İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi,
İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
Doç. Dr. Resul KURT
SGK E. Başmüfettişi
İstinye Üniversitesi İİSBF Öğr. Üyesi
Prof. Dr. Muzaffer KOÇ
ÇSGB E. İş Müfettişi
Marmara Üniversitesi SBF Öğr. Üyesi
İŞ SÖZLEŞMESİNİN
SONA ERDİRİLMESİ,
İŞ GÜVENCESİ VE İŞE İADE DAVALARI
İş Sözleşmesi ve Türleri Kıdem Tazminatı İhbar Tazminatı
Kötüniyet Tazminatı
İş Güvencesi İşe İade Davası
Geçersiz Sebeple Yapılan Feshin Sonuçları İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshi İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshi
Feshin Belgelendirilmesi ve Tutanak-İhtar Yazıları İş Sözleşmesinin Feshi, İtiraz ve Yargılama İbraname
Zorunlu Arabuluculuk
Geçici Fesih Yasağı
Pandemi Ücretsiz İzin ve Nakdi Ücret Desteği
Kısa Çalışma Uygulaması
Genişletilmiş ve Güncellenmiş
5. Baskı
SEÇKİN |
Hukuk
Akademik ve Mesleki Yayınlar
İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
Resul KURT - ORCID No: 0000-0003-4484-3643
Muzaffer KOÇ - ORCID No: 0000-0003-2188-1196
SEÇKİN | Hukuk
No: 1522
ISBN 978-975-02-6719-2 Beşinci Baskı: Mart 2021 Sayfa Tasarımı: İlhan Eroğlu 696 Sayfa, 16x23,5 cm. 1. İhbar 2. Kıdem 3. Kötüniyet 4. İş Sözleşmesi 5. Fesih 6. Tutanak 7. İhtar 8. Geçerli Neden 9. İş Güvencesi 10. Geçersiz Fesih 11. Tazminat 12. İbraname 13. İkale 14. Arabulucu Kapak Tasarımı:
Yiğit Can Aydın
© Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.
Bu kitabın her türlü yayın hakkı Seçkin Yayıncılık San. ve Tic. A.Ş.’ye aittir. Yayınevinin yazılı izni olmadan, tanıtım amaçlı toplam bir sayfayı geçmeyecek alıntılar hariç olmak üzere, hiçbir şekilde kitabın tümü veya bir kısmı herhangi bir ortamda yayımlanamaz ve çoğaltılamaz.
Satış ve Dağıtım:
Mustafa Kemal Mah. 2158. Sokak No: 13 Çankaya/ANKARA T: 0-312-435 30 30 – F: 0-312-435 24 72 – E: seckin@seckin.com.tr
İstanbul Çağlayan Adliyesi Şubesi
D Blok 2. Bodrum Kat No: 5 Çağlayan
T: (212) 240 00 15 F: (212) 240 00 15 E: caglayan@seckin.com.tr
İstanbul Kartal Adliyesi Şubesi
C Blok Zemin Kat No: 29 Kartal
T: (216) 303 11 23 F: (216) 303 11 23 E: kartalsube@seckin.com.tr
İstanbul Şişli Şubesi
Abide-i Hürriyet Cad. No: 183/A Şişli
T: (212) 234 34 77 F: (212) 231 24 69 E: sislisube@seckin.com.tr
Ankara Sıhhiye Şubesi
Strazburg Cad. 23/B Sıhhiye T: (312) 230 52 62 F: (312) 230 52 62 E: ankarasube@seckin.com.tr
Web Sitesi: www.seckin.com.tr
Seçkin Yayıncılık Sertifika No: 45644
Baskı:
Sözkesen Matbaacılık Sanayi ve Tic. A.Ş. – Sertifika No: 49363
5. Baskıya Önsöz
İş sözleşmeleri ile işçi ve işveren arasındaki çalışma koşulları ile tarafların
hak ve yükümlülükleri belirlenmektedir. Özlük hakları ile işçi ve işverenin hak
ve yükümlülüklerine ilişkin anlaşmazlıklarda, yasal mevzuat çerçevesinde
ara-bulucu veya mahkemelerde çözüm aranmaktadır.
Çalışma hayatında son yıllarda başta zorunlu arabuluculuk olmak üzere
7036 sayılı İş Mahkemeleri Kanunu ile önemli değişiklikler yapılmıştır. Kitaba
söz konusu güncel mevzuat değişiklikleri işlenmiştir.
Okuyucudan büyük bir ilgi gören kitabın güncellenmesinde covid-19’un
(koronavirüs) çalışma hayatına etkileri de ele alınmıştır.
Kitapta, başta iş sözleşmesi ve türleri olmak üzere iş sözleşmesinin feshi ve
feshin sonuçları, ihbar ve kıdem tazminatı uygulamaları, kötüniyet tazminatı, iş
güvencesi ve işe iade davaları, iş sözleşmesinin feshinin geçerli sebebe
dayandı-rılması, işçinin yetersizliğinden kaynaklanan geçerli nedenler, işçinin
davranış-larından kaynaklanan geçerli nedenler, işletmeyi etkileyen işyerinden veya
işye-ri dışından kaynaklanan geçerli nedenler, iş güvencesi kapsamında uygulanan
ilkeler, iş sözleşmesinin feshine itiraz ve yargılama, geçersiz sebeple yapılan
feshin sonuçları, iş sözleşmesinin haklı sebeple derhal feshi ve kıdem tazminatı
uygulaması, zorunlu arabuluculuk, kısa çalışma, geçici fesih yasağı ve pandemi
ücretsiz izin gibi konular ayrıntılı olarak değerlendirilmiştir.
