T T -
WS H S
Yıldönümü münasebetile
2___________________________
1
t
..— ve
Trakyaia
Meydana
Çıkarılan
Giizel eserleri
Bu gün y ıld ö n ü m ü k u tlu la n m a k ta o la n d â h i T ü rk m im a rı S in an ın m e y d a n a ge - tird iğ i e se rle rin (T e z k e re tü lb ü n y a n d a ) vazıh o la n la rd a n ib a re t olm adığını v e Si n a n eseri o lu p d a (T e z k e re tü lb ü n y a n a ) g irm em iş d a h a b ir çok eserlerin m e v cu d b u lu n d u ğ u n u z a n v e tah m in e tm e k te n zi y a d e b ir h a k ik a t o la ra k k a b u l etm em iz lâzım d ır.Y a b a n c ı e lle rd e k a la n sayısız m im arî eserlerim iz a ra sın d a d eğ il d e, T ra k y a v e A n a d o lu m u z u n m u h telif şeh ir v e k a sa - b a la rın d a k i m e v cu d m im a rî ese rle r ü z e rin d e y a p acağ ım ız in ce le m e le r hiç şü p h e e tm iy o ru m ki bizi T e z k e re tü lb ü n y a n a g irm em iş fa k a t S in an d e v rin e aid v e Si n a n ek o lü n ü n k a ra k te rin i y a şa y a n izler y e eserlerle k arşılaştırm ış o la c a k tır.
M im arî tarihim izi a y d ın la ştıra c a k o lan b ö y le b ir a ra ştırm a n ın şim d iy e k a d a r y a p ılm am ış olm ası b ir n o k sa n lık d ı. B u n u n l a b e ra b e r b ö y le b ir teşeb b ü se İsta n b u llun im ar p lâ n ın ın ta tb ik i vesilesile
girişil-Sinanın eserlerinden Malkarada Tam-
şıvar fatihi Taşoğııllarmdan Gazi
İbrahim Bey camisi
m iş b u lu n u ld u ğ u n u g ö rm e k v e b u çok eh em m iy etli ihtisas işinin b aşarılm asın ı M aarif V e k â le ti ta ra fın d a n d eğ e rli m i - m a r a rk a d a şım S e d a d Ç etin taşm b a ş k a n lığı a ltın d k i A b id e le ri K o ru m a kurum u- nun İstan b u l b ü ro su n u n bilgili ellerine v erm ek bizi çok sevindirm iştir.
E n kıym etli ta rih î ve m im a rî eserleri m iz y alnız Istan b u la m ü n h asır k alsay d ı, M aarif V ek âletin in bu ço k y e rin d e olan te şe b b ü sü n d en d o la y ı d u y d u ğ u m u z se - vinçle ik tifa e d e rd ik . F a k a t b u gün T r a k ya b a ş ta n b a ş a T ü rk m im arisin in v e Si - n a n e k o lü n ü n şah eserlerin in to p lu o la - ra k b u lu n d u ğ u b ir ü lk ed ir. S o n ra A n a - d o lu m u z gen e b a ş ta n b a ş a T ü rk m im a ri sinin yüce v arlığ ile y e r y e r b ezen m iştir.
M im arî tarihim iz, m e d e n iy e t tarih im i zin b ir cü zü d ü r. V e h e r m im a rî eser, m e d e n iy e t tarih im iz için en canlı b ir m evzu y e b ir v esik a d em e k tir. Bu cihetle m im a ri eserlerim izin tetk ik , tesp it ve tasnifini m illî ve m e d e n î tarihim izin ay d ın lan m ası b a k ım ın d a n lüzum lu b r iş ve v azife o la ra k k ab u l etm em iz lâzım dır.
