TU‹K VER‹LER‹NE GÖRE TÜRK‹YE’DE ‹NT‹HAR
OLGULARININ DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
*
Assessment of cases of suicide in Turkey based on Turkish Statistical Institute data
Burak GÜMÜfi
1, Erdal ÖZER
1, Ali YILDIRIM
1, ‹lhan ÇET‹N
2Gümüfl B, Özer B, Y›ld›r›m A, Çetin ‹. TU‹K verilerine göre Türkiye’de intihar olgular›n›n de¤erlendirilmesi. Adli T›p Bülteni 2010;15(3):104-109
1Gaziosmanpafla Üniversitesi, Adli T›p Anabilim Dal›, Tokat 2Gaziosmanpafla Üniversitesi, Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal›, Tokat
*9. Adli Bilimler Kongresinde poster bildiri olarak sunulmufltur. 28-30 Nisan 2011 Trabzon
Gelifl tarihi: 05.09.2011 Kabul tarihi: 12.11.2011
ÖZET
‹ntiharlar tüm dünyada sosyo-ekonomik fark gözetmeksizin önemli bir halk ve ruh sa¤l›¤› sorunu olarak de¤erlendirilmek-tedir. Birçok ülkede özellikle gençlerde trafik kazalar›ndan son-ra önde gelen ölüm nedenleri ason-ras›ndad›r. Bu çal›flmada; Türki-ye’de 2002-2009 y›llar› aras›nda meydana gelen intihar vakalar›-n›n yafl, cinsiyet, e¤itim düzeyi, intihar nedeni ve y›llar içerisin-deki de¤iflimini de¤erlendirmek ve dünyadaki genel intihar e¤i-limi ile karfl›laflt›rmak amaçlanm›flt›r. Çal›flmam›zda Türkiye ‹s-tatistik Kurumunun (TU‹K) ‹ntihar ile ilgili 2002-2009 y›llar› aras›ndaki intihar istatistikleri de¤erlendirilmifltir. Elde edilen verilerin analizinde Windows SPSS 15.0 istatistiksel program› kullan›lm›flt›r. Olgular›n %64,4‘ünün erkek oldu¤u ve %35,6’s›-n›n kad›n oldu¤u saptanm›flt›r. Erkek intihar olgular›nda tüm yafl gruplar›nda 2002-2009 y›llar› aras›nda sürekli bir art›fl oldu-¤u dikkati çekmektedir. Kad›n intihar olgular›nda 0-19 ve 20-39 yafl grubunun 2002-2009 y›llar› içerisinde azalma gösterdi¤i an-cak 40-59 ve 60 ve üzeri yafl grubunda ise art›fl oldu¤u görül-mektedir. ‹ntihar eden olgular›n %62,9’unun ilkokul-ilkö¤re-tim-ortaokul düzeyinde, %16,3’ünün lise düzeyinde, %5,1’inin yüksek ö¤retim düzeyinde e¤itim durumu oldu¤u saptanm›flt›r. 2002-2009 y›llar› aras›ndan intihar eden olgular›n %47’sinin as›, %23,5’inin ateflli silah, %14,2’sinin kimyevi madde, %9’unun yüksekten atlama yöntemini kulland›¤› gözlenmifltir. 2002-2009 y›llar› aras›nda intihar eden olgular›n %34,3’ünün bilin-meyen bir sebep, %23,8’sinin hastal›k, %15,1’inin aile geçimsiz-li¤i, %10,2’sinin geçim zorlu¤u, %6,7’sinin hissi iliflki
nedeniy-le intihar etti¤i göznedeniy-lenmifltir. Dünya Sa¤l›k Örgütünün verinedeniy-leri- verileri-ne göre intihar verileri-nedeniyle küresel mortalite oran› yüz binde 16 olarak bildirilmifltir. 2009 y›l›nda Türkiye’nin toplam nüfusu-nun 72.561.312 oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda, Türkiye’de 2009 y›-l›nda intihar oran›n›n yüz binde 4 oldu¤u gözlenmektedir. Amerika Birleflik Devletleri’nin (ABD) 2005 y›l› istatistikleri incelendi¤inde intihar eden olgular›n %52,1’inin ateflli silah yöntemi kulland›¤›, %22,2’sinin asma-bo¤ulma yöntemini kul-land›¤›, %17,6’s›n›n ise zehir yöntemi kulland›¤› bildirilmifltir. Türkiye’deki intihar olgular›nda as› yönteminin ABD’ye göre 2,1 kat daha fazla oldu¤u, ABD’de ise ateflli silah yönteminin Türkiye’ye göre 2,2 kat daha fazla oldu¤u gözlenmektedir.