İş sözleşmesi, iş sözleşmesinin feshi ve iş güvencesine ilişkin temel ve
kaynak eser niteliğindeki bu çalışmanın insan kaynakları çalışan ve
yöneticile-rine, avukatlara, sendikacılara, serbest muhasebeci mali müşavirlere, yeminli
mali müşavirlere, işletme ve fabrika müdürlerine, işyeri yönetimi veya şantiye
şefliği gibi görevlerde bulunan mimar ve mühendislere, öğrencilere, şirket
sa-hiplerine, kamu kuruluşları ile özel sektörde görev yapan denetim elemanlarına
yararlı olacağını düşünüyoruz.
Uzun bir çalışmanın ve emeğin ürünü olan bu kitabımızın hazırlanmasında
yardım ve desteklerini esirgemeyen çok kıymetli hocalarımıza ve kitabın okura
ulaşması için destek ve ilgilerini esirgemeyen Seçkin Yayıncılık’a en içten
te-şekkürlerimizi sunarız. Bahçelievler/15.02.2021
İçindekiler
5. Baskıya Önsöz ... 5
Kısaltmalar ... 23
Birinci Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI VE İŞ SÖZLEŞMESİ TÜRLERİ
I. İŞ SÖZLEŞMESİ VE İŞ SÖZLEŞMESİNİN UNSURLARI ... 25A. İş Sözleşmesi Kavramı... 25 B. İş Sözleşmesinin Unsurları ... 31 1. İş Unsuru ... 31 2. Bağımlılık Unsuru ... 32 3. Ücret Unsuru ... 35 4. Süre Unsuru ... 36
C. İş Sözleşmesini Yazılı Yapmamanın Yaptırımı ... 37
II. İŞ SÖZLEŞMESİNİN TÜRLERİ ... 38
A. Sürekli-Süreksiz İşlerde İş Sözleşmesi ... 40
B. Belirli Süreli-Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi ... 41
C. Deneme Süresi Olan-Olmayan İş Sözleşmesi ... 49
1. Deneme Süresinin Amacı ve Sınırları ... 51
a. Deneme Süresinin Amacı ... 51
b. Deneme Süresinin Sınırları (Sözleşme Türü) ... 52
2. Deneme Süresi ... 53
a. 4857 İş Kanunu’nda Deneme Süresi ... 53
aa. Serbest Olması ... 54
bb. Süre (2 ve 4 Ay) ... 54
cc. Farklı İşçi Gruplarına Farklı Süreler Öngörülmesi ... 55
dd. Tekrar İşe Başlayan İşçi İçin Deneme Süresi ... 55
ee. Azami Miktarı Aşan Süre ... 56
ff. Deneme Süresinin Kesilmesi, Uzaması ve Gerekçeyle Sona Ermesi ... 57
gg. Deneme Süresinin Başlangıcı ve Sonu ... 57
b. Diğer Kanunlarda Deneme Süresi ... 58
aa. Borçlar Kanunu ... 58
bb. Deniz İş Kanunu ... 58
cc. Basın İş Kanunu ... 59
c. Deneme Süresinin Hukuki Sonuçları ... 59
8 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
bb. İş Güvencesi, Kıdem Tazminatı ve Yıllık Ücretli İzin Açısından ... 60
cc. Ücret, Fazla Çalışma, Tatil Ücreti ve Diğer İşçilik Hakları Açısından ... 61
dd. İspat ... 63
ee. Sosyal Güvenlik Açısından... 63
D. Kısmi Süreli-Tam Süreli İş Sözleşmesi ... 64
E. Çağrı Üzerine Çalışma İş Sözleşmesi ... 69
F. İş Paylaşımı (Job Sharing) İş Sözleşmesi ... 73
G. Takım Sözleşmesi ... 73
H. Mevsimlik İş Sözleşmesi ... 75
İ. Geçici (Ödünç) İş Sözleşmesi ... 81
1. 6715 sayılı Kanunla Özel İstihdam Büroları Aracılığıyla Geçici İş İlişkisi ... 82
2. Holding Bünyesi İçerisinde veya Aynı Şirketler Topluluğuna Bağlı Bir Başka Bir İşyerinde Geçici İş İlişkisi ... 87
İkinci Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN SONA ERMESİ VE FESHİ
I. GENEL OLARAK ... 121II. GENEL SEBEPLERLE SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ ... 122
A. Tarafların Anlaşması (İkale Sözleşmesi)... 122
B. İşçi veya İşverenin Ölümü ... 132
C. Belirli Sürenin Bitimi ... 132
III. İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ... 140
A. İş Sözleşmesinin Fesih Bildirimi ile Sona Erdirilmesi ... 140
B. İş Sözleşmesinin Haklı Sebeple Derhal Feshi ... 142
C. Kadın İşçinin Evlenme Nedeniyle İşten Ayrılması ... 145
1. Evlenme Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshinde İhbar Tazminatı ... 146
2. Evlenme Nedeniyle Kıdem Tazminatını Alan Kadın İşçinin Yeniden Çalışması ... 147