B u gün M aarif V e k â le ti A n tik ite le r v e A b id e le ri k o ru m a k u ru m u y aln ız B ursa, E d irn e v e Ista n b u ld a k i a b id elerim izin en m ü h im lerin in rö lev elerin i h azırlam ıştır. B u v ilây et m e rk e z le rin d e b u lu n a n v e p lâ n itib arile u fa k o la n la rla , ikinci d e - rece m ü h im o la n la rın ın rö le v elerin in y a p ılm asın a z a m a n m ü said o lm a d ığ ın d a n im k ân b u lu n a m a m ış v e b u y ü z d e n T r a k y a v e A n a d o lu m u z u n b ir çok şe h irle rin d e k i eserlerim izin d ev irle ri ve m im arî k a ra k te rle ri İlm î v e m ü sp e t b ir şek ild e tasn if ed ilem em iş b u lu n m a k ta d ır. B un - la n b ir k a ç m isalle g ö ste re b ilirim :
G eçen sene T ra k y a U m u m î M üfettişi G e n e ra l K âzım D irik M a lk a ra y a g eld i - ğ in d e o ra d a , k a sa b a n ın giriş n o k ta sın d a göze b ir p ırla n ta gibi ç a rp a n m im a rî b ir
Güzel San’atlar Akademisi Yüksek
mimarî
talebesinden
heykeltraş
Mustafa Kemal Elâgözün yaptığı
Mimar Sinan büstü
eserim izin m ev c u d iy e tin i g ö rm ü ş v e b u eserin T a m şıv a r fa tih le rin d e n b irin e a id o ld u ğ u n u ta h k ik etm iş, ta rih in b ir h a tı - rası o la n b u güzel eseri y ık ılm a k ta n k u r ta rm a k için b ir ta ra fta n V a k ıfla r U m u m M ü d ü rlü ğ ü n e ta m irin e v e k eşiflerin in y a p tırılm a sın a d e lâ le tte b u lu n u rk e n d iğ e r ta ra fta n b e n i telle E d irn e d e n M a lk a ra y a ç a ğ ıra ra k b u eserle M a lk a ra d a m e v cu d d iğ e r ta rih î eserler ü z e rin d e te tk ik a t y a p m a m ı em retm işti.
T a rih e v e sa n ’a t eserlerin e karşı çok k a d irşin a s o la n g en e ra lim in b u k ıy m etli d ire k tifle ri ü z e rin d e çalışırk en M a lk a ra - d a k i zengin m im a rî ese rle r a ra s ın d a Si n a n d e v rin e aid b ir cam i, b ir k a ç çeşm e v e su y o lla rın a rasla d ım . V e b u n la rın p lân ların ı, fo to ğ ra fla rın ı v e k ita b e le rin i a lm a k b a h tiy a rlığ ın a k a v u şm u ş b u lu n - du m . E ski a d ı (M a g a lo H o ra - B üyük K ö y ) o la n M a lk a ra G azi S ü le y m a n P a şa n ın G e lib o lu y u z a p tın d a n so n ra H a c ı llb ey i k u m a n d a s ın d a se v k e ttiğ i b ir o rd u ta ra - fm d a n alınm ıştır. İlk eser o la ra k d a Bi rinci M u rad b u ra d a k a rd e şi G azi S üley m a n P a ş a a d ın a eski b ir B izans kilisesini cam ie ta h v il etm iş, s o n ra d a n b u cam i y ı kılm ış v e H . 13 0 b d a ü zeri a h şa b çatılı o la ra k y e n id e n y a p ılm ıştır.
M a lk a ra d a g en e ilk d e v irle re a id G azi M a h m u d B ey cam ii, h a m a m ı, m ed resesi ve im a re ti d e y a k ın v a k te k a d a r m e v - cu d d u . B u n la rd a n cam i, m e d re se , im a re t ta m a m e n yıkılm ış, h a m a m ın ise y aln ız enkazı kalm ıştır.
G e n e ilk d e v ir e s e rle rin d e n M o ra fa tihi G azi T u rh a n B ey e a id cam i v e m e d rese d e son se n eler içerisin d e y ık tırılm ış tır. B u gün M a lk a ra d a m e v c u d v e iyi m u h a fa z a edilm iş o la n ta rih î ese rle r P a- şay iğ ito ğ u lla rın d a n G azi T u rh a n B ey o ğ lu M o ra Y en işeh ri fatih i G a z i Ö m e r B e y e aid cam i ile b u cam i y a n ın d a k i tü rb e si v e T a m şıv a r fa tih le rin d e n v e T aşo ğ u l- la rın d a n İb ra h im B ey cam ii v e sayısı se kizi g eçen çeşm elerle su y o llarıd ır.
