ALACA HÖYÜK Ç~FT BA~LI ARSLAN (UR.MAH)
PROTOMU TASLA~I
HATÇE BALTACIO~LU
Eser, 1994 y~l~nda Çorum iline ba~l~~ Alaca ilçesi s~n~rlar~~ içinde, Hitiderin ba~kenti Bo~azköy (Hattua) 'i.in 34 km. kuzeydo~usunda yer alan Alaca Höyük'de, Kültür Bakanl~~~~ An~tlar ve Müzeler Genel Müdürlü~ü'nün izniyle, Çorum Müzesi Müdürlü~ü'nün ba~kanl~~~nda yap~lan "Çevre Düzenlemesi ve Temizli~i" çal~~malar~nda aç~~a ç~kar~lm~~t~r.*
R. O. Ar~k ve H. Z. Ko~ay taraf~ndan yap~lan 1935 y~l~~ kaz~lar~~ s~ras~nda, Sfenksli Kap~'n~n hemen güneyinden ba~layarak do~u-bat~~ yönünde açm~~~ olduklar~~ 6 sondajdan en güneyde bulunan "A" sondaj~, Sfenksli Kap~'ya 96 metre uzald~ktad~r ve iki kap~~ arslan~~ tasla~~~ ile ilgilidir2. Bu sondajla, an~lan hafirlerce, toprak alt~nda bulunan k~s~mlan aç~~a ç~kar~lm~~~ olan arslan tas-laklanmn bir bölümü, daha sonra yeniden toprak alt~nda kalm~~t~r. Bu ne-denle, 1994 y~l~~ temizlik çal~~malar~m~z söz konusu alanda yo~unla~t~nlarak, bat~da bulunan arslan tasla~~n~n toprak alt~nda kalm~~~ olan bölümünü or-taya ç~karmak üzere, do~u-bat~~ yönünde 7.50X4.50 metre ölçüsündeki bir açmada çal~~~lm~~t~r. Bu açman~n bat~~ duvanna yakla~~k 60 santim uzakl~kta, çal~~mam~za ba~lamadan önce çok küçük bir bölümünün toprak üstünde bulundu~u görülen, çift ba~l~~ bir arslan protomu ortaya ç~kar~lm~~t~r (Le'. I a-b).
Bu yaz~da incelenecek olan arslan protomlar~, büyük bir olas~l~kla, Alaca Höyük'ün 3 kilometre kuzeydo~usunda yer alan ve di~er Alaca Höyük hey-keltra~l~k eserlerine malzeme sa~lam~~~ olan Kal~nkaya Ta~oca~~'ndan geti-rilmi~, tek parça andezit blo~a yap~lm~~ur3. 1.47 X 0.95 X 0.66 metre ölçü-sündeki blo~a yontulmu~, protom ~eklindeki arslan ba~lar~ndan sa~daki tah-
I Rüster - Neu 1989: 359 ["Löwe" (arslan)].
Çal~~malar~m~z s~ras~nda gösterdikleri örnek i~birli~i ve destekleri nedeniyle Çorum Müzesi Müdürü Arkeolog ~smet Ediz'e, müze elemanlarma ve çal~~anlar~na son derece özverili çal~~arak katk~~ sa~layan Kültür Bakanh~~~ An~tlar ve Müzeler Genel Müdürlü~ü'nden Hititolog Meliha Co~kun'a ve Arkeolog Beyhan özkazanç'a te~ekkürlerimi sunar~m.
2 Ar~k 1937: 16, ~ek. 20-26.
286 HATÇE BALTACIO 'OLU
rip olmu~tur (Lev. I c). Sa~lam durumdaki, sol tarafta bulunan arslan~n ba~~, ana bloktan 0.61 metre d~~ar~~ do~ru ta~m~~ur (Lev. I d). Alaca Höyük'de bu-lunmu~~ pençeleri alt~nda bir bo~an~n yer ald~~~~ arslan tasvirinde4 arslan~n ba~~, ana bloktan 0.74 metre, yine Alaca Höyük'de 'bulunmu~~ bir insan~~ ayaklar~~ alt~na alm~~~ arslan~ns ba~~, ana bloktan 0.54 metre ve Dokuz kö-yünde bulunmu~~ teknede6 bo~a ba~lar~, ana bloktan 0.50 metrelik bir ç~k~nu yapm~~t~r. Arslanlar~n yanyana yap~lm~~~ ba~lar~, aralar~~ derince oyulmak
sure-tiyle birbirlerinden ayr~lm~~t~r (Lev. I c). Boyunlan di~er Alaca Höyük ars-lanlar~nda oldu~u gibi (Lev. II b) k~sad~r. Ba~la= ana bloktan ç~kt~~~~ yerde, blok kenar~~ boydan boya oyularak, hem arslanlar~n boyunlan olu~turulmu~, hem de ana blo~un kenar~~ belirginle~tirilmi~tir (Lev. I d). Bu k~s~ mda ba~ka bir çal~~ma yap~lmam~~t~r.