D. Askerlik veya Kanundan Doğan Çalışma Ödevi ile Ayrılma ... 148
1. Askı Hâli, Süresi ve Ücret ... 150
a. Askı Hâli ... 150
b. Askı Süresi ... 150
c. Askı Süresinde Ücret ... 151
d. Güvenceden Yararlanma Şartları ... 152
aa. Askeri veya Yasal Ödev ... 153
bb. İşçinin Başvurusu ... 154
İçindekiler 9
2. Hukuki Müeyyide ... 155
3. Askı Süresinin Yıllık Ücretli İzin Süresine Etkisi ... 155
IV. GEÇİCİ FESİH YASAĞI ve NAKDİ ÜCRET DESTEĞİ (NÜD) ... 155
A. İşverenlerin Fesih Yasağı ... 157
B. İşçinin Fesih Hakkı ... 160
V. İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNİN SONUÇLARI ... 161
A. İşçinin Parasal Haklarının Ödenmesi ... 161
B. Kıdem Tazminatı Verilmesi ... 162
C. İş Sözleşmesinin Usulsüz Feshi Halinde İhbar Tazminatı Verilmesi ... 162
D. İşçiye Yeni İş Arama İzni Verilmesi ... 163
E. İşçinin Kullanmadığı Yıllık İzin Ücretinin Ödenmesi ... 164
1. Zamanaşımı ... 166
2. Müeyyide ... 167
F. İşçiye Çalışma Belgesinin Verilmesi ... 167
1. Zararın Tazmini ... 167
2. Belgenin Vaktinde Verilmemesi ... 167
3. Belgeye Doğru Olmayan Bilgilerin Yazılması ... 168
a. Zararın Varlığı ... 168
b. İşçinin veya İşçiyi İşine Alan Yeni İşverenin Talepte Bulunabilmesi ... 169
c. Muafiyet ... 169
4. Kanuni Müeyyide ... 170
G. İşçinin Oturduğu Yer Dışında İş Sözleşmesinin Feshi Halinde Oturduğu Yere Gitmesinin Sağlanması ... 170
H. İbraname ... 170
İ. İşçiye Ait Eşyaların ve Ücret Alacaklarının İşçiye İade Edilmesi ... 173
J. Sigortalı İşten Ayrılış Bildirgesinin Düzenlenmesi Zorunluluğu ... 173
K. Aylık Prim ve Hizmet Belgesinde Çıkış Tarihinin ve Çıkış Nedeninin Gösterilmesi Zorunluluğu ... 177
Üçüncü Bölüm
İHBAR TAZMİNATI UYGULAMASI
I. İHBAR SÜRESİ ... 203A. Hak Kazanma Şartları ... 203
1. Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi ... 205
2. Sürekli İşler ... 205
10 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
B. İhbar Süresi ... 207
1. Genel Olarak ... 207
2. Yasada Belirtilen Bildirim Sürelerin Asgari Olması ... 208
3. Bildirimin Yapılması ... 210
4. Bildirimin Hüküm Doğurması ... 211
5. İşçinin Ücretsiz İzne Çıkartılması ... 211
C. Bildirim Süresinin İşlemesine ilişkin Özel Durumlar ... 216
1. Askerlik ve Kanundan Doğan Çalışma ... 216
2. Yıllık Ücretli İzin Süresi ... 217
3. Hafta Tatili, Ulusal Bayram ve Genel Tatil Günleri ... 217
4. Kanuni Grev ... 218
D. Bildirim Süresi İçindeki Haklar ... 218
1. Bildirim Öneli İçinde Feshin Geri Alınamaması ... 219
2. Yeni İş Arama İzni ... 220
E. Toplu İşçi Çıkarma ... 220
1. Yasal Altyapı ... 221
2. Toplu İşçi Çıkarmanın Kapsamı ve Süresi ... 222
a. İşyerinde En az 20 İşçinin Çalıştırılması... 222
b. En az 10 İşçinin İş Sözleşmesinin Feshedilmesi ... 222
c. Toplu İşçi Çıkarımına Dahil Olmayan İşçiler ... 222
d. Toplu İşçi Çıkarımının Bir Ayda Gerçekleşmesi ... 223
3. Toplu İşçi Çıkarma Nedenleri ... 223
4. Toplu Çıkarmanın Bildirileceği Kurumlar ... 224
5. Yapılacak Bildirimde Bulunması Gereken Hususlar ... 225
6. Görüşmeler ... 225
7. İşyerinin Bütünüyle Kapatılması ... 226
8. İşçi Alınması Halinde ... 226
9. Toplu İşçi Çıkarma Hakkının Kötüye Kullanılması ... 226
10. Mevsim ve Kampanya İşleri ... 226
11. Cezai Müeyyide ... 226
F. Yeni İşverenin Sorumluluğu ... 226
II. İHBAR TAZMİNATI/ÜCRETİNİN HESAPLANMASI ÖDENMESİ, ZAMANAŞIMI ... 227
A. İhbar Tazminatının Hesaplanması ... 227
1. Genel Olarak ... 227
2. İhbar Tazminatından Yapılan Kesintiler ... 228
a. Gelir Vergisi ... 228
b. SGK Primi ... 230
İçindekiler 11
C. Bildirimlere Ait Ücretin Peşin Ödenmesi ... 231
D. Zamanaşımı ve Faiz ... 232
1. Zamanaşımı ... 232
