SELÇUK ÜN VERS TES
SOSYAL B
MLER ENST TÜSÜ
TÜRK D
VE EDEB YATI ANAB
M DALI
ESK TÜRK EDEB YATI B
M DALI
TOPKAPI SARAYI MÜZES KÜTÜPHANES NDEK
E.H. 1470 NUMARALI
R MECMUASI
Ay egül EK
YÜKSEK L SANS TEZ
Dan man
Prof. Dr. Emine YEN TERZ
Konya-2011NDEK LER
Sayfa Numaras
Bilimsel Etik Sayfas ………ii
Tez Kabul Formu……… iii
Ön Söz………. iv
Özet……….. v
Summary……… vi
saltmalar……… vii
Transkripsiyon aretleri………viii
Giri -Eski Türk Edebiyat nda Mecmualar………..1
1. iir Mecmualar n Önemi……….………2
NC BÖLÜM- Topkap Saray Müzesi Kütüphanesindeki E.H. 1470 Numaral Mecmuan n Tan ……….6
1. 1 E.H. 1470 Numaral Mecmuan n Tan ………..7
1. 2 Metni Kurarken zlenilen Yöntem……….23
NC BÖLÜM- E.H. 1470 Numaral Mecmuan n Metni………..27
Na‘t- Nebev ………..28 ………29 Ned m………..78 id……….109 ’il ……… 135 Üsküdarl S rr ………..176 Neyl ……….192 Ra Çelebi………201 Fa -i Mevlev ………214 zzet P ………222 -i Edirnev ………...230 Nes b………261 Çelebi-z de ‘ m………...278 Vecd ………....284 h……… 303 Sonuç………..316 Kaynakça………317 Öz Geçmi ………..319
T.C.
SELÇUK ÜN VERS TES Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü ü
MSEL ET K SAYFASI
Bu tezin proje safhas ndan sonuçlanmas na kadarki bütün süreçlerde bilimsel eti e ve akademik kurallara özenle riayet edildi ini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davran ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunuldu unu, ayr ca tez yaz m kurallar na uygun olarak haz rlanan bu çal mada ba kalar n eserlerinden yararlan lmas durumunda bilimsel kurallara uygun olarak at f yap ld bildiririm.
T.C.
SELÇUK ÜN VERS TES Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü ü
YÜKSEK L SANS TEZ KABUL FORMU
Ay egül EK taraf ndan haz rlanan Topkap Saray Müzesi
Kütüphanesi’ndeki E.H. 1470 Numaral iir Mecmuas ba kl bu çal ma
16/06/2011 tarihinde yap lan savunma s nav sonucunda oy birli i ile ba ar bulunarak, jürimiz taraf ndan yüksek lisans tezi olarak kabul edilmi tir.
Prof. Dr. Ahmet SEVG Ba kan mza
Prof. Dr. Emine YEN TERZ Üye mza
ÖN SÖZ
Mecm alar, edebiyat tarihinde büyük bir bo lu u doldurmaktad r. Bazen edebiyat tarihinin as l kaynaklar na yard mc olmakta bazen tek kaynak olarak görev üstlenmektedir. Bundan dolay çe itli türdeki mecm alar ve özellikle de iir mecm alar önem kazanmaktad r. Bizde de pekçok say da gün yüzüne ç kar lmay bekleyen mecm alar vard r. Bunlar n kütüphanelerden ara p bulunmas , bu mecm alar hakk nda tahl l ve incelemeler yap lmas hem eski edebiyat za hem de edebiyat tarihimize tarifi mümkün olmayacak derecede katk sa layacakt r. Bu anlay la Topkap Saray ’ndan bir iir mecm as çal mam za konu olarak seçtik. Amac z, iir mecm as türündeki bir eseri daha gün yüzüne ç karmak ve Klasik edebiyat za ait farkl iirlerin ve airlerin bilinip tan nmas sa layarak 17. ve 18. yy daki edeb zevki tesbit etmektir.
Çal mam n giri k sm nda iir mecm alar ve mecm alar n önemi hakk nda bilgi verdikten sonra, I. bölümde Topkap Saray Kütüphanesi Emanet Hazinesi 1470 numarada kay tl bulunan mecm ay tan tan bilgiler verdik. Mecm ada ismi geçen airleri, bu airlere ait iir say , hangi naz m ekilleriyle yaz ld , iirlerde kullan lan vezinleri tablolar hâlinde gösterdik. Daha sonra mecm an n metnini olu tururken hangi yöntemleri uygulad örnekler vererek ifade ettik.
II. bölümde ise mecm ada bulunan iirlerin transkripsiyonlu metnini gösterdik. iirleri, yay mlanm veya üzerinde ilm çal ma yap lm divanlarla kar la rd k ve farkl klar dipnotlarda belirttik. Böylece sa lam bir metin elde etmeye çal k.
Bu konuyu seçmem hususundaki tavsiye ve yönlendirmeleri ile tezi haz rlamam esnas nda kar la m mü küllerin hallinde her zaman yak n alâka ve yard mlar gördü üm ve bizleri motive ederek sürekli çal maya sevk eden çok de erli hocam, tez dan man m Prof. Dr. Emine YEN TERZ ’ye sonsuz ükranlar sunuyor ve di er hocalar m Prof. Dr. Ahmet SEVG , Yrd. Doç. Dr. Semra TUNÇ ve Yrd. Doç. Dr. Erol Çöm’e te ekkür ediyorum.
Ay egül EK Konya 2011
T.C.
SELÇUK ÜN VERS TES Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü ü
Ad Soyad Ay egül EK Numaras 084201011004
ren
cin
in Ana Bilim / Bilim Dal Dan man
Türk Dili ve Edebiyat / Eski Türk Edebiyat Prof. Dr. Emine YEN TERZ
Tezin Ad : Topkap Saray Müzesi Kütüphanesindeki E.H. 1470 Numaral iir Mecmuas
ÖZET
Çal mam z, Topkap Saray Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesi Bölümü 1470 numaral mecmûan n tan ile transkripsiyonlu metninden olu maktad r. Metni haz rlad ktan sonra mecmuadaki iirleri divanlardaki iirlerle kar la rd k ve aradaki farklar gösterdik. Divanlarda bulunmayan iirleri de ayr ca belirttik.
Bir iir mecmuas olan eser, 96 varakt r. Mecmuada 14 aire ait 377 iir vard r. iirlerin hepsi gazel naz m ekliyle yaz lm r. En fazla iir Sâm ’den al nm olup daha sonra Nâ’il , Ned m ve Kâm ; Râ id, Vecd , Nes b, S rr ve Rahm ; gâh, Neyl ve Fas h; zzet Pâ â ve m gelir. Çal mam z, klasik edebiyat n metin kaynaklar aras nda olan iir mecmualar n önemine dikkat çeker niteliktedir.
T.C.
SELÇUK ÜN VERS TES Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlü ü
Ad Soyad Ay egül EK Numaras 084201011004
ren
cin
in Ana Bilim / Bilim Dal Dan man
Türk Dili ve Edebiyat / Eski Türk Edebiyat Prof. Dr. Emine YEN TERZ
Tezin ngilizce Ad : The Poem of Journel No: E.H. 1470 in the Library of Topkap Palace
Museum
SUMMARY
Our study consists of introduction of Journal No: 1470 in the Library of Topkap Palace Museum The Section of Trust Treasure and transcriptional text. We compared the poems in journel with the poems in divan after preparing the text and showed difference between them. We also mentioned the poems not contained in Divan.
The work that is a journel of poetry is 96 pages. There are 377 poems of 14 poets in the journel. All the poems had been written as The Lyric verse. The Lyric verse takes place in journel at most. The highest number of poems was taken from Sâm , and then, Nâ’il , Ned m ve Kâm ; Râ id, Vecd , Nes b, S rr and Rahm ; gâh, Neyl and Fas h; zzet Pasha and m follow him. Our study draws attention to the journels of poetry amang the classical text sources of ourt literature.
KISALTMALAR
age. : Ad geçen eser
agm. : Ad geçen makale
Ar. : Arapça
bk. : Bak z
C. : Cilt
D. : Divan
E.H. : Emanet Hazinesi
Far. : Farsça H. : Hicr M. : Mecmua Nu. : Numara s. : Sayfa T. : Tezkire v. : Varak S. : Say C. : Cilt
TRANSKR PS YON ARETLER , a, , a,e ’ b p t ‘ c f ç k,g,ñ ng d l m r n z v(o,ö,u,ü ) j h (a,e) s ,i, )
1. R MECMÛALARININ ÖNEM
Eski Türk edebiyat nda önemli bir yere sahip olan mecmûalar, toplan p biriktirilmi , tertip ve tanzim edilmi eylerin hepsi; seçilmi yaz lardan meydana getirilen yazma kitap; dergi1 gibi anlamlar ihtivâ etmektedir.
Mecm alar, edebiyat tarihinde büyük bir bo lu u doldurur. Bazen edebiyat tarihinin as l kaynaklar na yard mc olur bazen yegâne kaynak olarak i lev üstlenir. Edebiyat tarihinin birinci dereceden kaynaklar olan tezkirelere yans mam birçok air, iir, tür ve belgede mecm alar edebiyat tarihinin vazgeçilmez kaynaklar durumundad r. Hâd ’nin Saray ehrengizi2, Behi t ’nin Vize ehrengizi3 gibi eserler mecm alardan hareketle gün yüzüne ç kar lm eserlerdir4.
Mecm alar, içinde bar nd rd iir ve airle dönemin okuyucu zevkini ve airin okunurlu unu, popüleritesini verir. Ali r Nevây ’nin iirleri XV. yüzy ldan XX. yüzy la kadar mecm alarda yer al yorsa bu durum hem okuyucu zevkini hem de
airin uzun süreli etkisini gösterir.
Mecmûalar yaz ld dönemin okuyucu zevkini tespiti, edebiyat tarihine yans mam yeni belgeleri içermesi, üslûp çal malar na katk , airin edebî ki ili inin tespitine k tutmas ve airlerin dîvân n te kilinde müracaat kayna olmas gibi bir çok hususta ara rmac ya katk sa lar5.
Edebiyat tarihimiz bak ndan çok önemli olan mecmûalar u ekilde tasnif edilir:6
a) Nazîre mecmûalar ,
b) Merakl larca toplanm , birer antoloji niteli inde seçme iirler mecmûalar , c) Türlü konulardaki risalelerin bir araya getirilmesiyle meydana gelen mecmûalar, d) Ayn konudaki eserlerin bir araya getirilmesiyle meydana gelen mecmûalar,
1
Ferit Devellio lu, Osmanl ca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1993. 2
Ya ar Aydemir, “Hâdî’nin Saray ehrengizi”, lmî Ara rmalar Dergisi, S. 12, stanbul 2001, s.
