Özel hayata dair

Marmnra iletisim

o?"*'HitiCA

DAIR r,,

'i,

i,'

fuq

Gor

Er;;;-;;;;

-

_*

_u.

_,,r.;*

*fJ'

insan Haklarr Evrensel

BeYanna-mesi'nin

12.

Maddesi

q6Yle der:

"Kimsenin

6zel Yaqamrna, ailesine, konutuna ya da haberleqmesine

key-fi

olarak karrgrlamaz. Herkesin bu gibi kanqma ve saldrnlara karqr yasa

iarafindan korunmaya hakkr vardlr" (1).

,

T.C.

Anayasasr'nrn

20'

Maddesi ise gdyle der: "Herkes 6zel hayatma

,

ve aite hayatrna saygl gosterilmesini isteme ha-kkrna

sahiptir'

Ozel haya-trn ve aile hayaunrn

gizlililine

doku-,

nulamaz.

Adli

sorugturma ve

kovuE-,,

tuffnanln

gerektirdili

istisnalar

sak-,

hdrr"(2).

:,t'

_{}ze]likle tiim}

_{uluslarr kapsayan}

,,, bu bildirgede ve anayaslmlz drgrnda

,,

gegitli

uluslararasr

antlaqmalarda

.,., _kendine ver bulan ve tanrmlanmasl ,,,

belki

de-en gtig insan haklarrndan

i:

mahremiyet konusunda, hentiz

iize-:,,, _{rinde anlagmaya vanlmrE}

_bir

tantm

,,,, mevcut

defildir.

Farkh bakrq agtlanna gdre farkh

mahremiyet

tantmlartna

ulaqmak

:,:,:

mtimki.indtir.

En

temel

anlamda

ilii

mahremiyet,

kiEilerin

yalnrz kalma

',',,

hakk

olarak ifade edilebilir. l,:,:

.:i:.:

Daha cizel anlamda ise,

"mahre-,

miyet,

kisinin kendi

Ya$amlnln

kontrollinli bir

baqka insanrn eline

',".:.:,. _{vermemenin cinemli oldu[unu} kabul

,,,

eder"(3)'

";'.",,

_Bu

_{ve benzeri}

farkh

mahremiyet

',

ynklagtmlan olsa da gi.iniimiiztin ile-iiqim gagtnaa i.izerinde udaqrya van-,,,,,,,. labilecek

bir

mahremiyet

ihlali

kav-i:i:i::: ramr vardtr.

Ozelikle

geligen

ileti-...,.t:.t qim

teknolojileriyle

artan

mahremi-:..

yet ihlalini"qu

qltitde

tanrmlamak

'armara iletisim

Mahremiyet ihlali, gizli kaimasr gereken. _{bilgilerin izinsizce kangt'rl_}

masr,

kigiyi

toprum igerisinde

zrr

drirumda

r,,.fiabite..il'ilirgrr".in

_aqrla

vurulmasr, kiginin _{toprum ve kanunrar cinijnde}

v*iis

""r"irrmasrna

yor

aqab i lecek qeki lde

_do!ru b il gi rerin. vi."lt s aktai, rm

ai,-;J i

ri

iy"i"

_idor,

m _{anevi anlamda zu ar}

i

_{ulrara--bilecet}

t

iqfi

_d"

f*kii

_ui.

_r.iirri"

_kimriline

biirtinme gabalandrr.

Kigiye ait tig tip mahremiyet _{alanr vardrr: (4)}

- Bedensel ya da fiziksel mahremivet

- _{Zihinsel ya da iqisel mahremivci}

-

Bilgi

mahremiyeti.

-

.Ylngi.E-"Eidi olursa olsun

insanla'n

beslenme ve bannma kadar do_

lal

bir hakkr olan mahremiyet hakk,, out u

6"..

;ri;iliEi'tir"r"

_{anaya_} sa _{tarafindan kabul edilen ve devlet}

_{gii""""=ri"o"-J""ii?r,on,,.}

Teori_ de bu cizel alana sadece ve sadece frusar

_{giiu"nlik u;}

_l;;"

_yara'

_s6z konusu

_{.ldu!unda €irili}

_{rken, prati kte ayaf tu}

_ourrun,

n'ry,;"

z.rragtr!r

bu rekahet orramrnda ayakr.a karab'mek

idd

il;;;;;'",;

_{gozetilme_}

dili

zamanlarda da keirdinde

trat

gtiien

bililk;-/fi;

_{ise dc;rdtincti}

kuwet

medyadrr.

