TABLET BİLGİSAYAR İÇİN GELİŞTİRİLEN ETKİLEŞİMLİ E-KİTABIN ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK BAŞARISINA ve TUTUMUNA ETKİSİ
Selda KAYAK
DOKTORA TEZİ
EĞİTİM TEKNOLOJİSİ ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 3 yıl (36 ay) sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : Selda Soyadı : KAYAK Bölümü : Eğitim Teknolojisi İmza : Teslim tarihi : 21.07.2014 TEZİN
Türkçe Adı: Tablet Bilgisayar İçin Geliştirilen Etkileşimli E-Kitabın Öğrencilerin Akademik Başarısına ve Tutumuna Etkisi
İngilizce Adı: The Effect Of Interactive E-Book Developed For Tablet PC On Students’ Academic Achievements and Attitudes
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Selda KAYAK İmza:
iii Jüri onay sayfası
Selda KAYAK tarafından hazırlanan “Tablet Bilgisayar İçin Geliştirilen Etkileşimli E-Kitabın Öğrencilerin Akademik Başarısına ve Tutumuna Etkisi” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oybirliği/oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Eğitim Teknolojisi Anabilim Dalı’nda Doktora tezi olarak kabul edilmiştir.
Danışman: Prof. Dr. Ahmet MAHİROĞLU ……… (Gazi Üniversitesi)
Başkan: Prof. Dr. Hafize KESER ………
(Ankara Üniversitesi)
Üye: Doç. Dr. Tolga GÜYER ………
(Gazi Üniversitesi)
Üye: Doç .Dr. Ebru KILIÇ ÇAKMAK ………
(Gazi Üniversitesi)
Üye: Doç Dr. Sadi SEFEROĞLU ...………...
(Hacettepe Üniversitesi)
Tez Savunma Tarihi: 29/05/2014
Bu tezin Eğitim Teknolojisi Anabilim Dalı’nda doktora tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Prof. Dr. Servet KARABAĞ ………
iv
TEŞEKKÜR
Toplumsal hayatın içinde karşılaşılan hemen her sorunun temelinde eğitim yetersizliğin ve öğrenilenlerin yeterince içselleştirilmemiş olması yöneticilerin, aydınların ve kamuoyunun üzerinde birleştiği bir gerçekliktir. Bu sebeple yöneticiler ve eğitimciler daha etkin bir eğitimin nasıl olabileceğine yönelik model arayışlarını ve teknolojinin getirdiği imkânlardan eğitimde azami faydayı temin edecek araştırmaları kesintisiz olarak sürdürme gayreti içindedirler. Teknolojinin getirdiği imkânlar arasında iletişimi de içinde barındıran bilgisayarın önemi ve ağırlığı tartışmasız ortadadır. Zira buradan hareketle üniversitelerimizde BÖTE bölümleri oluşturulmuş, ilkokul, ortaokul, lise ve üniversitelerde bilgisayarın eğitimde kullanımının yaygınlaştırılması konusunda ciddi adımlar atılmıştır. Son dönemde bütün bunlara ek olarak MEB tarafından hayata geçirilmeye çalışılan ulusal bir proje ile öğrencilere ücretsiz tablet dağıtımı yapılarak içeriğin tamamıyla tablet bilgisayar üzerinden verilmesinin planlanması suretiyle konu daha fazla merkeze alınmıştır.
Diğer taraftan, bilgisayarın ülkemizde kullanımı bakımından dünya ölçeğinde fazlasıyla kullanılan ülkeler arasında bulunduğu da internet kullanıcı sayısıyla bilinmektedir. Bütün bunlara rağmen PISA değerlendirmelerinde, özellikle de fen bilimlerinde ülkemizin geri sıralarda bulunmuş olması, bu konuya yönelik dikkatlerin aralıksız devam etmesi gerekliliğini ortaya koymaktadır.
Buradan hareketle bilgisayardan sonra kullanımı yaygınlaşmaya başlayan tablet bilgisayar vasıtasıyla teknolojiden istifadeyi görsellikle birleştirerek PISA değerlendirmelerinde gerilerde bulunduğumuz, LYS sonuçlarına göre başarı düzeyinin en düşük olduğu Fizik alanına etkilerini ölçmek ve değerlendirmek üzere bu araştırmayı yapmış bulunuyorum. Araştırmamız Yıldız Teknik Üniversitesi BÖTE Bölümü Fizik dersini alan öğrencilerle gerçekleştirilmiş olup beş bölümden oluşmaktadır. Araştırmada tablet bilgisayar için etkileşimli e-kitap materyali geliştirilmiştir.
Bu araştırmanın ortaya çıkmasında birçok kişinin katkısı olmuştur.
Öncelikle akademik hayata girmeme vesile olan çok değerli hocam Prof. Dr. Halil İbrahim Yalın hakkında ne söylesem, ona ne kadar teşekkür etsem az olacaktır. Bu sebeple en başta ona teşekkür etmek istiyorum.
v
Bu meslek dalında öğrencilik yıllarımdan itibaren üzerimde tartışmasız çok büyük emeği olan ve araştırmamda da beni engin bilgi ve tecrübeleriyle yönlendiren çok saygıdeğer hocam Prof. Dr. Hafize Keser’e çok teşekkür ediyorum.
Yüksek lisans tez sürecimde olduğu gibi doktora araştırmam süresince de her başım sıkıştığında yardımını esirgemeyen ve kapısını her zaman açık tutan değerli bilim adamı danışmanım Prof. Dr. Ahmet Mahiroğlu’na çok şey borçlu olduğumu belirtirken şükranlarımı sunuyorum.
Araştırmanın temelini oluşturan materyalin ortaya çıkmasında Gazi Üniversitesi Uzaktan Eğitim Biriminde görevli Uzman Öznur Çakır Babayiğit’in büyük emeği vardır. Çalışkan, samimi ve konusunda oldukça bilgili bu güzel insana da sonsuz teşekkür borçluyum. Yine materyal geliştirme sürecini zaman zaman yardımıyla destekleyen Sevgili Cansu Yıldırım’a da çok teşekkür ederim.
İçeriğin geliştirilmesi sırasında çok sık görüşüne başvurduğum ve uygulamanın gerçekleştirilmesinde yardımcı olarak elinden geleni esirgemeyen değerli YTÜ Fizik Bölümü öğretim üyesi Yrd. Doç Dr. Mehmet Yılmaz’a anlayışlılığından ve yardımcı tavrından dolayı çok teşekkür ediyorum.
Çalışma henüz fikir aşamasında iken ve belirginleştikten sonra da değerli fikir ve görüşlerini benimle paylaşan ve ilgisini esirgemen Doç Dr. Tolga Güyer’e teşekkür ederim.