31–56. 3
Ya ar Aydemir, Behi , Hayat , ahsiyeti, Eserleri ve Divan n Tenkidli Metni, Ankara 2000, s.
84–86. 4
Ya ar Aydemir, “Metin Ne rinde Mecmûalar n Rolü ve Kar la lan Problemler”, Turkish Studies /
Türkoloji Ara rmalar , 2/3, s. 123.
5
Aydemir, agm., s.123 6
e) Tan nm ki ilerce haz rlanm , birçok yararl bilgileri, f kralar ve özel mektuplar kapsayan mecmûalar.
Nazîre Mecmûalar : Divanlar dolduran manzumeler aras nda, ba kalar na
nazîre olarak söylenmi olanlar çoktur. Zaman nda çok sürümde olan nazîrecilik, edebiyat tarihçisi için kötü bir taklitçilik de ildir. Bununla birlikte yüzlerce nazîresi meydana getirilen bir gazelin asl bulmak, onun çok i ine yarayacakt r. Nazîre mecm alar da bu yolda klavuzluk edebilir. Bu mecm alardaki naz releri gözden geçirmekle, bunlar n as llar ve divan tertip etmemi olan airlerin manz melerini bulmak olana vard r. Bu bak mdan naz re mecm alar , edebiyat tarihi incelemelerinde önemle ba vurulacak kaynaklard r: Mecm atü’n-Nazâir, Câmiu’n-Nazâir, Mecmâu’n-Câmiu’n-Nazâir, Pervâne Bey Mecmûas , Metâliu’n-Câmiu’n-Nazâir, Naz reler Mecm as , Mecm a-i Nazâir.
Seçme iir Mecm alar : Bunlar her kitapl kta vard r ve say lar çoktur:
brahim Bey Külliyat , Mecm a.
Risâle Mecm alar : Bu tarzdaki mecm alar da kitapl klar zda çoktur.
çlerinde risâlelerle birlikte iirler bulunanlar da vard r: Câmiu’l-Maân , Mecm a.
Ayn Konudaki Eserlerden Toplanan Mecm alar: Edebiyat tarihimiz
bak ndan büyük önemi olan mecm alar n bir k sm ayn konudaki eserlerin biraraya getirilmesiyle olu turulan birer antoloji mahiyetindedir. Yaln zca na’t türüne yer veren “Nu t- Nebeviyye Mecm alar ” bunlar aras ndad r. Bu tür nu t mecm alar nda özellikle on alt nc ve on yedinci as rlar ile k smen on sekizinci as r âirlerinin na’tlar toplanm r. Kas de, mesnev , terk b-i bend ve terc -i bent naz m ekillerindeki na’tlar tercih edilirken; bu as rlar n na’tlar itibariyle ba ar görülen veya na’t-g olarak öhret yapm âirlerin na’tlar na yer verilmi , na’tlar âirlerin alfabetik s ras yla ele al nm r. Nu t- Nebeviyye Mecm as , Mi’râciye ve
Na’t-erifler Mecm as , Mecm a-i Kasâid ve Nu t, Mecm a-i E ’ar bunlardand r7.
7
Ayr ca E ’âr-nâme-i Müstezâd ve Lugazlar Mecm as da ayn konudaki eserlerin topland mecm alar aras nda yer almaktad r.
Tan nm Ki ilerin Haz rlad klar Mecm alar: Bu mecm alarda seçme
iirler, biyografyalar, küçük risâleler, önemli eserlerden seçilmi parçalar, f kralar, hikayeler, latifeler ve türlü bilgiler bulunur: Süleyman Faik Efendi Mecm as , A
brahim Dede Mecm as , Fasih Ahmed Dede Mecm as , Tayyar-zâde Mecm as , Mecm a, Mecm atü’l-Fevâidi’l-Müteferrika, Hattat Hüseyin Hamid ve Salih Nam k Efendiler Mecm as , Kethüda-zade el Hac Mehmed Arif Efendi Mecm as bunlardand r8.
Bu tür mecm alar aras nda Fâiz Efendi ve akir Bey taraf ndan III. Ahmed ve Nev ehirli Dâmat brahim Pa a ad na tertip edilen mecm a da çok önemlidir. Eserde III. Ahmed ve brahim Pa a ad na yaz lm 502 iir mevcuttur9.
Bu tasn flerin d nda ayr ca me rebi ayn âirlere ait iirlerin topland mecm alar da unutmamak gerekir. Konya Mevlâna Müzesi Kütüphanesi 2455 numarada kay tl mecm a da bu cins de erli bir kaynakt r. Dervi Ömer Feyz -i Sivâs taraf ndan istinsah edilen eser 15. yüzy l sonu ile 19. yüzy l ilk yar nda ya am 78 airin 154 iirini ihtiva etmektedir. Bu iirlerin büyük bir bölümü Esrar Dede Tezkiresi’nde de mevcuttur. Bilindi i gibi söz konusu tezkiredeki iirlerin ço unlu u 18. yüzy n usta âiri ve d van iirinin son büyük temsilcisi eyh Galib taraf ndan seçilmi tir. Bu da mecm an n de erini art rm r. Mevlev âirlerin en güzel iirlerini derlemesi ve kaynaklarda ad zikredilmeyen baz âirleri tesbit imkân sa lamas bak ndan bu mecm a büyük önem arzeder.10
Derleyeni belli olan mecm alar (Ömer bin Mez d, Mecm atü’n Nezâir; irdirli Hac Kemal, Câmi‘ü’n-Nezâ’ir; Pervâne Bey, Pervâne Bey Mecm as ; Budinli Hisâl , Metâli‘ü’n-Nezâ’ir)11 oldu u gibi derleyeni belli olmayan mecm alar da ço unluktad r.
8
Levend, Türk Edebiyat Tarihi, s.167–176. 9
Metin Hakverdio lu, Edebiyat zda Lâle Devri ve Nev ehirli Dâmat brâhim Pa a’ya Sunulan Kasîdeler ( nceleme-Metin), SÜ SBE Yay mlanmam DT, Konya 2007.
10
Semra Tunç, “Konya Mevlâna Müzesi Kütüphanesi 2455 Numarada Kay tl Bir iir Mecmûas ”,
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 6, Konya 2000, s.106–108.
11
Günay Kut, “Mecmû’a”, Türk Dili ve Edebiyat Ansiklopedisi (Devirler, simler, Eserler,
Derleyeni ve y tam olarak bilinmese de bir mecm an n derleni tarihi, içindeki parçalardan yakla k olarak tesbit edilebildi i için döneminin iir zevkini, be enilen airlerini ve hatta toplanan iirlere göre de yaz ld dönemin en be enilen iirlerini belirleme imkân verir. Yine mecm alarda d vân sahibi olmayan, hatta d vân bulundu u halde iiri d vân nda bulunmayan ahsiyetlere ve eserlere rastlanabilir. K saca Türk iirinin geli imini, de imini ve geçirdi i merhaleleri tesbitte mecm alar özellikle seçme iir mecm alar ve naz re mecm alar n önemi küçümsenemez. Bununla birlikte, mecm alar hakk nda bugüne kadar yeterli ara rma yap lamam r.12
Bütün bunlardan anla ld üzere ister derleyeni belli olsun isterse belli olmas n; ister manzum ve mensur edebi eserleri toplas n isterse muhtelif konulardaki eserleri ihtiva etsin, mecm alar edebiyat tarihinin önemli kaynaklar r. Bu nedenle bu tür eserlerin gün yüzüne ç kar p incelenmesi gerekmektedir.
12
STANBUL
TOPKAPI SARAYI MÜZES KÜTÜPHANES
EMANET HAZ NES BÖLÜMÜNDEK
1470 NUMARALI MECMÛANIN TANITIMI
1. E.H. 1470 Numaral Mecmuan n Tan
stanbul Topkap Saray Müzesi Kütüphanesi Emanet Hazinesi’nde kay tl bulunan E.H. 1470 numaral mecmua, içeri inden de anla ld üzere bir iir mecmuas r. Aharl ve hafif renkli kâ tlardan olu up 237mm boy ve 130mm eninde 96 varak olan mecmuan n iki sahifesi bo tur. Mecmuada güzel talikle 70 mm. uzunlu unda 10 sat r bulunmaktad r. Tahminen bu mecmua XVIII. as rda yaz lm olup içi ve d çiçekli nefis Osmanl lakesi cilde sahiptir.
Eserin belli bir künyesi olmay p kim taraf ndan derlendi i bilinmemektedir. Mecmuan n ilk sayfas nda “Fihristi in mecm ‘a-i b -hemt ” ibaresiyle bu benzersiz mecmuada iirleri yer alan 14 airin ismi s ras na göre verilmi tir. airlerin ve iirlerinin s ralanmas nda herhangi bir alfabetik s ralama gözetilmemi sadece döneminin iir zevkini yans tan gazellere yer verilmi tir.
Mecmua, Nesîb Dede’nin 7 beyitlik na’t yla ba lamaktad r. Divanlar n tevhid, na’t, münâcât gibi dini nitelikteki iirlerle ba lamas gelenektendir ancak bu duruma mecmualarda rastlanmas ender görülen özelliklerdendir. Gazellerin ço unda hangi aire ait olduklar ba k eklinde verilirken bir k sm nda da taç beyitlerdeki mahlaslardan ç kar lm r.
Bu mecmuay önemli k lan bir ba ka özelli i ise Nedîm’in13 ve zzet Pâ â’n n14 Dîvânlar nda bulunmayan gazellerine rastlanm olmas r. 18. yy da ya am olan bu airler dönemlerinin birer gazel üstad r.
Mecmuada yer alan airlerin mahlaslar , bu airlerin kaç nc yüzy lda ya ad klar ve hangi naz m ekliyle yazd klar a daki tabloda gösterilmi tir.
airin Mahlas Ya ad Yüzy l iir Adedi
h 18. yy (ölm. 1728) 18 gazel m 18. yy (ölm. 1760) 8 gazel Fa 17. yy (ölm. 1699) 12 gazel zzet P 18. yy (ölm. 1735) 8 gazel 13 89 ve 94 numaral gazeller. 14 264 numaral gazel.
