CERRAHİ VE ALEKSİTİMİ

(1)

1)

‹zmit Ana Çocuk Sa¤l›¤› ve Aile Planlamas› Merkezi, Aile Hekimli¤i Uzman›

2)

Ankara Numune Hastanesi Psikiyatri Klini¤i, Ruh Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Uzman›, Doç. Dr. Giriﬂ

F

iziksel hastal›kta geliflen psikolojik tepkiler, fizik-sel hastal›¤›n özelliklerine, hastan›n kiflifizik-sel özel-liklerine ve psikososyal çevreye göre farkl›l›klar göstermektedir. Bu üç alan aras›ndaki etkileflim emosyo-nel tepkiyi belirler.

Fiziksel hastal›¤›n ne oldu¤u, fliddeti, seyri, etkilenen organ sistemleri ve bunlar›n kifli için öneminin yan› s›ra premorbid kiflilik özellikleri, yaflam deneyimleri, yaflam biçimi, yafl›, cinsi, vücut imaj› da fiziksel hastal›¤a gelifl-tirilen tepkide önemlidir.

Fiziksel hastal›kla baﬂetme ve savunma yöntemleri amaçlar›na göre üç grupta incelenebilir:

1. Tehditten kaçma ve enerjinin korunmas›. Regres-yon, hipokondri ve geri çekilme bu grup savunmalard›r. Afl›r› ba¤›ml›l›k ve infantil gereksinmelerin doyum güç-lü¤ü nedeniyle iflbirli¤i ve çaba güçleflir.

2. Tehditin yads›nmas› veya öneminin reddi. Bast›r-ma, inkar, rasyonalizasyon, depersonalizasyon, d›fllaflt›r-ma, yans›tma ve içe alma bu grup içinde düflünülebilir.

3. Tehlike ve tehditin azalt›lmas› ve denetlenmesine yönelik savunmalar.1

Aleksitimi kavram› temelde üç kiﬂilik özelli¤ini kap-sar:

1. Duygular› tan›ma ve tan›mlama zorlu¤u 2. Düﬂlem (fantazi yaﬂam) k›s›rl›¤›

3. ‹ﬂevuruk düﬂünme (operational thinking)2

Aleksitimik kifliler görünüflte çevreleriyle uyum için-de yaflamaktad›rlar.

Ancak görünüflteki bu yüksek toplumsal uyum düze-yinin “yalanc› normallik” oldu¤u belirtilmektedir. Çün-kü yak›ndan bak›ld›¤›nda, bu kiflilerin kendi ruhsal ger-çekleriyle pek az iliflki içinde olduklar›, robot gibi meka-nik bir tarzda yaflad›klar› görülmektedir.3_{Yarat›c›l›ktan} yoksundurlar.4_{Baflkalar›yla eflduyum yetenekleri} zay›f-t›r.5_{Duygusal yaflamlar›ndaki k›s›tl›l›k; bazen,} davran›fl-lar›ndaki kat›l›kla ve duygular›n›n yüzlerinden anlafl›l-mas›yla kendini belli eder.6 _{Genellikle bedensel} semp-tomlardan yak›nma e¤ilimindedirler.7-9

A r a ﬂ t › r m a l a r Türk Aile Hek Derg 1998; 2(4): 162-165

C

CE

ER

RR

RA

AH

H‹‹ V

VE

E A

AL

LE

EK

KS

S‹‹T

T‹‹M

M‹‹

SURGERY AND ALEXITHYMIA

Tuncay Müge Alvur Filiz1, Nesrin Dilbaz2

Ö Özzeett

Cerrahi giriflimler kiflilerde pek çok preoperatif ve postoperatif psi-kiyatrik bozuklu¤a yol açmaktad›r. Aleksitiminin de bu bozukluklar aras›nda yer al›p almad›¤›n› test etmek amac›yla bu çal›flmay› düzen-ledik. Çal›flma kapsam›nda yer alan 50 hastan›n 33’ünde preoperatif dönemde, 27’sinde de postoperatif dönemde 11 puan ve üzeri sonuç elde edildi. Bu sonuçlar istatistiki olarak anlam tafl›mamaktayd›. Bir savunma biçimi olarak düflünülen aleksitimi s›kl›¤› bizim çal›flma-m›zda ameliyat öncesi ve sonras› dönemlerde anlaml› farkl›l›k gös-termedi. Ancak görülme s›kl›¤› topluma göre daha yüksekti. A