Bu çalışmaya zaman ayırırken gösterdiği hoşgörü ve iyi niyetini her daim hissettiğim YTÜ BÖTE Bölüm başkanı Doç. Dr. İlhan Varank’a ve başta Doç Dr. Feza Orhan olmak üzere YTÜ BÖTE Bölümü mensubu çalışma arkadaşlarıma teşekkür ederim.
Bugünlere gelmemde üzerimde ödenmeyecek emeği bulunan ve uzakta olsalar da her zaman yakınımda hissettiğim aileme çok teşekkür ediyorum.
Bu çalışma ile bilim hayatına, eğitime ve eğitimcilere bir katkım olabilmiş ise kendimi mutlu sayacağım.
vi
TABLET BİLGİSAYAR İÇİN GELİŞTİRİLEN ETKİLEŞİMLİ E-KİTABIN
ÖĞRENCİLERİN AKADEMİK BAŞARISINA ve TUTUMUNA ETKİSİ
(Doktora Tezi)
Selda KAYAK GAZİ ÜNİVERSİTESİ EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Mayıs, 2014
ÖZ
Bu araştırmanın amacı tablet bilgisayar için ayrıntılama kuramına göre geliştirilen etkileşimli e-kitabın öğrencilerin akademik başarısına, tablet bilgisayara yönelik tutumuna etkisini incelemek ve etkileşimli e-kitapla yapılan öğretime ilişkin görüşlerini belirlemektir.
Araştırma, Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği Bölümü’nde 2013–2014 öğretim yılı güz döneminde öğrenim gören 73 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir.
Deneysel işlemde kullanılmak üzere tablet bilgisayar için ayrıntılama kuramına göre etkileşimli e-kitap araştırmacı tarafından tasarlanmış, etkileşimli e-kitapla yapılan öğretimle ilgili görüş formu yine araştırmacı tarafından geliştirilmiştir. Veri toplama aracı olarak ayrıca akademik başarı testi ve Moran tarafından geliştirilmiş tablet bilgisayara yönelik tutum ölçeği kullanılmıştır.
Araştırmada öntest-sontest kontrol gruplu desen kullanılmıştır. Deney grubunda tablet bilgisayar için ayrıntılama kuramına göre geliştirilen etkileşimli e-kitap kullanılmış, kontrol grubunda ise basılı ders kitabı kullanılmıştır. Deney ve kontrol grubuna akademik başarı testi ve tutum ölçeği uygulama öncesinde öntest, uygulama sonunda sontest olarak uygulanmıştır. Ayrıca uygulama sonunda deney grubundan yapılan öğretimle ilgili görüşleri veri olarak toplanmıştır. Akademik başarı ve tutumla ilgili verilerin analizinde t-testi, öğretime yönelik görüşler için de frekans analizi yapılmıştır.
vii
Bulgular, akademik başarı açısından deney grubu lehinde anlamlı bir fark olduğunu, tutum açısından gruplar arasında anlamlı bir fark bulunmadığını göstermiştir. Ancak tutum için gruplar içi yapılan analizde her iki grubun tutum düzeyinde pozitif yönde bir artış olduğu ve farkın deney grubunda anlamlı olduğu görülmüştür. Görüşler açısından öğrencilerin çoğunluğunun tablet bilgisayar kullanmayı benimsedikleri, derslerde etkileşimli e-kitap kullanmayı istedikleri anlaşılmıştır.
Bu bulgular ışığında; öğrenci başarısını artırması ve yeni teknolojilere yönelik olumlu tutum oluşturması bakımından tasarım ilkelerine uygun hazırlanmış etkileşimli e-kitaplar vasıtasıyla tablet bilgisayar gibi yeni teknolojilerin öğretime entegre edilmesi önerilebilir.
Anahtar Kelimeler : Tablet bilgisayar, Etkileşimli E-kitap, Ayrıntılama kuramı, Öğretim materyali, Materyal geliştirme
Sayfa Adedi : 157 + xvi
viii
THE EFFECT OF INTERACTIVE E-BOOK DEVELOPED FOR TABLET PC
ON STUDENTS’ ACADEMIC ACHIEVEMENTS AND ATTITUDES
(Ph. D Thesis)
Selda KAYAK GAZI UNİVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SECIENCES May, 2014
ABSRACT
The purpose of this study is to investigate the effect of interactive e-book designed for the tablet PCs according to the Elaboration Theory on students’ achievement and their attitudes towards tablet PCs and determine their opinions on the instruction implemented with e-book. This study was conducted with a total number of 73 undergraduate students enrolled in Computer Education and Instructional Technology Department of Faculty of Education in Yildiz Technical University during the fall semester of 2013-2014 academic year.
In order to use in the experimental study, interactive e-book for tablet PC was designed by the researcher according to the Elaboration Theory. Feedback forms about the instruction conducted with e-book were developed by the researcher, as well. Furthermore, as data collection tools, academic achievement test and Moran’s attitude towards tablet computer scale were used.
In this study, pretest -posttest with control group research design was employed. In experimental group interactive e-book developed according to the Elaboration Theory for tablet PC was used while in control group printed course book was used. Academic achievement test and attitude scale were carried out as pretest prior to the implementation, and posttest after the implementation. Also at the end of the implementation, opinions of experimental group students on the instruction were collected as data. During the analysis of the data, on academic achievement and attitude, t-tests were performed and on opinions about the conducted instruction, frequency analysis was done.
ix
Results indicated that there was significant difference on academic achievement in favor of experimental group while no significant difference was found between experimental and control groups in terms of attitude. However between groups analysis for attitude revealed that there was a positive increase on attitude level of both groups and the increase in experimental group was significant. In terms of student opinions, it was interpreted that majority of the students adopted the use of tablet PC, and wanted to use the interactive e-book in their courses.
In the light of these results; due to its effect on increasing student achievement and building positive attitudes towards new technologies, the integration of new technologies such as tablet PCs into education by the use of interactive e-books developed appropriately according to the design principles, may be suggested.
