FİZİKSEL TESPİT UYGULAMAYA KARAR VERME
İsmet EŞER * , Gülendam HAKVERDİOĞLU **
ÖZ
Fiziksel tespit uygulaması sağlık personeli tarafından etik ikilem yaşanan konulardan birisidir. Fiziksel tespit uygulamasında amaç, öncelikle hastanın güvenliğinin sağlanması ve olabilecek zararlardan hastayı korumaktır. Ancak fiziksel tespit uygulamasının hastalarda fiziksel ve psikolojik birçok zararlara neden olabileceği belirtilmektedir.
Bu makalede, fiziksel tespit işleminde uyulması gereken etik ilkeler ve fiziksel tespitin hastada neden olabileceği fiziksel ve psikolojik zararlar tartışılmış ve hasta hakları savunucusu olarak hemşirenin sorumluluklarına değinilmiştir.
Anahtar Sözcükler: Fiziksel tespit uygulaması, etik,
hemşirelik
ABSTRACT
Deciding On Using A Physical Restraint
Physical restraint application is the ethical dilemma experienced by the health personnel. Therefore the objective in applying a physical restraint is primarily to ensure the safety of patient and to protect him/her from potential injuries. It was stated that physical restraint may lead to a number of physical and psychological harms in patients
In this article the ethical principles that should be complied with in the physical restraint process and the physical and psychological injuries caused by physical restraints were discussed and nurse’s responsibilities as an advocator of patient rights were defined.
Key Words: Physical restraint application, ethic,
nursing
Fiziksel tespit; fiziksel veya mekanik aletlerin hastanın vücuduna bağlanarak veya sağlık personeli tarafından hastaya kısa süreli fiziksel güç uygulanarak hasta hareketlerinin kısıtlanması ve kolaylıkla hareket etmesinin önlenmesi olarak tanımlanmaktadır (Burke 2000, Cotter 2005, Gallinagh, Sleven ve McCormack 2002, Evans, Wood ve Lambert 2002, Haddad 1999, Vassallo ve ark. 2005,). Hastanelerde fiziksel tespitin kullanım amaçları; hastanın yataktan düşmesinin önlenmesi, hasta davranışlarının kontrolünün sağlanması, hastaya bağlı olan tüplerin hasta tarafından çıkarılmasının önlenmesi, yatağa bağımlı olan hastaların vücut postürlerinin korunması ve sağlık personeli tarafından tıbbi tedavilerin yapılması olarak belirtilmektedir (Cotter 2005, Sullivan – Marx 2001, Wright 1999, http://www.nasmhpd.org/general_files/ position_statement/posses1.htm). ı (1998) tarafından
yapılan bir araştırmada sağlık personelinin fiziksel tespit uygulama nedenleri; hastaları sakinleştirmek (%72), hastaların rahatsız edici davranışlarını önlemek (%41) ve yardımla yürüyebilen hastaların kalkmasını önlemek (%20) olarak saptanmıştır. Ogier T ve arkadaşlarına göre (1998), Huffman ve Koch fiziksel tespit uygulamasının, hastanın yataktan düşmesini ve yardımla yürüyebilen hastaların kalkmasını önlemek ve tedavileri uygulamak gibi benzer amaçlarla kullanıldığını belirtmiştir.
Hastanın bakımından birinci derecede sorumlu olan hemşireler, hastaya fiziksel tespit uygulanmasına karar vermek durumunda kalmaktadırlar. Hemşire bu kararı verirken hasta hakları savunucusu rolünü yerine getirmeli, verilecek kararda yarar zarar arasındaki dengeyi gözetmelidir.