18. yy (ölm. 1724) 40 gazel ’il 17. yy (ölm. 1666) 55 gazel Ned m 18. yy (ölm. 1730) 40 gazel Nes b 18. yy (ölm. 1714) 23 gazel Neyl 18. yy (ölm. 1748) 12 gazel Ra (?) 20 gazel id 18. yy (ölm. 1735) 36 gazel 18. yy (ölm. 1733) 61 gazel rr 17. yy (ölm. 1699) 20 gazel Vecd 17. yy (ölm. 1660) 24 gazel 377 gazel
Tabloda görüldü ü üzere Nâ’ilî, S rrî, Rahmî, Fasîh, Vecdî olmak üzere 5 air 17. yy da ya am ; Sâmî, Nedîm, Râ id, Neylî, zzet Pâ â, m, Kâmî, Nesîb ve Âgâh olmak üzere 9 air de 18. yy da ya am lard r. En çok gazel Sâmî’ye (61 gazel) aittir. Sâmî’den sonra Nâ’ilî (55 gazel), Nedîm ve Kâmî (40 gazel), Râ id (36 gazel), Vecdî (24 gazel), Nesîb (23 gazel), S rrî ve Rahmî (20 gazel), Âgâh (18 gazel), Neylî ve Fasîh (12 gazel), zzet Pâ a ve Âs m (8 gazel) gelir.
Mecmuada S rr Râhile ad alt ndaki gazellerin Üsküdarl S rr ye ait oldu u tespit edilmi olup Tatar Rahm ismi alt ndaki gazellerin ise kendisine ait olmad tespit edilerek airi bulunamam r.
Mecmuadaki gazellerin say lar na göre kaçar beyitten olu tuklar a daki tabloda gösterilmi tir.
Gazellerin Beyit Say lar Gazel Say
4 Beyitli Gazeller 2 5 Beyitli Gazeller 210 6 Beyitli Gazeller 70 7 Beyitli Gazeller 76 8 Beyitli Gazeller 12 9 Beyitli Gazeller 6 11 Beyitli Gazeller 1
Tabloda görüldü ü üzere mecmuada en çok 5 beyitli gazeller (210 gazel) yer almaktad r. Bu s ray 7 beyitli (76 gazel); 6 beyitli (70 gazel); 8 beyitli (12 gazel); 9 beyitli (6 gazel); 4 beyitli (2 gazel) ve 11 beyitli olan (1 gazel) takip etmektedir. 4 beyitli 2 gazel Ra m taraf ndan yaz lm olup gazel gelene inin beyit say bak ndan bu iki iirde zay flam oldu unu tespit edebiliyoruz. 11 beyitli tek gazel de Sâm taraf ndan yaz lm r.
Mecmuada iki tane de nazire gazel bulunmaktad r. Ba klar nda nazire olduklar belirtilmese de mahlas beyitlerine bakt zda 11 ve 27 numaral gazellerin nazire oldu unu anl yoruz. Bu gazelleri Sâm , Naz m’e nazire olarak
yazm r.
Mecmuadaki gazellerde kullan lan vezin kal plar a daki tabloda gösterilmektedir.
Vezin tablosunda görüldü ü üzere en çok “Mefâ‘ lün Mefâ‘ lün Mefâ‘ lün Mefâ‘ lün” kal yla (78) gazel yaz lm r. Bunu “Mef‘ lü Fâ‘ilâtü Mefâ‘ lü Fâ‘ilün” (77), “Mefâ‘ilün Fe‘ilâtün Mefâ‘ilün Fe‘ilün” (67), “Fâ‘ilâtün Fâ‘ilâtün
Kullan lan Vezin Kal plar Say
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 78
Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 77
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 67 ‘il tün F ‘il tün F ‘il tün F ‘ilün 54 Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘ilün 50
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün 45
Müfte‘ilün Mef ‘ilün Müfte‘ilün Mef ‘ilün 1
Mef‘ lü F ‘il tün Mef‘ lü F ‘il tün 1
Mef‘ lü F ‘il tün Fe‘ lün 1
Müstef‘ilün Müstef‘ilün Müstef‘ilün Müstef‘ilün 1 Müstef‘ilün Fe‘ lün Müstef‘ilün Fe‘ lün 1
Mef‘ lü Mef ‘ilün Fe‘ lün 1
Fâ‘ilâtün Fâ‘ilün” (54), “Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilâtün Fe‘ilün” (50), “Mef‘ lü Mefâ‘ lü Mefâ‘ lü Fe‘ lün” (45) kal plar takip etmi tir. Di er vezin kal plar sadece birer kez kullan lm r.
Mecmuadaki gazellerde kullan lan kafiye ve redifler a daki tabloda gösterilmi tir.
iir No airin Mahlas Kafiye Redif
1 Nes b R Res la’ll h
2 h Saña 3 n söylerim saña 4 z ma abbet 5 Em in 6 Este Dir 7 Er dir o zülf ü l ü ru 8 dand 9 ne den ç ar 10 r der 11 r in döker 12 h itmege degmez 13 r e yap maz 14 r r sensiz 15 em -i ab 16 17 en zik 18 en im yo 19 em -i ‘ lem 20 em 21 r dur göñlüm 22 m 23 k Den 24 itmem
25 en diken 26 n n’eylesün 27 el nce 28 n a dü dükçe 29 dur 30 Üzre 31 b Old 32 n ma abbet mi 33 n Saña 34 n olan biziz 35 d 36 l -i ‘ d 37 r mevc 38 l Dir 39 r der 40 et itseydik 41 r a ar lm 42 b ñdan seniñ 43 ne Gibi 44 45 z 46 la dü di 47 deli 48 l mde 49 ül görelim 50 r ne 51 Üzre 52 gelür görinür 53 em ñ 54 nig h 55 et E
56 m z 57 le de m nende-i d 58 b a var r 59 le Yi 60 n Uyuz 61 ki 62 r E 63 Ned m b çre 64 Ned m b eyleyesin
65 Ned m d dan ayri
66 Ned m n e göre
67 Ned m f Iñ
68 Ned m r In
69 Ned m an n ey göñül
70 Ned m r va tidir
71 Ned m r olur giderek
72 Ned m eb me rebimcedir
73 Ned m n ñ old m
74 Ned m m n almadan
75 Ned m b itmez misin
76 Ned m ar A
77 Ned m l olmu saña
78 Ned m r E
79 Ned m ya girmi dir
80 Ned m n old hep
81 Ned m lar var idi
82 Ned m dedir
83 Ned m Um
84 Ned m n ur
85 Ned m n Lar
87 Ned m en iñ olsam 88 Ned m zülf ü 89 Ned m p bilmem 90 Ned m y Inda 91 Ned m re Si 92 Ned m Dan 93 Ned m r Im ñ 94 Ned m n Ina 95 Ned m l iñdendir 96 Ned m n z vard 97 Ned m d ñ içün 98 Ned m n od 99 Ned m Lara 100 Ned m n Old
101 Ned m larla sen
102 Ned m r benden or 103 id olmaz 104 id Ir degil midir 105 id degil de nedir 106 id m z 107 id desin 108 id r miz 109 id Em n 110 id n ideriz 111 id -y 112 id kd r 113 id Et in çekmez 114 id b r dirler 115 id Lar 116 id m ken 117 id r baña
118 id R göster 119 id ‘abes 120 id Erd çeker 121 id -y niy z 122 id 123 id biz bilürüz 124 id r n bilürüz 125 id n olmaz 126 id Eng olmaz 127 id nda 128 id m içün lar 129 id En 130 id n görinür 131 id b la ba s 132 id al a ber al a 133 id z eyler 134 id et e tevbe 135 id n çekilür 136 id Lar 137 id t t 138 id r olur m hiç
139 ’il yazm lar
140 ’il s gir nuñdur
141 ’il h zedür
142 ’il dan opar
143 ’il r yazd lar
144 ’il h söyletmek midür
145 ’il ne kendidür
146 ’il d
147 ’il d
149 ’il b Saña
150 ’il em in
151 ’il de ligüñ va degüldür
152 ’il n lanur
153 ’il en içündür
154 ’il nevr zdur
155 ’il z a ba mazlar 156 ’il t virdiler 157 ’il er i oldur 158 ’il dü mez 159 ’il il ümüzdür 160 ’il iderüz 161 ’il m -i n z
162 ’il ra dek giderüz
163 ’il b ümüz 164 ’il n a dökülsek 165 ’il e -i ‘ 166 ’il r amzelerüñ 167 ’il r la f 168 ’il n a el unm 169 ’il h n z
170 ’il da nih nuz
171 ’il b um var 172 ’il r ndasun göñül 173 ’il m a ta ammül 174 ’il el aldum 175 ’il h eyledi bülbül 176 ’il n ndan
177 ’il ande eyleseñ
178 ’il n sen misün
180 ’il n olsun 181 ’il n 182 ’il n anca bu 183 ’il 184 ’il b eylemesün 185 ’il ol un 186 ’il z birbirin 187 ’il n Ina
188 ’il b bir yere
189 ’il de bul nsa
190 ’il n ise de
191 ’il et olur m
192 ’il r a degmez mi
193 ’il lar gibi
194 rr et -i dev 195 rr r olur m ‘aceb 196 rr dan gü r eyler 197 rr r a alm dur 198 rr r dirler 199 rr t um budur 200 rr eng Olur 201 rr n uña almaz
202 rr er midür nedür bilmem
203 rr b olurum 204 rr n itdükçe 205 rr er Eyle 206 rr r olmaz 207 rr r eylemi üz 208 rr et -n me 209 rr eh Üñde 210 rr m nend-i nig n
211 rr da olmasun 212 rr er yle 213 rr n b 214 Neyl de Si 215 Neyl degil 216 Neyl d Gibi 217 Neyl et imizde 218 Neyl r 219 Neyl n utmu
220 Neyl ül anda ben anda
221 Neyl d geldiñ 222 Neyl ek lenür 223 Neyl er unda 224 Neyl l 225 Neyl n Uyuz 226 Ra r e m ’ildür 227 Ra n eylemez 228 Ra El yazd 229 Ra El deyüz 230 Ra Er ü ço sürmez 231 Ra r 232 Ra d dan almaz 233 Ra r çalar çarpar 234 Ra At me yazma dan 235 Ra n Idur 236 Ra de 237 Ra E yeter 238 Ra Er ar 239 Ra Er le benüm imdi 240 Ra Er su’ l ü cev b 241 Ra n nende-i d
242 Ra ze ledükçe 243 Ra n old um ald 244 Ra Ol 245 Ra Em zeden t ze 246 Fa r Da 247 Fa n Uma 248 Fa itdi bizi
249 Fa r uñ ken nda
250 Fa çemen-be-çemen 251 Fa Em Dür 252 Fa z sitemlerinüñ 253 Fa Em eylesek 254 Fa Er üñ var m ab 255 Fa -y rdur 256 Fa söyletmez 257 Fa l utar 258 zzet m ken
259 zzet er ço sürmez
260 zzet r mevc 261 zzet et E 262 zzet er in döker 263 zzet n na dek 264 zzet d 265 zzet n olmaz 266 em dir hep 267 temenn 268 er te ne-leb 269 r ider meh-t b 270 est 271 er midir b ‘i 272 n bir olur
273 ül lerindendir 274 dad r 275 r 276 b n gösterir 277 n ditredir 278 el Virir 279 em Olur 280 da gezer 281 n Arar 282 eklen Ür 283 er gelür 284 nda na ar var 285 r e mi dola r 286 ya el virmez 287 isteriz 288 em i n’eyler 289 lar ndand r 290 er nedir bilmez 291 et gelmez 292 b olma istermi 293 er den nergis 294 n alm 295 n itdi 296 r ñ seniñ 297 n görmedik 298 d idebilsek 299 r ile gül 300 r Iñ m 301 r a gösterdim 302 re Yi 303 l ne
304 et Le 305 n olmaz 306 Nes b n Saña 307 Nes b b ald 308 Nes b b ar b 309 Nes b n 310 Nes b l t 311 Nes b r b ‘i 312 Nes b r hep 313 Nes b c 314 Nes b er
315 Nes b ne dir ade
316 Nes b n olmaz
317 Nes b r m var
318 Nes b gelür
319 Nes b b a girer
320 Nes b n gelür geçer
321 Nes b n Gibi
322 Nes b l dad r
323 Nes b aberim yo
324 Nes b en imden
325 Nes b r old mdand r
326 Nes b r olmaz
327 Nes b at anda ben anda
328 m r olmaz 329 m n olmaya 330 m n Uñ 331 m n çekmez 332 m r De 333 m olmaz 334 m m içün lar
335 m n olmaz 336 Vecd ne olmaz m 337 Vecd em ne disün 338 Vecd em e beñzer 339 Vecd olsun 340 Vecd r da alduñ 341 Vecd ey dür bu 342 Vecd h nev 343 Vecd n üm yüze ç 344 Vecd d göster 345 Vecd n a n z ider
346 Vecd old yine
347 Vecd m a dü ürme 348 Vecd er dü di 349 Vecd r ld 350 Vecd h Açar 351 Vecd r te dür 352 Vecd b göster
353 Vecd dur bilmem
354 Vecd b ‘i ve
355 Vecd d a virdüm hep
356 Vecd h ister göñül
357 Vecd Est olup alm
358 Vecd n a getürdüm 359 Vecd ne müz sensün 360 h r mdan gelür b y- ar b 361 h Er old saña 362 h Ülfet 363 h -y ma abbet 364 h z lanur 365 h de isterler
366 h n da bulm am 367 h n na çekdi 368 h n uñ oldumsa 369 h n ñ var gibi 370 h da besleriz 371 h ne lik itme 372 h r olur bir gün 373 h b sa lanmaz 374 h n çekilür 375 h Et Bil 376 h r a ne dirsin 377 h n ormazlar
Yukar daki tablodan anla ld üzere iir mecm as ndaki gazellerde daha çok tam ve zengin kafiye kullan lm r. Bu da D vân iiri gelene iyle paralellik göstermektedir.