Anahtar kelimeler:‹ntihar, intihar yöntemleri, intihar ne-denleri, adli t›p
SUMMARY
Suicides are evaluated as an important public, and psycholo-gic problem globally without any socio-economical discrimina-tion. In many countries they are the leading cause of mortality after traffic accidents .This study intends to evaluate the trend in cases of suicide occurred in Turkey with respect to age, gen-der, level of education, reasons for suicide attempts, and variati-ons in its incidence within years, and compare them with glo-bal suicidal trend in the world. In our study suicide statstics of Turkish Statistical Institute (TUIK) related to years 2002-2009 were evaluated.. The data obtained were analysed using
Windows SPSS 15.0 statistical package. The cases consisted of males (64.4%), and females (35.6%). Among all age groups a continual increase in the number of males committing suicide between 2002-2009 strikes our attention. Female suicide cases in age groups of 0-19, and 20-39 years demonstrated a decrease between 2002 and 2009, however an apparent increase is seen for females aged 40-59 or more than 59.. Educational levels of sucide committers were as follows: primary, and secondary school (62.9%), lycée (16.3%), and high school, college, and uni-versity (5.1%).. These cases were observedly categorized based on suicide agents as: hanging (47%), firearms (23.5%), chemical substances (14.2%), and fall from a height (9%). Unknown rea-sons (34.3%), diseases (23.8%), marital conflicts (15.1%), finan-cial difficulties (10.2%), and sensual problems (6.7%) were bla-med as reasons for suicide attempts for those cases committing suicide between 2002-2009 . According to WHO data, global mortality because of suicide attempts was % 1.6 In the year 2009 when total population of Turkey was 72.561.312 people, annual incidence of suicides was 0.4% According to United States (US) statistics for the year 2005, firearms (52.1%), han-ging-drowning (22.1%), and self-poisoning (17.6%) were repor-ted as suicide agents. When compared with the correspending incidences in the US, cases of suicide in Turkey have been ob-served 2.1-fold more frequently, while firearms are preferred more often (2.2 times higher) as suicide agents in the US.
Key words: suicide, suicide methods, suicide, causes of suicide, forensic medicine
G‹R‹fi
‹ntihar kiflinin duygusal, ruhsal ya da sosyal nedenlerin etkisiyle kendi hayat›na son vermesi olarak tan›mlan-maktad›r (1). ‹ntiharlar tüm dünyada sosyo-ekonomik fark gözetmeksizin önemli bir halk ve ruh sa¤l›¤› sorunu olarak de¤erlendirilmektedir (2). Dünyada genelinde tüm ölümlerin % 0,9’u intiharlardan kaynaklanmaktad›r (3). Dünya çap›nda günde ortalama 1000 kiflinin intiharlar ne-ticesinde öldü¤ü ve dünyada her 42 saniyede bir kiflinin intihar girifliminde bulundu¤u bildirilmektedir (4). Bir-çok ülkede