a. Zamanaşımı Kavramı ... 232
b. Zamanaşımı Süresi ... 232
c. İhbar Tazminatında Zamanaşımının Başlangıcı ve Süresi ... 232
2. Faiz ... 232
III. KÖTÜNİYET TAZMİNATI ... 234
A. Genel Çerçeve ... 234
B. Kapsam ... 236
C. Kapsama İlişkin Yargıtay Kararları... 236
D. Kötüniyete İlişkin Örnekler ... 238
Dördüncü Bölüm
İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI VE TARİHSEL GELİŞİMİ
I. İŞ GÜVENCESİ KAVRAMI ... 241II. TÜRKİYE’DE İŞ GÜVENCESİNİN GELİŞİMİ ... 244
Beşinci Bölüm
İŞ GÜVENCESİNİN KAPSAMI
I. İŞ KANUNU KAPSAMINDA İŞYERİ ... 249A. İşyeri Kavramı ... 250
B. İstisnalar ... 251
1. Deniz Taşıma İşlerinde İstisnalar ... 251
2. Hava Taşıma İşlerinde İstisnalar ... 251
3. Tarım İşlerinde İstisnalar ... 252
a. Tarım Sanatları ile Tarım Aletleri Makine ve Parçalarının Yapıldığı Atölye ve Fabrikalarda Görülen İşler ... 253
aa. Tarım Sanatları ... 253
bb. Tarım Aletleri Makine ve Parçalarının Yapıldığı Atölye ve Fabrikalarda Görülen İşler ... 254
b. Tarım İşletmelerinde Yapılan Yapı İşleri ... 254
c. Halkın Faydalanmasına Açık veya İşyerlerinin Eklentisi Durumunda Olan Park ve Bahçe İşleri ... 254
4. Evlerde Yapılan El Sanatlarında İstisnalar ... 255
5. Ev Hizmetlerinde İstisnalar ... 256
12 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
7. Sporcular Hakkında İstisnalar ... 259
8. Rehabilite Edilenler Hakkında İstisnalar ... 260
9. 5362 Sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 3’üncü Maddesinin Tarifine Uygun Üç Kişinin Çalıştığı İşyerlerinde İstisnalar ... 261
C. Basın İş Kanunu ... 262
II. İŞYERİNDE 30 İŞÇİNİN ÇALIŞMASI ... 263
A. Hesaba Katılacaklar ... 263
B. Hesaba Katılacaklarla İlgili Özel Durumlar ... 265
1. Çırak, Stajyer ve Meslek Eğitimi Gören Öğrenciler ... 265
2. Memur ve Sözleşmeli Personel ... 265
3. Alt İşveren İşçileri ... 266
4. Geçici (Ödünç) İş İlişkisi ile Çalıştırılanlar ... 268
5. Tarım İşçileri ... 269
6. İkame Edilenler ... 270
7. Özel Güvenlik Görevlileri ... 270
C. Birden Fazla İşyeri ... 272
D. Nispi Emredicilik ... 276
E. Toplu İşçi Çıkarma ... 277
F. Yurtdışındaki İşyerleri ... 277
G. İşçi Sayısının Tespit Tarihi ... 279
H. İşçi Sayısına Yönelik Gerekçeler ve Anayasa Mahkemesinin Kararı ... 280
III. KIDEM ŞARTI ... 284
A. Genel Olarak ... 284
B. Kıdemin Başlangıcı ... 288
C. Çalışma Süresi ... 288
1. Fiili Çalışma Süresi ... 289
2. Çalışma Süresinden Sayılan Haller (Farazi Çalışma Süresi) ... 289
a. Maden, Taşocağı ve Asıl İşyerlerine Ulaşmak İçin Geçen Süreler ... 290
b. İşçinin Başka Yerde Çalıştırılmak Üzere Görevlendirilmesi ... 290
c. İş Görmeye Hazır Bulunmak ... 290
d. İşverenin İşçiyi Asıl İşten Başka Bir İşle veya Başka Bir Yerde Görevlendirmesi ... 291
e. Süt İzni ... 291
f. İşçilerin Yerleşim Yerlerinden Uzak Bir Mesafede Bulunan İşyerlerine Topluca Getirilip Götürülmeleri ... 291
3. Çalışma Süresinden Sayılmayan Haller ... 293
a. İşçilere Servis Sağlanması ... 293
İçindekiler 13
D. Fasılalı Çalışma ... 296
1. Takvim Günü ... 299
2. Aynı İşkolu ... 300
3. Bildirim Süresi ... 301
a. Bildirim Süresinin 6 Aylık Kıdeme Etkisi ... 301
b. Kıdemin Sona Ermesi/Feshin Hüküm Doğurduğu Süre ... 301
c. Nispi Emredicilik ... 303
4. Basın İş Kanunu ... 303
IV. SÖZLEŞME ŞARTI ... 304
A. Sözleşme Tanımı ... 304
B. Belirli ve Belirsiz İş Sözleşmesi Ayırımı ... 305
V. İŞÇİNİN STATÜSÜNE İLİŞKİN ŞART ... 308
A. İşveren Vekili Kavramı ... 308
1. İşletme Düzeyi ... 309
a. İşletmenin Bütünü Sevk ve İdare Eden İşveren Vekili ... 309
b. İşletmenin Bütünün Sevk ve İdare Eden İşveren Vekili Yardımcıları ... 309
2. İşyeri Düzeyi ... 311