Annaahhttaarr ssöözzccüükklleerr:: Aleksitimi, pre-operatif ve post-operatif alek-sitimi

S

Suummmmaarryy

Surgery causes a wide spectrum of pre and post-operative psychiat-ric disorders. We studied pre and post-operative patients in order to test if alexithymia is one of these disorders. During the pre-opera-tive period, thirty -three of the 50 patients were alexithymic and 27 were so post- operatively. The difference was not of statistical signi-ficance but the incidence was higher than the normal population.

K

Keeyy wwoorrddss:: Alexithymia, pre-operative and post-operative alexi-thymia

1998 © Yay›n haklar› Türkiye Aile Hekimli€i Uzmanl›k Derne€i (TAHUD)’a aittir. Her hakk› sakl›d›r. Deomed Medikal Medya taraf›ndan yay›mlanmaktad›r. Copyright © 1998 Turkish Society of Family Practice. All rights reserved. Published by Deomed Medical Publishing, a division of Deomed Medical Media, Istanbul.

(2)

Türkiye Aile Hekimli¤i Dergisi Turkish Journal of Family Practice Cilt 2 Say› 4 1998 Bafllang›çta, aleksitiminin psikosomatik hastal›klarda s›k karfl›lafl›lan ve süreklilik gösteren bir kiflilik özelli¤i oldu¤u düflünülmekteydi.10_{oysa daha sonraki gözlemler,} baz› durumlarda, aleksitimik özelliklerin geçici olarak ortaya ç›kabilece¤ini ortaya koymufltur.11 _Aleksitimik özelliklerin sürekli mi (trait), yoksa durumluk mu (state) oldu¤u konusunda beliren ikileme Freyberger’in birincil ve ikincil aleksitimi ayr›m›n›n büyük oranda aç›kl›k ge-tirdi¤i söylenebilir. Freyberger’e göre (1977), birincil aleksitimi; psikosomatik hastal›klarda bedensel bozuk-luklar›n ortaya ç›kmas› ve sürmesine yatk›nl›k sa¤layan önemli ve sürekli bir etmendir. Oysa ki, ikincil aleksiti-mi, kanser gibi a¤›r bedensel hastal›¤› olan kiflilerde, di-yaliz hastalar›nda, yo¤un bak›m ünitesinde yatmakta olan ölüm tehlikesi alt›ndaki hastalarda, a¤›r travma ge-çiren kiflilerde, geçici ve kal›c› olarak ortaya ç›kabilen bir durumdur. Aleksitimik özelliklerin, kimi bedensel hastal›klara ya da ruhsal travmalara ikincil olarak ortaya ç›kabildi¤inin anlafl›lmas›, aleksitiminin bir savunma ifl-levinin de olabilece¤ini düflündürmektedir.

Abdominal cerrahi vakalar›nda bu savunma sistemi-nin yerini araﬂt›rmak üzere bu çal›ﬂmay› düzenledik.

Gereç ve Yöntem

1997 y›l› Ocak ve A¤ustos aylar› aras›nda S.B. Anka-ra Hastanesi 1. Genel CerAnka-rahi Klini¤i ve S.B. AnkaAnka-ra Numune Hastanesi 5. ve 6. Genel Cerrahi kliniklerine abdominal cerrahi ve inguinal f›t›k onar›m› için yatan hastalardan kendini de¤erlendirme ölçeklerini doldurabi-lecek ölçüde okuma yazma bilen 50 yatan hasta çal›ﬂma kapsam›na al›nd›.