Key Words : Tablet PC, Interactive e-Book, Elaboration Theory, Insructional Material, Material Development
Page Number : 157 + xvi
x
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ………... i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ………... ii
JURİ ONAY SAYFASI ……… iii
TEŞEKKÜR ……….. iv
ÖZ ... vi
ABSTRACT ... viii
İÇİNDEKİLER ………. x
TABLOLAR LİSTESİ ……... xiv
ŞEKİLLER LİSTESİ ……... xv
SİMGELERVE KISALTMALAR LİSTESİ ………. xvi
BÖLÜM I GİRİŞ ………... 1 1.1. Problem Durumu ………... 1 1.2. Amaç ………. 8 1.3. Önem ………. 9 1.4. Varsayımlar ………... 10 1.5. Sınırlılıklar ……… 10 1.6. Tanımlar ve Kısaltmalar ………... 11 1.6.1. Tanımlar ……….. 11 1.6.2. Kısaltmalar ……….. 11
xi BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ………... 12
2.1. Kavramsal Çerçeve ………... 12
2.1.1. Tablet Bilgisayar (Tablet PC) ………. 15
2.1.2. Kitap ……… 18
2.1.3. Ders Kitapları ……….. 19
2.1.4. Ders kitaplarının Geliştirilmesinde Eğitim Teknolojilerinin ve Öğrenme Kuramlarının Etkisi ………. 21
2.1.5. Elektronik Kitap (E-Kitap) ………. 28
2.1.6. Etkileşimli Elektronik Kitap ………... 31
2.1.7. Etkileşimli E-Kitapların Avantajları ve Dezavantajları ………….. 32
2.1.8. Ayrıntılama Kuramı ……… 34
2.1.8.1. Öğretimi Sıralama ……… 35
2.1.8.1.1. Öz ………. 35
2.1.8.1. 2. Ayrıntılama ………. 36
2.1.8.2. Ders İçi Sıralama ……….. 36
2.1.8.3. Özetleyiciler ………. 37
2.1.8.4. Sentezleyiciler ……….. 37
2.1.8.5. Analojiler ………. 38
2.1.8.6. Bilişsel Strateji Uyaranları ………... 38
2.1.8.7. Öğrenci Kontrolü ………. 39
2.1.9. Tutum ……….. 40
2.2. İlgili Araştırmalar ……….. 43
2.2.1. E-Kitapla ve Etkileşimli E-Kitapla İlgili Yapılan Araştırmalar …. 43 2.2.2. Tablet Bilgisayar İle İlgili Yapılan Araştırmalar ……… 48
2.2.3.Ayrıntılama Kuramı İle İlgili Yapılan Araştırmalar ……… 50
BÖLÜM III YÖNTEM ……… 54
3.1. Araştırmanın Modeli ………. 54
3.2. Çalışma Grubu ………... 56
xii 3.3.1. İçeriğin Seçimi ……… 56 3.3.2. İçeriğin Geliştirilmesi ………. 59 3.3.3. Materyalin Tasarlanması ………. 61 3.3.4. Materyalin Hazırlanması ………. 74 3.3.5. Materyalin Değerlendirilmesi ………. 82
3.4. Veri Toplama araçları ………... 83
3.4.1. Akademik Başarı Testi ……… 83
3.4.2. Tablet Bilgisayara Yönelik Tutum Ölçeği ……….. 87
3.4.3. Tablet Bilgisayar Üzerinden Z-Kitapla Yapılan Öğretimle İlgili Görüş Alma Formu ……….. 88
3.5. Deneysel İşlemin Gerçekleştirilmesi ……… 89
3.6. Verilerin Çözümlenmesi ………... 90
BÖLÜM IV BULGULAR ve YORUMLAR ………... 91
4.1. Çalışma Grubuna İlişkin Bilgiler ……….. 91
4.2. Gruplar Arası Akademik Başarı Öntest ve Sontest Puan Ortalamalarının Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ……….. 92
4.3. Gruplar Arası Tablet Bilgisayara Yönelik Tutum Öntest ve Sontest Puan Ortalamalarının Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ………... 94
4.4. Gruplar İçi Tablet Bilgisayara Yönelik Tutum Öntest ve Sontest Puan Ortalamalarının Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ……… 95
4.5. Tablet Bilgisayara Yönelik Tutum Puanlarının Cinsiyet ve Daha Önce Tablet Bilgisayar Kullanma Değişkenlerine göre Karşılaştırılmasına İlişkin Bulgular ………. 96
4.6. Tablet Bilgisayar Üzerinden Etkileşimli E-kitapla Yapılan Öğretimle İlgili Öğrenci Görüşleri ………. 98
4.6.1. Tablet Bilgisayar Kullanımının Derse Katılımı Etkileme Durumuna İlişkin Görüşler ………. 98
4.6.2. Tablet Bilgisayar Kullanırken Zorluklarla Karşılaşılma Durumuna İlişkin Görüşler ………. 99
4.6.3. Tablet bilgisayar Kullanımının Kaygı, Stres, Endişe Gibi Duygular Hissettirme Durumuna İlişkin Görüşler ………. 100
xiii
4.6.4. Etkileşimli E-kitap Kullanımının Dersteki Başarıyı Etkileme
Durumuna İlişkin Görüşler ………. 101
4.6.5. Etkileşimli E-kitap Kullanımının Daha İyi Bir Öğrenme Ortamı Sağlama Durumuna İlişkin Görüşler ……….. 102
4.6.6. Etkileşimli E-kitap Tasarımının Beğenilme Durumuna İlişkin Görüşler ……….. 104
4.6.7. Diğer Derslerde de Etkileşimli E-kitap Kullanmayı İsteme Durumuna İlişkin Görüşler ………. 105
4.6.8. Derste Tablet Bilgisayar ve/veya Etkileşimli E-kitap Kullanımı İle İlgili Öğrenci Önerileri ……….. 106
4.6.9. Uygulamanın Sağladığı Katkıya İlişkin Görüşler ……… 108
BÖLÜM V SONUÇ VE ÖNERİLER ……… 111 5.1. Sonuç ……… 111 5.2. Öneriler ………. 113 5.2.1. Uygulama Önerileri ……… 113 5.2.2. Araştırma Önerileri ………. 113 KAYNAKÇA ………... 115 EKLER ……… 128
xiv
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Son Yıllara Ait Lisans Yerleştirme Sınavındaki Fizik Testlerinin Ortalamaları ve Standart Sapmaları ... 58 Tablo 2. Akademik Başarı Testi Belirtke Tablosu ... 87 Tablo 3. Demografik Bilgiler …... 92 Tablo 4. Grupların Akademik Başarı Öntestine ve Sontestine İlişkin Ortalama
Puanları ……... 93 Tablo 5. Grupların Öntestteki ve Sontestteki Tutum Düzeyleri …... 94 Tablo 6. Gruplar İçi Tutuma İlişkin Ortalamalar …... 96 Tablo 7. Çalışma Grubunun Tutum Düzeylerinin Cinsiyet Değişkenine Göre
Karşılaştırılması ………... 97
Tablo 8. Çalışma Grubunun Tutum Düzeylerinin Daha Önce Tablet Bilgisayar Kullanma Değişkenine Göre Karşılaştırılması ……… 97 Tablo 9. Tablet Bilgisayar Kullanımının Derse Katılımı Etkilemeyle İlgili
Görüşlerin Frekans Analizi ………... 99 Tablo 10. Tablet Bilgisayar Kullanırken Zorluklarla Karşılaşma Durumuna