* Doç. Dr., Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir ** Arş. Gör., Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu, İzmir
Fiziksel Tespit Uygulamasının Hastalar Üzerine Etkisi
Fiziksel tespit uygulanmasının çoğunlukla hasta istismarına yol açtığı iletilmektedir (Gallinagh, Sleven ve McCormack 2002). Fiziksel tespit kullanımının hastalarda fiziksel, sosyal ve psikolojik bir çok zararlara neden olabileceği saptanmıştır (Choi ve Song 2003, Bray ve ark. 2004, Cotter 2005). Çalışmacılar fiziksel tespit kullanımı sonucunda hastalarda görülebilecek fiziksel zararların; kas tonüsünde azalma, ortostatik hipotansiyon, üriner ve fekal inkontinans, nazokomiyal enfeksiyon riskinde artma, alt ekstremitelerde ödem, kan kimyasında değişiklikler (mineral eksikliği, elektrolit kaybı), basınç ülserleri, boğulma, kronik konstipasyon, üriner retansiyon, kontraktür, fiziksel fonksiyonlarda azalma, kardiyak arrest, yetersiz beslenme, kas gücünde azalma ve osteoporoz, malnütrisyon, dehidratasyon, pnömoni, deri yaralanmaları, EEG değişiklikleri, kortikosteroid üretiminde artma, bazal metabolizma hızında ve kan volümünde anormal değişiklikler, kaslarda atrofi ve asfiksiye bağlı ölüm olduğunu belirtilmektedir (Bray ve ark. 2004, Burke 2000, Chien 2000, Choi ve Song 2003, Cotter 2005, Kozub ve Skidmore 2001, Saufl 2004, Wigder 2002, http://www.agd.nsw.gov.au/ opg.nst/pages/, Dodds 1996).
Yayınlanan araştırma raporları birçok hastanın, yoğun bakımdaki mekanik bir araçla tespit edildiğini ve hastanın bu araçlara bağlı fiziksel rahatsızlık hissettiğini göstermektedir (Minnick, Leipzing ve Johnson 2001, Shorr ve ark. 2002). Minnick, Leipzing ve Johnson (2001) tarafından yapılan bir araştırmada, yoğun bakımdaki bir hastanın tespitle ilgili personelin “eğer hasta tüplerini çıkarmaya devam ederse tespit etmek
gerekebilir” şeklinde konuştuklarını hatırladığını, fakat
tespit edildiğini hatırlamadığını söylediği belirtilmiştir. Yoğun bakım hastalarının %40’ ının tespit edildiğini hatırladığı, kendi davranışlarını tanımladığı ve
“intravenöz ve ventilatör tüplerimi çıkarıyordum, bu
nedenle bana tespit uyguladılar” şeklinde ifade ettiği
bildirilmiştir.
Fiziksel tespit uygulama sonucunda hastada görülebilecek psikolojik zararların ise; korku, konfüzyonda ve panikte artma, kızgınlık, kan kimyasında değişikliğin neden olduğu bilişsel ve davranışsal sorunlar, anksiyetede artma, itibar kaybı, uykusuzluk, deliryum, utanma, direnme ve işlemlere karşı gelme, geri çekilme davranışları, disorganize davranışlarda
artma, hastanın kendini yokmuş gibi hissetmesi, kendine güvende ve saygıda azalma, duyu yoksunluğu, ajitasyonda artma, öfke ve demoralizasyon, depresyon ve beden imajında bozulma olduğu saptanmıştır (Bray ve ark. 2004, Choi ve Song 2003, Cotter 2005, Shorr ve ark. 2002, Sullivan–Marx 2001, Taylor, Lillis ve Lemone 1997, http:/www.ispuh.com/journals/IJANP/Vol3N1/ restraints.htm,).
Tespitlerin etkinliğini destekleyen çok az deneysel araştırma bulunmaktadır. Fiziksel tespit uygulanmayan sağlık kurumlarında, hastaların düşmeleri sonucunda meydana gelen yaralanmaların fiziksel tespit kullanılan sağlık kurumlarına oranla daha az olduğu saptanmıştır (Dibartolo 1998, Guttman, Altman ve Karlan 1999, Saufl 2004). Dodds (1996) makalesinde bakım evlerinde kalan bireylerden, tespit uygulananların tespit uygulanmayanlara göre daha ajite olduklarını, tespit uygulandığında yataktan düşme nedeniyle yaralanma riskinin arttığını belirtmiştir. Ayrıca tespit edilen hastaların sandalyeden veya yataktan atlamaya çalıştıkları için kaza sonucu öldükleri rapor edilmiştir. Hastaya yarar sağlamak için uygulanan fiziksel tespitin birçok zarara ve hatta ölüme neden olması, sağlık personelinin fiziksel tespit ile ilgili karar verme aşamasında etik ikilemler yaşamasına neden olmaktadır (Dodds 1996).