özellikle gençlerde trafik kazalar›ndan sonra önde gelen ölüm nedenleri aras›ndad›r (1). Türk Ceza Ka-nununda intihara azmettiren, teflvik eden, baflkas›n›n in-tihar karar›n› kuvvetlendiren ya da baflkas›n›n inin-tihar›na herhangi bir flekilde yard›m eden kifliler hakk›nda cezai yapt›r›m uygulanmaktad›r (5). Ülkemizde intihar eden kiflilerin yapt›klar› eylemden suçlu say›lmamaktad›r (6). Ancak intihar eylemi için yasad›fl› psikoaktif madde kul-lan›m›fl veya ruhsats›z silah kullanm›fl olan kifliler hakk›n-da ilgili yasa maddeleri uyar›nca suçlu duruma
düflebil-mektedir (6). ‹ntihar oran›n›n son y›llarda ülkemizde gi-derek artt›¤› bilinmektedir (7). ‹ntihar eylemini gerçeklefl-tirecek kifliler s›kl›kla kolay ulaflabilecekleri materyali, yeri, yöntemi ve zaman› seçmektedirler (8). ‹ntihar yön-temleri yafl gruplar›na, toplumsal ve kültürel flartlara gö-re de¤iflkenlik göstermekte olup as›, fazla miktarda ilaç al-ma, kesici-delici alet kullanal-ma, suda bo¤ulal-ma, yüksek bir yerden atlama, ateflli silah kullanma ülkemizde s›kl›kla kullan›lan intihar yöntemleri aras›ndad›r (9). Ölümle so-nuçlanan intihar olgular›n›n geriye dönük olarak araflt›-r›lmas›nda zorluklar yaflanmas› araflt›rmac›lar› intihar gi-rifliminde bulunup sa¤ kalan kifliler üzerinde veya intihar düflüncesine sahip olan kifliler üzerinde araflt›rmalar yap-maya yöneltmektedir (10).Bu çal›flmada; Türkiye’de 2002-2009 y›llar› aras›nda meydana gelen intihar vakalar›-n›n yafl, cinsiyet, e¤itim düzeyi, intihar nedeni ve y›llar içerisindeki de¤iflimini de¤erlendirmek, ayr›ca dünyadaki genel intihar e¤ilimleri ile ülkemizdeki de¤iflik bölgeler-deki intihar e¤ilimlerini karfl›laflt›rmas› amaçlanm›flt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmam›zda TU‹K’nin (Türkiye ‹statistik Kurumu) ‹ntihar ile ilgili 2002-2009 y›llar› aras›ndaki intihar istatis-tikleri de¤erlendirilmifltir. Bu amaçla TU‹K'in internet veri taban› ve bas›l› yaz›l› kaynaklar› kullan›lm›fl olup intihar nedenleri ve ba¤lant›l› veriler SPSS 15.0 for Windows program› ile analiz edilerek tablo ve grafikler halinde sunulmufltur.
BULGULAR
Toplam olarak 21752 olgu de¤erlendirilmifl olup bun-lar›n %64,4‘ünün erkek oldu¤u (14012) ve %35,6’s›n›n kad›n oldu¤u (7740) saptanm›flt›r.
Erkek intihar olgular›nda tüm yafl gruplar›nda 2002-2009 y›llar› aras›nda sürekli bir art›fl oldu¤u dikkati çek-mektedir. Erkek intihar olgular›nda 2002-2009 y›llar› ara-s›nda y›ll›k ortalama %7,4 art›fl oldu¤u gözlenmektedir. Genel olarak kad›n intihar olgu say›s›nda 2002-2009 y›llar› aras›nda bir düflüfl oldu¤u izlenmektedir. Kad›n in-tihar olgular›nda 0-19 ve 20-39 yafl grubunun 2002-2009 y›llar› içerisinde azalma gösterdi¤i ancak 40-59 ve 60 ve üzeri yafl grubunda ise art›fl oldu¤u dikkati çekmifltir. Ka-d›n intihar olgular›nda 2002-2009 y›llar› aras›nda y›ll›k ortalama %1,9 azalma oldu¤u gözlenmektedir.