İlişkin Görüşlerin Frekans Analizi ………... 100 Tablo 11. Tablet bilgisayar Kullanımının Kaygı, Stres, Endişe Gibi Duygular
Hissettirme Durumuna İlişkin Görüşlerin Frekans Analizi …………... 101 Tablo 12. Etkileşimli E-kitap Kullanımının Dersteki Başarıyı Etkileme
Durumuna İlişkin Görüşlerin Frekans Analizi ………... 101 Tablo 13. Etkileşimli E-kitap Kullanımının Daha İyi Bir Öğrenme Ortamı
Sağlama Durumuna İlişkin Görüşlerin Frekans Analizi ………... 103 Tablo 14. Etkileşimli E-kitap Tasarımının Beğenilme Durumuna İlişkin
Görüşlerin Frekans Analizi …... 104 Tablo 15. Diğer Derslerde de Etkileşimli E-kitap Kullanmayı İsteme Durumuna
İlişkin Görüşlerin Frekans Analizi ………... 105 Tablo 16. Derste Tablet Bilgisayar ve/veya Etkileşimli E-kitap Kullanımı İle
İlgili Önerilerin Frekans Analizi ………... 106 Tablo 17. Uygulamanın Sağladığı Katkıya İlişkin Görüşlerin Frekans Analizi ….. 108
xv
ŞEKİLLER LİSTESİ
Çizelge 1. Davranışçı, bilişsel ve yapılandırmacı yaklaşımın genel özellikleri …... 23
Çizelge 2. Çalışmada kullanılan araştırma modelinin şematik gösterimi …………. 55
Çizelge 3. Çokluortam ilkelerine göre mobil öğrenme tasarımlarına ilişkin öneriler ………. 78
Çizelge 4. Konuların kazanımları ………. 84
Çizelge 5. Akademik başarı testindeki soruların Bloom’un taksonomisine göre dağılımı ……… 86
Şekil 1. Genellemenin yer aldığı sayfanın ekran görüntüsü ………. 62
Şekil 2. Basit bir girişle konunun anlatıldığı sayfanın ekran görüntüsü ………... 63
Şekil 3. Ara özetleyicinin gösterildiği sayfanın ekran görüntüsü ………. 64
Şekil 4. Özet kısmının ekran görüntüsü ……… 64
Şekil 5. Sözlük kısmının ekran görüntüsü ……… 65
Şekil 6. Pop-up penceresini gösteren ekran görüntüsü ………. 66
Şekil 7. Sözlüğe yönlendirme yapan uyarıcının ekran görüntüsü ……… 67
Şekil 8. Videonun bulunduğu sayfanın ekran görüntüsü ……….. 68
Şekil 9. Linklerin bulunduğu sayfanın ekranın görüntüsü ………... 68
Şekil 10. Kazanımlar kısmının ekran görüntüsü ……… 69
Şekil 11. Sözel strateji amaçlı örneğin ekran görüntüsü ………. 70
Şekil 12. Konular kısmının ekran görüntüsü ……….. 71
Şekil 13. Ekranın sağ tarafında bulunan açılır kapanır panelin ekran görüntüsü ... 72
Şekil 14. Ekranın üst tarafında bulunan açılır kapanır panelin ekran görüntüsü … 72 Şekil 15. Sayfa çevirme efektinin yansıtıldığı ekran görüntüsü ………. 73
Şekil 16. Soruların yer aldığı sayfanın ekran görüntüsü ……… 73
xvi
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ
BÖTE Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi
BT Bilişim Teknolojileri
E-kitap Elektronik Kitap
Etkileşimli E-kitap Etkileşimli Elektronik Kitap LYS Lisans Yerleştirme Sınavı
ÖSYM Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi
PISA Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (Programme for International Student Assessment)
TIMSS Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması (Trends in International Mathematics and Science Study)
1 BÖLÜM I
GİRİŞ
Bu bölümde, araştırmanın problemi, amacı, önemi anlatılmaktadır. Aynı zamanda tanımlar, varsayımlar ve sınırlılıklar yazılmakta ve kısaltmaların açık yazılışları yer almaktadır.
1.1. Problem Durumu
İnsanların toplu yaşamaya ve sosyalleşmeye başlamasından itibaren eğitim her toplum biriminde en önemli unsur haline gelmiştir. Çünkü uygarlaşma sürecinde insanlar edindikleri deneyimleri aktarabilmek ve yeni yetişen nesillerin içinde bulunduğu topluma ayak uydurabilmesini sağlamak için eğitime ihtiyaç duymuşlardır. Eğitim çabalarının genel amacı yetişmekte olan bireylerin topluma sağlıklı ve verimli bir şekilde uyumlu olmalarını sağlamaktır.
Eğitim sözlüğünde (Dictionary of Education) eğitimin tanımı “Eğitim, bireyin yaşadığı toplumda pratik değeri olan yetenek, yönelim ve diğer davranış biçimlerini edindiği süreçler toplamıdır: kişinin, toplumsal yeteneklerinin ve üst düzeyde kişisel gelişiminin sağlanması için seçkin ve kontrollü bir çevreyi ve okul etkinliklerini içine alan sosyal bir süreçtir.” (Varış, 1999) şeklinde yapılmıştır.
Eğitim insanlığın doğuşundan itibaren daima olagelmiştir, günümüzde de uygarlık düzeyi ne olursa olsun her toplumda süregelmektedir. Uygar toplumlar sosyal yaşamını sürdürebilmek için çeşitli kurumlar geliştirmiştir. Eğitimin kurumsallaşması doğrultusunda “okul”lar kurulmuştur. Toplumda var olan bütün sosyal ve kültürel kurum, olgu ve değerler bireyin eğitimini etkiler; ancak bireyin eğitiminden sorumlu olan ve bu amaçla kurulmuş olan sosyal kurum okuldur.
2
Eğitim, bireyin tüm yaşamı boyunca sürmekte, okul içinde ve dışında edindiği deneyimlerin bütününü kapsamaktadır. Bireyin yaşam boyu süren eğitimin okulda planlı ve programlı olarak yürütülen kısmı bireyin öğretimini oluşturur. Öğretim, insan yaşamının belli bir aşamasında verilen, amaca dönük, temelde okulda ve sınıfta sürdürülen, çok çeşitli etkiler altında yürütülen, başarılı olması için kuram-yöntem-uygulama açısından ön ve yan koşulların sağlanmasını gerektiren ayrıntılı bir araştırma alanıdır. Başka bir deyişle öğretim, öğrenmenin gerçekleşmesi ve bireyde istenen davranışların gelişmesi için uygulanan süreçlerin tümüdür (Varış, 1998).