a. İşyerinin Bütününü Sevk ve İdare Eden ... 311
b. İşçiyi İşe Alma ve İşten Çıkarma Yetkisi Bulunan İşveren Vekilleri ... 311
VI. İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDAN FESHİ ... 313
Altıncı Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNİN GEÇERLİ SEBEBE
DAYANDIRILMASI
I. GEÇERLİ SEBEP KAVRAMI ... 315II. FESİH İÇİN GEÇERSİZ SEBEPLER ... 319
A. Sendika Üyeliği veya Sendikal Faaliyetlere Katılmak ... 320
B. İşyeri Sendika Temsilciliği Yapmak ... 323
C. İşveren Aleyhine İdari/Adli Makamlara Başvurmak ... 325
D. Ayrımcılık ... 325
E. Analık Nedeniyle Devamsızlık ... 328
1. Çoğul Gebelik ... 330
2. Doğum İzninin Devri ... 330
3. Doğum İzninin Raporlarla Artırılması ... 330
4. Süt İzni ... 330
14 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
6. İş Sözleşmesinin Feshi ... 331
F. Hastalık veya Kaza Nedeniyle İşe Geçici Devamsızlık ... 331
G. İşyerinin Devri ... 332
1. İşverenler Açısından ... 332
2. İşçi Açısından ... 333
H. İşçinin İşgörmekten Kaçınma Hakkını Kullanması ... 334
İ. Kanuni Greve Katılma ... 335
III. İŞÇİNİN YETERSİZLİĞİNDEN KAYNAKLANAN GEÇERLİ NEDENLER ... 335
A. Ortalama Olarak Benzer İşi Görenlerden Daha Az Verimli Çalışma ... 338
B. Gösterdiği Niteliklerden Beklenenden Daha Az Performans ile Çalışma ... 342
C. İşe Yoğunlaşmasının Giderek Azalması ... 348
D. İşçinin İşe Yatkın Olmaması ... 348
E. İşçinin Öğrenme ve Kendini Yetiştirme Yetersizliği... 348
F. Sık Sık Hastalanma (İşini Gerektiği Gibi Yapmasına Engel Olacak Şekilde) ... 348
G. İşçinin Çalışmasını Sürdürmekle Birlikte İşini Gerektiği Şekilde Yapmasını Etkileyen Hastalık ... 349
H. Uyum Yeterliğinin Azlığı (İşçinin Uyum Yetersizliği) ... 350
İ. İşyerinden Kaynaklanan Sebeplerle Yapılacak Fesihlerde Emeklilik Yaşına Gelmiş Olma ... 350
IV. İŞÇİNİN DAVRANIŞLARINDAN KAYNAKLANAN GEÇERLİ NEDENLER ... 353
A. İşverene Zarar Vermek veya Bu Tedirginliğe Sebep Olmak ... 358
B. Rahatsızlık Oluşturacak Derecede Çalışma Arkadaşlarından Borç Para İstemek ... 360
C. Arkadaşlarını İşverene Karşı Kışkırtmak, İşveren Aleyhinde Sözler Sarf etmek ... 362
D. İşini Eksik, Kötü ve Yetersiz Yapmak ... 364
E. İşin Akışını Engelleyecek Uzun Telefon Görüşmeleri Yapmak ... 366
F. Sık Sık İşe Geç Gelmek ve İşini Aksatarak İşyerinde Dolaşmak ... 366
G. Amirleri veya İş Arkadaşları ile Ciddi Geçimsizlik Göstermek ... 370
H. İşçinin İşvereni Yanıltması ... 372
İ. İşçinin Bağlılığının Yeterli Olmaması ... 373
J. Diğer Haller... 375
V. İŞLETMEYİ ETKİLEYEN İŞYERİNDEN VEYA İŞYERİ DIŞINDAN KAYNAKLANAN GEÇERLİ NEDENLER ... 376
A. İşyerinden Kaynaklanan Geçerli Nedenler ... 377
1. Yeni Üretim Yöntemleri ... 377
2. İşyerinin Küçülmesi/İstihdam Fazlası ... 378
İçindekiler 15
4. Departman Kapatılması/İşyerinin Kapanması ... 383
5. Toplu İşçi Çıkarma ... 384
6. İşyerinin Devri ... 384
7. Yeniden Yapılanma (Reorganizasyon) ... 385
B. İşletmeyi Etkileyen Ancak İşyeri Dışından Kaynaklanan Geçerli Nedenler ... 386
1. Sürüm ve Satış İmkânlarında Daralma ... 387
2. Ekonomik Kriz ... 387
3. Yasal Yükümlülükler ... 390
VI. İŞ GÜVENCESİ KAPSAMINDA UYGULANAN İLKELER ... 390
A. İşletmesel Karar ... 391 1. Yerindelik Denetimi ... 392 2. Tutarlılık Denetimi ... 399 3. Keyfilik Denetimi ... 399 4. Gereklilik Denetimi ... 404 5. Ölçülülük Denetimi ... 404 B. Sosyal Seçim ... 405 C. Objektif Seçim ... 406
D. Feshin Son Çare Olması ... 408
1. Tanım ... 408
2. Amaç ... 409
3. Kanunun Gerekçesi ... 409
4. Feshin Son Çare Olmasının Değerlendirilmesi... 409
5. Yargıtay Kararları ... 410
VII. İŞÇİNİN SAVUNMASI ... 417
VIII. GEÇERLİ NEDENLE FESİHTE SÜRE ... 421