bil-medi¤i, %8,9’unun okuma ve yazma bildi¤i fakat her-hangi bir okul bitirmedi¤i, %62,9’unun ilkokul-ilkö¤re-tim-ortaokul düzeyinde e¤itimi oldu¤u, %16,3’ünün lise düzeyinde e¤itimi oldu¤u, %5,1’inin yüksek ö¤retim dü-zeyinde e¤itimi oldu¤u saptanm›flt›r. ‹ntihar eden kad›n olgularda okuma yazma bilmeme oran›n›n (%10,8) inti-har eden erkek olgu oran›na (%3,8) göre 2,8 kat daha faz-la oldu¤u ve herhangi bir okul bitirmeyen kad›n intihar olgular›n›n oran›n›n (%11,3) erkek intihar olgular›na (%7,5) göre 1,5 kat daha fazla oldu¤u gözlenmektedir.
2002-2009 y›llar› aras›ndan intihar eden olgular›n %47’sinin as›, %23,5’inin ateflli silah, %14,2’sinin kimyevi madde, %9’unun yüksekten atlama yöntemini kulland›¤› gözlenmifltir. Erkek intihar olgular›nda ateflli silah yönte-minin kad›n intihar olgular›na oranla yaklafl›k olarak 2 kat daha fazla oldu¤u gözlenmektedir. Kad›n intihar olgu-lar›nda kimyevi madde yönteminin erkek olgulara oranla
yaklafl›k 3 kat daha fazla oldu¤u gözlenmektedir. 2002-2009 y›llar› aras›nda intihar eden olgular›n %34,3’ünün bilinmeyen bir sebep, %23,8’sinin hastal›k, %15,1’inin aile geçimsizli¤i, %10,2’sinin geçim zorlu¤u, %6,7’sinin hissi iliflki nedeniyle intihar etti¤i gözlenmifl-tir. Kad›n intihar olgular›nda aile geçimsizli¤inin erkek-lere oranlara 1,8 kat daha fazla oldu¤u gözlenmifltir. Er-kek intihar olgular›nda geçim zorlu¤u ve ticari baflar›s›z-l›¤›n›n kad›n intihar olgular›na oranla s›ras›yla 4,2 kat ve 11,8 kat daha fazla oldu¤u gözlenmektedir.
TARTIfiMA
‹ntiharlar nedeniyle ölümler, dünyada önde gelen ilk on ölüm nedeni aras›nda yer almaktad›r (3). Dünya Sa¤-l›k Örgütünün verilerine göre intihar nedeniyle küresel mortalite oran›n›n yüz binde 16 olarak bildirilmifltir (11). 2009 y›l›nda Türkiye’nin toplam nüfusunun
Erkek Kadın Toplam
n % n % n %
Okuma yazma bilmeyen 533 3,8 837 10,8 1370 6,3
Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen 1056 7,5 874 11,3 1930 8,9
‹lkokul-ortaokul-‹lkö¤retim 8918 63,6 4762 61,5 13680 62,9
Lise ve dengi 2572 18,4 974 12,6 3546 16,3
Yüksek ö¤retim 839 6 269 3,5 1108 5,1
Bilinmeyen 94 0,7 24 0,3 118 0,5
Toplam 14012 100 7740 100 21752 100
Tablo 1. E¤itim düzeyine ve cinsiyete göre intihar olgular›n›n da¤›l›m›
Grafik 2. Kad›n yafl gruplar›nda intihar olgular› Grafik 1. Erkek yafl gruplar›nda intihar olgular›
2002 0 500 1000 1500 2000 2500 0 200 400 600 800 1000 1200 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
72.561.312 oldu¤u dikkate al›nd›¤›nda, Türkiye’de 2009 y›l›nda intihar oran›n›n yüz binde 4 oldu¤u gözlenmifl olup, ülkemizin intihar oranlar›n›n dünya ortalamas›n›n dikkate de¤er flekilde daha az oldu¤u gözlenmektedir (12). Ülkemizde 2002 -2009 y›llar› aras›nda erkeklerde intihar olgular›n›n yüz binde 5,8 ve kad›nlar intihar ol-gular›n›n ise yüz binde 2,2 oldu¤u tespit edilmifl olup; ül-kemizdeki erkek - kad›n intihar olgular›n›n oran›n›n Ar-jantin, Avustralya, Bulgaristan, Fransa, Almanya, Japon-ya, Rusya Federasyonu, ‹ngiltere ve Amerika Birleflik Devletleri gibi dünya üzerindeki birçok ülkenden daha düflük oldu¤u gözlenmektedir (13). Bat› dünyas›nda inti-har eden olgularda erkeklerin kad›nlara oranla daha çok öldü¤ü bildirilmekle beraber, TU‹K verileri esas al›na-rak yap›lan çal›flmam›zda erkek intihar olgular›n›n ka-d›n intihar olgular›na göre 1,8 kat daha fazla oldu¤u tes-pit edilmifltir (14). Özel ve ark.n›n yapt›klar› 2005-2006 y›llar›n› kapsayan bir çal›flmada ölümle sonuçlanan inti-har erkek olgular›n›n kad›nlara oranla daha fazla oldu¤u tespit edilmifl olup çal›flmam›zda elde etti¤imiz sonuçlar-la benzerlik göstermektedir (4).