Bu.konuya _{agrkrrk getirmek amacryla. Ttirkiye'de}

ve diinyada gegitli yayrn kuruluglan ydnetmeliklerle

_{ilgilileri uy*,i^troo;;.}

--''

^

ornefin,

dtinyamn rinde gelen.ylyrn kururuqla.ndan

BBC (British

Broadcast company).

_{yayrnlnrn krrivuzu}

_{adrikaynaginou,}

_delerrer. standartlar ve orensiprer"bagrr _{[r_} ar undaki _{ozer hayai}

n'ioolr,yr"ly.y;

kural larrm

.gnaya.kglrarat,

ancit

kamuoyrnun generin

i

irgilendiren ve-ya _9l*.cidd.i sug

delili

tegkil ermesi

_durumla'noi

_iii"

_d.rriji"de

_{6zel ha_} van ilgilendiren alanlara girilebilecefini

_{belirtmid;air.}

_(tl.'

1ti$ir9

Gazereciler

cemiyeti

ise,

Ttirkiye

_{Gazetecileri Hak ve So_}

rum I ul uk B ildi rgesi'ndeki

_iizil

hayar

baghfiyla

_$"/;

Gil;kted

ir:

Asrt oran Kamu yarandrr.

_Alg*l$lgrda

_{berirriren durumrarra}

_arikah

pozis_

yonlarda dzel hayarrn

gizlilifinin

ihlalinden _{so, eoiieuirir: roj'}

-

_Piiv*

_{bir sug yahut yorsuzruk iistiine ara$hrrna ve vavrn}

- l.plumu

_{k6tii etkileyici hir rur.umla}

_ilgili

_ara5trrmo

_u.

_vou,n

- Toplumun-gi.ivenlifinin _{veya saghgurin korunmasr}

-

J -J

-

_Ilgili

_{kiginin scizleri yahut eyremleri'trattrn yamlmasrnrn, yanrltrlma_}

smm veya yanh$ yapmastrun engellenmesi.

-_

\TQf

(Radyo

Televizyon Ust

Kurulu),

Radyo

ve

yaym

Esas ve

usulleri

Hakkrnda Ycinetmelilin

ikinci

_{bciliimtinde yeralan 3. maddenin} (c) bendinde, yayrnlar.rn kigi liaklarrnr engelleyici unsurtar

iogryu*uyo-calrm

belirtmektedir. ugtincti bdltimtin alirnda yeralan 15. mao'dede Ise,

Marmnrailetisim

-sizli kamera, giz)imikrofon veya benzeri yiintemlerle yaprian Eekimlerin

ie

tespit

edi6

ses kayrtlannrn

ilgililerin

izni olmadan

yayrnlanamayaca-lrnr

htikme

ballamrgtr

(7).

Her ne kadar hi.iktimlerle yayrncrhktaki kurallar belirlenmig olsa da, bu kurallann ihlal edildigi durumlarda olmuyor

defildir-

Ustelik

kanun-l.lu

ko*nan

bir

alana k-anuna aykrn yollarla girilerek, hem meslek

ah-iaf.inu ters dti$en

bir

uygulamaya

gidilirken,

aynl zamanda da

bir

suqu da btnyesinde banndrrmaktadtr'

Aynca dinleme aygrtlarrnrn dtizensiz kullantlmasr nedeniyle mahre-miyei konusu ttim dtinyada

oldulu

gibi iilkemizde de protlemler

dgggr-*ituOr..

Ozellikle iletiSim tekniilojilerinin artan kapasitelerinebafih

ola-*t

Oututn daha da karmagrk bir hal arz etmektedir. Son zamanlarda

adr-nr

utttt

to duyuran, teknolojinin bi.ittin nimetlerinden yararlanan

Echo-ion adr verilen dinleme sist"emi buna

bir

ijmektir. Bu

sistemin

yqtn{.a

iil,rr."o"gumuzda

bize kabus gibi gciriine! Gg!]fge

orwell'in

1984 adlt

iit*"ru"Oiti

Big Brother

(Biiyfik Birader)-kimlifi,

tabiri caizse solda

st-lii tof.*t"drr.irpkr

romandaki "

Btiyiik

B iraderin

Gijzii

Sende"

ibare-,igiiiii.tt"lon

sisiemi ile

Biiytik

Biraderin Kulaklan

Bizleri

Dinlemek-tedir.