Eğitim bireyleri yaşama hazırlama süreci olmasının yanı sıra, yaşamın ta kendisidir. Bu gerçekten hareketle, eğitim ortamlarının yaşamla iç içe olması yadsınamaz bir gerçektir. Aynı zamanda eğitim alanı, hızlı gelişme gösteren bilgi teknolojilerinin yaygın olarak kullanıldığı önemli faaliyet alanlarından birisidir.
Bilgi teknolojileri, büyük oranda eğitim ve öğretimin şeklini ve kapsamını değiştirmektedir. Dünyadaki hızlı değişime uyum sağlayabilen ve insanı bu yeni ortamın gerektirdiği niteliklerle donatabilen, bilgiye erişebilen, bilgiyi üretebilen ve kullanabilen ülkeler, gelecekte etkili ve başarılı olabilecektir. Mevcut bilgiyi kullanabilen, yeni bilgiler üretebilen bireylerden oluşan toplumlar, bilgi toplumu olabileceklerdir. Yeni teknolojilerin sürekli geliştiği, çok hızlı ve çok kısa sürede güncelliğini yitirdiği de çağımızın bilinen bir olgusudur. Öncelikle mevcut bilgiye ulaşabilme, elde ettiği bilgiyi amacı doğrultusunda kullanabilme, yeni bilgiler üretebilme ve üretilen bilgiyi pazarlayabilme, yeni teknolojilere sahip olma ve bu teknolojileri kullanabilme yetkinliğini kazanabilme ile mümkün olabilmektedir. Bir başka deyişle bilgisayar okur-yazarı ve teknoloji okur-yazarı olmayı gerekli kılmaktadır (Keser, 2005).
Öğrenme ortamında geleneksel yönteme göre daha fazla duyu organını etkileşime sokması sonucu öğrenci ilgisini arttırdığından dolayı eğitimde yeni teknolojileri kullanma, eğitim ve öğretimi kolaylaştırmakta öğrenmeyi zevkli bir konuma getirmektedir (MEB, 2013). Artık bilgi hızla değişmekte, bilgiye ulaşma yolları çeşitlenmekte ve en önemlisi de öğrenciler bilişim teknolojilerini etkin olarak kullanmaktadırlar. Çağın gerektirdiği bilgi ve beceriler, geleneksel eğitim ortamlarının yanı sıra elektronik iletişim ortamlarında da sunulabilmektedir. Öğrencilerin bilgisayar, internet, cep telefonu, tablet bilgisayar vb. teknolojik araçlardaki gelişmeleri yakından takip etmeleri ve bu araçları öğrenme amacıyla kullanmaları, öğrenme-öğretme süreçlerinde yeni yaklaşımların geliştirilmesini ve öğrencilere e-öğrenme sistemi imkânlarının sunulmasını zorunlu kılmıştır.
3
E-öğrenme, günümüzde milyonlarca insana çeşitli alanlarda eğitim ve öğretim olanağı sağlayan ve örgün eğitimi destekleyen bir unsurdur (Smaldino, Russell, Heinech ve Molenda, 2005). E-öğrenme uygulanırken kullanılan ortamlar, geleneksel öğretme-öğrenme ortamlarına göre birçok avantajı nedeniyle günümüzde tercih sebebidir. Bu avantajları arasında zaman ve mekândan bağımsız çalışma, bireysel öğrenme olanağı, uzun vadede düşük maliyet, ders içeriklerine kolay erişim, çok sayıda ve farklı ders materyalini aynı anda sunabilme sayılabilir. Farklı ders materyallerinin kullanımı, öğrenenlerin ders motivasyonlarını ve öğrenme isteklerini arttırmada önemli rol oynamaktadır. Öğrenilen bilgi ve becerilerin kalıcılığında da, görsel, işitsel ve hareketli materyallerin çokluğu ve niteliği, yadsınamaz bir etkendir. Eğitim - öğretim içeriklerinin elektronik ortamda sunulması ve bunların etkin olarak kullanılması; öğrencileri daha aktif kılarak bilgiye erişimi ve öğrenmeyi kolaylaştıracaktır.
E-öğrenmeyle birlikte, sadece öğretimin şekli değil, öğretim materyalleri de değişime uğramıştır. Bilgi ve iletişim teknolojileri bilgi türlerini ve bilgi kayıt ortamlarını çeşitlendirmiştir. Artık elektronik ortamda üretimi, saklanması olağan hale gelmiş olan bilgi bilindik basılı formların yanı sıra elektronik biçimleriyle de karşımıza çıkmaktadır. Günümüzde kitaplar, çoklu ortam teknolojilerinin de desteğiyle, ekran karşısında okunabilen, duyulabilen, etkileşimli bir formata dönüşmüş olup ihtiyaç duyulan elektronik içeriklere yer ve zamandan bağımsız ulaşma imkânını sağlayacak niteliğe kavuşmuştur (Tosun ve Hatipoğlu, 2010).
İletişim ve bilgi çağındaki teknolojik gelişmeler her alanda yenilik ve değişikliklere yol açtığı gibi kitap dünyasında da çok farklı yönelimlere neden olmuştur. Artık kitaplar da ekran karşısında okunabilmektedir. Bilim adamları ve erişimi olan herkes bilgisayar ve internetin sunduğu olanaklardan yararlanarak aynı ya da başka şehir ve ülkedeki bilgi bankalarından istediği bilgiye ve veriye istediği anda ulaşabilmekte ve bu bilgileri sorgulayabilmektedirler (Oral, 2001).
Kitaplar, çoklu ortam teknolojilerinin de desteği ile ekran karşısında okunabilen, duyulabilen, etkileşim sağlanabilen bir formata dönüştüğü için uzun yıllardan bu yana birincil ortam olan basılı materyallere karşı bilgisayar ve internet gibi dijital ortamlar yeni alternatifler yaratmıştır. İnternetin ortaya çıkışı ile birlikte, her alanda dijitalleşme başlamış; dijital kültür, bilgi toplumunun ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir (Türkoğlu, 2010). Böyle bir toplumsal yapının oluştuğu bir dönemde doğan ve büyüyen yeni bir nesil
4
ortaya çıkmıştır. Prensky (2001), dijital dünyada büyüyen ve ana dili dijital olanlar olarak tanımladığı yeni nesle, dijital yerliler adını vermektedir.