Ülkemizde yap›lan araflt›rmalarda genç ve eriflkin yafl grubu intihar olgular›n›n di¤er yafl gruplar›na göre daha fazla gözlendi¤i bildirilmektedir (15). Çal›flmam›zda Tür-kiye genelinde 2002-2009 y›llar› aras›nda intihar eden ol-gular›n en s›k 20-39 yafl aral›¤›nda oldu¤u tespit edilmifl olup Adnan Menderes Üniversitesinde 1999-2003 y›llar› aras›nda otopsi ifllemi yap›lan intihar olgular› ile yap›lan bir çal›flmada benzer flekilde intihar olgular›n›n en s›k 20-39 yafl aral›¤›nda oldu¤u tespit edilmifltir (16).
Yap›lan araflt›rmalarda e¤itim seviyesinin düflük olma-s›n›n intihar giriflimleri için risk faktörü oluflturdu¤u bil-dirilmektedir (17). Avrupa’da intihar girifliminde bulu-nan vakalar›n›n yaklafl›k yar›s›n›n temel e¤itim alm›fl ki-flilerden olufltu¤u bildirilmekte olup çal›flmam›zda ise in-tihar eden olgular›n›n yaklafl›k dörtte üçünün e¤itim dü-zeyinin temel e¤itim alm›fl veya herhangi bir e¤itim al-mam›fl kiflilerden olufltu¤u dikkati çekmektedir (18). TU‹K’in adrese dayal› nüfus kay›t sisteminden elde edi-len 2009 y›l› okul bitirme durumu istatistiklerine göre; Türkiye’de yaflayan insanlar›n %7,2’sinin okuma ve yaz-ma bilmedi¤i, %20,8’inin okuyaz-ma yazyaz-ma bildi¤i fakat herhangi bir okul bitirmedi¤i, %44,2’sinin ilkokul-or-taokul-ilkö¤retim mezunu oldu¤u,%44,2’sinin lise ve dengi bir okul mezunu oldu¤u, %0,7’sinin yüksek ö¤re-tim mezunu oldu¤u, %0,5’inin e¤iö¤re-tim düzeyinin bilin-medi¤i bildirilmekte olup çal›flmam›zda ise intihar eden olgular›n %5,1’inin yüksek ö¤retim düzeyinde e¤itim durumu oldu¤u dikkati çekmektedir (19). ‹ntihar girifli-minde kullan›lacak olan yöntemin kolay ulaflabilirler ol-mas› kullan›m›n› artt›rmaktad›r (20). Amerika Birleflik Devletleri’nin (ABD) 2005 y›l› istatistikleri incelendi¤in-de intihar eincelendi¤in-den olgular›n %52,1’inin ateflli silah yöntemi-ni kulland›¤›, %22,2’siyöntemi-nin asma-bo¤ulma yöntemiyöntemi-ni kul-land›¤›, %17,6’s›n›n ise zehir yöntemini kulland›¤› bildi-rilmifltir (21). Türkiye’deki intihar olgular›nda as› yönte-minin ABD’ye göre 2,1 kat daha fazla oldu¤u, ABD’de ise ateflli silah yönteminin Türkiye’ye göre 2,2 kat daha fazla oldu¤u gözlenmektedir. Çelbifl ve arkadafllar›n›n Malatya’da 1999-2002 y›llar› aras›nda ölü muayene ve otopsi yap›lan 44 intihar olgusunu kapsayan bir çal›flma-da; %54,5’i as›, %29,5’i zehirlenme, %18,2’si ateflli silah yaralanmas›, %4,5’i yüksekten düflme, %2,3’ü kesici de-lici alet kullan›lmas› yöntemini uygulad›¤› tespit edilmifl olup as› yönteminin bizim çal›flmam›zda oldu¤u gibi bi-rinci s›ray› ald›¤› ve as›, ateflli silah ve kimyevi madde yönteminin ilk üç s›rada oldu¤u dikkati çekmifltir (22).