Yedinci Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ, İTİRAZ VE YARGILAMA
I. İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİ ... 425A. Genel Olarak ... 425
B. Yazılı Fesih ... 425
C. Geçerlilik Şartı ... 426
D. Fesih Nedeninin Açık ve Kesin Bildirilmesi ... 428
E. Fesih Nedeninin Bağlayıcılığı ... 429
16 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
II. FESİH BİLDİRİMİNE İTİRAZ ... 431
A. Arabulucuya Başvuruda Bir Aylık Sürenin Hukuki Niteliği ... 431
B. İki Haftalık Dava Açma Süresinin Hukuki Niteliği ... 433
1. Bir Aylık ve İki Haftalık Sürenin Hesaplanması ... 435
2. Hak Düşürücü Süre ... 436
3. Re’sen Dikkate Alınması ... 437
4. Sürenin Başlaması ... 437
a. Süreli Fesihte Dava Açma Süresi ... 438
b. Eylemli Fesihte Dava Açma Süresi ... 439
5. Bir Aylık Arabulucuya Başvuru Süresinin Kesintiye Uğramaması ... 440
a. Rapor Alma ... 441
b. İdari İtiraz Prosedürüne Başvurma ... 441
6. İspat ... 441
7. Özel Hakem ... 442
III. YARGI AŞAMASI ... 443
A. Genel Olarak ... 443
B. Taraflar ... 444
1. İşçi ... 444
2. Birden Fazla İşçi ... 444
3. İşveren ... 445
C. Dava Açma Süresi/Şartlar ... 446
D. İş Mahkemesi ... 447 1. Görev ... 447 2. Yetki ... 448 3. İş Mahkemesinin Özellikleri ... 448 E. Yargılama Usulü ... 451 1. İş Mahkemesi ... 451 a. Dilekçe ... 451 b. Süre ... 452 c. Usul ... 452
2. Bölge Adliye Mahkemesi (İstinaf) ... 453
F. Diğer Alacakların Aynı Davada Birleşmesi ... 454
G. Davanın Hukuki Niteliği ... 456
H. İspat Yükü ... 457
İçindekiler 17
Sekizinci Bölüm
GEÇERSİZ SEBEPLE YAPILAN FESHİN SONUÇLARI
I. GENEL OLARAK ... 463
A. Davanın Reddedilmesi (Feshin Geçerli Sayılması) ... 464
B. İşverenin Seçimlik Hakkı ... 464
II. İŞÇİNİN YÜKÜMLÜLÜKLERİ ... 465
A. İşçinin İşverene Başvurması ... 465
1. Genel Olarak ... 465
2. Tebliğden Önce Yapılan Başvurular ... 465
3. Başvurma Süresi ... 466
a. Hak Düşürücü Süre ... 467
b. On İşgünü ... 468
4. Başvuru Usulü ... 468
a. Başvurunun Bizzat/Vekil Tarafından Yapılması ... 468
b. İşe Başlamak İşçinin Bizzat Başvurusu ... 469
c. Başvurunun Şekli ... 469
B. İşçinin İşverene Başvurmaması ... 471
1. İşçinin Başvurusunu Geri Çekmesi ... 472
2. İşçinin Dava Esnasında Ölmesi ... 472
3. İşe İadesine Karar Verilen İşçinin Fiili İmkânsızlık Nedeniyle İşe Başlayamaması ... 472
C. İşçinin İşverenin Davet Etmesine Rağmen İşe Başlamaması ... 473
1. Feshin Geçerli Sayılması ... 474
2. Sözleşmenin İşçi Tarafından Feshedilmiş Sayılması ... 474
3. İşçinin Başvurusunda Ciddi ve Samimi Olması ... 475
III. İŞE BAŞLATILMA ... 478
A. Genel Çerçeve ... 478
1. Bir aylık süre ... 478
2. İşe Başlatma ... 478
3. İşverenin İşe Davetinde Samimi Olması ... 479
4. Eski İşine Başlatılma ... 480
5. Başka Bir İşe Başlatılma ... 480
6. Sözleşmenin Kesintisiz Devamı ... 481
B. Dört Aylık Ücret ... 482
1. Genel Olarak ... 482
2. Ücretin Belirlenmesi ... 483
3. Süre ... 486
18 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
5. Faiz ve Zamanaşımı ... 488
a. Faiz ... 488
aa. Faizin Başlangıcı ... 488
bb. Faiz Türü ... 488
b. Zamanaşımı ... 489
6. Yasal Kesintiler ... 489
a. Sigorta Primi ... 489
b. Vergi ... 490
C. İşçiye Daha Önce Ödenen Tazminatlarının Mahsubu ... 491
III. İŞE BAŞLATMAMA ... 493
A. Seçim Hakkı ... 493
B. Tazminat (4-8 Aylık Ücret) ... 494
1. Genel Olarak ... 494
2. Kavram ... 494
3. Bir Aylık Süre ... 494
4. Fesih Tarihi (İşe Başlatmama Tarihi) ... 495
5. Miktar (4-8 Ay) ... 495
a. Hesaplanması ... 496
b. Ücret ve Diğer Haklar ... 497
c. Yargının İşe Başlatmama Tazminatını (4-8 Ay) Belirleme Kriteri ... 497