Çift ba~l~~ ve iki gövdeli tasarlanm~~~ arslanlardan, sa~lam durumda olan~-n~n yürek biçimindeki kulaklar~olan~-n~n s~n~ rlar~~ çok hafif olarak kabarulm~~ur (Lev. I d). Yok denilebilecek kadar k~sa olan boynun bitti~i yerde, kabartma olarak yap~lm~~~ yele hatt~~ alt çenenin sol taraf~n~~ belirlemekte ve yumu~ak bir k~vr~mla yukar~~ do~ru dönerek sol kula~a ba~lanmaktad~r. Tahrip olmu~~ di-~er ba~~ n üst bölümünde, kulaklar~n ayn~~ ~ekilde belirtilmi~~ olmas~~ (Lev. I c), arslanlar~n i~çiliklerinin ayn~~ seviyede oldu~una i~aret etmektedir. Sol ta-raftaki arslan~n yele hatt~, Alaca Höyük'de bulunmu~, pençeleri ile bir bo~a-n~n s~rt~na basan arslabo~a-n~n (Lev. II a) sa~~ taraf~ndaki yele i~leni~ini an~msat-maktad~r. Ancak söz konusu arslan~n daha ileri bir i~çilik evresinde olmas~~ nedeniyle, yelesi yüzün tamam~n~~ çevreleyerek kulaklara ba~lanm~~ur.
~ ncelemekte oldu~umuz eserde, sol tarafta bulunan arslan~ n aln~~ aç~ l-m~~, gözlerin yap~laca~~~ yer, al~nla bu bölüm aras~nda seviye fark~~ olu~turula-rak belirlenmi~tir. Ancak, göz çukurlar~~ belirtilmemi~tir (Lev. I c). Bu bölü-mün yüzeyi, en yüksek noktas~~ burnun yap~laca~~~ yer olmak üzere, hafifçe d~~bükey olarak düzelfilmi~, kenarlar~~ i~lenerek keskinli~i giderilmi~~ olup, ana bloktan d~~ar~~ do~ru ta~an bir dikdörtgen prizma biçimindedir. B~y~k ve a~z~n yap~laca~~~ yer 0.25 X 0.28 metre ölçüsündedir. Bu bölümün de kö~e-leri yuvarlaulm~~, kenarlar~n~n keskinli~i giderilmi~~ ve zemini düzeltilmi~tir.
4 Lennep 1870: 144-146 "k"; Guillaume-Delbet 1872: 361, Ler. 55, II no. 15; Perrot-Chipiez 1890: 172-173, res. 324 no. 15, 340-341; Macridy Bey 1908: res. 10, Ler. I no. 19; Garstang 1929: 127 "p", 139-140; Mellink 1970: 21, Lev. Ille, IVE Vg.
5 Perrot-Guillaume-Delbet 1872:342; Macridy Bey 1908: 25, res. 34; Ar~k 1937: 17, sek. 28. 6 Güterbock 1969/1970: 93-95.
ÇIFT BASLI ARSLAN PROTOMU TASLA~I 287
Sa~lam durumdaki arslan~n ba~~, yukar~da anlat~lan özellikleri ile bu-güne kadar Alaca Höyük'de ele geçirilmi~~ arslan tasvirlerinden7 tekni~i ba-k~m~ndan farks~z olmas~na kar~~n, onlardan daha az i~lenmi~tir. Ba~ka bir deyi~le i~çili~i bak~m~ndan Alaca Höyük'de bulunmu~~ arslan tasvirlerinin ba~lang~ç evresine ait bir örnektir.