Erkek Kadın Toplam
n % n % n % As› 6900 49,2 3318 42,9 10218 47 Ateflli silah 4006 28,6 1115 14,4 5121 23,5 Kimyasal madde 1174 8,4 1918 24,8 3092 14,2 Yüksekten atlama 1062 7,6 885 11,4 1947 9 Di¤er 870 6,2 504 6,5 1374 6,3 Toplam 14012 100 7740 100 21752 100
Tablo 2. Yönteme ve cinsiyete göre intihar olgular›n›n da¤›l›m›
Erkek Kadın Toplam
n % n % n % Bilinmeyen 4803 34,3 2651 34,3 7454 34,3 Hastal›k 3144 22,4 2025 26,2 5169 23,8 Aile geçimsizli¤i 1653 11,8 1641 21,2 3294 15,1 Geçim zorlu¤u 1957 14,0 259 3,3 216 10,2 Duygusal iliflki 902 6,4 559 7,2 1461 6,7 Ticari baflar›s›zl›k 652 4,7 34 0,4 686 3,1 Di¤er 901 6,4 571 7,4 1472 6,8 Toplam 14012 100 7740 100 21752 100
As› materyalin kolay ulafl›labilir ve ucuz olmas›, as› yönteminin etkili sonuç vermesi ve çabuk uygulanabilir olmas›; as› yönteminin s›k rastlanmas›n›n sebeplerinden-dir (16). ‹ntihar nedenlerinin tespit edilmesi güç olmak-la birlikte; depresyon, alkol madde ba¤›ml›l›¤›, kiflilik bozuklar›, flizofreni, kronik hastal›klar ile olumsuz aile koflullar›, ekonomik ve sosyal sorunlar›n, göç ve kent yaflam› gibi etmenlerin intihar eylemini tetikledi¤i düflü-nülmektedir (23). Yap›lan araflt›rmalarda intihar eden ki-flilerde %20 ila %70 aras›nda fiziksel rahats›zl›¤›n›n oldu-¤u ve intihar eden kiflilerin %70 ile %95’inde mental bir problem oldu¤u bildirilmekte olup (6) çal›flmam›zda ne-denini bilinen intihar olgular›n›n % 36,3’ünün temelin-de herhangi bir hastal›¤›n intihar netemelin-deni olarak karfl›m›-za ç›kt›¤› tespit edilmifltir. ‹flsizli¤in artt›¤› ve ekonomik kriz oldu¤u dönemlerde intiharlarda artma oldu¤u dik-kate al›nd›¤›nda ülkemizde meydana gelen ekonomik krizlerin ve ülkemizde halen en önemli sorunlardan bi-risi olan iflsizlik probleminin çal›flmam›zda tespit etti¤i-miz intihar olgular›n›n y›llar içerisindeki art›fla katk›da bulundu¤u düflünülmektedir (24). Çal›flmam›zda özellik-le ilgi çeken noktalardan biri geçim s›k›nt›s› ve ticari ba-flar›s›zl›k nedeniyle intihar eden erkek olgular›n oran›-n›n kad›nlara göre çok yüksek olmas›d›r. TU‹K verileri-ne göre 2006 y›l›nda erkeklerin ifl gücüverileri-ne kat›l›m oran› %71,5 iken kad›nlar›n iflgücüne kat›l›m oranlar› %24.9 oldu¤u tespit edilmifltir (25). TU‹K taraf›ndan tespit edi-len bu veri, çal›flmam›zda ki geçim zorlu¤u ve ticari ba-flar›s›zl›k nedeniyle intihar olgular›n›n erkeklerde neden daha yüksek oranda görüldü¤ünü destekler niteliktedir.