Fiziksel Tespit Uygulamasına Karar Verme Ve Etik İlkeler
Karmaşa yaratan bir durumda iyi bir karar verebilmek için etik ilke ve kuralların, profesyonel ve kişisel etiğin dikkate alınması gerekir. Etik karar verme, birbiriyle çatışan seçeneklerin yer aldığı bir durumda sistematik bir düşünme biçimiyle moral yönden en doğru eyleme karar verilmesini içeren mantıksal bir süreçtir. Etik karar verme, yanıtların siyah beyaz olması yani kesinliği konusunda bir güvence vermez (Ehlen ve Sprenger 1998, Erlen 1996, Heitman ve Robinson 1997). Clarke (1993), etik ilkelerin bir pusula gibi işlev görebileceğini belirtmekte, pusulanın yön gösterici olduğunu ancak bir yol haritası gibi nereye gidileceğini tanımlamadığnı belirtir. Gidilecek yolu seçmek için daha fazla düşünmek ve değerlendirme yapmak gerektiğini, başlangıçta aranılan yere/ hedefe ulaşmak için uygulamalarda birkaç değişim yapmak gerektiğini, yol boyunca dikkatli olmak, kavramak, seçilen yolun neden seçildiğinin açıklamasını yapmak gerektiğini iletir.
Günümüzde bireylerin yaşamlarının niteliğini etkileyen kararları vermede sorumlulukları giderek artan
sağlık ekibi üyelerinin, etik ilkeleri daha yakından tanımaları bir zorunluluk haline gelmiştir. Sağlık ekibinin en önemli üyelerinden biri olan hemşireler, hasta ve ailelerle daha çok birlikte olduklarından çoğunlukla etik sorunları ilk olarak tanımlayan ve ele alan sağlık personelleridir. Hemşirelerin sıklıkla yaşadıkları etik ikilemlerden biri bakım verdikleri hastalara fiziksel tespit uygulama kararıdır. Bu nedenle fiziksel tespitin koruyucu etkinliği, tespitlerin kullanımında yarar zarar dengesi ve alternatif yöntemlerin uygulanabilir olup olmadığı sağlık personeli tarafından göz önünde bulundurulmalıdır. Hemşireler hastalara tespit etme kararı ile karşı karşıya kaldıklarında etik ilkelerden olan otonomi, zarar vermeme ve yararlılık ilkeleri ile ilgili ikilemler yaşamaktadırlar (Taxis 2002).
Zarar Vermeme İlkesi: Bu ilke, zarar
vermekten kaçınma yükümlülüğüdür. Hipocrates bu ilkeyi “önce zarar verme” (“primum non nocere”) diyerek dile getirmiştir. Zararın ne olduğu ve kime göre saptanması gerektiği de çok önemlidir. Kimi zaman geri dönülemez, onarılamaz ya da yaşamı tehdit eden bir zarara engel olmak için daha az ciddi bir başka zarar anılabilir (Clarke 1993, Uyer ve ark. 1999).
Tespit uygulanmasına karar vermeden önce hastanın zarar görmesine neden olabilecek risklerin değerlendirilmesi zorunludur. Bu değerlendirmede mevcut zararların ciddiyeti ile muhtemel/ meydana gelebilecek zararlar birlikte değerlendirilmeli, olabilecek ciddi yaralanmaların azaltılmasında hangi alternatiflerin kullanılabileceği planlanmalıdır (Dodds 1996). Ayrıca hastada fiziksel tespite bağlı görülebilecek zararları en aza indirmek için, sağlık ekibi ve özellikle hemşireler tarafından fiziksel tespit uygulanan hastanın bakımında dikkat edilmesi gereken durumların bilinmesi gerekir.
Bilinçsiz hastalar genellikle beslenme ve entübasyon tüplerini, üriner kateterlerini, intravenöz setlerini çekip çıkarma eğilimindedirler. Bu durum hastaların tedavi ve bakımlarının aksamasına, işlemin tekrarlanmasına neden olmaktadır. İşlemlerin tekrarlanması hastaların acı çekmesine, ekonomik kayıplara, tedavilerinin gecikmesine yol açabilmektedir. Bu durum hemşireyi, hastaya tespit uygulama kararına götürebilir. Diğer yandan tespit uygulanmasının hastanın otonomisini sınırlayacağı, onurunu kıracağı, fiziksel zarara yol açabileceğini düşünen hemşire etik ikilem yaşayabilir. Etik ikilem yaşanan durumlarda hemşire sağlık ekibi ile birlikte karar vermelidir. Tespit uygulamaya karar vermeden önce hastaya zarar
vermemek için cevaplanması gereken sorular şunlardır; Hastaya fiziksel tespit uygulamanın dışında uygulanabilecek başka alternatif yöntemler var mıdır? Hastanın zarar görme olasılığı nedir? Hastaya fiziksel tespit uygulanmazsa zarar görme olasılığı az mı çok mu dur? Hastaya fiziksel tespit uygulanmazsa, hasta ne tür zararlara maruz kalabilir? Hastada görülebilecek olan bu zararın hasta için hayati bir tehlikesi var mıdır? (Mion 1993)
Bu sorular yanıtlanmasına rağmen, varılan sonuç hastanın genel durumuna, personel sayısına, yapılan girişimlerin niteliğine, hastanın tıbbi tanısına göre her hasta için farklılık gösterebilmektedir.