2. Metni Kurarken zlenilen Yöntem
Mecmuada yer alan iirleri; yay mlanm veya yüksek lisans veya doktora tezi olarak üzerinde bilimsel çal ma yap lm divanlarla kar la rarak elimizdeki metni olu turmaya çal k. Metni olu tururken anlam ve vezin yönünden mecmua ve divandaki kelimelerden hangisi do ru ise onu esas ald k. E er anlam ve vezin bak ndan her ikisi de do ru ise mecmuay esas ald k.
Nâ’il ’nin Divan nda ret, mecmuada asret olarak geçen kelimelerden,
vezin bak ndan farkl k olmasa da, anlam bak ndan daha uygun olan
mecmuada geçen asret kelimesini metne ald k. asret-i l-i ‘i r u dehen-i tengüñ ile Goncadan l le gibi d nüm n olsun
(Nâ’il 180/2)15
Ned m Divan nda it z, mecmuada im‘ z olarak geçen kelimelerden
vezin ve anlam bak ndan farkl k olmasa da, mecmuada geçen im‘ z
kelimesini tercih ettik.
Güzel sevmekde z hid mü kiliñ var ise benden or Bizim ol fende ço ta imiz im‘ z vard r
(Ned m, 96/4)
rr ’nin Divan nda dery dan, mecmuada riy dan olarak geçen kelimelerden, vezne uygun olan divanda geçen dery dan kelimesini metne ald k.
ay lüñ d de-i end e-i giry na gülmekde Sin verdür -i cevf-i dery dan gü r eyler
(S rr 196/2)
Nâ’il Divan nda mecmuada olarak olarak geçen kelimelerden,
vezin bak ndan farkl k olmasa da anlam bak ndan daha uygun olan divanda geçen kelimesini tercih ettik.
ekve-perd z- zena n old uñ ol amzeye Gurg- Y suf-g re ey dil söyletmek midür
(Nâ’il 144/2)
15
gâh’ n Divan nda ülfet, mecmuada ma abbet olarak geçen kelimelerden vezin ve anlam bak ndan uygun olan mecmuada geçen ma abbet kelimesini metne ald k.
Sen her ne adar üsn ile mümt z- cih ns n Ben ol adar üfte vü rüsv -y ma abbet
gâh 363/2)
Divanlarda yanl okunmu olup mecmuada do ru yaz ld dü ündü ümüz kelimelerden mecmuada geçen kelimeyi tercih ettik. Sâm ’ye ait u gazeldeki
servi-ad kelime grubu divanda seriv- servi-ad olarak okunmu tur. ola p na çün av umr ri te-i en r O servi- ad sem ‘ itdikçe dil pür-i b old
(Sâm 31/5)
Baz beyit ya da m sralarda divanlarda bulunmayan, fakat mecmuada yer alan yaz m yanl lar dipnotla gösterdik Sâm ’ye ait bir gazelde mevlev olarak
yazd z kelime, mecmuada olarak yaz lm r.
O mevlev üsnüyle re k-i fit b old Ten reyle der n- h lede çün m h-t b old
(Sâm 31/1)
Sâm ’ye ait a daki beyitte oldu u gibi baz yerlerde metin tamirinde bulunduk.
ay l-i ‘ ñla serde d -efr z- ‘a olsam Gören gül-m dir dir va ‘ olunmu ekl-i üzre
(Sâm 30/2) Ol fit b- üsne nig h eyleyen çü ub
k itmesün de ceyb-i gir n’eylesün
(Sâm 26/2) Var arf- ceh z- du ter-i rez eyledi
bet old teh desti nüm n kden
(Sâm 23/6)
Mecmua ve divanlar kar la rken farkl klar dipnotta gösterdik. Dipnotta farklar belirtirken önce iir, daha sonra beyit ve m sra numaras verdik. iir ve
beyit numaralar Latin rakamlar yla gösterdik. Beyitlerde birinci m sra için a, ikinci m sra için b harfini kulland k.
Dipnotlarda, tercih etti imiz kelime ile di er kelime aras nda iki nokta (:) ve ayn m sra içerisinde yer alan farkl klar n aras nda noktal virgül (;) i areti kulland k. Kar la rmada do ru kabul etti imiz ya da tercih etti imiz ibareyi önce, yanl ya da farkl olan ibareyi sonra ald k. Mecmuada ve divanda bulunup s ralar farkl olan beyitlerde mecmuay esas ald k ve bu farkl dipnotta beyit numaralar aras na koydu umuz iki nokta (:) i aretiyle gösterdik.16
Mecmuada veya divanda m sra tamamen fakl ise dipnota m sralar n her ikisini de ald k; ancak beyit tamamen farkl ise dipnota sadece farkl olan beyiti almay yeterli gördük.17
Mecmuada olup da divanda bulunmayan kelime, m sra ya da beyitleri –D; mecmuada olmay p da divanda bulunan kelime, m sra ya da beyitleri –M eklinde gösterdik.18
Metinde yer alan s re isimlerini ve Arapça ifadeleri t rnak içinde belirttik.19 Metni haz rlarken airlerin ya ad klar dönemin ses hususiyetlerini göz önünde bulundurduk. Okunmayan veya okunu unda tereddüde dü ülen kelimeleri metne aynen ald k.
Ba k bulunmayan gazellerde ilk gazele airin mahlas ve iirin naz m eklini ba k olarak verdik daha sonraki gazelleri velehu ibaresi ve iir numaralar yla devam ettirdik.
Divanlarda olup da mecmuada bulunmayan, ancak vezin ve anlam gere i bulunmas gereken ba lama edat olan “ ve- ” ile belirtme eklerini (- , -i, -u, -ü) normal olarak yazd k.
kili okunu lar olan baz kelimelerde “nice” yerine “niçe”yi, “ay ” yerine , “sühan” yerine “suhan” , “hüsrev” yerine “husrev”i, “dost” yerine “d st” u, k” yerine “a k” , “rusvâ” yerine “rüsvâ”y , “burhân” yerine “bürhân” , “hicr” yerine “hecr”i tercih ettik.
16
Ned m 76/1a. 17
Sâm , 43/3a; Ned m, 88/ 6a; Nâ’il 187/5. beyit. 18
Ned m, 96/6b; Nâ’il 142/5b; Nâ’il 179/3.beyit. 19
Mecmuada iiri bulunan airlerin yay mlanm ya da tez olarak çal lm divanlarda bulamad z iirleri dipnotta belirttik.
Yay mlanm veya tez olarak haz rlanm divanlarda bulamad z iirlerin matla beyitlerini burada örnek olarak veriyoruz.
Neden zürde olduñ n zen nim b -sebeb bilmem Beni öldürmege l m t böyle ab bilmem
(Nedîm 89/1) El yusun c ndan dü enler pençe-i müjg na
Tel unsun d olanlar k kül-i b -c na
(Nedîm 94/1) olunda d degildir o c ñ old bed d
‘Am d- ub ken nda pençe-i ur d
E.H 1470 NUMARALI
R
MECMUASININ METN
1b 120 Na‘t- Nebev
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 ub r- dergehiñ ku l- ba ard r y Res la’ll h
ar miñ ble-i ehl-i na ard r y Res la’ll h 2 Ser-i k yuñda kim re k- ver-i Firdevs-i a‘l r
Per-i Cibr l fer -i reh-gü erdir y Res la’ll h 3 u deñlü n r- fey yla leb- -leb rav a-i p kiñ21
Ki ur d anda bir em‘-i se erdir y Res la’ll h 4 Gül-i ur di ihd itse gerd n eylemez ra bet
Aña kim d ‘a ñ z b-i serdir y Res la’ll h 5 Meded l bir nig h- mer ametle incil -ba ol
Göñül mir’ pür-jeng-i kederdir y Res la’ll h22 6 Günehk m ay lim r z u eb cürm ü ma‘ dir
im ub u mes hep r u erdir y Res la’ll h 7 Mu m-i k-i k yuñdur Nes b-i ma‘ iyet-p e
Zül l-i lu fuña leb te neterdir y Res la’ll h23
20
Salahaddin Hidayeto lu, Nes b Dede Hayat , Eerleri ve D vân ’n n Tenkidli Metni, SÜ SBE Yay mlanmam DT, Konya 1996, s. 455.