Arslanlar~n ileri uzaulm~~~ durumda tasarlanm~~~ bacaldar~nda, pençele-rin yap~laca~~~ yer haz~rlanm~~, bu k~s~mlarda ta~~n kö~eleri yuvarlaularak yu-mu~ak bir görünüm kazand~r~lm~~ur (Lev. I b). Pençeler, arslan~n b~y~klar~-n~n ve a~z~b~y~klar~-n~n yap~laca~~~ yere göre 0.06 metrelik bir ç~lunt~~ olu~turmaktad~r. Alt çene ile pençelerin aras~~ ise, 0.11 metre içeri do~ru oyulmu~tur. Taslak a~amas~nda olmas~na ra~men, bacaklar~n en yak~n benzeri, Alaca Höyük'de bulunmu~~ pençeleri ile bir bo~an~n s~rt~na basan arslan~n bacaldar~d~r (Lev. II a). Eserin çift ba~l~~ ve iki vücutlu arslanlar ~eklinde tasarlanmas~, k~sa bo-yunlar~~ ve bacaklar~~ bak~m~ndan Bo~azköy'deki Arslanl~~ Tekne'nin arslanla-r~ na benzemektedirs (Lev. II c).
Arslanlar~ n ait oldu~u blo~un üstü, yan ve arka yüzleri özenle düzeldi-mi~tir. Blo~un sa~~ yan yüzünde, alt kenardan üçgen biçiminde bir bölüm kopmu~tur. ~nce bir çatlak çizgisi, kopan üçgen bölümün üst kö~esinden blo~un arka taraf~na do~ru devam etmektedir . Arslan ba~lar~n~n bulundu~u taraf~nda ise, rötu~~ yap~lm~~~ oldu~u görülmektedir. Bu lusm~n, sanatç~~ tara-f~ndan arslan~n gövdesini i~lemek üzere aç~lm~~~ oldu~u dü~ünülebilirse de, kopan parçan~n derinli~inin fazla olmas~~ ve di~er Alaca Höyük heykelu-a~l~k eserlerinde alçak kabartma tekni~inin uygulanm~~~ olmas~~ nedeniyle, bu bö-lümün tahrip edilmi~~ olmas~~ daha yüksek bir olas~l~kur.
Blo~un arka taraf~ nda ve seyirciye göre sol tarafta, üst kenara 0.25 metre, sa~~ tarafta ise, üst kenara 0.21 metrelik bir uzald~~a kadar olan bölüm oyularak, blo~un alt bölümünde bir kademecik olu~turulmu~tur. Yüksekte kalan alt bölümün sa~~ taraf~nda dairesel bir kabartman~n varl~~~~ sezilmekte-dir (Lev. II d).
Eser, taslak durumunda olmas~na ra~men, di~er Alaca Höyük heykel-tra~l~k eserlerinde saptanan Hitit stilinin ve tekni~inin bütün özelliklerini ta-~~ maktad~ r. Bu nedenle eser, 2. Hitit yapta-~~ kat~nda ve olas~l~ kla II. Muvatalli döneminde (M.Ö. 1306-1285) yap~lm~~~ olmal~d~r.
7 Melli~~ k 1970: Lev. lIle, IVf, Vg; Macridy Bey 1908: tes. 10 Lev. I no. 19; Ar~k 1937: sek. 20-23.
288 HATÇE BALTACIO~LU
Tasla~~n i~levi konusunda kesin bir yarg~ya varmak mümkün olmamakla birlikte, bu konuda baz~~ olas~l~klar bulunmaktad~r:
Eserin üstünün ve yan taraflar~n~n özenle düzeltilmi~~ oldu~u gözö-nüne al~n~rsa, onun mimari bir elemandan çok, ba~~ms~z olarak kullan~lmak üzere tasarlanm~~~ olabilece~i sonucu ortaya ç~kmaktad~r. Çünkü, Alaca Höyük'de mimari bir eleman olarak kullan~lmak üzere haz~ rlanm~~~ baz~~ heykeltra~l~k eserlerinde°, bloklar~n seyirci taraf~ndan görülmeyecek, yani yan~na veya üstüne konulacak di~er bloklar taraf~ndan kapaulacak olan ta-raflar~n~n kabaca düzeltilmi~~ olduklar~~ gözlemlenmektedir.