Yararlılık İlkesi: Bu ilke, yarar sağlama ve
risklere karşı yararları dengeleme yükümlülüğüdür. Yarar sağlama ilkesinin gerçekleşmesi için risk/ yarar değerlendirmesi ve yararlar arasında değersel bir seçim yapılması gereklidir. Zarar vermemenin yararlı olmaktan daha önemli olduğu, “acı ya da zarar yarardan fazlaysa” zarar vermenin ortaya çıkacağı belirtilmektedir (Algıer, Yağmurlu ve Gökçora 1998, Bağ 2000, Kenny 1998, Uyer ve ark. 1999).
Fiziksel tespitin yararları değerlendirilirken kişide neden olabileceği zararlar da değerlendirilmelidir. Dikkat edilmesi gereken konular; fiziksel iyi olma, sağlık, özgürlük, kişisel itibar, otonomi ve saygıdır (Dodds 1996).
Hastaya diğer tedavileri uygulayabilmek için fiziksel tespit uygulandığında tedavinin çeşitli amaçları ile uyuşmazlıklar ortaya çıkabilir. Örn: Rehabilitasyon ve kendine yeterli hale gelmesi amaçlanan bir hastaya, düşmelerden korumak amacı ile tespit uygulandığında tedavinin amacı ile uyuşmazlık görülür. Terminal dönemdeki hastaya beslenme ve hidrasyonun sağlanması için tespit uygulanması ve ağrı ve acının önlenmesiyle ilgili tedavi amaçları arasında da tutarsızlık söz konusudur. Bu durumda gereksinimlerin karşılanması ile ilgili çeşitli sorular akla gelmektedir; Tüpten besleme veya IV uygulama sıkıntılı mı? Hasta beslenmeyi red mi ediyor? Hastanın otonomisi ihlal ediliyor mu? Yanıt evet ise tespit kullanımı sonlandırılmalı mıdır? (Moss ve La Puma 1991).
Hastanın tıbbi tedavilerini sürdürmek, yataktan düşmesini önlemek, davranışlarının kontrolünü sağlamak ve takılı olan tüplerini çıkarmasını önlemek amacıyla, hastaya yarar sağlamak adına uygulanan fiziksel tespit, olası zararları düşünüldüğünde zarar vermeme ilkesi ile çelişmektedir. O halde “sağlık
personeli bu durumda nasıl karar vermelidir? Hastaya uygulanan fiziksel tespitin hasta üzerindeki etkisi nasıl olabilir? Hastaya fiziksel tespit uygulama süresi ne kadar olmalıdır? Hastaya fiziksel tespit uygulanmadan önce denenmesi gereken alternatif yöntemler denendi mi?” gibi soruların sağlık personeli tarafından cevaplanması gerekir. Örneğin; hastanın tüplerini çıkarmasını önlemek amacıyla fiziksel tespit uygulandığında, fiziksel tespite bağlı olarak karşılaşılabilecek riskler neler olabilir? Bu riskler nasıl ortadan kaldırılabilir veya nasıl en aza indirgenebilir? Hastaya fiziksel tespit uygulanmazsa, tüplerini çekmesi nasıl önlenebilir? Bu önlemler alınmadığında hasta hangi risklerle karşı karşıya kalabilir?