21
3a fey yla: fey ile M. 22
5b jeng-i: jeng ü D. 23
224
azeliyy t- S Çelebi Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 1 Yem-i üsünde ba lmaz dem-i in h saña
ki ked gibidir fit b ü m h saña 2 Ne re eyler idim r na budur avfum
Verir ‘a b gir n-b -i nig h saña
3 Göñül çü pertev-i meh-t b m -sef d olduñ25 Da görünmedi mi mihr-i ub h saña26 4 ‘Ay r- zer mi ek-i r -siyehle peyd r
Yeter ves le-i ‘afv- ud gün h saña 5 Kühen sif l ile ahb -ged ey S
ar m-i meykedede besdir ‘izz ü c h saña
2a 327
Velehu
Mef ‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 ol göñül bey n- miy n söylerim saña28 Yo belki ri te-i dil ü c n söylerim saña
2 Müjg n alem fe nigeh merdümek mid d
Bir çe m-i m ik f-i bey n söylerim saña
24
2 Fatma Sabiha Kutlar, Arpaem ni-Zâde Mustafa Sâm D vân , Ankara 2004, s.449. 25
3. beyit ile 4. beyit yer de tirmi tir M. 26
3b mihr-i ub h: ub -intib h D. 27
3 Kutlar, Sâm D vân , s. 445-446.
28
3 cef kim dil-i seng ni t z ider29 Ey dil degil fes ne fe n söylerim saña30 4 Öpmü ra b-i d v lebiñ b-i n zda31
Teb- le-i femüñle ni n söylerim saña32 5 er itmede cer de-i ad p re-i dili
Her za m- n-fe deh n söylerim saña 6 Reng-i su an lebinde güher-p re-r z-i ev
Bir dil-ber-i ikeste-zeb n söylerim saña
7 ar r-i me-i na m- sel s ile
avt- le -i b- rev n söylerim saña33 434
Velehu
Mef ‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün
1 Ey urra-i am-der- am- hem-r z- ma abbet V’ey çe m-i siyeh-mest-i füs n-s z- ma abbet
2 ayd itmege mur dili h n- da
ad p re ider pençe-i eh-b z- ma abbet
3 ne-i ru ra dil olursa na ar-p
Mecr ider ni ter-i b r- ma abbet
29
3a t cef kim: t cef - D. 30 3b fe n: fes n D. 31 4a lebiñ: lebin M. 32 4b ni n: fe n D. 33 8. 9. ve 10. beyit: - M. 34 4 Kutlar, Sâm D vân , s. 458.
4 Ol dil-ber-i fet-nigehüñ ç n-i ceb ni Emv c- yem-i üsn-i ser-efr z- ma abbet 5 Göñlümde ay l-i leb-i mey-g ñ ile S
eb t -be-se er cilve-ger i‘c z- ma abbet
2b 535
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 Ola ne dem gel muza ku l- am in
Olmaz kel m- va l- dil- fem- in
2 Olmaz Mes ider ise ecz sa 36
em r-i amze yaralar merhem- in 3 Fery d iderse bülbül-i dil ‘a ile n’ola
Ru r- sur -k gül-i urrem- in 37 4 Bill r- çe mi mihr-i ru uñ pertevin alur38
n ider olursa eger d dem in 5 Cism-i niz r fikr ile zih-g rden geçer39
Engü t-i y r ola ne dem tem- in 6 tdük gel -y vene gerd-i am ku ul
Olmaz bizim deh za m tem in
35 5 Kutlar, Sâm D vân , s. 447-448. 36 2a ecz : ecz da D. 37 3b Ru r- sur -k : Ru r- sur -g D. 38
4a çe mi: çe m D. 39
7 Biñ s ar- ar bdan itmezdim ictin b olayd destime c m- Cem in
640 Velehu
‘il tün F ‘il tün F ‘il tün F ‘ilün
1 de-i bezm-i am m reng-i ru dil- astedir m- ev im n n- me‘k s- -i i kestedir 2 Gülsit n- ‘ lem-i mda m nend-i ab b
Mevc-i mevh m-i hev ser-ri te-i gül-destedir 3 a‘f- ba t- t reden müjg n- çe m-i ayretim
me-i m n ta re vüc dum bestedir 4 n- e k-i asretim fikr-i ad-i mevz n ile
Ma‘n -i reng n laf m ra‘- ber-cestedir 5 Dil ay l-i ma‘n -i b s- deh n- y r ile
Hem-çü t r- m ar- me -i -i nev-rüstedir
3a 741
Velehu
‘il tün F ‘il tün F ‘il tün F ‘ilün
1 Bezm-i p k-i üsne z verdir o zülf ü l ü ru d- ‘anber micmer-i zerdür o zülf ü l ü ru
40
6 Kutlar, Sâm D vân , s. 469.
41
2 Gerden-i bill ruñ üzre g yiy bir ede Sünbül ü eb-b gül-i terdür o zülf ü l ü ru
3 am sevd -y ser-t b- ciger gitmek mu l
Dilde kim d ’im mu avverdir o zülf ü l ü ru 4 em‘-i eb-p ye vü per-su te-i perv ne-ve
Mutta l germ- in lard r o zülf ü l ü ru 5 Gül en-i üsn içre d m ü d ne-i b ile42
Mur c na ayd- d gerdür o zülf ü l ü ru 6 u‘le-i ha sipend olma süveyd -y der n
da geldikçe mu arrerdür o zülf ü l ü ru 7 al -i c m-i cem li no a-i n r üzredir
af a-z b-i r y- dil-berdür o zülf ü l ü ru
8 z- asret merdüm-i çe mi per n- b ider
ki z b-i r y- dil-berdir o zülf ü l ü ru
9 ld üsn-i hid-i na m- dü b S miy 43
Çün red fimde mükerrerdir o zülf ü l ü ru 844
Velehu
Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘ilün 1 Far m hiyyet-i dil çe m-i tem dand r
Pertev-i n k ü bed ne-i s dand r
42
5. beyit ile 6. beyit yer de tirmi tir M. 43
9a na m- : na D. 44
2 Revzen-i ne-i serm da gü d itmekdir Serd -i bezm-i edeb ande-i b -c dand r 3 r ol bezm-i mük tda ey mest-i ur r45
Ra ne-i seng-i siyeh penbe-i m dand r 4 f-dil t re-nih na olur fey -res n
Güher-ef -i s il kef-i dery dand r
5 miy ne-ber-end -i dil hem-çü ab b
-i mevce-i seyl- be-i ahb dand r
3b 946
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 h- erer-fe n ki dil ü s neden ç ar
de ejdeh gibi genc neden ç ar 2 tseñ nigeh bu c ibe-i üsn ü n ile
‘Aksüñ der n- ne-i neden ç ar 3 Reng-i ta‘allu elbise-i n zdan bed d
y- fer a-i pe neden ç ar
4 Ma‘n -y ‘ay ü nükte-i gül-ge t-i b r Terk b-i nüs a-i eb-i neden ç ar
5 Na m o lü’lü’-i adef- fey dir
mu -i r- b -k neden ç ar
45
3a mük tda: mük ta D; ey : ey M. 46
1047 Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 ñ ki gird-i c m- lebiñden uh r ider b- ay t ulmeti pür-mevc-i n r ider 2 Olmaz gel -girifte-i ims s r-i üsn
Gül-b se-i femiñle nig ñ fa r ider48 3 Jeng- ver-i ub r iden ne-i dili
Ku l- am ke de-i çe m-i sür r ider 4 amy ze-r z-i asret olan ‘ yde imdiden
ekl-i hil l r zeyi c m- bill r ider49 5 Ehl-i mel mete erer-i seng-i k dek n50
d- mürde- em‘-i ar m-i u‘ r ider
4a 1151
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 -d na ol ki ba r-i su an dürlerin döker ki k-i me beleye cevherin döker 2 Ne ve- um r olur baña bezm-i ar bda
rim o dem ki cür‘a oyup s ar n döker
47 11 Kutlar, age. s. 474. 48 2b nig ñ: nig m D. 49 4b r zeyi: r ze-i M. 50
5a mel mete: mel ata M. 51
3 fet l-i d am ñ c n-güd z idüp Ba ya yla em‘-i iy -güster n döker 4 ur d-i ub olur ru na dil-rüb açan Dest r- nev- uh r- mu all -serin döker 5 Sevd miy na ar lur ol zam nda kim
Dil-ber sur ne l ü kemer uçlar n döker 6 Ke -i c ‘ lem-i b içre ullanan
Dery -y ev s iline le kerin döker 7 Yek r zedir gü deg -i nev-bah r- k m
Güller çemende ir o berg-i terin döker
8 su anda pey-rev-i na m- Na m olup
Ney- ekker-i yer ‘as ñ ekkerin döker52 1253
Velehu
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün
1 Her once-i nev-rüste nig h itmege degmez ze-i dest r- kül h itmege degmez 2 Çevg n- temenn ile h n- keremde
y- himeme addi dü-t h itmege degmez
3 -gerden olup t hir n- dan
y- bedeni mevc-i sip h itmege degmez
52
8b ekkerin: sükkerin D. 53
4 ad yine-i tevbeyi i keste it ey dil54 amy ze ile b deye h itmege degmez 5 End e-i yi -i düny ile S
y- emeli jeng-i gün h itmege degmez
4b 1355
Velehu
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün
1 ib-na ar yi -i güft ra yap maz
Ma‘n görür a‘m gibi d ra yap maz 2 Her k rda ‘ l gözedir semt-i süh let
Engü t-i red ‘u de-i dü ra yap maz56 3 Ceyb-i felegi pençe-i h- dil ider ç k
Ferh d gibi d men-i kuhs ra yap maz 4 Her d nesi eng rdan olsa yine rind n
Çün dest-i riy süb a-i e re yap maz 5 -yi cem l-i e adiyyet çü ikem- r57
Cennetde bile ni‘met-i bisy ra yap maz 6 Güçdür dil-i f ol a ikeste an yapma 58
Birbirine ne-i ad p re yap maz
54 4a tevbeyi: tevbe-i M. 55 13 Kutlar, Sâm D vân , s. 486-487. 56 2b dü ra: d ra M. 57 5. beyit: 6. beyit D. 58 6. beyit: 3. beyit D.
