedir.

Sonuç olarak bu çalışmada elde edilen bul­ gular, sarımsağın kan kolesterol düzeyini dü­ şürmesine ek olarak hemodilüsyona yol açması ve başka çalışmalarda ortaya konulan fibrinolitik, an­ tiırombotlk ve vazodilatör etkisi ile damar in­ tımasında plak oluşumunu Onlemesi gibI ne­ denlerle kardiyovasküler hastalık risklerini azaltabileceği inancını güçlendirmektadir.

Kaynaklar

Apitz-Casıro. A.. _{Ledezma, E., Escalanıe, J .. Jorquera,} A, Pınaıe, F.M., Moreno-Rea. J., Carnllo, G .• Leal. O.

and Jain, M.K.(1988). Revesibie prevention of platelet actıvatlOn by (E.Z)-4,5,9,·Trithiadodeca- l ,6, 11·triene 9,oxide (Ajoene) in dogs undar extracorporeal eirculalıon. Arzneim-ForschJOrug res., 38, 7, 901·904. Auer, W., Elber, A., Hertkorn, E. (1990). Hypertension and hyperlipidemia: garlic helps in mild cases.8r. J. Clin. Pracl., 44 (Suppl. 69), 7·11.

Bakhsh, A. And Chughıai, M.I.D. (1984). Influence of gartic on serum cholesterol, serum lriglycerides, serum ıotal lipıds and serum glucose in human subjects. Die Nahrung, 28,2, 159·163.

Barne, SA, Wright. J.V., Pizzamo, J.E. (1987). Effacts of garlic oil on platelet aggregation, serum lipids and blood pressure in humans. J. Orthamos Med., 2, 15·21. Black, E. (1985). The chemistry of garliC and onions.

Sci. Am., 25. 94-99. . Evbuomwan, M.1. (1993). EI/act of garlıc (Anium satıvum) on the thrombogenic properties ol blood ol normal and hypercholesterolaemic rats. Med. Sel. Res., 21,1, 25·26.

Harenberg, J., Giese, C., Zimmermann, R. (1988). Effect ol drıed garlic on blood coagutation, librinolysis, platelet a99regatioo and serum cholesterol levels in patienIs

8

with hyperlipoproteinemia. Atheroscterosis, 74, 247·249. Heinle, H. And Betz, E. (1994). Elfects of dietary garlic supplementation in a rat model of atheroscterosis. Arzneim-Forsch./Drug Res., 44.1, 614-617.

Jain, AK, Vargas, R., Goızkowsky, S., MeMahon, F.G. (1993). Can garlic reduee levels of serum lipids? A controlled clinical study. Am. J. Med., 94,6,632-635. Jung, F., Jung, E.M., Mrowietz. C., Kiesewetter. H., Wenzet. E. (1990). tnfluence of garlic powder on cutaneous microeirculation: a randomised, ptacebo-conırooled, double-blind, crossover Sludy in appsrently healthy subjects. Br. J. Ctin. Pracl., 44 (suppl. 69), 30-35.2035-2047

Kayaalp. O. _{S. (1992). Tıbbi Farmakololi "Non-sleroidal}

antiinflamatuvar Ilaçlar- Feryal matb. san. ve tic. ltd. şii. 6. Baskı, pp. 2035-2047.

Kenzelmann, R. and _{Kade, F. (1993). limitation of the}

deterioraıion of lipid parameters by a standardized

garlic-ginkgo combination product. Arzneim-ForschJOrug res., 43 (II), Nr. 9,978-981.

Kleıjnen, J .• Knipschild. P., ter Riet, G. (1989). Garlic. onions and cardiovascular risk laetors. A review of the evldence !rom human experiments with emphasis on commerctally available preparations. Br. J. Clin. Pharmacol., 28, 535-544.

Koscielny, J., Jung, E.M., Jung. F. _{(1991). The ellects ol} dıvers gariic preparations on the viscosily of ıhe blood. Medizinlsche Welt, 42 (suppl. 7A). 29-31.

Mader, F.H. (1990). Treatment of hyperlipidaemia wilh garlic-powder ıablets. Evkience from the German Assoelation ol General Praetitionersf multicentric placebo·eontrolled double·blind study. Arznelmittellorschung, 40, 1111-1116.

Makheja. A.N. and BaHey, J.M. (1990). Antiplatelet constituents of garlic and onion. Agents Acıions. 29,360·363.

Manseli, P., Reckless, J.P.D. (1991). Garlic: effects on

serum Iıpids, bk>od _{pressure, eoagulation, platelet}

aggregatıon and vasodilatioo. BMJ. 303, 379-380.

Mirhadi, SA, Sıngh, S., Gupta, P.P. (1991). Effect ol garlic supplementalion to chOıesterol-rich diet on development of atherosclerosls in rabbits. Indian J. Exp. BıOlO9y, 29, 162·168.

Sendl, A., S<:hliaek. M.. löser, R., Sıanislaus, F., Wagner, H. (1992). Inhibition of choleslerol synthesis in vitro by eKlracıs and isolated compounds prepared Irom gartic and wild garlic. Atherosclerosis. 94, 79-95.

VOrberg, G., Sehneider, B. (1990). Therapy with garlic: results ol a placebo-controlled, doubfe·blind study. Br. J.