Cerrahi giriﬂim öncesi ve sonras›nda hastalara; • Hasta bilgi formu,

• Durumluk ve sürekli kayg› ölçe¤i,

• Symptom distress check list-90-R (SCL90-R), • Toronto aleksitimi ölçe¤i,

• Prime-MD (Primary Care Evaluation of Mental Di-sorders),

• Vücut kateksi ölçe¤i (Body Cathexis Scale), • Zung anksiyete ölçe¤i ve

• Hamilton depresyon ölçe¤i (HAM-D) verildi. Bu çal›flmada kulland›¤›m›z Toronto aleksitimi ölçe-¤i (TAS) 1985 y›l›nda Taylor ve ark. taraf›ndan geliflti-rilmifltir.12

TAS’›n Türkçe formu 26 sorudan oluflmaktad›r. An-cak cevaplar 5’li Likert skalas› yerine “evet” ya da “ha-y›r” fleklinde de¤erlendirilmifl, dolay›s›yla her soruya 0 veya 1 puan verilmifltir. Böylece sonuçlar 0-26 aras›nda de¤iflmektedir. Kesme noktas› olarak 10 ya da 11 al›nd›-¤›nda %87 do¤rulukla ay›rt edici oldu¤u bulunmufl

an-cak daha saf bir aleksitimik örnekleme elde edilmesi için 11’in kesme noktas› al›nmas› önerilmifltir. TAS’›n Türk-çe formunun geTürk-çerlik ve güvenirlik çal›flmas› SSPS-R, Denver MMPI-AS ve Irvine MMPI-AS’›n Türkçe form-lar›yla karfl›laflt›r›larak Dereboy taraf›ndan 1990 y›l›nda yap›lm›fl, geçerlik ve güvenirlik aç›s›ndan gerekli psiko-metrik özellikleri tafl›d›¤› saptanm›flt›r.13

Bu çal›ﬂmada kesme noktas› olarak 11 al›nm›ﬂt›r. 0-10 = Non aleksitimik, 11-26 = aleksitimik olarak de¤er-lendirildi.

Verilerin istatistiki analizi “SPSS for Windows v. 6.0” program› ile yap›ld› ve“kikare” testi kullan›ld›.

Bulgular

Çal›flma hakk›nda bilgilendirilen 50 hastan›n; yafllar› 15 ile 70 aras›nda olup yafl ortalamas› 49.86 ± 14.23’idi (ortalamakad›n= 48.04, ortalamaerkek= 50.48). Hastalar›n 23’ü (%46) kad›n, 27’si (%54) erkekti.

Çal›ﬂmaya al›nan hastalardan 7’si (%14) bekar, 41’i (%82) evli, 2’si (%4) duldu.

Hastalar›n 24’ü (%48) kentte, 26’s› (%52) k›rsal böl-gede yaﬂ›yorlard›.

Çal›flma kapsam›na al›nan hastalarda kendini de¤er-lendirme ölçeklerini doldurabilecek düzeyde okuma yaz-ma bilme koflulu arand›. Hastalar›n e¤itim durumu: En az 3 y›l okumufl (okuma yazma bilenler) 19 (%38); ilko-kulu bitirenler (en az 5 y›l okumufl) 18 (%36), ortaokul veya lise mezunu olanlar (5-11 y›l okumufl olanlar) 7 (%14), yüksek okul mezunu olan 6 (%12) kifli idi.

Sosyoekonomik durumlar› ele al›nd›¤›nda; 10 kifli (%20) düflük, 38 kifli (%76) orta, 2 kifli (%4) ise yüksek sosyoekonomik düzeyde idi.

Çal›ﬂmaya al›nan hastalar›n 1’inde (%2) daha önce geçirilmiﬂ bir psikiyatrik hastal›k öyküsü mevcut iken, 49’unda (%98) mevcut de¤ildi.

Hastalar›n hiçbirinde alkol ve madde kullan›m öykü-sü yoktu.

Çal›ﬂmaya al›nan hastalar›n operasyon öncesi klinik tan›lar› Tablo 1’de yer almaktad›r.