Btiyiik

kulak olarak

ranmqyabilecelimiz

Echolon adh sistem

kayna-[rnr

iBD

(Amerika Birlegik Devletleri)'nin en

biiytik

haberalma

iirgtitii

iiSn

f N"tibnal Securi ty Agency- U I usal Giivenl

ik

Aj an.sr ) ol uqtu.rm akta-dri. Giirevl dtinya tizerindeiri

nih

iletigimi dinleyerek.htiki'imeti.bilqilel-dirmek olan bu kurulug,

Sofuk

SavaE zamanrnda

rakibi

So-vyetler

Birli-pinln

"*inliklerini

izlemekieydi. Ancak zamanla kuruluq

ilgi

alanmt ge-fiiqteteret, kendi vatandaglan dahil olmak iizere ti.im dilnyayr

kapsaya-cat

bir

biiytikliile

ulagmrgtrr (8).

Her tilkede bir istihbarat teqkilatr mevcuttur ve olma.st da gerekmekte-dit.

B;

t"Etifutfur belirli kesimleri stirekli _.veya belirli

aralklarla

takip al-.

itnOo tutniut

tadrlar.

Ancak ulusal gtivenlik adrna dinleme yaPan bu yeni

ilii"*i"

kapsamma her

ttirlti

iletigim girmektedir. Diger istihbarat teqki-iatlannrn

giltg*a

sistemini olta

bahklrhlrna

benzetecek olursak, yeni

;iil

iEiri trol batrkErhlr yapryor benzetmesini yapmak yanhg olmaya-caktrr.

Bu kadar kapsamh bir istihbarat

sisteminil

ggttle"."gi maliyetler

qiip-heiiz

dzolmayicaktrr. Ancak dnemli olan ytiksek bedeller cjdenerek ku-rulan bu sistemden beklenenin ne oldu[udur. Qok kaba hatlanyla, siste-me ortak olan iilkelere kargr geliEebilecek tehditlerden daha baglamadan naterclar olarak, bu tehditl"ere kargr yeni stratejiler belirlemek, bu siste-min temel amacl olarak gtisterilebilir.

Marmnrailetisim

yeniliklerden birisi de ihternet'tir. Her nim.erin bir maliyeti

oldulu

g6rii_

:$:,1_I?11,q_rkf$

inrerner'in de bir m.aliyeti oldugu-iu

v"

oruJug?n,Oa

soyreyebrhnz. tnrernet beraberinde _{ktireselIegmefi de}

_{getirdillnorn,}

herpeyin ki.iresel anlamda birbirine yaklagmasryl a (i giset "uit

_{gil.fi rniro"}

aruk

diler

insanlara. daha yakrn

_trii

bagki deyig.fe

"iufrilrij,"t

tonusu

Internet orrammda biraz daha kcirti durumdadri.

'fu.E,n

_;Ai

_{tamerata_} nn krrllanrm

₁

adrnrza bel ge _{diizenlenerek sizin adrmz8un ?ugrtrrrn}

^r,

.i

ze

gelen yaz'J..arn

_bir

_{bagkasr tarafindan}

_{okunmasr,lit"l-ir9,}

_y^iiiiiu

m.uh.atap _olmanrz

_gibi

_{mahremiyeti tehdit eden}

_dahap"t

_g.kiigura-a

sriz konusudur.

Sansiir konusunda da elektronik ortam

biiytik

bir serbesti sunmakta_ drr. Elektronik ortam,i.ir"r.'nqgl yayrn-lanan _uitglter

h"k"6;

_ilgi

_ataruna

girmekle beraber, farkh

teknitteite'uitgit"qn

..i9

t"stii"t *oigl

_uiiti-nce

iir:ji{T.yayrnlanmasr

da

mtimktindtr.

nu

orirufido

_{oruvin sug regkil}

ettili

bir tilkenin vatandagr aynr.olayr sug legkil

"t

n"y"n

uir-basLi urie_

deki bilgisayar tizerinde.n gergekregrirdilinde _{o tilke'nin yasara"}

_g"..gi

bir cezay a g arptrnlmamattaOr.

,ornefin

,gg.u}

pornografisi konusunda, her tilkede pornografiden anlagrlan farkh _{olmakla beraber, her iilkede gocuk kabul}

_JJil-""yuq;;

farkhdrr. Bu nedenle zor almakla beraber kotitti

ui.