7 yi efendim ser-i k yunda mu m it59 ul olup ayra o b -ç re yap maz
1460 Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 Müjem p y- nig h- inti ra rd r sensiz
Reh-i med- ud- ne re ni terz rd r sensiz
2 ‘Aceb mi olsa n mem d d u‘le-i asret
alem destimde mur te n-min rd r sensiz 3 Göñül senc de-i m n- çe m-i i‘tib r itmez
Nice Y suf-mel at hid-i b rd r sensiz 4 Dü b r o ç r ebr ile üsn-i gel -s zuñ Ba lsa s de-r na nigeh n -ç rd r sensiz
5 Çer u‘le-i z- bülbülden für nd r
Göñül eb t -se er ey gül-beden b rd r sensiz61
6 Çü perv ne dil-i te ur S -i z ra
Gül-i em‘-i ta assür z ver-i dest rd r sensiz
59
7a k yunda: k yuñda D. 60
14 Kutlar, Sâm D vân , s. 487.
61
5a 1562 Velehu Mef ‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 ar-be-kef o dil ki ola b am- ab 63
nesinde hir olur ‘ lem-i ab 2 ‘U s ne-su te-i h- se ergeh64
Eyler be-c y-i ma du n hem-dem-i ab 3 ñ e k-i çe mi çemen-z b-i fey olur65
Gülz ra üsn-i t ze virir eb-nem-i ab 66 4 eb-zinded r- ‘a ki cismin hil l ider
Zer-b li fit b olur aña dem-i ab
5 ab ‘at na ba r olur
Pist n- mihrden leben-i Meryem-i ab 6 Eyler ken r- ba r- siyeh S mi pür- adef67
Dür-p olunca mevc-i sef d-i yem-i ab
62 15 Kutlar, age. s. 461. 63 1a b - am- : b - am D. 64 su te-i: su te-i D. 65
3a çemen z b-i: um- p re D. 66
3b ebnem-i: ebnem D. 67
1668 Velehu
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 1 Ceb nine o per zülf-i mü k-s a
Ser-i fel ket-i ‘u a bir bel a
2 Degil sur n ü miy n un‘-i ç re-dest-i asen O m r- b rike bir bey e-i hüm a 69 3 Felekde ems ü amer anma h- u‘le-für z70
O köhne sa fa dü and l-i pür- iy a 4 Ver -y perdeden i t- müdde‘ mü kil
O da‘v -i eceli kim-i a 71 5 Dimez k’olur o ki her-heft-kerde-i idb r
‘Ar s- c na meng i‘tin a 6 Es r-i k fir-i zülf-i siy h idüp o anem
ikenc-i t na ad c n- mübtel a 7 üh d- ‘ lem-i va det ne mümkün ey S
Vüc d- çe m-i dile perde-i af a
68 16 Kutlar, Sâm D vân , s. 493. 69 2b m r- b rike: m y- n züke D. 70 3a für z: ur D. 71 4b emeli: eceli M.
5b 1772 Velehu
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 1 Bey d de-i Y suf gibi o ten n zik
ar r-i n r- nigehden de p rehen n zik 2 Nig h- s de yeter ayf ider öpen bedeniñ
Ki yek nefesle olur süst o penbeden n zik 3 Tam m lerzi ü ser-t adem temevvüc-i n z
m n zik ü p n zik ü beden n zik 4 Deh gevher-i n -süfte-i ac let iken
Ne n zik ne geçer ri te-i su an n zik
5 Belürdi siyeh r y- l-d nda73
Benef e n zik ü gül n zik ü çemen n zik
6 olar bu mess-i na ardan o far mmeden
Neden olur çü ru y r ü gül neden n zik 7 Ta ayyülümde olur ol per niñ ey S
Miy n çün müje-i -y oten n zik
72
17 Kutlar, Sâm D vân , s. 504.
73
1874 Velehu
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün 1 Ol bülbül-i ‘a m ki gül ü y semenim yo
Ol -i g -y fir am çemenim yo
2 Ben tekye-i ‘a ñda o ‘ury n- amam kim75 Pinh n- beden itmege bir p rehenim yo 3 Ol ne- ar bam am- hicr ñ ile h
Fery d ü fi n itmege beytü’l- azenim yo 4 -h de hem n micmere-i dil olur te
h itmege bir urre-i ‘anber- ikenim yo 5 Perv ne- ab ‘at göñül ey S -i eyd 76 n olaca me ‘ale-i encümenim yo
6a 1977
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün
1 Dü b r mey-i f ile ‘ yek-dem-i ‘ lem
Olur ne-i s arda diger ‘ lem-i ‘ lem 2 Ne mi netdir le’ me iddi r- dirhem-i ‘ lem
ay l-i cem‘-i f n ile peyd derhem-i ‘ lem
74
18 Kutlar, Sâm D vân , s. 499-500.
75
2a a ñda: a nda M. 76
5a perv ne: perv ne-i D. 77
3 Bün-i um p y- ta t- usrev n- mülk-i ‘i retdir78 K’olur bir c m- meml n iden Cem-i ‘ lem 4 Sikender-ve bo azdan eyle icr ba r-i ahb
Aç lsun tenn -y s neden sedd-i am- ‘ lem 5 Gir n c -i na vet m ni‘-i ‘- mer tibdir79
Olur evvel adem i keste p y- süllem-i ‘ lem80 6 Cih n na ber- b old n añla ‘ bet b n ol81
u üzre va ‘ olunmu dur es s- mu kem-i ‘ lem82 7 Nih nd r z r-i fa devletiñde zehr-i n -k 83
Degil yeste-i engü t-i ra bet tem-i ‘ lem84 8 Bu nüh beytiñ sez her biri olsa z ver-i efl k85
Ki in d itdi ab‘- S -i mu‘ciz-dem-i ‘ lem 2086
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün
1 açan kim nükte-senc olup açar ol m h- gül-fem fem Rum z- “ ‘alleme’l-esm ”dan urmaz da dem dem
78 3a um: Cem M. 79 5. beyit: 6. beyit D. 80 5b i keste: i keste-i D. 81 6a cih n: cih M. 82 6. beyit: 7. beyit D. 83 7a zehr-i: z r-i M. 84 7. beyit: 8. beyit D. 85 8. beyit: 9. beyit D. 86 20 Kutlar, Sâm D vân , s. 519.
2 Kel m- ber-kel m- ‘n- ta‘n- t r te’ ri87
Oñulmaz degme letle Mes h eylerse merhem hem88 3 u deñlü tel -k mem k m-i am-enc m- hecriñden
Ki ev ehd l eylerim ger n idersem sem 4 Neden mesr r ola va ñ ile ey h- ferru ru
Mu ibb-i ñ albinde d ’im old müd am am
5 ab b felekler mu aribdir d d- mdan
Fir yla idelden S miy giryem yem
6b 2189
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 ay l-i metiñle bir nih l-i rdur göñlüm
Tecell -y cem le c yg h- n rdur göñlüm 2 Mu‘allim- ne-i ‘ lemde s z- z olmam h ç
Nig h- d de-i r ile me rdur göñlüm
3 der ney gibi hem s da n le-i y h
Fi n- ‘a ile pür g yiy M rdur göñlüm90 4 Der nunda nik t- nüvi te kilk-i udretle
Mi l-i n me mühr-i la‘l ile memh rdur göñlüm91
87 2a ber: pür D. 88 2b h letle: l ile D. 89 21 Kutlar, age. s. 517-518. 90 3b pür: bir M. 91 mühr-i: mihr-i D.
5 Nüm n pertev-i nda s rr- ‘ lem-i ma‘n 92 Mey-i ikmetle meml s ar- bill rdur göñlüm 6 Nig h eyler ol fet d r-b n-i çe m-i ‘aksiyle
Na arda sit n- dergehinden d rdur göñlüm
7 az n- ar mim dil-beriñ çe r S 93
Zem n-i ehr-i tende Ka‘be-i ma‘m rdur göñlüm 2294
Velehu
Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘ilün
1 ‘a-ve ir olur met-i mda l m95
aran va ‘- teberr ile dü mda n m 2 y- ç gibi n -ç z iken ef n iderek96
Ra ne-d r old bütün mülket-i A‘c mda c m
3 s- la‘li eb-g ile reng ndir97
‘Iy a çesb nter olur ab‘- mey- mda m 4 düp efz n cihet-i üsnini men
r-Buld dil mertebe-i ‘a ile a mda k m 5 Sür yüzün eyline erb b- ul ce b it98
miy eyleyegör ret-i ikr mda r m
92 5a Nüm n: Nüm n- D. 93 7a az n- : azel M. 94 22 Kutlar, Sâmi D vân , s. 518. 95 1a met-i: meti D. 96 2a n -ç z: - ç z M; iderek: eyler M. 97 3a eb-g : s m-g M. 98 5a yüzün: yüzüñ D.
7a 2399 Velehu
‘il tün F ‘il tün F ‘il tün F ‘ilün
1 tir necm-i ba bilmeziz efl kden
h kim yand utu du u‘le-i idr kden 2 onca- ad berg aç ld ça hez r- gül ene
er ider l-i dil-i n-ge te-i ad ç kden100
3 -tüv nd r sebeb ‘a ñ ser ü s na101
dm n- u‘le cem‘iyyet bulur kden
4 en olmaz m tev u‘-p eg ñ ‘izzeti
fit b oldu ça gevher-ç n-i eb-nem kden 5 zi im ol em‘-i na vet- u‘le bilmez olsa da
af a-i n mem per-i perv ne-i ç kden 6 Var arf- ceh z- du ter [-i rez] eyledi102
bet old teh desti nüm n kden103 7 men-i ad n eyler üste çirk-i cürmden
miy ser-mest olan ahb -y ‘a p kden
99 23 Kutlar, Sâm D vân , s. 524-525. 100 2b ge te-i: ge teyi D. 101 3a n -tüv nd r: n -tüv nd r M; sebeb: sebeb-i D. 102 6a rez: - M. 103 6b kden: t kden D.
24104 Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün
1 Tem -y ru undan k m-y bem ge t-i b itmem
em m-i verdini ser- e p -y dim itmem105 2 ‘Aceb perv neyem bu encümeng h- ta ayyülde
Hem e s zi im isn d- ev ‘- çer itmem 3 Ser- -ser mütte iddir bezm-i gül en-i ‘ lem106
ad -y bülbüli tefr -i z- kel itmem 4 Teh -hemy n olursam da eger na d- meserretden
Der num l le-ve t b- hevesle d d itmem
5 ade -n ar b- ‘a r ne am ki
Felek ur di unsa destime S aya itmem
7b 25107
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 Sensiz olur nig ma seyr-i çemen diken
Belki me mm- c ma b y- semen diken 2 Tebr d itdi benden o gül-r r zg r
Her m yum old serd -i amla diken diken
104 24 Kutlar, Sâmi D vân , s. 516-517. 105 1b verdini: derdini M. 106 3a Cem‘-i: - M. 107 25 Kutlar, age. s. 530.
