Korunganın (Onobrychis sativa Lam.) arıcılıktaki önemi

(1)

r:a _.1|rf',}

Giriş

Ükemizde yaklaşık

l8

milyon lrektar alanda bitki yetiştiriciliği yapılırken,

5 milyoıı

hektar alanda

nadas uygulanmaktadır.

Ekilen

alanın 1.340 bin

hektarında yem bitkileri ekimi yapılmakta olup,

bunun

ançak

140 bin

hektarında korunga

yetiştiriciliği uygulannıaktadır (Aıroniırr, 2002).

Elazığ ilinde ise bu miktarlar sırasıyla 6.5l4 ve 241

hektar şeklindedir.

Elazığ ilinde

işleıneli tarııı"ı

KORUI\GA,i\ilY

(O

ııobı,yclıis

_sqtivtı

Lcıııı.)

AruCILIKTAIfl

oi\EMI

AdiI

Bal<oğluı, i\'IeIııııet

Ali

I(utluı

Korunga, loprak veriııliliğini arlırnıo, iü,i bir bal özı|i olına gibi öneıııli özelliklere salıip olan değerli bir yeıı bilkisidir

at (ı, Sl: .§il ö; §ll b: re, iis (tı öı-Ks tO; ba taı

i9

ça biı l]-t i o}ı

yapılan l55.233 hektar alaııdan her yıl yaklaşık 42

bin hektar alan nadasa bırakılmaktadır. Ülkemizde toplaıı 4,1l5 bin, Elazığ ilinde yaklaşık

6l

bin arı

kovanı bulunmaktadır (Bakoğlu, 2004),

Koıunga, hayvanlara kaba yeın sağlaınasının yanı

sıra toprak ıslahında, ekinr nöbçtinde ıııiinavebe

bitkisi

olarak

ve

bal

özi

bitkisi

olarak

da kullaırılnıaktadır

(Açıkgöz, l995). Ergin

bal

çc, uz, yQ he: eel; Bu

alı

ye] ktı;

çif

tFırat _{Üniversiıesi Bingöl Meslek}_Yüksek_{Okulu, Tarla}_Biıkileri_Prograını,_BİNGOL

2Ftrat Üniversitesi Bingöl Meslek Yıiksek Okulu, Arıcılık Progranıı, BİNGOL

]\4

Bu ait

(2)

42 zde art ,anl ebe da bal

arı larının tenıel enerji kaynakları karbonhidratlard ır.

Arılar

ihtiyaçları

olan

karbonlıidratIarı, baI özü

(nektar) ve bitki üzerinde yaşayan bazı böceklerin salgıladığı

tatlı

gıda (salgı

balı)

kaynaklarından sağlarlar (Saylak, 2004). _{Konınga çok}

iyi

bir bal

özü

bitkisidir. Korunga

bol

miktarda nektar salgılaması, bal özünün sakkaroz, glukoz ve fruktoz bakımından _{zengin olması, çiçeklerinin}göz alıcı

renkte ve _{btiyük olması, çiçek}salkımlarının bitkinin üst bölgesinde bulunması ve çiçeklerinde fırlama (tripping)

olayının

olmanıası

arıcılık

açısından önemlidir (Serin ve Tan, l996).

Dubbs (l968) Montana'da eski korunga varyetesiyle yapt,ğ, çalışmada korunga tarlalarına bırakılan

kovanların

ağırlıklarını

_{belirlemeye çalışınıştır.}

Korunga'nın çiçeklenme başlangıcı

ile

taın

çiçeklenme arasİnda o/o67,2 oranında kovan ağırlık artışı olduğunu ve bu artıştn baldan kaynaklandığını ifade etmiştir.

Korunga

diğer birçok

baklagiller

gibi

dış tozlaşmaya gereksinim duyan bir bitkidir. Tozlaşma bal arısı (Apis nıellifera L.) ye bazı yaban arıları tarafından gerçekleştirilmektedir (Bogoyavlensky, L979). Erzurum'da korunga bitkisinde yapılan çalışmada (Özbek, 19'79), arı ziyareti engellenmiş bitkide bir salkımdaki çiçek sayısı ortalama 42,83,

meyve sayısı 1,13 ve meyve bağlama oranı o/o2,|4

olarak tespit edilmiştir. Birim alandaki arı sayısı ile çevredeki kovan sayısı ve kovanların korungalığa

uzaklığı arasında yakın

bir ilişki

bulunmaktadır.

Arılığa

yakın

bir

korunga tarlasında

bal

ansı yoğunluğundan dolayı yiirümenin güçleştiği, hemen

hemen her salkımda bir bal arısrntn olduğu ifade

edilmektedir (Özbek, l 996).