163

T Taabblloo 11

Ameliyat öncesi klinik tan›lar

Say› Yüzde (%) 4 44 4 22 18 8 100 2 22 2 11 9 4 50 Tan› Plastrone appandisit ‹nguinal herni ‹nsizyonel herni Kolelityazis Karaci€er kist hidati€i Umbilikal herni

(3)

164

Ölçek de€erlendirmesi

Preoperatif dönemde aleksitimik kabul edilen toplam hasta say›s› 33 (%66) olup bunun 16’s› (%48) kad›n, 17’si (%52) de erkek idi. Postoperatif dönemde bu say›-lar s›ras›yla 27 (%54), 15 (%56) ve 12 (%44) idi.

Preoperatif dönemde Toronto aleksitimi ölçe¤i so-nuçlar› 11 ve üzerinde olan 16 kad›n, 17 erkek vard›; postoperatif dönemde de bu say›lar s›ras›yla 15 ve 12 idi. ‹statistiki olarak fark yoktu.

Pre ve postoperatif dönemlerde aleksitimik olarak de-¤erlendirilen kad›n say›s› s›ras›yla 16 ve 15 iken bu say›-lar erkek hastasay›-lar için s›ras›yla 16 ve 11 idi. Bu veriler ile cinsler kendi içlerinde aleksitimi yönünden de¤erlendi-rildiklerinde istatistiki fark saptanmam›ﬂt›r (pkad›n = 0.753, perkek= 0.172).

Tart›ﬂma

Aleksitiminin psikotik mi, yoksa sosyal bir fenomen mi oldu¤u tart›flmal›d›r. Smith, Borers ve ark. sosyal bir fenomen oldu¤unu ileri sürmüfllerdir.14,15 _{Zaten kavram,} bat›l› düflünceye göre oluflturulmufl ve duygular›n sözel ifadesinin sa¤l›kl› ve olgun oldu¤u de¤er yarg›s›na otur-tulmufltur.16 _{Do¤u kültüründe duygular›n sözel ifadesi} daha azd›r.

fiu an için aleksitiminin bir hastal›k olmad›¤›, birincil veya ikincil olabilece¤i, kiflilikle dolayl› bir iliflkisi ola-bilece¤i ve çevresel etkenlerin rolü oldu¤u söylenebilir. Ayn› zamanda aleksitiminin bir “hep veya hiç” fenomeni olmay›p, bir spektrum oluflturdu¤u anlafl›lmaktad›r.17,18

Aleksitiminin hem sa¤l›kl› hem de hasta

popülasyon-lar›nda yayg›n oldu¤u düﬂünülmektedir.19 _Literatürde

sa¤l›kl› popülasyonda aleksitimi görülme s›kl›¤› %520_ile %16.321 _{aras›nda bildirilmifltir. Psikiyatri poliklini¤ine} baflvuran kar›fl›k hasta popülasyonunun %7.64’ünün

aleksitimik oldu¤u saptanm›ﬂt›r.22 _{Sosyodemografik}

özellikler ile aleksitimi aras›ndaki iliflkiler birbirinden farkl› sonuçlar içermektedir. Kimi çal›flmalarda aleksiti-mi ile cinsiyet aras›ndaki iliflki, erkekler lehine yüksek bulunurken14,20,22-24_{baflka çal›flmalarda cinsiyetler} aras›n-da fark bulunamam›flt›r.25,26 _{Ayn› farkl› sonuçlar e¤itim} düzeyi, kültür farkl›l›klar›, sosyoekonomik düzey, yafl, medeni durum gibi sosyodemografik de¤iflkenler için de geçerlidir. Yafl, e¤itim düzeyi ve sosyoekonomik durum ile aleksitimi aras›nda iliflki olmad›¤›n› bildiren araflt›r-malar24,25,27-29_{olmas›na karfl›, ö¤renim düzeyi,}29,30_yan› s›-ra sosyoekonomik düzey14 _{ile aleksitimi aras›nda ters} orant› oldu¤unu belirten araflt›rmalar da vard›r.