_{gdiiirr.uut*ok ud*u}

tilkelerin ortak kurallar etrafinda birlegerek sug ve

""itiiu"g*r,k

g"iiro

rek aym suga aynr ceza prensibinde antagmatan

_{g"r"ro".[triir.}

_(9)" . Hayatrmrza getirmiE

oldulu

kolayhklardan dolayr, belki de en kolay adapte _{gl9qgy.r gr} geylerden

_birisi

_{tetn or ojidi}

_r

_{Nimetreri nden}

fayoaian'-masrnr

bildiEimiz

_{\o9-ur getirmig oldufu"olumsuzluklara da}

_hizrrlfth

olarak, bu olumsuzluklara gdztimler bu-lmamrz gerekmektedir.

_Akrl

_{al_}

:?:

b::,yyl1

lf":l:ygl.t

Ftlgji

Mars hau Mcl.uiran'rn,

oriinii

ermis o I_

I ug^1 KY?reJ.

f

O.f ti (G lobal. V i llage) bilgisayar

allan

_{vas rrasryla sonun}

-oa gergeK.te$urml$ _{bulunmaktadrr. Evet diinya artrk evrensel}

bir koydtir ama ne adrna?

Yitirilen

_{mahremiyetler adrna.}

_Belki

_{de uzun zamandan}

beri m atuemlretl

gql

ize. gegitli sebeprerre bizden rraueriii giri

l-"krctJi.

1n.$

5u anda geldigimiz noktada d-aha tinceleri belli bazicigilerin

.iin-de olan bu gtig

_$ipdi

_{toplum geneline yayrrmrg bulunmaktacrri ve} yayrrr-mr giderek artrnaktadr

Gelecekten sciz etmek falcrhk olarak adlandrnlabilir ancak, yeni diin_

ya

lideri

teknolojinin rjnlenemez yiikseligini _{devam ettireceEinden bah_} setmek sanlnm sadece

yakln gelece[i

gdrmekten

ileri

gitireyecektir.

Tekn olojinin

.o ltim 1iz9 han gi yeni oyuncaklan grkartacalr "bilinmez am a,

!o

Td-alg.haliyle bile

bideri

bunaltan teknoloji ile bizleiln, baskrsrm

da-h1.fa{a

hjgse.ttrrecgli bizden sonraki nesillerin yarunda kendimizi qansh

addedecefimj,z gtiph.esiz _{bir.gergekrit. Oylq}

_ki

_baki

_{de gelecekte}

_stlrnat

Marmarailetisim

DiPNOTLAR

l.

http://www.ihd.org.trlgenel/beyanname'html (Tiirkiye

insan Haktan Dernefi'nln Resmi internet Sayfast)

2.

http://www.TBMM.-So".11lq3velop/owa/

.

+

anayasa.maddeler?p3=20(TBMM'ninResmilnternet

Sayfasr)

3.

gelsey Andew, "Mahremiyet,-Aleniy-et, Siyaset',

_Yedya

ve

Ga-zet'ecilikteEtikSOrunlar,der.A.BelseyveR'Chodwick'

g"u. Nu.quy

Ttirkoflu, Ayrrn[

Yaytnlan,

istanbul'

1998' s.107

4.

Belsey,

a.g.e.,

s.110

5.

http:ilww?.bbc.co.uk/info/editorial/prodgl/

-

-

cl-apter4.shtml#public

(BBC

yayrn

Kurumunun Resmi

internet Sayfasr)

6.

Tii;kit;

_-

Gdzetecileri

Hak ve

Sorumluluk

Bildirg^esi,

1.tirli'"

Gazeteciler Cemiyeti Yayrnlan:54, istanbul, 1998,

s.27.

7.

http://www.rtuk.org.trlyonetg'htm

(Radyo

Televizyon

0st

Kurulunun Resmi internet Sayfast)

8.

Alsan, Selguk., "Diinya Qapmda

Eliktronik

Casusluk Echolon",

giti-

ve Teknik

Dirfrsi,

Eyliil

2000, Sayr-394'.s'24'

g.

Tecimen, Cem.,

"intemetti

Sug ve

Kullantq Haklan,

Internette

- -

5riirtak"

,

httpz

I

Iwww.,"alnet'com'tr/sektorunnabzi/

selito ru n n ab zi. as p ? I D

_=21&

p a ge n o= 1 & f m ₌ ar am a

tZO^"tTtirkiye

Resini intemet Sitesi, Sekrtjriin Nabzr Kbge-si)