6. Faiz ve Zamanaşımı ... 502
a. Faiz ... 502
aa. Başlama Tarihi ... 502
bb. Fesih Tarihi ... 503 cc. Faiz Türü ... 504 b. Zamanaşımı ... 505 7. Yasal Kesintiler ... 505 a. SGK Sigorta Primi ... 505 b. Vergi ... 506
C. Dört Aya Kadar Boşta Geçen Süre Ücreti ... 507
1. Genel Olarak ... 507
2. Dört Aya Kadar Boşta Geçen Sürenin Kıdem Süresine Etkisi ... 508
V. GEÇERSİZ FESİHTE SOSYAL GÜVENLİK KURUMUNA YAPILMASI GEREKEN BİLDİRİMLER ... 511
A. Mahkeme Kararına Göre SGK’ya Yapılması Gereken Bildirimler ... 512
B. SGK Prim Ödeme Sürelerinde Yapılan Düzenlemeler ... 521
C. SGK Primlerinin Süresinde Ödenmemesi Durumunda Kurumca Uygulanacak Gecikme Zammı ve Gecikme Cezası ... 524
D. İşe İade Davalarından Kaynaklanan Belgelerin Süresi Dışında Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesinin Müeyyidesi ... 526
İçindekiler 19 E. İşçinin İşe Başlatılmaması Halinde Ödenen Tazminatların SGK Mevzuatı
Açısından Değerlendirilmesi ... 526
F. Arabuluculuk Faaliyeti Sonunda İşçinin İşe Başlatılmaması Hususunda Tarafların Anlaşmaya Varmasının SGK Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi ... 527
VI. GEÇERSİZ FESHE BAĞLI SONUÇLARIN EMREDİCİLİĞİ (SÖZLEŞMELERE AKSİNE HÜKÜMLER KONULAMAMASI) ... 531
A. Mutlak Emredici Hükümler ... 531
B. Feragat ... 533
C. Cezai Şart ... 533
Dokuzuncu Bölüm
İŞ SÖZLEŞMESİNİN HAKLI SEBEPLE DERHAL FESHİ
I. DERHAL FESİH KAVRAMI ... 535II. İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞVEREN TARAFINDAN HAKLI SEBEPLE DERHAL FESHİ ... 537
A. İşverenin Sağlık Nedenlerinden Dolayı İş Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Derhal Feshi ... 538
1. İşçinin Hastalanması ... 538
a. İşçinin Kasıtlı Hastalığı ... 538
b. İşçinin Kasıtlı Olmayan Hastalığı ... 539
2. İşçinin Tedavi Edilemeyecek Hastalığa Tutulması ... 540
3. İşçinin Gebeliği ... 540
B. İşverenin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzeri Nedenlerden Dolayı İş Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Derhal Feshi ... 542
1. İşçinin İşvereni Yanıltması ... 543
2. İşçinin Şeref ve Namusa Dokunacak Sözleri ve Davranışları ... 544
3. İşçinin Cinsel Tacizde Bulunması ... 544
4. İşçinin Sataşması ve Sarhoşluğu ... 545
5. İşçinin Güveni Kötüye Kullanması, Doğruluk ve Bağlılığa (Sadakata) Uymayan Davranışları ... 547
6. İşçinin İşyerinde Suç İşlemesi ... 550
7. İşçinin Devamsızlığı ... 551
8. İşçinin Görevini Yerine Getirmemesi ... 557
9. İşçinin İş Güvenliğini Tehlikeye Sokması ve İşverenin Malına Zarar Vermesi ... 559
10. İşçinin Kanun Dışı Greve Katılması ... 562
C. İşverenin Zorlayıcı (Mücbir) Sebeplerden Dolayı İş Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Derhal Feshi ... 563
20 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
D. İşçinin Gözaltına Alınması veya Tutuklanması Nedeniyle İşverenin İş
Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Derhal Feshi ... 564
E. İspat ... 566
III. İŞ SÖZLEŞMESİNİN İŞÇİ TARAFINDAN HAKLI SEBEPLE DERHAL FESHİ ... 567
A. İşçinin Sağlık Nedenlerinden Dolayı İş Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Bildirimsiz Feshi ... 567
1. İşin İşçinin Sağlığı İçin Tehlikeli Olması ... 567
2. İşveren / Başka Bir İşçi Bulaşıcı Hastalığı ... 568
B. İşçinin Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzeri Nedenlerden Dolayı İş Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Derhal Feshi ... 568
1. İşverenin İşçiye Yanıltması ... 569
2. İşverenin Şeref ve Dokunacak Sözler, Cinsel Taciz ... 569
3. İşverenin Sataşması ... 569
4. İşçinin Cinsel Tacize Uğraması ... 569
5. Ücretin Ödenmemesi ... 570