Bu çalışmada amaç; yörede nadasa bırakılan tarım

alanlarını ve marjinal alanları hem hayvancılık kaba

yem temİni açısından değerlendirmek, hem de yöre

arıcılığının gelişmesi

ve

arıcılık

açısından korunganın ne denli önemli bir bitki olduğunu yöre

çiftçisine sunmaktır.

Materyal

ve

Metot

Bu _çaIışrna_{Fırat Üniversitesi Çiftlik Müdürlüğü'ne} ait korunga tarlasında 2004 yılında yapılmıştır. Ot

için 30 cın aralıklarla ekilen korungalıkta 8 kg/da tohıım

kullanılnıış

ve

l0

kg/da

DAP

gübresi uygulanmıştır. _{Çiftlik arazisinin}içinde farklı yerlere (en yakını korungalığa 300-350 m olacak _şekilde) arı kolonileri bırakılnıışhr.

Arazi

killi-tınlı

bünyeye sahip, fosfor bakımından orta (6,64 kğda), organik maddece

az

(o/o2,a3),

lıafif alkali (pH=7,75) ve hafif tuzlu (%0,15) bir özelliğe sahiptir (Anonim, 2004).

Elazığ

ili

uzun

yıllar

ortalaması

iklim

verilerine

göre 433,8 mm toplam yağış alan, l2,9 "C sıcaklığı olan ve nispi nerni %53 olan bir ilimizdir (Anonim,

2003).

Ömeklemeye korunga bitkisinin

ilk

çiçeklenmeye başladığı 8 Mayıs tarihinde başlanmış olup, birer

hafta

ara

ile

son

çiçeklenmeye

kadar

devam edilmiştir. Bitki örnekleri korunga tarlası içerisinde belirlenen 1 m2'lik

l0

farklı alanda ve her bir alan içerisinde 30 salkım üzerinde yapılmıştır. Sonuçlar ise 30 salkım ve daha sonra

l0

alanın ortalaması olarak verilmiştir.

Salkımdaki çiçek sayıları her hafta salkımda olan

'çiçek

_{sayıları olup, salkımdaki}_toplam_{çiçek sayısı} her hafta alınan örneklerin toplanmasından elde edilebilmektedir. Bal arısı yogunlugunu belirlemek için; bitki örneklerinin alındığı alanlarda saat l2'de başlanmış

ve

her

bir

alanda

5

dakika boyunca sayılarak belirlenmiştir.

Araştırma Sonııçları

ve

Tartışma

Korunga'da _çiçeklenmebaşlangıcından sonuna

kadar incelenen özellikler Tablo l'de sunulmuştur.

Korrınga'da

ilk

_çiçek

9

Mayıs'ta görülmüş ve yaklaşık bir ay sürerek l3 Haziran'da sona ermiştir. Çiçeklenme başlangıcında ortalama 4,40 adet/mz

salkım

bulunurken, zaman|a artarak

30

Mayıs

tarihinde maksimuma (3 80,60 adet/m2) ulaşmıştır.

Buna benzer durum m2'de

_{çiçek sayısı}

ve

arı sayısında da tespit edilmiştir. Ancak başlangıçta

3,63

adet/salkım

olan

salkımda

_çiçek

sayısı maksimum değere 23 Mayıs'ta (26,50 adet/salkım)

(3)

"jnoİı

ıItr:r

Tiıblo l. Koruııgıı'rlcı örııekleıne,n",u"l!!,""t",nlk""

özellilr/tarih

Salkıın sayısı/m2

Çiçek sayısı/salkını

Çiçck sayısı/ınz

Bal arısı sayısı/ın2

09.05,04 4,4a 3,6] |5,97 2,00 ı6.05.04 z4,a0

lı,2ı

269,04 4,00 23.05.04 l62,50 26,50 4-'}0(ı,25 84.30 ]0.05.04 380,60 ı 2,40 47 |9,44 ı02,80 06.06.04 l00,20 5,60 _56 1,1 2 l5,70 ı2.06.04 l6,50 ],80 6?,70 6,00

ulaşııııştır.

Çiçck

saIkııırlarıııın,

ve

nı2'dc

çiçek

,ryrınİn

çok

olduğu döııeıııde

bal arısı

sayısı da

fazla

olmuştur.