Dijital yerliler, 1980 sonlarından itibaren doğan ve bilişim teknolojilerinin hayatlarının ayrılmaz bir parçası olduğu nesildir ve teknoloji kullanımından hayata bakışlarına kadar kendisinden önceki nesillerden oldukça farklı özellikler taşımaktadır. Dijital yerlilerin genel özelliklerine bakıldığında; teknolojiyi bir ihtiyaç olarak gören, online ortamları tercih eden, nette doğrusal olmayan tarzda gezinen, aynı anda birden fazla iş yapan, çoklu ortam kullanıcısı olan bir nesildir (Prensky, 2001).
Eğitime ve öğrenme/öğretme ortamlarına yön veren kurumlar, yeni neslin taşıdığı özellikleri gereği bilginin ulaşıldığı temel kaynak olarak bilgi teknolojilerinin kullanımını teşvik eden projeleri okullarda uygulamaya başlamışlardır. Bu durumda, dijital ortamdan öğrenme ile gerçekleştirilecek etkinliklerde o ortama özel hazırlanmış materyallere ve farklı becerilere ihtiyaç duyulmaktadır.
Cep telefonları, akıllı telefonlar, avuç içi bilgisayarlar, tablet cihazlar gibi mobil cihazlar, gündelik yaşamda sıklıkla kullanılan araçlar olmanın ötesinde hayatın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Elektronik postalara bakmak, web sayfalarında gezinmek, mesaj, resim ve video göndermek, müzik ve sesli kitap dinlemek, video izlemek gibi bilgisayar başındayken yapılabilen her şey, mobil cihazlar aracılığıyla zaman ve mekân sınırlaması olmadan anında yapılabilmektedir. Mobil cihazlar için geliştirilen özelleştirilmiş yazılım uygulamaları, Blog, Wiki, Youtube, Facebook ve Twitter gibi Web 2.0 araçlarının kullanılması mobil cihazları daha dinamik, bireysel, ilgi çekici ve ikna edici hale getirmiştir (Park, 2011).
21. yüzyılda küresel yarış, artan yüksek eğitim gereksinimi, bilginin doğasının değişimi, bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan hızlı gelişmeler, öğrenenlerin demografik özelliklerinin ve beklentilerinin farklılaşması ile birlikte, yüksek eğitim kurumları değişime uyum sağlamak amacıyla yeniden yapılanmak zorunda kalmışlardır (Kukulska ve Traxler, 2007). Teknolojideki hızlı gelişmeler toplumları bilginin yoğun olduğu bir yaşama sürüklemekte, eğitim programları yeniden düzenlenmekte, eğitime yapılan yatırımlar arttırılmakta ve eğitim politikaları bu yönde oluşturulmaktadır.
Bilgi teknolojilerinin öğretim programlarına entegre edilmesine yönelik yapılan yatırımların artmasıyla birlikte; okullarda Bilişim Teknolojilerinin sınıflara taşınması ve bunların öğretim ortamlarında bir ders aracı olarak etkili bir şekilde kullanılması
5
hedeflenmektedir. Uygulamacılar, öğretim tasarımcıları ve eğitimciler, öğrenmenin bilişim teknolojileri aracılığıyla daha etkili gerçekleşebilmesi için mobil teknolojilerin öğrenme ortamlarına nasıl entegre edilmesi gerektiği ve kullanıcılar için nasıl faydalı hale getirileceği konusunda tasarım kuramlarına gereksinim duymaktadır (Keskin, 2011). Bugünün eğitimcileri öğrencilerin nasıl yaşadığı ve nasıl öğrendiği arasındaki büyük farkı ele almalıdırlar. Teknoloji birçok öğrencinin hayatının elzem bir bölümünde yer alırken, okullar gelişen teknolojilerden eğitsel amaçlar için faydalanmanın peşine sıkça düşmelidir. Yeni teknolojilerin kullanılır hale geldiği gibi, eğitimciler bu yeni teknolojileri öğretim programlarının içine dâhil etmek için çabalamalıdır (Barnes, 2012).
Kukulska ve Traxler (2007)’e göre, eğitimde yeni yaklaşımlara, kurumsal amaçlara, öğrenme-öğretme etkinliklerine ve araştırmaya en uygun olan teknolojilerin başında tablet bilgisayar gibi mobil teknolojiler gelmektedir. 2000’li yılların başlarında ortaya çıkmış ve son yıllarda kullanımı hızla artmakta olan tablet bilgisayarlar bir bilişim ve iletişim teknolojisi elemanıdır. Klavye yerine başlangıçta dijital kalemlerin, günümüzde ise aracısız biçimde parmakların kullanıldığı tablet bilgisayarlar; kullanıcının -alışılmış uygulama programlarını kullanarak kolayca işlemlerini gerçekleştirebildikleri- dijital belgeleri doğrudan dokunmatik ekrana yazarak elde edebildikleri dizüstü bilgisayar temelli cihazlardır (Enriquez, 2010).
Tablet bilgisayarların öğretim ortamlarında kullanılması dünyada oldukça yeni bir süreçtir (Fister ve Mccarty, 2008). Tablet bilgisayarların eğitim ortamlarına girişi başlangıçta ortaokul ve lise öğrencileri ile sınırlı olmuştur (Couse ve Chen, 2010). Ancak, son yıllarda her seviyede tablet bilgisayar kullanımı ile ilgili yapılmış uygulamalar görülmektedir. Tablet bilgisayarlar daha çok elektronik kitap okumak için geliştirilmiştir. Bu tablet cihazlar ile öğrenen istediği zaman kullanmak üzere kitapları ve dokümanları inceleyebilir (Woodill, 2011). Elektronik Kitap (E-Kitap), Dijital ortamda doğan veya geleneksel kitapların elektronik formatlara dönüştürülmesiyle oluşan bir elektronik araç aracılığıyla kullanılabilen dijital kitaplardır (Bozkurt ve Bozkaya, 2013). Basılı kitabın dijitalleştirilmesiyle elde edilen ya da bütünüyle elektronik ortamda üretilen bir içeriğin, bir masaüstü bilgisayar, ekranı bulunan herhangi bir elde taşınabilir aygıt veya özel tasarımlanmış bir aygıtta görüntülenebilir, erişilebilir, yayınlanabilir şekilde bulunan ve kullanılan yazılımla sağlanan zengin metin özellikleri ile geleneksel okuma sırasında yapılan işlevlerin de gerçekleştirilebildiği elektronik biçimdir (Önder, 2013). Etkileşimli E-kitap ise e-kitaba ek olarak ses, görüntü, film, çoklu ortam, bağlantıları ile etkileşimli
6
bağlantıları da içeren dijital formata çevrilmiş, zenginleştirilmiş, bilgisayarda ya da özel tasarlanmış el araçlarında okunabilen izlenebilen medya formatıdır.