3 Müjg s zen ide meger ri te c Ol cism-i n zen ne göre p rehen diken 4 geldi r y- y re gül-i fit bdan
Gösterdi b n- ezel n rdan diken108 5 ad ç k olmasun m dil-i z bülbülüñ
’im ken r- oncede n vek-figen diken 6 Olsa nig h- germ ü tem -y üsn-i y r
Müjg n- çe m-i ayret olur dil- iken diken 7 -i z ra b se-i la‘lin dir ider
Bilmem o gül-‘i ra olur m dehen diken 26109
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 Çar le’ m ib-i ‘irf n’eylesün
-d n olan ar f-i su an-d n’eylesün 2 Ol fit b- üsne nig h eyleyen çü ub
k itmesün de ceyb-i gir n’eylesün110 3 Zühh d- t re-dil ne ‘aceb b de görmese
A‘m für mihr-i d ra n’eylesün
108 4b ezel : - M. 109 26 Kutlar, Sâm D vân , s. 531. 110 2b ceyb-i: ceyb ü D.
4 A‘m kec-nigeh ndan em ndir111 em r-i f ve-i s n’eylesün
5 ab‘- sa m-i zühd idemez ‘a cilveg h112 Ol esb-i leng vüs‘at-i meyd n’eylesün113 6 n idi ‘al ’i i S cih nda terk
Amm göñül mu abbet-i c n’eylesün
8a 27114
Velehu
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün
1 em rini nca ne dur o bel ince
em ri ni nca nit ince belince115 2 Kuhs r- mu abbetdeki r h ince bel ince
r- am- hicr n çekilür mi cebelince116 3 ayf ki ‘ar s- tutu -y üm dim117
dile m y sef d old gelince
4 Pür-ra‘ e gerek dil vasa avf u rec da118 Çün ble-nüm degeh-i a yönelince 5 -bestedir ey dil düzele n un- k ruñ
ze-i mecm -i ma lab düzelince
111
4a A‘m : K mil D. 112
5a ‘a cilveg h: ‘a cilvek r M. 113
5b n’eylesün: - M. 114
27 Kutlar, Sâmi D vân , s. 540.
115
1b belince: bel ince M. 116
2b cebelince: cebel ince M. 117
3a üm dim: ümm dim M. 118
6 Na yine S niñ olur ra bete n Olmazsa da ey me Na miñ azelince
28119 Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 ‘A -s z- dil-i üft deler ü d ne dü dükçe
Yine ayd eyle c defter-i i na dü dükçe 2 der kev er ter vi selseb l-i ‘adndan g
‘Ara -ç n-i ceb n-i dil-ber-i fett na dü dükçe 3 ‘Aceb mi na ra itmezsem zena n- dil- ya
Bey b ile perde olur çe ne dü dükçe120 4 Getür b y- la ‘a se-r z olsun dil-i ‘u
ab r ñ o mü k-i urre-i c ne dü dükçe121
5 Bulur S ar ehli ne ’e hem-çü c m- Cem122
Kel m- la‘l-i dil-ber al a-i rind na dü dükçe
8b 29123
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 O çe m-i aste- ab‘a ‘anber-i uvvet-fez r
ikest-i reng-i üsn-i dil-rüb ya m my r 124
119 28 Kutlar, Sâmi D vân , s. 536-537. 120 3b bey b: bey - M. 121 4b r ñ: r n M. 122 5a ne ’e: ne ve D. 123 29 Kutlar, age. s. 496-497. 124
2 der fevv re-i n- b- asret nevk-i müjg An ñ k m- nig ha urfe gerd-i mü ks r 125 3 Nes m-i ‘i veden b- ay t- üsn olur pür-mevc
ab b- f- ab abdan ç an reng-i hev r 4 Deh no ta-i mevh meye perg r- udretdir126
a itmi an al a-i devr-i vef r
5 Süveyd -y der num ‘aks ider m -y çe mimden An k teh-nig n ann ider kim r -nüm r 6 Olur mir’ ta ba sa s r-i çe m-i le et-i d r
az l- sebzez r- fitneye sünbül r 7 O ç r-ebr ya iki m ra‘- mevz ndur S 127
Ki üsn-i ma la‘-i eh-beyt-i ebr -y düt dur 128 30129
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 Degil mihr-i ser ‘üs-seyr eyv n- üzre
u‘ d itdi er r- d d- m i tir üzre 2 ay l-i ‘ ñla serde d -efr z- ‘a olsam
Gören gül-m dir dir va ‘ olunmu ekl-i üzre130
125
2b an ñ: reg-i D. 126
4a mevh meye: rengin-i D; udretdir: tebessümdür D. 127 7a ç r: ç r- D. 128 7b düt dur: dev r M. 129 30 Kutar, Sâmi D vân , s. 539. 130 2b üzre: - M.
3 O gül- onca em m-i va va‘d eyler ‘u
Yine gelmez üküfte gül-bin-i b vi üzre131 4 Fer eyleme b y- veri-i zülf-i c
ab ser-ge tedir ‘u k- -y fir üzre132
5 Olursa al a-i al l u nig mdan
Sez r S miy ol serv-i b t ze-s üzre
9a 31133
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 O mevlev üsnüyle re k-i fit b old134
Ten reyle der n- h lede çün m h-t b old 2 Görüp dil germ-cevl n u‘le-i cevv leve r yun
Mi l-i m y- te -d de va f- p ç ü t b old 135 3 Sem ‘ içre olunca oy-fe n gül-berg-i ru
Zene n- la e-i mevc-i gül- b old 4 Ru z r-i külehde em‘-i f s- ay
l-Yan nca c n u dil perv ne-i pür-s z u t b old
5 ola p na çün av umr ri te-i en r
O servi- ad sem ‘ itdikçe dil pür-i b old
131 3b gelmez: olmaz D. 132 4b üzre: - M. 133 31 Kutlar, Sâmi D vân , s. 565-566. 134 1a mevlev : m l M. 135 2b m y- : r y- M.
6 de itmede mest n- ‘a a s -i üsni136 Lebi peym ne-i çe m-i tem da ar b old 7 Hem n fevv re-i b- ay ta döndi ey S
O dem kim gerden-i p ki ‘ara -r z-i ic b old 32137
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün
1 Göñül her la a mest-i b de-i c n- ma abbet mi Mi l-i çe m-i s ar yo sa ayr n- ma abbet mi 2 Ru unda ol bütüñ zülf-i girih-g ri nedir y Rab138
Sev d- küfr mi y n r- n- ma abbet mi
3 Siri k-i un-fe m d deden r n olan her dem139 od serm ye-i ad mevc-i n- ma abbet mi 4 ar b oldu ça göñlüm da meg h- fey olur z hid
s it bundan dan m v n- ma abbet 5 Göñül urtulmad cevr-i felekden bilmem ey S
Mel met eylemek a n- ma abbet mi
136
6a ir de:id re D; üsni: ç ni M. 137
32 Kutlar, Sâm D vân , s. 560-561.
138
2. beyit ile 3. beyit yer de tirmi tir D. 139
9b 33140 Velehu Mef ‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 Çe m-i bed irmesün diyü ey n zen n saña Ta‘v -i üsni yazd ‘anber n saña
2 -reng ü n m iken alem ey s de-lev -i ‘a 141 Ser-sa r- asb- l idi ceb n saña
3 ç ar beya a siyeh r y- kec-revüñ
Ta r ider bu r st pey nig n saña
4 Söz yo dur ey mu avvir o n zük su an femi Göñlümce na iderseñ eger afer n saña142
5 ne-i der mu addemce eyle f
Jeng- ver olmad n nefes-i v -pes n saña 34143
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 retde gerçi erre-i im n olan biziz
Ma‘n da fit b- d ra n olan biziz 2 arf-i çe m-i y r ile itdik mük leme
z- in -y nükte-i ‘irf n olan biziz
140 33 Kutlar, Sâm D vân , s. 450. 141 2a b -reng: b -neng D. 142 4b iderseñ: idersin M. 143 34 Kutlar, age. s. 484-485.
3 Gerden-be- av silsile-i zülf-i dil-ber n144 De t-i cün n- ‘a da p n olan biziz 4 Hu r olmaz z hele t r z- reste- z
Mest ne-i mey-i leb-i c n olan biziz 5 Ol reyüz ki far çek deyle ‘a dan
mür r- va t ile ‘umm n olan biziz
10a 35145
Velehu
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 1 Mu addem itdi eb-i r ze ‘i reti tesv d
ard oñra beya a ab ‘ d-i sa‘ d 2 ul ‘ ider anurum mihri burc- m ndan
O pelle-i d bda olunca bed d 3 al nca içre olur üsni pür-für
el-al nca ‘ leme böyle iy el-alar ur d146 4 Seniñle art lamaz ‘ dg h- üsn içre
Kem l-i mertebe no bilüp meh-i ‘ d147 5 Hil l-i ‘ d açup un ebruv ñ ile148
Meger mu‘ na a itmekligi ider ümm d
144 3a dil-ber n: dil-berüz D. 145 35 Kutlar, Sâm D vân , s. 464. 146 3b al nca: al nca D. 147 4b meh-i: meh ü M. 148 5a un: M.
6 Dizildi silk-i bey na mid d- me ile149 Ma‘ -i su an m S miy çü merv d
36150 Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 un s iy bize ade -i b -mel l-i ‘ d
-y ‘i ret itdi ben n- hil l-i ‘ d 2 hir olur del l-i af -y vi l-i y r
Lev -i felekde m h- nev oldu da d l-i ‘ d
3 y- iy ma ub tebessüm-für olup151
Reng-i fa itdi ikest infi‘ l-i ‘ d
4 Reng n- n- e k ider ‘u c mesin
n giyince elbise-i al l-i ‘ d
5 amy ze-i ta assür-i meyden hel k idik Olmasa m ye-ba tesell ay l-i ‘ d 6 yestedir tem me-i r- bihi t ola
bu nev-zem n-i azel b -mi l-i ‘ d152
149
6a mid d: ben n D. 150
36 Kutlar, Sâm D vân , s. 463-464.
151
3a tebessüm: nes m M; olup: olur M. 152
10b 37153 Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün
1 tmez ken r- ma laba gevher ni r mevc olmay nca illet ile ks r- mevc
2 Ta‘d d- lu f- n müten -i mu l
Olsun m hiç fe-i yemde üm r mevc 3 Ser virmedin tel um- r z olmaz r
‘ olmay nca hir ider mi çen r mevc 4 Va ‘- il f- ehl-i kerem ikmet üzredir154
Geh medd ü g cezri ider ik r mevc 5 Ke -i ab‘ ar a-be-n r- ne ider155
Virdikçe sebzez ra nes m-i bah r mevc 6 Virmez bin -y fa ra alel c hadi t
ar idemez kem ne as ad he r mevc 7 Olur ken re-g r-i tevekkül -pe r156
Bendergeh-i sev ile ba lar r mevc 8 -b s- y re te ne leb-i c yb rda157
Ta‘k b idüp biribirin itmez ar r mevc
153 37 Kutlar, Sâm D vân , s. 459-460. 154 4. beyit: 7. beyit D. 155 5. beyit: 4. beyit D. 156 1. beyit: 5. beyit D. 157 2. beyit: 8. beyit D.
