İş Sözleşmesinin Yapılması
Öğr. Gör. Yusuf Can Çalışır
İş Sözleşmesi Yapma Ehliyet
*
Genel Ehliyet Şartları• İş söz. Yapabilmek için tarafların fiil ehliyetne sahip olmaları gerekir.
• Yani;
– ayırt etme gücüne sahip olmak (temyiz kudret), – Ergin (reşit) olmak,
– Kısıtlı bulunmamak
• Gerekir.
İş Sözleşmesinde Şekil İş Sözleşmesinde Şekil
İş Kanunu’nda iş sözleşmesinin şekli için kural olarak şekil serbestîsi ilkesi benimsenmiştir.
Kanunun 8. maddesinin 1. fıkrasına göre;
"İş sözleşmesi,
Kanunda aksi belirtilmedikçe, özel bir şekle tabi değildir".
Kanunda şekil serbestîsinin istsnası olarak bazı tür iş
sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunluluğu öngörülmüştür.
İş Sözleşmesinde Şekil İş Sözleşmesinde Şekil
Yazılı Yapılması Zorunlu İş Sözleşmeleri
• Kanunda;
– Belirli süresi 1 yıl veya daha fazla olan iş sözleşmeleri (İK m.8, f.2),
– Çağrı üzerine çalışma sözleşmesi (İK m. 14, f.l), – Takım Sözleşmesi (IK m.16, f.2),
– Asıl işveren alt işveren sözleşmesi,
• bakımından yazılı şekil zorunluluğu getirilmiştir.
İş Sözleşmesi Yapma Serbestîsi ve Sınırları İş Sözleşmesi Yapma Serbestîsi ve Sınırları
• İş hukuku da sözleşmenin bir tarafı lehine sözleşme serbestîsinin sınırlandığı hukuk dallarından birini oluşturur.
• Tüm bu olgular, iş sözleşmesinde sözleşme serbestîsinin sosyal düşüncelerle işçi lehine sınırlandırılmasını gerektrmiştr.
• Sınırlamalar aynı zamanda iş hukukuna hâkim
işçiyi koruma ilkesinde temelini bulur.
1-Çocuk ve Genç İşçi Çalıştırma Yasağı
Yaş Küçüklüğü Nedeniyle Getrilen Sınırlamalar
İş Kanunu’nun 71. maddesine göre
onbeş yaşını
doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır.
Ancak ondört yaşını doldurmuş ve ilköğretmini tamamlamış olan çocuklar, bedensel, zihinsel ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenler eğitimlerine engel olmayacak hafif işlerde
çalıştırılabilirler (İK m.71, f.l).
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
1-Çocuk ve Genç İşçi Çalıştırma Yasağı Yer ve Su Altında Çalıştırma Yasağı
• Yer altında ve su altında yapılacak işlerde
onsekiz yaşını doldurmamış erkek çocukların ve
• her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır (İK m.72).
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
1-Çocuk ve Genç İşçi Çalıştırma Yasağı Gece Çalıştırma Yasağı
• Sanayiye ait işlerde onsekiz yaşını doldurmamış
çocuk ve genç işçilerin gece çalıştırılması yasaktır (ÎK m.73).
• İş Kanunu’nun 69. maddesine göre gece dönemi
• “en geç 20.00’de başlayarak
• en erken 06.00’ya kadar geçen ve
• en çok onbir saat süren” gün dönemidir.
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
1-Çocuk ve Genç İşçi Çalıştırma Yasağı
Ağır ve Tehlikeli İşlerde Çalıştırma Yasağı
• Onaltı yaşını doldurmamış genç işçiler ve çocuklar ile
• çalıştığı işle ilgili mesleki eğitim almamış işçiler ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz (İK m.85, f.1).
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
1-Çocuk ve Genç İşçi Çalıştırma Yasağı
Doktor Raporu Olmadan Çalıştırma Yasağı
• Ondört yaşından onsekiz yaşına kadar (onsekiz yaş dâhil) çocuk ve genç işçilerin işe alınmalarından önce
• işin niteliğine ve şartlarına göre vücut yapılarının dayanıklı olduğunun doktor raporu ile belirlenmesi,
• onsekiz yaşını dolduruncaya kadar altı ayda bir defa aynı şekilde kontrolden geçirilerek çalışmaya
devamlarında bir sakınca olup olmadığının kontrol edilmesi gerekir (İK m.87, f.1).
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
2-Kadın İşçi Çalıştırma Yasağı
Maden ocakları ile kablo döşemesi, kanalizasyon ve tünel inşaatı gibi yer altı ve su altında çalışılacak
işlerde her yaştaki kadınların çalıştırılması yasaktır (İK m.72).