Sonuç olarak; intihar olgular›n›n en aza indirilmesi için toplum bilinçlendirmeye çal›fl›lmal›, mental ve fizik-sel rahats›zl›¤› olan insanlara karfl› intihar etme riski aç›-s›ndan daha dikkatli olunmal›, geçim s›k›nt›s› çeken in-sanlar›n maddi deste¤e ihtiyac› oldu¤u kadar sosyal des-te¤e ihtiyaç duydu¤u unutulmamal›d›r. Önemli bir halk sa¤l›¤›n› sorunu olan intiharlar›n önlenmesi için ülke-mizde intihar istatistiklerinin daha sa¤l›kl› bir flekilde tu-tulmas›na önem verilmeli, risk etmenleri ve riskli grup-lar tespit edilerek önleyici programgrup-lar düzenlenmelidir.
KAYNAKLAR
1. National Center for Health Statistics (1968-1991). Vital sta-tistics of the United States, 2. Mortality-Part A, U.S. Go-vernment Printing Office, Washington DC
2. fienol V, Ünalan D, Avflaro¤ullar› L, ‹kiceli ‹. ‹ntihar giri-flimi nedeniyle Erciyes Üniversitesi T›p Fakültesi Acil Anabilim Dal›’na baflvuran olgular›n incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 2005;6:19-29
3. Roy A. Psychiatric Emergencies. Kaplan and Saddock Comprehensive Textbook Psychiatry VII. Ed. (Eds) BJ Sadock, VA Sadock. Williams and Wilkins, Baltimore. 2000:2031-2055
4. Özel A, Keser N, Köksal E. ‹ntihar ve intihara teflebbüs eden bireylerin cinsiyeti e¤itim, düzeyleri ve co¤rafi da¤›-l›mlar›: Kütahya flehir örne¤i. Do¤u Co¤rafya Dergisi 2008:19;231-250
5. 5237 say›l› Türk ceza kanunu, resmi gazete, 2004; 25611. Eriflim adresi: http://www.tbmm.gov.tr/kanunlar/k5237.html Eriflim tarihi: 22.06.2011.
6. Oral G. ‹ntihar ve adli bilimler. Yeni Symposium 1997;35:46-57
7. Aycan S, Tümay fi, fiimflek Z. ‹ntihar›n Önlenmesi: Birin-ci Basamak Sa¤l›k Çal›flanlar› ‹çin Kaynak, 2000, Ankara. 8. Türker M, Beyaztafl FY, Boz B. 1994-1996 y›llar› aras›nda
Sivas’ta görülen intihar olgular›n›n adli t›p aç›s›ndan ince-lenmesi. Ege T›p Dergisi 2000;39:79-83
9. Polat O: Adli T›p Ders Kitab›. Alfa Kitapevi, 1997;49-56. 10. Palab›y›ko¤lu R. ‹ntihar davran›fl›nda ailenin rolü ve
öne-mi. Kriz Dergisi 1993;2:62-68
11. Suicide preventation and special programmes, Mental he-alth, Programmes and projects, World Health Organizati-on. Eriflim Adresi: http://www.who.int/mental_he-alth/prevention/en/, Eriflim Tarihi: 29.03.2011
12. Yafl grubu ve cinsiyete göre nüfus – 2009, Türkiye Adrese dayal› nüfus kay›t sistemi (ADNKS) veri taban›, Türkiye istatistik kurumu. Eriflim Adresi: http://report.tuik.gov.tr/ reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env& report=turkiye_yasgr.RDF&p_yil=2009&p_dil=1&des-format=html, Eriflim Tarihi: 29.03. 2011
13. Suicide rates per 100,000 by country, year and sex (Table), Global charts, Suicide prevention (SUPRE), Suicide pre-ventation and special programmes, Mental health, Prog-rammes and projects, World Health Organization. Eriflim Adresi: http://www.who.int/mental_health/preventi-on/suicide_rates/en/index.html. Eriflim Tarihi: 03.07.2011 14. Suicide. Wikipedia. Eriflim Adresi: http://en.wikipedia.