Bu

tarilılerrien

soıua ise

değerler ara|matrendine girnıiştir, Özbek (l996)'in de ifade

ettiği

gibi

korunga tarlasında

çok

yoğun

bal

arısı olaİgu çalışmaııııztla rla ortaya çıkıırıştır,

Kutlu

ve

Batoğlu

ÇZ,OO+1 tarafındaıı

arı

otuırda yapılan bir

çalışİada da bcnzer sonuçlar elde edilmiştir,

Sonuç

Korunganın

kuru

ve

sulu

şartlarda yetiştirilere,\

hayvaİlar

için

yem tenıiıı

etnıesi,

ekim

nöbetihe

glr"r.t

naclaİ

alanlarının

azaltılırıasında

lrllurrlarrı

ve çok

sayıda

arı

türleri

tarafıııdaır

zivaret'edilmesi

öııeınini

artırıırakta«lır, Özellikle

noğu'

Anadolu

Bölgesi'nde sürülüp dalra

son_ra

t"rĞail*lş

meyilli

arazilerin

ve

nadasa bırakılan

İazi|einkorunga alanları haline getirilnıesi ile henı hayvanların

kaba

yeın

açıklarının

kapatılıııasına

lıem ae arıcılığın

gelişnıesine

ve

bal

üretiıııine büyuk katkı sağlayacaktır,

kavnıklar

'ı:-';;;,

_Türkiye_İstatistik

_yıllığı,

_T,C._{Başbakanlık}

D.İ.E. Yay,, Ankara, 2002,

2.

Anonim, T.Ö. Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü,

Elazığ Bölge Müd, Raporları, 2003,

_

l.

Anonim, T.C. Köy Hizmetleri E|azığ 7, Bölge Müd"

,,

2004-4. Açıkgöz, E.,

\tnı

l]itkileri, Ulutlağ Üııiv, \'ayıııları No:

7-025-02l0, 456s, l995,

5. Bakoğlu, A., Elazığ ve IJıngöl İlleıinde Tarıııısal Yapı, Ougu Ana<lolu Bölgesi Araştırıııaları Dergisi

(\'ıyında), Elazığ, 2004,

6.

Bogoyavlensky, G.S,,-thc li4ultiplicity ol" Visits to İaintoin by l,Ioııcy Bee and its lıııpoılance ltır thc

Yicld ot Secds. Proc, ]rd Int, Synıp, Pıılliııatioır,

Prage, Nlay, l5tlı-l8tlı, l979, Suppl, l}uIl, Apic, 2: 12lı-l2,1.

7.

Dubbs, A.L., Sainfoin as

a

Honey Crop, Sainfoin Synıposium, Deceıııber l2tlı-l3th, l968, Moııtana

State Üniv,, USA,

8. Kutlu, M.A., Bakoğlu, A,, Arı Otuııuıı (Faselya) Bingöl

yöresincle _ArıMerası olarak kullanılıııa olanakları,

TKV Teknik Aııçılık Dergisi, Sayı: 83, 8-10, 2004,

9. Özbek, H., Ezuruııı Civarın<la Yonca (Medicago sativa

L.)

ve

Korunga (Onobrychis saıiva Laıır,)'daki

Polinatör Arılar (Hynıenoptera: Apoidea) Bunların Faaliyetleri ve Tohunr BağIanıaya Elkileri, Atatürk Üniv. }hyınları No: 516, Ziraat fak, Yayınları No:

235, Aıaştırııa Serisi No: l52, l979,

l0.Özbek, H., Korunga (Onobrychis sativa Lam,) Tohunru

Üretiıninde Arıların Yeri ve Öneııii, Türkiye tll,

Çayır-ıııera ve Ycıııbitkileri Kongresi, l7-19 }laziran

l 996, Erzuruıı, 429,434,

l t. Saylak,

F., Bal Arısı

Besinleriııin NiteIikleri ve

Kullanıuıı, TKV 1eknik Arıcılık Dergisi, Sayı: 83,2-7,2004.

l2. Serin, Y., Tan, M,, Baklagil Yenı Bitkileri, Atatürk Univ, Ziraat Fak. Ders Yayınları No: l90, l l5s, l996,

DIıS,t,tıı(,,\.ş.

[lırl,.,ı,ii\ıl

,\N,\.\t(ıı

\ıt

ı)l,,5

1,1,1r_1,1,\lı,

ıi.\t,:,;

\)Il\ı),\

Türkiye Kalkı ııına Vakfı' nı n arıcı lrk ya§ın.al,arln

_{:1yj,:.,:::l* *}

_İ;

İ:iŞ[,;-il,Ş

rJipti.

Bu ııedenie Destek.A.ş.,deır aııa arı alaıı arıcııar Ana

destekleıne ödeıııesiııden yararlanatıi l ir,

Destekleme ödeınesi birlik arıcılar için l5

YTL,

üye olıııayaıı arıcıtar için 7,5 YTL'dir,