T a m ş v a r fatih in e a id cam iin h a n g i t a rih te y a p ıld ığ ın a v e k im e a id o ld u ğ u n a d a ir c a m id e b ir k ita b e y e raslan m am ıştır. A n c a k m im a rî k a ra k te ri itib a rile S inan üslûbunu a n d ıra n v e cam iin T a m şv a rın fe th in d e n so n ra y ap ılm ış olm ası itib arile d e k a n u n î S ü le y m a n d e v rin d e y a p ıld ığ ı an laşılan b u eserin S in an ın o ld u ğ u n u k a b u ld e te re d d ü d etm eyiz. S in an ın b aşm i- m a rlığ a g irdiği (9 4 5 H .) ta rih in d e n ö l dü ğ ü ( 9 9 6 H .) ta rih in e k a d a r o la n z a m a n içerisin d ek i h e r m im a rî eseri S in an ın o la ra k k a b u l etm em iz, b ize b u eserin b iz z a t S in an ta ra fın d a n y a p ılm ış o ld u ğ u zan- nını verm iş o lam az. S in an b a şm im a r o l m ası itib a rile k e n d i d e v rin d e k i h e r m im a rî eser, on u n çizdiği k a id e le rd e n v e m i m a rî e sa sla rd a n h a ric e çık a m a z d ı. B u ci h e tle m e v cu d esaslar ve e le m a n la r d a h i lin d e y a p ıla n bu eserler, b a şm im a rın eseri d e m e k tir. T a m ş v a r F a tih i cam iin e b u n d a n 3 0 -3 5 sen e e v v elin e k a d a r T a m ş v a rd a k i m ü tev e llile ri ta ra fın d a n p a ra g ö n d e ril m e k te v e b u su retle cam iin b a k ım ın a itina e d ilm e k te imiş.
M a lk a ra d a h a le n m e v c u d v e S inan d e v rin e aid çeşm e le rd en B aşçeşm e d en
i-len v e 9 5 4 te V e z ir A h m e d P a ş a ta ra fın d a n y a p ıla n çeşm en in T a m ş v a r fatihi K a ra A h m e d P a ş a y a aid olm ası v e v a k fiy e si b u lu n a m ıy a n cam iin d e g en e V e z ir A h m e d P a ş a ile b ir m ü n a se b e ti bulu n m ası şayanı te tk ik tir.
Bu çeşm en in suyu k a s a b a y a üç k iló m e t ro u z a k ta b u lu n a n v e B aşçeşm e b aşı d e n i len m a h a ld e n g en e S inan eseri o la n geniş m e c ra la r v a sıtasile g e lm e k te d ir.
Biri 9 7 9 v e d iğ eri 9 7 6 y ılın d a y a p ıl m ış o la n (H ü s re v K e th ü d a ) çeşm eleri de S in an ın M a lk aray ı süsliyen güzel ese rle rin d e n d ir.
(H ü s re v K e th ü d a n ın ) g en e S in an eseri İp s a la d a b ir k â rv a n sa ra y ı v a rd ır.
M a lk a ra d a k i S inan e se rle rin d e n b aşk a, E d irn e ve. y ü resi Eski E serleri S e v e n le r K u ru m u n u n d ö r t yıl içerisin d e T ra k y a d a y a p tırd ığ ı ta rih î a ra ş tırm a la rd a , S in a n ın : I — H a s k ö y d e T a y b e y cam ii v e k ita besi, 9 8 8 H .
2 — K a rıştıra n d a R ü ste m p a şa k â rv a n - sa ra y ı k itab esi, 9 5 3 H .
3 — K a rıştıra n d a su y o lları, su k e m e r leri, çeşm eler, 9 5 2 H .
4 — K a rış tıra n d a cam i 9 5 2 H .
5 — H a v s a d a S o kullu V e z ir k â rv a n - sa ra y ı 9 8 4 H .
G ib i eserleri m e y d a n a çık arılm ış; b u n la rd a n k ita b e le r E d irn e d e Eski E serler m üzesine k aldırılm ış, cam i, su y olları, çeşm eler v e k â rv a n s a ra y b a k iy y esi o la n k e m e rle r T ra k y a U m u m î M ü fettişi G e n e ral K âzım D iriğin d e lâ le tile N afıa V e k â le ti v e V a k ıfla r U m u m m ü d ü rlü ğ ü ta ra fın d a n ta m ir ve ihya edilm iştir.
Mimar
Mazhar Altan
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