Hemşire problemli davranışları kapsamlı bir şekilde değerlendirmek için doktorla görüşmeli, bütün alternatif yöntemlerin yetersiz kaldığı durumlarda en son seçenek olarak tespit uygulamalıdır. Tespit uygulandığında hastaya, aile üyelerine veya yasal temsilcilerine açıklama yapılmalı, sadece özel nedenler için ve özel zamanlarda uygulama yapılmalı ve hasta sürekli yeniden değerlendirilmelidir. Tespit uygulaması, yaşamı tehdit eden hastalık ve semptomlar söz konusu olduğunda geçici bir süre ile kullanılabilir (http://americangeriatrics.org/products/positionpapers/r estrain.shtml)
Özerkliğe Saygı İlkesi: Bu ilke, bireylerin
karar verme yetilerine saygı duyma ve ona göre davranma yükümlülüğüdür. Özerklik bir bireyin inanç ve değerlerine dayanarak karar vermesi, yaşam planını şekillendirmesi ve izlemesi anlamındadır. İnsan olmanın önemli öğelerinden biri olan özerklik, tüm insan haklarının da temel dayanağıdır. Özerklik, “bireyin kendi düşünceleri, değerleri ve isteklerine göre kendi girişimlerini kendisinin belirlemesi” şeklinde de tanımlanmaktadır (Uyer ve ark. 1999).
Hastanın özerkliğini kısıtlayan bir işlem olan fiziksel tespitin uygulanmasında bilgilendirilmiş onam formunun kullanılması gerekir. Hastanın izni olmaksızın hastaya tespit uygulanması yasal sınırlılıklar getirebilir. Tam/ yeterli karar verme yeteneği olan hastalara tespitin olası riskleri ve yararları anlayabilecekleri şekilde açıklanmalıdır. Hasta uygulamayı kendi iradesi ile kabul etmeli ve terapötik amaçlar birlikte belirlenmelidir. Tam karar verme yeteneğine sahip olmayan hastalarda ise aile üyeleri, bakımı ile ilgilenen yakını vb. ile görüşülmelidir. Bilgilendirilmiş onam hastaya tespit uygulanmadan önce alınmalı, hasta karar verebilecek
durumda değilse aile üyesinden veya avukat veya yasal temsilcisinden alınmalıdır. Tespitler için bilgilendirilmiş onam formunun olup olmadığı genellikle şüphelidir, çünkü tespit edilmesi düşünülen bireyler, özellikle bilişsel yetersizlikleri olan bireylerdir. Özellikle uzun süreli bakım ortamlarında kalan yaşlılar savunmasızdır, tepki verme süreleri yavaştır, duyusal yetersizlikleri vardır, fiziksel olarak bağımlıdırlar, bakım verici ve maddi destekleri sınırlıdır. Hasta ailesi veya yasal temsilcisine ulaşılamadığı durumlarda hasta savunucusu olarak hemşire hasta adına doğru kararı almalıdır (Moss ve La Puma 1991).
Hastanın haklarının korunmasında hemşirenin gelişen çağdaş rollerinden biri olan hasta savunuculuğu çok önemlidir. Savunuculuğun ilk amacı, hastayı bağımsızlığına kavuşturmaktır. Hastaya uygulanan fiziksel tespit işlemi bu bağlamda düşünüldüğünde, hastanın hakları ihlal edilmekte ve bağımsızlığı engellenmektedir. Bu uygulama sırasında hemşirenin özellikle hasta haklarını gözetmesi ve hastayı savunması önemlidir.
Dodds (1996) hastaların, tespit kullanımı nedeniyle özgürlükleri kısıtlandığında, sıklıkla ajite ve öfkeli olduklarını ve özgürlük kaybı belirtileri gösterdiklerini ve özgürlük kaybı ile birlikte hastanın itibarında azalma ve bütünlüğünde bozulma görüldüğünü ifade etmiştir. Dodds aynı çalışmada, Evans ve Strumpf tarafından hastanede tespit edilmiş olan iki hastanın deneyimlerini şu şekilde aktardıklarını ifade etmektedir.
72 yaşındaki bir erkek hasta duygularını,
“kendimi köpek gibi hissettim, köpeğe benzettim ve bütün gece ağladım. Bağlı kalmak, bağlanmak beni çok incitti. Kendimi önemsiz bir kişi, bir hiç gibi hissettim,
ben kirliydim. Hastane hapishaneden daha kötüydü”
şeklinde ifade etmiştir.