Gelişen tablet bilgisayar teknolojisinin uygulanması ve bu teknoloji temel alınarak geliştirilecek etkileşimli e-kitapların öğretimde kullanılması ile ilgili araştırma bulgularına ihtiyaç vardır. Öğrencilerin bu araçları öğrenme ortamı olarak, özellikle de ders kitabı okuma ortamı olarak kullanmaya ne kadar hazır olduklarına ve tutumlarının ne yönde olduğuna yönelik bu tür araştırmalara gereksinim duyulmaktadır.
Tutumlar, eğitim sürecinde öğrenmeyi destekleyen önemli duyuşsal bir yapı olarak ele alınmaktadır. Tutumların öğrenme sürecini olumlu ya da olumsuz yönde etkilediği, bir başka deyişle öğrencilerin başarıları ile birlikte bir değişim gösterdiği ileri sürülebilir. Tutum, özünde bireyin bir nesne, olay ya da duruma yönelik eğilimini ifade eder (Ajzen, 2001).
İnceoğlu (1993) ise tutumu “bireyin kendine ya da çevresindeki herhangi bir toplumsal konu, nesne ya da olaya deneyim, motivasyon ve bilgilerine dayanarak oluşturduğu duygusal ve bir tepki ön eğilimidir” olarak nitelendirmektedir. Tutumların öğrenmedeki başarıyı etkilediği, birçok çalışmada ortaya konmuştur. Çünkü öğrencilerin öğrenmeleri ya da derse ve konuya yönelik ilgilerini canlı tutabilmeleri için derse, uygulanan yönteme veya kullanılan materyale yönelik tutum düzeylerinin de yüksek olması gerekir.
Tablet bilgisayarların öğretimde kullanımının yaygınlaşmasıyla birlikte birçok ders alanında farklı içeriklere ve materyallere ihtiyaç olacaktır. Tablet bilgisayarlar için uygun eğitim materyallerinin tasarlanması ve geliştirilmesi için herhangi bir çerçeve yoktur (Elias, 2011). Kişisel bilgisayarların en son gelişmiş hali olan tablet bilgisayarlar, ulusal projelerle öğretim amaçlı kullanımda yer almaya aday görünmektedir. Ancak, bu yeniliğin uygulanması ve öğretme-öğrenme sürecine katkı sağlayabilmesi, öğrencilerin bu teknolojiyle ilgili tutumuna ve gösterdikleri başarıya bağlıdır.
Ayrıca, son yıllarda ülkemizde de çeşitli ulusal çaplı projelerde ders kitaplarının ve gerekli materyallerin tablet bilgisayara yüklenerek kullanılmasının planlanmasının ardından çok sayıda içeriğe gereksinim duyulacağı bir gerçektir. Chifari ve arkadaşlarına (2010) göre öğrenme etkinlikleri ve kullanılan teknoloji arasındaki etkileşimi değerlendirebilmek için dört farklı bileşeni dikkate almak gerekir: Bunlar pedagojik bileşen, teknolojik bileşen, içerik ve kullanıcı bileşenleridir. Bu nedenle ihtiyaç duyulan içeriğin, doğru yöntem ve tekniklerle doğru teknoloji kullanılarak öğrenene iletilmesi gerekmektedir.
7
Mobil bir ortam sağlayan tablet bilgisayarın öğretimde kullanılması, etkileşimli e-kitap uygulamasının etkili olabilmesi ve eğitimde yenileşme sürecini destekleyebilmesi için uygun yöntem ve kaliteli materyal kullanılması gerektiği bir gerçektir. Bu şekilde bir içerik hazırlamada, eğitim içeriğinin seçimi, sıralanması, yorumlanması ve özetlenmesine ilişkin açıklamalar getirmesi bakımından Reigeluth ve Merrill tarafından ortaya konulan Ayrıntılama Kuramı’nın temel ilkelerinin yol gösterici olacağı düşünülmektedir.
Ayrıntılama kuramı, öğretme-öğrenme ortamlarının etkili olarak tasarlanması için tasarımcılara bazı stratejiler sunmaktadır. Bunlar; ayrıntı sıralaması, ders içi sıralama, özetleyiciler, sentezleyiciler, analojiler, bilişsel strateji uyaranları ve öğrenci kontrolü olarak özetlenebilir. Ayrıntılama kuramında, öğretim tasarımı yapılırken önce bütünün çerçevesi çizilir, daha sonra detaylar, bütünün içerisinde irdelenir (Zoom Lens). Yapılan çalışmalar, ayrıntılama kuramının önerdiği stratejilerin öğrenmeye olumlu etkilerinin olduğunu göstermektedir (Korkmaz, 2007).
Diğer taraftan, ayrıntılama kuramının eğitim sıralamasında da bütünün parçalarına yaklaşıldığında her bir parçaya ait daha fazla detaylı bilgi görülebilir. Tablet bilgisayar teknik özelliği bakımından bir parmak hareketiyle nesneyi büyütmeye ve daha yakından incelemeye fırsat tanımaktadır. Bu bağlamda, kuramın ilkelerine göre geliştirilebilecek bir e-içeriğin sunulma aracı olarak kuramın özellikleri gereği en başta tablet bilgisayarın uygun olacağı düşüncesi ile bu şekilde bir tasarıma ve ortama karar verilmiştir.
Ayrıca, ayrıntılama kuramı, her ne kadar bir programın bütünü ile ilgili stratejiler sunsa da her bir ders konusunun kendi içinde bir bütün olduğu dikkate alınarak, içeriğin tasarlanmasında benzer stratejilerle sıra izlenebileceği için etkileşimli e-kitabın tasarlanmasında ayrıntılama kuramının ilkeleri kullanılmıştır.