• Onsekiz yaşını doldurmuş kadın işçilerin gece
postalarında (vardiyalarında) çalıştırılabilmeleri için,
• Çalışmalarına engel bir durumun olmadığına dair sağlık raporu alınması şarttır.
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
2-Kadın İşçi Çalıştırma Yasağı
Kadın işçilerin doğumdan önce sekiz ve doğumdan sonra sekiz hafta olmak üzere toplam onaltı haftalık süre için
çalıştırılmamaları esastır.
Çoğul gebelik halinde doğumdan önce çalıştırılmayacak süreye iki hafta süre eklenir.
Ancak sağlık durumu uygun olduğu taktirde, doktor onayı ile kadın işçi isterse doğumdan önceki üç haftaya kadar işyerinde çalışabilir.
Bu durumda kadın işçinin çalıştığı süreler (beş hafta) doğum sonrası sürelere eklenir.
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
2-Kadın İşçi Çalıştırma Yasağı
İsteği halinde kadın işçiye,
Onaltı haftalık sürenin tamamlanmasından veya çoğul gebelik halinde onsekiz haftalık süreden sonra
Altı aya kadar ücretsiz izin verilir.
Bu süre, yıllık ücretli izin hakkının hesabında dikkate alınmaz.
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
3-Yabancılar
• Süreli çalışma izni, hizmet akdinin veya işin süresine göre,
– Belirli bir işyeri veya işletmede ve belirli meslekte çalışmak üzere en çok 1 yıl geçerli olmak üzere verilmektedir.
– Bir yıllık kanuni çalışma süresinden sonra, aynı işyeri veya işletmede ve aynı meslekte çalıştırılmak üzere çalışma izninin süresi iki yıl daha
uzatılabilmektedir (1+2).
– Üç yıllık kanuni çalışma süresinin sonunda, aynı meslekte ve dilediği işverenin yanında çalışmak üzere, çalışma izninin süresi üç yıl daha uzatılabilir (1+2+3).
• Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine
başvurabilirler.
• Ancak yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz.
İş Sözleşmesi Yapma Yasakları
1-İşten Çıkarılanların Yeniden İşe Alınması
• İşveren toplu işçi çıkarmanın kesinleşmesinden itibaren altı ay içinde aynı nitelikte iş için
yeniden işçi almak istediği takdirde nitelikleri uygun olanları tercihan işe çağırır”.
İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu
2-Engelli ve Eski Hükümlü Çalıştırma
• İş Kanunu’nun 30. maddesine göre işverenler,
• 50 veya daha fazla işçi çalıştırdıkları özel sektör işyerlerinde %3 ve sadece engelli,
• kamu işyerlerinde ise % 4 engelli ve %2 eski hükümlü veya terör olayları nedeniyle malül sayılmayacak şekildeki işçileri
• meslek, beden ve ruhi durumlarına uygun işlerde çalıştırmakla yükümlüdürler.
• Aynı il sınırları içinde birden fazla işyeri bulunan işverenin bu kapsamda çalıştırmakla yükümlü olduğu işçi sayısı, toplam işçi sayısına göre hesaplanır.
İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu
3-Maluliyet Sona Eren İşçileri Çalıştırma
• İş Kanunu uyarınca, işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp,
• sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçilerin
işyerinde tekrar işe alınmalarını istemeleri halinde
• işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal,
• yoksa boşalacak ilk işe, diğer isteklilere tercihen, o andaki koşullarla işe almak zorundadır (İK m.30, f.5).
İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu
4-Askerlik ve Kanuni Ödev Nedeniyle İşinden Ayrılanların İşe Alınması
• İş Kanunu’nda, herhangi bir askeri veya kanuni ödev nedeniyle işinden ayrılan işçilerin
• bu ödevin sona ermesinden başlayarak iki ay içinde tekrar işe girmek istedikleri takdirde,
• işverenin bunları eski işleri veya benzeri işlere boş yer varsa derhal,
• yoksa boşalacak ilk işe öncelikle, o andaki şartlarla işe almak zorunda olduğu öngörülmüştür (İK m.31, f.3).
• Aranan şartlar bulunmasına rağmen, işveren sözleşme yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse,
• işe alınma talebinde bulunan eski işçiye üç aylık ücret tutarında tazminat ödemek zorundadır (İK m.31, f.son).
İş Sözleşmesi Yapma Zorunluluğu
5-İşyeri Hekimleri ve İş Güvenliği Uzmanı Çalıştırma Zorunluluğu
• en az 50 işçi çalıştıran tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için 01.01.2013 tarihinden itibaren,
• 50’den az çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri için 01.01.2014 tarihinden itibaren,
• Kamu kurumları ile 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için 01.07.2016 tarihinden itibaren geçerli
olmak üzere
• İşyeri uzmanı çalıştırma zorunluluğu getirilmiştir.