Hitit imparatorluk Ça~~'na ait, heykelden ba~~ms~z olarak tasarlanm~~~ kaideler içinde, tasvirsiz olanlar~n" yan~nda, çe~itli ~ekillerde süslenmi~~ olan-lar da ele geçirilmi~tir. Bu kaideler tasvirleri bak~m~ndan üç tipe ayr~lmakta-d~ r:
Kilisetepe'de bulunmu~~ blok biçimindeki kaidenin üzerinde, ka-bartma ~eklinde yanyana yap~lm~~~ iki ayakkab~~ yer almaktad~r".
Bo~azköy'de bulunmu~~ blok biçimindeki kaidelerin üzerinde aç~ lm~~~ dikdörtgen planl~~ oyuklar, buraya bir heykeltra~l~k eserinin yerle~tirilmesi için yap~lm~~t~r. Kaidelerin ön yüzleri kabartmalarla süslenmi~tir".
Tel Açana'da aç~~a ç~kar~lm~~~ ve ~drimi heykeline ait oldu~u anla~~l-m~~~ bulunan kaide, belirli bir yüksekli~e kadar blok halinde düz b~rak~lm~~, üst k~sm~ na heykelin yerle~tirilece~i taht yap~lm~~t~r". Tahun yan kenarla-r~nda, gövdeleri kabartma olarak i~lenmi~~ arslan tasvirlerinin sadece bacakla-r~ n~n bir bölümü ve pençeleri korunmu~tur. Tahrip olmu~~ arslan ba~labacakla-r~n~n, tahttan d~~ar~~ do~ru ta~acak ~ekilde tasarlanm~~~ olduklar~~ anla~~lmaktad~r". Bu eser, ayr~~ tipte olmas~na ra~men, arslan tasvirleri ile süslenmi~~ olmas~~ ba-k~m~ndan Alaca Höyük tasla~~na benzemektedir.
9 Perrot-Guillaume-Delbet 1872: 342, res. B; Ar~ k 1937: ~ek. 28: Baltac~o~lu 1995: Le‘ XVb, XVIa-b.
~~ o Ko~ay-Akok 1966: 13, Lev. 85; Gurney 1977: 26, 42; Darga 1992: 167. II Neye 1982: 390-932, res. 8-10.
12 Darga 1992: 189, res. 191-192; Sözkonusu eserlerin Na4 ZI.KIN (Na4 huuafi) olabilecek-leri konusunda bkz. Darga 1969: 500.
13 Woolley 1955: 240, Le. XLVII b (M.Ö. 14. yüzy~l~n ba~~). 14 Smith 1949: 5-7, res. 2.
ÇIFT BA~L1 ARSLAN PROTOMU TASLA~I 289
Hitit imparatorluk Ça~~'nda, do~rudan heykeli ta~~mak üzere tasarlan-m~~, hayvan protomlar~~ ile süslü heykel kaideleri bugüne kadar bulunama-m~~t~r. Bu tipteki heykel kaideleri M.Ö. 1. binde Geç Hitit Ça~~'na ait olmak üzere, Zincirli'de ve Kargam~~'da ele geçirilmi~tir'5. Esarimiz, yukanda belir-tilen tipteki kaideler gibi, bir heykeli ta~~mak üzere tasarlanm~~~ olabilir.
3) M~s~r'da ve Babil'de oldu~u gibi'", Hitiderde de kutsal kabul edilen ve büyük önemi bulunan su, çe~itli törenlerde kullan~lm~~t~ r".
Kral ve kraliçe için uzun y~llar dile~iyle ilgili i~lemleri de içeren Eski Hitit Ça~~'na ait ritüel bir metinde, Güne~~ Tanr~m (DUTU)18 'n~n ve F~rt~ na Tanr~s~~ (DIM)°° '~n çe~melerinden söz edilmekte ve bu metnin yorumunda Kellerman taraf~ndan söz konusu çe~melerin mutlaka do~al su kayna~~~ ile ili~kili olmas~n~n gerekmedi~i, insan eliyle yap~lm~~~ olabilece~i de ileri sü-rülmektedir20. Bu çe~melerden F~rt~na Tanr~s~~ (DIM) 'na ait olan~n~n bak~r-dan (URUDU)2° yap~ld~~~~ ve demir (AN.BAR)22 ile kaplanm~~~ oldu~u, Güne~~ Tanr~s~~ (DUTU)'na ait olan~n~n ise, ta~tan (NA4)23 yap~lm~~~ oldu~u ve pan-terler (pa~Sani4 24 taraf~ndan korundu~u kaydedilmektedir25.