org/wiki/Suicide Eriflim Tarihi: 27.03.2011
15. Yavuz Y, Yürümez Y, Küçüker H, Demirel R, Küçük E. ‹ntihar sonucu meydana gelen ölümlerin incelenmesi. Genel T›p Dergisi 2006;16:181-185
16. Erel Ö, Katk›c› U, Dirlik M, Özkök MS. Anabilim dal›-m›z taraf›ndan otopsileri yap›lan intihar olgular›n›n de¤er-lendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2003;4:13-1517. Arslan M, Duru M, Kuvandik G, Bozkurt S, Kaya E. Hatay’da intihar girifliminde bulunan olgular›n analizi. Adli T›p Dergisi 2008;22:9-14
18. Parac›kl›o¤lu V, Say›l I, Özgüven HD. Ankara’da intihar giriflimleri üzerine bir izleme çal›flmas›: Dünya Sa¤l›k Ör-gütü – Avrupa Çok Merkezli ‹ntihar Davran›fl› ‹zlem Ça-l›flmas› Sonuçlar›. Kriz Dergisi 2004;12:1-17
19. Bitirilen e¤itim düzeyi, cinsiyet ve yafl grubuna göre nüfus – 2009. Türkiye Adrese dayal› nüfus kay›t sistemi (ADNKS) veri taban›, Türkiye istatistik kurumu. Eriflim Adresi: http://report.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adn ksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=turkiye_cinsiy e t _ ksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=turkiye_cinsiy a s g r p _ e g i t i m _ t o p . R D F & p _ x k o d = e g i - tim_kod&p_yil=2009&p_dil=1&desformat=spreadshe-et, Eriflim Tarihi: 02.07.2011
20. Tüzer T, Bayam G, Bitlis V, Holat H, Dilbaz N. ‹ntihar gi-rifliminde yöntem seçimini etkileyen faktörler. Kriz Dergi-si. 1995;3:257-59
21. U.S. Suicide Statistics 2005, Suicide. Org. Eriflim adresi: http://www.suicide.org/suicide-statistics.html#2005, Eri-flim tarihi: 27.03.2011
22. Celbifl O, Özdemir B. Malatya Adli T›p Grup Baflkanl›-¤›’nda 1999-2002 y›llar› aras›nda ölü muayene ve otopsileri yap›lan intihar olgular›. ‹nönü Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2005;12:173-176
23. Küçüker H, Aksu A. Elaz›¤da görülen intihar olgular›n›n adli t›p aç›s›ndan incelenmesi. Düflünen Adam 2002; 15:16-20
24. Özsoy DS, Eflel E. ‹ntihar (Özk›y›m). Anadolu Psikiyatri Dergisi 2003;4:175-185
25. ‹fl gücü, istihdam ve iflsizlik istatistikleri. Sorularla resmi is-tatistikleri dizisi-1. T.C. Baflbakanl›k Türkiye ‹statistik Ku-rumu. 2007 yay›n no: 3095.
‹letiflim:
Yrd.Doç.Dr.Ali YILDIRIM Gaziosmanpafla Üniversitesi Adli T›p Anabilim dal›, Tokat E-posta: er4077@yahoo.com