9 Çe m-i ab na unur me rebi budur158 Gerçi bulur müs ‘ade-i r zg r mevc 10 Zenc re çekdi ‘a per gibi ede159
da gösterince mey-i -güv r mevc 11 S ken r- af aya ‘anber-fe n olur160
r idince bu azel-i abd r mevc
11a 38161
Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 lebiñ ki m ra‘- z b-i me’ ldir
m- b se anda ne reng n ay ldir 2 Dil avs- ebruv elinden neler çeker
Seyr eyle add-i am- udemi aña d ldir 3 Eyler ikeste mur diliñ perr ü b lini
Ol fl- nev-res de dimez kim veb ldir 4 Ol na l-i ‘i ve her ne adar ser-ke olsa da
r- niy z ile egilür i tim ldir 5 ann itme j ledir görinen r y- y rde
Güller çemende ar c y- infi‘ ldir162
158 3. beyit: 9. beyit D. 159 4. beyit: 10. beyit D. 160 5. beyit: 11. beyit D. 161 38 Kutlar, Sâm D vân , s. 465. 162 5b c y: y D.
6 üm d-i c m- Cem itmez ged -y ‘a 163 Memn n- b de- -i köhne sif ldir164
39165 Velehu
‘il tün F ‘il tün F ‘il tün F ‘ilün
1 me kim ebt-i mid d- laf ma‘n r ider166 leb-i ta‘b re nef -i r fey r ider
2 me kim old çemen-p -y ba ma‘rifet
af a-i reng nini elf ile gülz r ider167 3 ‘Ar a‘l -y ma‘ den uh r ider su an168
Aña ta‘ men yer ‘a secde-i e r ider
4 Ba r-i dilde gevher-i ikmet- adefdir dürr-i p k Kim an avv ter-dest-i ay l-i y r ider169 5 lem-i ayb- hüviyyetden kel m idüp uh r170
Kim lis n- le gelse s rr- i r ider
163 6. beyit: 7. beyit D 164 6b r -i: c r -i M. 165 39 Kutlar, Sâm D vân , s. 479-480. 166
1a ebt-i mid d- laf ma‘nid r: tesv d-i laf p k-i ma‘nid r D. 167
2b af a-i reng nini: af ay reng n -i D. 168 3a a‘l -y : a‘y n M; uh r: vür d D. 169 4b ter: der D. 170 5a lem-i: leme M.
11b 40171 Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 Bu s zi görmedendir kim yanard ülfet itseydik
O em‘-i üsn ile perv ne-ve germiyyet itseydik 2 dersek de ket n-ve ç k-i ceyb ü d men-i asret172
Tek ü tenh gice ol m h ile tek bet itseydik 3 Ne cürm itdik nedendir kesr-i r c m- m da
ikest-i tevbe-i ahb ya z hid niyyet itseydik 4 ‘Aceb ir d idi ey p r-i z hid-fey -i mey- ne173
Bir iki c m ile def‘-i um ra himmet itseydik
5 Dü üp ya na mest ne s -i gül-end ñ
O na l-i ‘i ve-perver s yesinde r at itseydik 6 derdik t ze t ze böyle na m- dil-pesend in
Kühen-v -i i‘re biz de S ra bet itseydik 41174
Velehu
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün 1 Zülf-i siyehi çehre-i bill ra ar lm 175
Bir perdedir ol yine-i n ra ar lm 176
171
40 Kutlar, Sâm D vân , s. 509.
172
2a ç k-i ceyb ü d men-i asret: ç k- ceyb-i asret itseydik D. 173 4a z hid: ib D. 174 41 Kutlar, age. s. 491-492. 175 1a çehre-i: gerden-i D. 176 1b perdedir: bürdedir M.
2 Mir’at- bün ken r- nevde an m h- af r eb-i deyc ra ar lm 177 3 am merhemi kim r ze-i elm s ile mes
Fery d ki za m- dil-i mecr a ar lm 178
4 l-i siyehi ‘ ur d- iy da
Perv ne gibi em‘a-i k ra ar lm
5 o meh itdikde nig h- ab d
b- ecel ab a- s ra ar lm
12a 42179
Velehu
‘il tün F ‘il tün F ‘il tün F ‘ilün
1 Pür-fitendir amze çe m-i n m- ñdan seniñ
ç t dir g ñdan seniñ
2 Bir da n mey-i ne reye at m var
Öyle mestem b de-i reng-i hic ñdan seniñ 3 Perde-i çe mimden eylerken gü er n r- nigeh
Bu tem r der-gü r itmez ni ñdan seniñ
4 m- dil çün s ar- na adem i kestedir
Dest-i redd-i ve-i p y- it ñdan seniñ
177 2b m h- : uh D. 178 3b mecr : ma r ra D. 179 42 Kutlar, Sâm D vân , s. 502-503.
5 Buld S ne ’eyi evvel mey-i dü mdan180 Mevc urup reng-i tebessüm la‘l-i n ñdan seniñ
43181 Velehu
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 1 Miy n- al a-i zülfünde l d ne gibi
Yine bu d m- hüm ayd- mur c na gibi 2 dince germ-nig h ol per -i z de olur
ic bdan ru pür-t e- ne gibi 3 Olunca k küli zenc r-bend-i p y- ay l182
Hez r p re olur ceyb-i ‘a l ne gibi
4 zard b deden ol d de-i um r- d
Hen z n vek-i müjg girdi ana gibi
5 Bu um ur o na m- sel sde S 183
Cih nda söz mi var e r- ‘ ne gibi
12b 44184
Velehu
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün 1 Ceb niñe t ol urra-i semen-s 185
Piy le-n cün n eyle ‘a l- od-r 186
180
5a ne ’eyi: ne ’e-i M. 181
43 Kutlar, Sâm D vân , s.553.
182
3a Olunca k küli zenc r-bend-i p y- ay l: Gelince ra zincir-i mevc-i k kül-i y r D. 183 5a o: bu M. 184 44 Kutlar, age. s. 552. 185 1a a t: at M.
2 Tekellüm eyleyüp ol hid-i ikeste-zeb n Kem l-i erm ile ma v eyledi Mes
3 Hem e za m- r- t çe m-i ma ram
Riy s nede seyr eyle verd-i ra‘n 4 Es r-i k fir-i zülf-i büt-i end mam
Ki fte-i dil ider Y suf u Züley 187
5 -i k h- mel metde oldu de
Sipihre ‘izzet içün itmeziz temenn
6 ar m-i meykedede s ne-ç dün gördüm
Hüc m- keyf ile S -i mest ü rüsv 45188
Velehu
Mef ‘ilün Fe‘il tün Mef ‘ilün Fe‘ilün
1 fe-i ra am- nev olunca yüzi
is b- na d- siri kim o demde buld yüzi 2 Çemenist n- mel atda nev çer de hen z189
Yeñiçeride bir nigeh ul o uz 190 3 Fir b se-i la‘l-i nemek-fe ñ ile
Me dilde ar ñ ne dad var ne tuz
186 1b eyle: - M. 187 4b ifte-i: ifte D. 188 45 Kutlar, Sâm D vân , s. 553-554. 189 2a nev: bu M. 190 2b nigeh: ki M.
4 Görünce c m- lebiñ z hid old pür-güft r Cem nut a getürdi an ñ la f sözi191 5 Degildir b ile la‘l-i lebiñde ey S
O f-gevher-i p zeniñ göründi yüzi
13a 46192
Velehu
Mef‘ lü Mef lü Mef lü Fe‘ lün 1 Dil kim heves-i ‘a ile ol dem yola dü di
Güm-kerde-reh-i v -i hicr n ola dü di 2 Cey -i geldikde idüp t re-nev 193
Ol p di eh-i mülket-i ‘i ve ula dü di 3 Dün fikr-i ru uñla araf- gül ene vard m
Bir h- gel -s z ile güller ola dü di 4 r iderim and m o gül onçaya r m194
eb-nemle iki nergis-i çe mi dola dü di
5 nigehden bile eylerdi te
Gör ba ra b ile o meh ol ola dü di 6 kimle nih l-i ad-i y re virerek su
-pu te iken m ve-i vu lat ola dü di
191 4b nu a: na ta M. 192 46 Kutlar, Sâm D vân , s. 554-555. 193 2a t re: bende D. 194 4a iderim: ideyim M.
7 o mehi h le-i a çekince ayretle sipihr-i ased-end z öle dü di
47195 Velehu Mef‘ lü F ‘il tü Mef lü F ‘ilün 1 Gördüm für üsn ile bir a s deli
Mihr-i se er-ve eyledi i k s deli196
2 Dönmü bey z- ede bir rm güle
Olmu o r y- l ne berr s deli
3 um miy na h eylesem ni
tdi o m h atimi s deli
4 -d dedir göñül bu aç lm gül-i sef d Gel gel ik f- s neye pek ba s deli
5 bey af ada ol s m-ten
tdi zeb n- kilkimi in s deli
13b 48197
Velehu
Mef lün Mef lün Mef lün Mef lün 1 sebz n didi ol -i ‘i ve su’ limde198
Zümürrüdden ken r ne-i ru r- alimde
195
47 Kutlar, Sâm D vân , s. 562.
196
1b mihr-i: mihri M; se er-ve : ur M; i : i M. 197
48 Kutlar, age. s. 546-547.
198
2 O ehl -çe m mest oldu da n- bdan b r eker- de b m- dü ma z old ay limde199 3 Dü reng n m ra‘-i la‘l-i lebinde sektedir g
Ne dur lüknet o meh-p re-i n zük me limde
4 Tefe’’ül eyleyip dil Mu af- ‘i nda200
Sev d- yet-i n r old hir asb-i limde 5 Ne deñlü d r isem retde ma‘n da ba‘ d olmam
am rim yine r ci‘dir o infi limde 6 Ber dir m ve-i lu f u keremden serv-i
sebz-Olur n -pu te b r- mer amet nev-res nih limde
7 Ne bilsün le et-i e olan S
Nih nd r lübb-i ma‘n nükte-i n-me’ limde 49201
Velehu
Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘il tün Fe‘ilün 1 Ne ’e-i meyle ru al gül gül görelim
Aç l ey onca biraz r yuñ gül gül görelim202 2 Hem-çü a vel idelim seyr dü-b -y cem l
Nigehi ç or- t te fül görelim
199
2b l de: l d M. 200
4a ‘i nda: ‘i ndan D. 201
49 Kutlar, Sâm D vân , s. 515-516.
202