82 yaşında bir kadın hasta, “ben kötü davrandığımı, terbiyesizlik ettiğimi hatırlamıyorum, fakat bana verilen ilaçlardan dolayı akli dengem bozulmuş olabilir. Genelde hareketli, fakat aynı zamanda uysal, itaatkar ve iyi biriyim. Fakat hemşire beni sıkıca bağlayınca karşı koydum, ayak ve kol bileğimin her ikisini birden bağlayınca çok kötü hissettim, incindim, endişelendim ve üzüldüm. Bacaklarımda kramplar oluştu. Çünkü uyumlu bir kişiyim, bu yüzden kırgınlık hissettim, gücendim, kişisel saygınlığım, itibarım çok azaldı, çok utandım, bulunduğum yatakta bir çocuk gibi
Hasta diğer bireylere ve kendine zarar vermediği halde tespit uygulanıyorsa yasal hakları önemli ölçüde ihlal edilmiş olmaktadır. Bazı tıbbi aktivitelerde hastanın yararından çok diğer bireylerin yararı düşünülmektedir. Diğerlerinin yararı için hastaya tespit uygulamak etik midir? Bu durum sonuçta bireyin özgürlüğünü sınırlamakta ve özerkliğini ortadan kaldırmaktadır (Moss ve La Puma 1991).
Yapılan bazı araştırmalarda, hemşirelerin hastalara fiziksel tespit uygularken, hasta haklarını ve özerliğini göz önüne almadığı saptanmıştır (Haddad
1999, http://americangeriatrics.org/products/ positionpapers/restrain.shtml, Wright 1999, Levenson
2000). Hastada görülebilen olası zararlarına ve sağlık personelinin yaşadığı etik ikilemlere rağmen fiziksel tespit işleminin hastaya yarar sağlama adına ilk tercih edilen yöntem olması dikkat çekicidir.
Sonuç olarak hastaya fiziksel tespit uygulaması; hasta yararına yapılan bir işlem olmasına rağmen, bu işlemin hastanın özerkliğini kısıtladığı ve ölümle sonuçlanabilen zararlara neden olduğunun unutulmaması, etik ilkelere uygun karar verilmesi ve uygulamadan önce alternatif yöntemlerin denenmesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
Algıer L, Yağmurlu A, Gökçora H (1998) Yenidoğan
cerrahisinde yaşanan etik sorunlar. T. Klin Tıbbi Etik, 6: 89-93
Bağ B (2000) Hemşirelik Uygulamalarında Etik. Bakanlar
Matbaacılık, Erzurum
Bray K, Hill K, Robson W, Leaver G, Walker N, O’Leary M, Delaney T, Walsh D, Gager M, Waterhouse C (2004)
British association of critical care nurses position statement on the use of restraint in adult critical care units, Nursing in Critical Care, 9 (5): 199-212
Burke A (2000) Restraints: Working towards a restraint free
environment. (İnternet) Mevcut olduğu adres: htpp://www.nursingceu.com/NCEU/courses/restraints Erişim tarihi: 26. 04.2002
Chien TW (2000) Use of physical restraints on hospitalized
psychogeriatric patient, Journal of Psychosocial Nursing&Mental Health Services,; 38 (2): 13- 22
Clarke JB (1993) Ethical issues in health education. BJN, 10:
533-538
Choi E, Song M (2003) Physical restraint use in a Korean ICU,
Journal of Clinical Nursing, 12, 651-659
Cotter VT (2005) Restraint free care in older adults with
dementia, Keio J Med, 54 (2): 80-84
Determining Whether to Consent to the Use of Restraint on an Elderly Person in a Care Facility.
(İnternet) Mevcut olduğu adres:http://www.agd.nsw. gov.au/opg.nst/pages/ Erişim tarihi: 28.04.2002.
Dibartolo V (1998) 9 Steps of effective restraint use. RN,
Dec; 61(12): 23- 24.
Dodds S (1996) Exercising restraint: Autonomy, welfare and
elderly patients. Journal of Medical Ethics, 22: 160-163
Ehlen J, Sprenger G (1998) Ethics and decision making in
health care. Journal of Healthcare Management, 4: 219-221
Erlen JA (1996) Quality of life, ethical decisions and the
patients story. Orthop Nurse, 15: 78-81
Evans D, Wood J, Lambert L (2002) A review of physical
restraint minimization in the acute and residential care settings, Journal of Advanced Nursing, 40 (6): 616-625
Gallinagh R, Slevin E, McCormack B (2002) Side rails as
physical restraints in the care of older people: a management issue, Journal of Nursing Management, 10: 299-306
Guttman R, Altman DR, Karlan SM (1999) Report of the
Council on Scientific Affairs: Use of restraints for patients in nursing home, Archives of Family Medicine; 8: (2), 101-105
Haddad A (1999) Ethics in Action, Montvale, 62 (5): 27-30 Heitman L, Robinson BE (1997) Developing a nursing ethics
roundtable. American Journal of Nursing, 97: 36-38
Kenny G (1998) An ethical investigation into the provision of
pain relief in infants. British Journal of Nursing, 17: 1023-1026
Kozub ML, Skidmore R (2001) Seclusion & Restraint:
Understanding recent changes, Journal of Psychosocial Nursing& Mental Health Services, 39 (3): 24- 31.