1989’da Kanada’da yap›lan bir araflt›rmada, aleksiti-miyle yafl, cins, e¤itim seviyesi, sosyoekonomik statü, kelime becerisi ve genel entellektüel yetiler aras›nda önemli bir korelasyon bulunamam›flt›r.31

Sonuç

Yapt›¤›m›z çal›flmada cinslerin birbirleri ve kendi iç-lerinde yap›lan karfl›laflt›rmalarda istatistiki anlam› olan sonuçlar elde edilmemiflken her iki cinste de hem pre hem de postoperatif dönemlerde aleksitimi görülme s›k-l›¤› normal toplumdakine göre daha yüksek bulunmufl-tur. Bu nedenle bir savunma sistemi olarak düflünülen aleksitiminin cerrahi hastalar›nda dikkatle ele al›nmas› gerekti¤ine inanmaktay›z. Çal›flma grubumuzda yafl, sos-yoekonomik durum ve e¤itim durumlar›n› karfl›laflt›rmak için denek say›m›z yeterli de¤ildi. Daha büyük bir örnek-lem grubu ve kontrollü bir çal›flma ile bulgular›m›z›n test edilip di¤er sosyodemokrafik parametrelerin etkisi arafl-t›r›lmal›d›r.

Kaynaklar

1

1.. ÖÖzzkkaann SS.. Psikiyatrik T›p: Konsültasyon-Liyezon Psikiyatrisi. ‹stanbul, Roche Yay›nlar›, 1993; 23-60.

2

2.. DDeerreebbooyy IIFF.. Aleksitimi: Bir gözden geçirme. Türk Psikiyatri Dergisi

1990; 1(3): 157-65. 3

3.. MMcc DDoouuggaall JJ.. Alexithymia: A psychoanalytic viewpoint. Psychother Psychosom 1982; 38: 81-90.

4

4.. KKrryyssttaall HH.. Integration and Self Healing Affect, Trauma, Alexithymia. New Jersey, The Analitcis Press Inc., 1988.

5

5.. KKrryyssttaall HH.. Alexithymia and Psychotherapy. Am J Psychother1979; 33: 17-31.

6

6.. NNeemmiiaahh JJCC,, FFrreeyybbeerrggeerr HH,, SSiiffnneeooss PPEE.. Alexithymia: A View of Psychosomatic Process. Modern Trends in Psychosomatic Medicine. London, Hill Ow, Butterwords, 1976.

7

7.. SShhiippkkoo SS.. Alexithymia and Somatization. Psychother Psychosom1982; 37: 193-201.

8

8.. CCooooppeerr DDYYEE,, HHoollssttrroomm RRWW.. Relationship between alexithymia and so-matic complaints in normal sample. Psychother Psychosom 1984; 41: 20-1.

9

9.. FFrraayynnaa AA,, RRooddeennhhaauusseerr PP,, TToorreemm MM.. Development of an analog alexi-thymia scale. Psychother Psychosom 1986; 45: 201-6.

1

100.. SSffnneeooss PPEE.. The prevalance of alexithymic charecteristics in psychosoma-tic patients. Psychother Psychosom1973; 22: 255-62.

1

111.. FFrreeyybbeerrggeerr HH.. Supportive psychotherapeutic techniques in primary and secondary alexithymia. Psychother Psychosom1977; 28: 337-42. 1

122.. TTaayylloorr GGJJ,, RRyyaann DD,, BBuuggbbyy RRMM.. Toward the development of a new self-report alexithmia scale. Psychother Psychosom1985; 44: 191-99. 1

133.. DDeerreebbooyy IIFF.. Aleksitimi öz-bildirim ölçeklerinin psikometrik özellikleri üzerine bir çal›ﬂma. Uzmanl›k tezi, Ankara, 1990.

1

144.. SSmmiitthh GGRR.. Alexithymia in medical patients referred to a consultation/ liaison service. Am J Psychiatry 1983; 140: 99-101.

1

155.. BBoorreerrss RR,, GGrroossssee--SScchhuullttzzee EE.. Is alexithymia but a social phenomenon?