Ara~t~rmalar ve kaz~lar sonucunda, günlük su gereksinimini kar~~lamak veya törenlerde kullan~lmak üzere yap~lm~~~ baz~~ barajlar ve çe~idi su yap~lar~~ saptand~~~~ gibi26, Bo~azköy'ün 2 kilometre do~usunda ve Yozgat karayolu-
15 Orthmann 1971: 509, 512, 545, I". 32 a-e, 62 c-e. 16 Budge 1978: 21.
17 Gurney 1977: 29, 32, 51; Ünal 1980: 479; Alp 1982: 255, 258, 259; Balc~o~lu 1985: 45; Dinçol 1985: 7-8, 25, 34; Süel 1985: 157; Ünal 1993A: 16, 19; Ünal 1993B: 12, 128.
18 Rüster-Neu 1989: 359 rSonne (ngottheit)" (güne~, Güne~~ Tanr~s~)]. 19 Rüster-Neu 1989: 327 ["Wettergott" (F~rt~na Tanr~m)].
20 Kellerman 1978: 200 (KBo 21: 22 36-44 "wa-at-ta-ru"); Friedrich 1952: 250 [~~attaru-: Brunnen; Quelle]; Friedrich 1957: 23 [uattaru (auch uatru) "wasserlochl.
21 Rüster-Neu 1989: [Kupfer (Bzw. eine Kupferlegierung" auch Deterrninativ" (bak~r; 'ne-talden yap~lm~~~ e~yan~n önüne gelen determinatif)].
22 Rüster-Neu 1989: 306 rEisen" (demir)].
23 Rüster-Neu 1989: ["Stein (auch Determinativ)" (ta~, ta~~ isimleri önüne gelen determina- 24 Friedrich 1952: 163 ["paran(a), panter, Leopard].
25 Kellerman 1978: 200, 202, 205. Ayr~ca btz. Giorgad~e 1988: 69-75.
26 Ar~ k 1937: 10, ~ek. 13; Neye 1969/1970: 97-107; Bittel Naumann 1952: 162; Neye 1971: 13-16, Beilage 1 (x-y/9-11 plankareleri), 7, 9, 10; Neve 1991: 311-312, res. 13-14; Neye 1992 A: 307-338; Neye 1992B: 363, 365-366, res. 6, 15-18; Ünal 1993 B: 124-126, 137-139, havuz ile kulu-wani e~itli~i konusunda bkz. 135-136; Emre 1993: 1-42.
290 HATÇE BALTACIO~LU
nun hemen yan~nda Kayal~~ Bo~az'da, Bo~azköyde, K~r~ehir'in 50 kilometre bat~s~ndaki Dokuz köyünde, Sungurlu yak~nlar~ndaki Arifegazi'den Çorum Müzesi'ne getirilerek korunmaya al~nan tek veya çift ba~l~~ arslan veya bo~a protomlar~~ ile bezenmi~~ tekneler ele geçirilmi~tir". Bu dört eser, yukar~da sözü edilen ve yaz~l~~ kaynaklardan sa~lanan bilgileri do~rulayan arkeolojik belgelerdir. Ba~lar~~ protom ~eklinde tasarlanm~~~ arslanlar taraf~ndan koru-nan eserimiz, yaz~l~~ kaynaklarda sözü edilen ve arkeolojik olarak belgelen-dirmi~~ bir su teknesi i~levini görmek üzere tasarlanm~~~ olabilir.
Sonuç olarak eserimiz, ister bir heykel kaidesi, ister bu su teknesi göre-vini görmek üzere tasarlanm~~~ olsun, Alaca Höyük heykeltra~l~k eserlerine, hem yeni bir tipi temsil etmesi bak~m~ndan, hem de ~ehirde bugüne kadar ele geçirilmi~~ arslan protomlar~ndan daha önceki bir i~çilik evresine ait ol-mas~~ nedeniyle, heykeltra~l~k eserlerinin i~çilik evrelerine ~~~k tutol-mas~~ yö-nünden katk~~ sa~lam~~t~r.