6. Çalışma Şartlarının Uygulanmaması ... 574
7. İşçinin Çalışma Koşullarında Değişiklik Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshi ... 575
B. İşçinin Zorlayıcı (Mücbir) Sebeplerden Dolayı İş Sözleşmesini Haklı Bir Nedenle Bildirimsiz Feshi ... 581
V. HAKLI NEDENLE FESİHLERDE HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRE ... 582
Onuncu Bölüm
KIDEM TAZMİNATI UYGULAMASI
I. KIDEM TAZMİNATI KAVRAMI VE HUKUKİ NİTELİĞİ ... 589A. Kıdem Tazminatı Kavramı ... 589
B. Kıdem Tazminatının Hukuki Niteliği ve İşlevi ... 590
1. Kıdem Tazminatının Hukuki Niteliği ... 590
a. Tazminat Görüşü ... 591
b. İkramiye Görüşü ... 591
c. Ücret Görüşü ... 592
d. İşsizlik Sigortası Görüşü ... 592
e. Nev’i Şahsına Münhasır Bir Müessese ... 592
2. Kıdem Tazminatının İşlevi ... 592
a. İşsizlik Sigortası ... 592
b. İstihdam Güvencesi ... 594
c. Sosyo-Ekonomik İşlevler ... 595
İçindekiler 21
II. KIDEM TAZMİNATINA HAK KAZANMANIN ŞARTLARI ... 599
A. İş Kanunu’na Tabi Bir İşçinin Bulunması ... 601
B. En Az Bir Yıl Çalışmış Olma ... 602
C. İş Sözleşmesinin Kanunda Belirtilen Hallerden Biri ile Feshi veya İşçinin Ölümü ... 606
1. İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Kıdem Tazminatı Hakkı Doğuran Fesih Sebepleri ile Feshedilmesi ... 606
2. İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Kıdem Tazminatı Hakkı Doğuran Fesih Sebepleri ile Feshedilmesi ... 607
3. İşçinin ve İşverenin Ölümü ... 613
4. Evlenme Nedeniyle Kıdem Tazminatı Ödenmesi ... 613
D. Çeşitli Durumlarda Kıdem Tazminatı ... 614
1. İşyerinin El Değiştirmesi ve Devri Halinde Kıdem Tazminatı ... 614
2. İşçinin Hastalık Süresinin Kıdem Tazminatının Hesabında Dikkate Alınması ... 616
3. İşçinin Memuriyete Geçmesi Halinde Kıdem Tazminatı ... 616
5. Kısmi (Part-Time) Çalışmada Kıdem Tazminatı ... 617
6. Mevsimlik İşlerde Kıdem Tazminatı ... 622
III. KIDEM TAZMİNATININ HESAPLANMASI ... 625
A. Kıdem Tazminatının Hesaplanma Şekli ... 625
B. Kıdem Tazminatının Hesabına Dahil Ödemeler ... 629
1. Asıl Ücret ... 636
2. Asıl Ücretin Eklentileri ... 636
C. Kıdem Tazminatında Tavan Uygulaması ve Müeyyidesi ... 639
D. Askerlik Borçlanmasının Kıdem Tazminatında Dikkate Alınması ... 642
E. Kıdem Tazminatının Vergi Mevzuatı Açısından Değerlendirilmesi ... 642
IV. KIDEM TAZMİNATININ ÖDENMESİ... 648
A. Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Süre ... 648
1. Bildirimli Fesihlerde Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Zaman ... 648
2. Bildirim Süresi Verilerek İş Sözleşmesinin Feshedilmesi ... 648
3. Bildirim Süresine Ait Ücret Peşin Ödenerek İş Sözleşmesinin Feshedilmesi ... 649
4. Bildirimsiz Fesihlerde Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Zaman ... 649
5. Evlenme Nedeniyle Fesihlerde Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Zaman ... 649
6. Yaşlılık Aylığı veya Toptan Ödeme Almak Üzere İş Sözleşmesinin Feshinde Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Zaman ... 649
7. Muvazzaf Askerlik Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshinde Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Zaman ... 650
8. İşçinin Ölümü Nedeniyle İş Sözleşmesinin Feshinde Kıdem Tazminatının Ödenmesi Gereken Zaman ... 650
22 İş Sözleşmesinin Sona Erdirilmesi, İş Güvencesi ve İşe İade Davaları
B. Kıdem Tazminatının Süresinde Ödenmemesi ... 650
C. Kıdem Tazminatında Zamanaşımı ... 654
V. KIDEM TAZMİNATININ MUHASEBELEŞTİRİLMESİ ... 655
A. Vergisel Açıdan Ödenecek Kıdem Tazminatının Muhasebeleştirilmesi ... 655
B. TMS 19’a Göre Kıdem Tazminatı Karşılığı Ayrılması ... 657
Kaynaklar ... 663