Psychother Psychosom1977; 28: 193-8. 1

166.. LLeesssseerr IIMM.. A review of the alexityhmia concept. Psychosom Med1981; 43: 531-43.

1

177.. TTaayylloorr GGJJ.. Alexithymia: concept measurment and implications for treat-ment. Am J Psychiatry1984; 141: 725-32.

1

188.. LLiinnddhhoollmm TT,, LLeehhttiinneenn VV.. Alexithymic features in relation to the dexa-methasone supression test in Finish population sample. Am J Psychiatry

1990; 147: 1216-19. 1

199.. SSiiffnneeooss PPEE.. Alexithymia and its relationship to hemispheric specializa-tion, affect and creativity. Psychiatry Clin N Am1988; 11: 287-92.

(4)

2

200.. BBllaanncchhaarrdd EEBB,, AArreennaa JJGG,, PPaallllmmeeyyeerr TTPP.. Psychometric properties of a scale to measure alexithymia. Psychother Psychosom 1981; 35: 64-71. 2

211.. BBaaggbbyy RRMM,, PPaarrkkeerr JJDDAA,, TTaayylloorr GGJJ.. The twenty- item Toronto alexi-thymia-I. Item selection and cross-validation of factor structure.

J Psychosom Res1994; 38: 23-32. 2

222.. FFeeiigguuiinnee RRJJ,, JJoonneess NNFF,, KKaasssseell PPAA.. Distribution of alexiythmic charac-teristics within an adult outpatient population. Psychother Psychosom

1988; 50: 61-7. 2

233.. KKeellttiikkaannggeess--JJaarrvviinneenn LL.. Concept of alexithymia II. The consistency of alexithymia.Psychother Psychosom1987; 47: 113-20.

2

244.. TTaayylloorr GGJJ,, RRyyaann DD,, BBaaggbbyy RRMM.. Toward the development of a new self-report alexithymia scale. Psychother Psychosom1985; 44: 191-9. 2

255.. MMaarrttiinn JJBB,, PPiihhll RROO.. Influence of alexithymic characteristic on physiolo-gical and subjective stress responses in normal individuals. Psychother Psychosom1986; 45: 66-77.

2

266.. LLooiisseellllee CCGG,, DDaawwssoonn CC.. Toronto alexithymia scale: Relationship with measures of patient self-disclosure and private self consciousness.

Psychother Psychosom 1988; 50: 109-16. 2

277.. PPaauullsseenn JJEE.. State of art of alexithymia measurement. Psychother Psychosom 1985; 44: 57-64.

2

288.. BBaaggbbyy RRMM,, TTaayylloorr GGJJ,, RRyyaann DDPP.. The measurement of alexithymia: psychometric properties of Schalling- Sifneos personality scale.Compr Psychiatr 1986; 27: 287-94.

2

299.. RRooddeennhhaauusseerr PP,, KKhhaammiiss HHTT,, FFaarryynnaa AA.. Alexithymia and handedness-a pilot study. Psychother Psychosom1986; 45: 169-73.

3

300.. FFaarryynnaa AA,, RRooddeennhhaauusseerr PP,, TToorreemm MM.. Development of an analog ale-xithymia scale. Testing in nonpatient population. Psychother Psychosom

1986; 45: 201-6. 3

311.. JJaammeess DDAAPP,, GGrraaeemmee JJTT,, MMiicchhaaeell BB.. The alexithymia construct: Relationship with sociodemographic variables and intelligence. Compr Psychiatr1989; 30: 434-41.

Gelifl tarihi: 01. 06. 1998 Kabul tarihi: 15. 08. 1998 ‹‹lleettiiflfliimm aaddrreessii::

Uzm. Dr. Tuncay Müge Alvur Filiz Yahya Kaptan Sitesi Uluç›nar Mahallesi C- 19 Blok No: 14

‹zmit KOCAEL‹ Tel: (0262) 321 18 03 (‹ﬂ)

(0262) 311 54 25 (Ev)