27 Güterbock 1969/1970: 93-95, Lev. 13-14; Neye 1987: 237, res. 27-28; Neye 1988: 263-268, res. 2-4.
KAYNAKÇA
ALKIM, U.B. 1974, Yesemek Ta~oca~~~ ve Heykel Atelyesinde yap~lan Kaz~~ ve Ara~t~rmalar, Türk Tarih Kurumu Yay~nlar~~ V-32, Ankara.
ALP, S. 1982, "Hititlerin Dinsel törenlerinde Kullan~lan Temizlik Maddesi Tubbuekkar Üzerinde bir ~nceleme", Belleten XLVI/182: 247-259. ARIK, R.O. 1937, Türk Tarih Kurumu taraf~ndan yap~lan Alaca Höyük
Hafriyat~, 1935'teki Çal~~malara ve Ke~iflere ait ~lk Rapor, Türk Tarih
Kurumu Yay~nlar~~ V-1. Ankara.
BALCIO~LU, B. 1985, "Hitit Çivi Yaz~l~~ Belgelerinde Geçen "Mu-ii Meiani- Hakk~nda Baz~~ izlenimler", Belleten XLIX/193: 41-52.
BALTACIO~LU, H., 1995, Alaca Höyük Sfenksli Kap~~ Heykeltra~l~k Eserleri,
Arkeoloji ve Sanat Yay~nlar~, ~stanbul (bask~da).
BITTEL, K.-R. Naumann, 1952, Bo~azköy - Hatttda L Ergebnisse der Ausgrabungen des Deutschen Archaologicshen Instituts und der Deutschen Orient Gesellschaft in den Jahren 1931-1939, Architektur. Topographie. Landskunde und Siedlunggeschichte, Stuttgart.
BUDGE, E.A.W. 1978, Herb-Doctors and Physicians in the Ancient World. The Divine Origine of the Craft of the Herbalist, Chicago.
DARGA, M. 1969, "Hitit Metinlerinde Geçen NA4 ZI.KIN=NA4 huuafi Kelimesinin Anlam~~ Hakk~nda bir Ara~t~rma", Belleten XXXIII/132:
493-504.
, 1992, Hitit Sanat~. Akbank Kültür ve Sanat Kitaplar~~ 56, ~stanbul.
D~NÇOL, A.M. 1985, "A.4bella Rituali (CTH 394) ve Hititlerde Salg~n Hastal~klara Kar~~~ Yap~lan Majik ~~lemlere Toplu bir Bak~~", Belleten
XLIX/193: 1-40.
EMRE, K. 1993, "The Hittite Dam of Karakuyu", Essays on Anatolian Archaeology (edited by H.I.H. Prince Takahito Mikasa), Bulletin of
the Middle Eastern Culture Center in Japan VII: 1-42.
FRIEDRICH, J. 1952, Hethitisches Wörterbuch. Kurzgefasste Kritische Sa~nmlung der Deutungen hethitischer Wörter, Heidelberg.
, 1957, Hethitisches Wörterbuch Kurzgefasste Kritische Sammlung der Deutungen Hethitischer Wörter, L Erganzungsheft, Heidelberg.
GARSTANG, J. 1929, Hittite Empire, London.
GIORGADZE, G.G. 1988, "On the Word for Silver' with Reference to Hittite Cuneiform Texts", Altorkntalische Forschungen 15: 69-75.
292 HATÇE BALTACIOCLU
GUTERBOCK, H.G. 1969/1970, "Das Stierbecken von Dokuz", Istanbuler Mitteilungen 19/20: 93-95.
KELLERMAN, G. 1978, "The King and the Sun-God in the Old Hittite Period", Tel Aviv5: 199-208.
KO~AY, H.Z.- M. Akok 1966, Türk Tarih Kurumu taraf~ndan yap~lan Alaca Höyük Kaz~s~. 1940-1948'deki Çal~~malara ve Ke~iflere ait ilk Rapor,
Türk Tarih Kurumu Yay~nlar~~ V-6, Ankara.
LENNEP, H.J. van 1870, Travels in Little-Known Parts of Asia Minor,
London.
MACRIDY BEY, Th. 1908, La Porte des Sphinx â Euyuk, Fouilles du Muse Imperial Ottoman, Mitteilungen der Vorderasiatischen Aegyptischen Gesellschaft 13, Berlin.
MELLINK, M.J. 1970, "Observation on the Sculptures of Alaca Höyük",
Anadolu XIV: 15-27.
NEVE, P. 1969/1970, "Eine hethitische Quellgrotte in Bo~azköy", Istanbuler Mitteilungen 19/20: 97-107.