Levenson D (2000) JCAHO, HCFA Restraint rules confilct.
AHA News; 36 (17): 3.
Minnick A, Leipzing MR., Johnson ME (2001) Elderly
patients’ reports of physical restraint experiences in intensive care units. American Journal of Critical Care, 10 (3): 168-171
Mion LC (1993) Restraints: A current perspective. Nursing
Homes Long Term Care Management; 42 (2): 40.
Moss RJ, La Puma J (1991) The ethics of mechanical
restraints. The Hastings Center Report, 21 (1): 22-25
NASMHPD Position Statement on Seclusion and Restraint. (İnternet) Mevcut olduğu adres: http://www.nasmhpd.org/general_files/position_statement/pos ses1.htm Erişim tarihi: 18.12.2005.
Ogier T (1998) Restraints: A Rewiev of the literature,
nuritingo: an electronic journal of nursing, 1: (1). (Internet) Mevcut olduğu adres: http://www.healthsci.utas.edu.au/ nursing/nuritinga/vol1/ogier.html Erişim tarihi: 08. 15. 2001
Saufl NM (2004) Restraint use and falls prevention, 19 (6):
433-436
Shorr RI, Guillen MK, Rosenblatt LC, Ealker K, Caudle CE, Kritchevsky SB (2002) Restraint use, restraint orders,
and the risk of falls in hospitalized patients, 50 (3): 526-529
Sullivan – Marx EM (2001) Achieving restraint – free care of
acutely confused older adults. Journal of Gerontological Nursing; 27 (4): 56- 61.
Taxis CJ (2002) Ethics and Praxis: Alternative strategies to
physical restraint and seclusion in a psychiatric setting. Mental Health Nursing, 23: 157-170
Taylor C, Lillis C, Lemone P (1997) Fundamentals of
Nursing: The Art and Science of Nursing Care. (3rd ed.) Philadelphia, PA: Lippincott, Williams & Wilkins
The American Geriatrics Society-Guidelines for Restraint Use (1997). (İnternet) Mevcut olduğu adres:
http://americangeriatrics.org/products/positionpapers/restrain. shtml Erişim tarihi: 18.12. 2005
The University of Texas MD Anderson Cancer Center Restraints Improvement Group (1999) Patient rights
during restraint use. The Internet of Advanced NursingPractice, 3: (1). (İnternet) Mevcut olduğu adres: http:/www.ispuh.com/ journals/IJANP/Vol3N1/restraints.html Erişim tarihi: 10. 08. 2001
The University of Texas MD Anderson Cancer Center Restraints Improvement Group (1999) Alternatives for
physical restraint: myths and truths about physical restraints: ıncluding a nursing survey on restraint practice, The Internet Journal of Advenced Nursing Practice, 3: (1). (Internet) Mevcut olduğu adres: http:/www.ispub.com/journals/IJANP/ Vol3N1/myths.html Erişim tarihi: 15.12.2005
Uyer G, Algıer L, Akan N, Hanoğlu Z (1999) Doktor ve
hemşirelerin etik kararı gerektiren durumlara yaklaşımı. Toplam Kalite Yönetimi Prensipleri Sağlık Hizmetlerinde Uygulamaları Kitabı, 121-140
Vassallo M, Wilkinson C, Stockdale R, Malik N, Baker R, Allen S (2005) Attitudes to restraint for the prevention of falls
in hospital, Gerontology, 51 (1): 66-70
Wigder HN (2002) Restraints. eMedicine Journal, April 24; 3
(4). (İnternet) Mevcut olduğu adres: http://www.emedicine. com/emerg/topic//6.htm Erişim tarihi: 28.04.2002.
Wright S (1999) Phsical restraint in the management of
violence and aggression in in- patient setting: a review of issues. Journal of Mental Healty; 8 (5): 459- 472.