, 1971, Regenkult-Anlagen in Bo~azköy - Hattusa, Istanbuler
Mitteilungen Beiheft 5, Tubingen.
, 1982, `Die Ausgrabungen in Bo~azköy-Hattusa 1981", Arffiologischer Anzeiger: 383-392.
1987, "Bo~azköy - Hattusa 1985 Kaz~~ Mevsiminin Sonuçlar~", VIII. Kaz~~ Sonuclar~~ Toplant~s~~ I (Ankara 26-30 May~s 1986): 233-251. , 1988, "Ein hethitisches Stierrelief aus Derbent bei Bo~azköy",
Documentum Asiae Minoris Antiquae. Festschrift für Heinrich Otten zum 75. Geburtstag (Herausgegeben von E. Neu-Chr. Rüster),
Wiesbaden.
, 1991, "Die Ausgrabungen in Bo~azköy-Hattusa 1990",
ArlLiologischer Anzeiger: 299-348.
, 1992A "Die Ausgrabungen in Bo~azköy - HatttAa 1991",
Archologischer Anzeiger: 307-338.
, 1992B "Bo~azköy-Hattusa Kaz~~ Sonuçlar~", XIII. Kaz~~ Sonuçlar~~ Toplant~s~~ I (Çanakkale 27-31 May~s 1991): 361-384.
OPFERMANN, R. 1985, Das Löwenbecken in Hattusa, Versuch einer Deutung
(Vortrag vor der DOG in Berlin 1985, als Privatdruck erschienen). ORTHMANN, W. 1971, Untersuchungen zur Spathethitischen Kunst.
KAYNAKÇA 293
PERROT, G.-E. Guillaume- J. Delbet 1872, Exploration Archeologique de la Galatie et de la Bithynie, d'une Partie de la Mysie, de la Ph~ygie, de la Cappadoce et du Pont, Volume II, Paris.
PERROT, G.- C. Chipiez 1890, History of Art in Sardinia, Judae, Syria and Asia Minor (ed. I. Gonino) Volume II, London.
RUSTER, Chr. - E. Neu 1989, Hethidsches Zeichenlexikon Inventar und Interpretation der Keilschriftzeichen aus den Bo~azköy - Texten,
Wiesbaden.
SMITH, S. 1949, The Statue of Idrimi. Occasional Publications of the British
Institute of Archaeology in Ankara No: 1, London. SUNGUR, K.A. 1979, Kayalar ve Ayn~ma, ~stanbul.
SÜEL, A. 1985, Hitit Kaynaklannda Tap~nak Görevlileri ile ilgili bir Direktif Metni, Ankara.
ÜNAL, A. 1980, "Hitit T~bb~n~n Ana Hatlar~", Belleten XLIV/175: 475-495.
, 1993 A, "Bo~azköy Metinlerinin I~~~~~ Alt~nda Hititler Devri Anadolu'sunda Filolojik ve Arkeolojik Veriler Aras~ndaki ili~kilerden Örnekler", 1992 Y~l~~ Anadolu Medeniyetleri Müzesi Konferanslan,
Ankara: 11-31.
, 1993 B "Ritual Purity Versus Physical Impurity in Hittite Anatolia",
Essays on Anatolian Archaeology (ed. H.I.H. Takahito Mikasa),
Bulletin of the Middle Eastern Culture Centre in Japan VII: 119-139. WOOLLEY, L. 1955, Alalakh. An Account of the Excavations at Tell-Atchana
in the Hatay, 1937-1949. Reports of the Research Commitee of the
Hatçe Baltac~o~lu Levha 1
1.a - Çift ba~l~~ arslan protomunun aç~~a ç~ kart~lmas~ndan önceki durum (1993).
1.b - Ayn~~ eserin gün~~~~~na ç~kar~ld~ktan sonra kuzey yönden görünümü.
Levha 2 Hatçe Baltac~o~lu
2.a - Alaca Höyük'te bulunmu~~ arslan tasviri (Anadolu Medeniyetleri Müzesi /Ankara).
2.6 - Alaca Höyük'te bulunmu~~ kap~~ arslan! tasla~~~ (1994).
2.c - Arslanl~~ Tekne/Bo~azköy. 2.d - Çift ba~l~~ arslan protomunun do~u yönden görünümü.