Ülkemizde ulusal çapta uygulamaya konulan projelerle okullarda tablet bilgisayar kullanılması ve tablet bilgisayar üzerinden öğretim yapılması süreci yeni yeni başlamaktadır. Tablet bilgisayarın eğitime doğru bir şekilde adapte edilebilmesi ve tablet bilgisayardan maksimum faydalanılabilmesi için gerek kullanım gerekse içerik açısından araştırma bulgularına ihtiyaç duyulmaktadır. Yatırım payı yüksek olan ve oldukça yaygınlaşan tablet bilgisayarla yapılabilecek öğretimlerde, kullanımının değerlendirilmesi ve öğrenmenin daha iyi gerçekleşmesi açısından bu yeni ortama uygun, doğru materyallerin geliştirilmesinin ve uygulama sonuçlarının denenmesinin birçok açıdan katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
8
Öğretimde en son teknolojiler arasında yer alan etkileşimli e-kitapların öğrenme-öğretme sürecine sağlayabileceği katkıların bilimsel araştırma bulgularına dayalı olarak ortaya konması büyük yarar ve kolaylık sağlayabilir. Özellikle öğrencilere ders kitaplarının tablet bilgisayarlar aracılığıyla ulaştırılacak olması, tablet bilgisayar üzerinden öğretime sunulması planlanan etkileşimli kitabın öğretme-öğrenme sürecinin odağında bulunan öğrencilere sağlayacağı katkının ne oranda olduğunun, öğrenci başarısı bakımından bilimsel bir araştırma konusu olarak ele alınıp ortaya konulmasının eğitimde yeni teknolojilerin kullanımı açısından bir gereklilik olduğu söylenebilir.
1.2. Amaç
Araştırmanın temel amacı; tablet bilgisayar için ayrıntılama kuramı temel ilkelerine göre geliştirilen etkileşimli e-kitabın üniversite öğrencilerinin akademik başarısına, tablet bilgisayara yönelik tutumuna etkisini ve etkileşimli e-kitapla yapılan öğretime ilişkin görüşlerini belirlemektir.
Bu temel amaç doğrultusunda aşağıdaki sorulara yanıt aranacaktır:
1. Tablet bilgisayar için ayrıntılama kuramı temel ilkelerine göre geliştirilmiş etkileşimli kitabı derslerinde kullanan öğrenciler ile basılı ders kitabını derslerinde kullanan öğrencilerin;
a) Akademik başarıları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
b) Tablet bilgisayara yönelik tutumları arasında anlamlı bir fark var mıdır?
2. Öğrencilerin tablet bilgisayara yönelik tutumları cinsiyet ve daha önce tablet bilgisayar kullanma durumlarına göre farklılaşmakta mıdır?
3. Tablet bilgisayar üzerinden ayrıntılama kuramı temel ilkelerine göre geliştirilmiş etkileşimli e-kitabı derslerinde kullanan öğrencilerin tablet bilgisayar üzerinden etkileşimli e-kitap ile yapılan öğretime ilişkin görüşleri nelerdir?
9 1.3. Önem
Bu araştırmanın sonunda ayrıntılama kuramı ilkeleri temel alınarak tablet bilgisayarlar için etkileşimli e-kitap materyal örneği oluşturulması planlanmıştır. Yapılan alanyazın taramasında doğrudan tablet bilgisayar için etkileşimli e-kitap geliştirmeye rehberlik edecek herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Araştırma, bu konuda yapıldığı için önem taşımaktadır.
Aynı zamanda araştırmada geliştirilen etkileşimli e-kitapla alakalı elde edilen sonuçların ilgili alanda çalışma yapacaklara, alanyazına ve tablet bilgisayar için etkileşimli e-kitap üreticilerine doğrudan, etkileşimli e-kitap kullanabilecek örgün öğretimde olanlara ve diğer dijital kitap kullanıcılarına da dolaylı olarak katkı sağlayacağı umulmaktadır.
Öğretimde yerini almaya başlayan ve kullanım sıklığı artan mobil teknolojilerden tablet bilgisayarın, öğretim sürecinde kullanılması Türkiye’de az çalışılmış bir alandır. Dolayısı ile bilimsel bir yaklaşım ile tablet bilgisayarlarla öğretim gerçekleştirmeyi de kapsayan bu çalışmanın tablet bilgisayarın öğretim sürecine entegrasyonuna katkı sağlayacağı düşünülmektedir
Tablet bilgisayarlar hem ebat açısından hem de dokunmatik özelliği nedeniyle yeni ve farklı bir çalışma ortamı oluşturmaktadır. Bu yeni ve farklı ortamın öğrenci üzerinde yarattığı etkilerin de bu araştırmada araştırılıyor olmasının bilimsel alanda önemli bir boşluğu doldurması beklenmektedir.
Alanyazında ayrıntılama kuramı ilkelerinin temel alınarak bir ders içeriğinin nasıl tasarlanacağına dair bazı çalışmalar bulunsa da bu çalışma ile kuramın doğrudan eğitim teknolojisi kapsamında tablet bilgisayar için geliştirilen etkileşimli e-kitap üzerinden ünitelere nasıl uyarlanacağına yönelik olarak somut bir örnek olacağı öngörülmektedir. Bu çalışmanın sonuçlarından tablet bilgisayarlar için etkileşimli e-kitap, materyal ve içerik geliştiren firmaların, akademisyenlerin, bağımsız araştırmacıların, eğitim politikası üretenlerin yararlanması umut edilmektedir.
10 1.4. Varsayımlar
Bu araştırmanın dayandığı varsayımlar şunlardır;
Deney ve kontrol gruplarındaki öğrenciler Fizik I dersinde başarılarına etki eden diğer etmenlerin etkisi bakımından aynı durumdadır.
Uygulanan akademik başarı testinin hazırlanmasında, kapsam geçerliliğini belirlemede görüşlerine başvurulan uzmanların kanıları yeterlidir.
1.5. Sınırlılıklar
Araştırmanın sınırlılıkları aşağıdaki gibidir:
Araştırma 2013–2014 öğretim yılı Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği Bölümü’nde öğrenim gören ikinci sınıf üçüncü yarıyılda Fizik I dersini alan 73 öğrenci ile sınırlıdır.
Araştırma Fizik I dersinde Newton’un Hareket Kanunları, İş ve Kinetik Enerji, Potansiyel Enerji ve Enerjinin Korunumu, Doğrusal Momentum ve Çarpışmalar üniteleri ile sınırlıdır.
Araştırmada kullanılan materyaller, tablet bilgisayar için ayrıntılama kuramına göre düzenlenen etkileşimli e-kitap öğretim materyali ve basılı ders kitabı ile sınırlıdır.
11 1.6. Tanımlar ve Kısaltmalar
1.6.1. Tanımlar
Tablet Bilgisayar: Dokunmatik bir ekrana sahip, uygulama indirilebilen, kişiye özel hale getirilebilen ve çeşitli medya barındıran kalem ya da parmakların yardımı ile kullanılabilen dizüstü bilgisayar temelli cihazlardır (Enriquez, 2010).
Etkileşimli E-Kitap: Kullanıcı ve dijital kitabın karşılıklı olarak üst düzey etkileşime geçebildikleri, dijital kitabı oluşturan öğelerin kendi aralarında ve çevresi ile iletişiminin yanı sıra diğer kullanıcılarla etkileşim halinde olabildiği, birçok iletişim kanalının bir arada kullanılabildiği dijital kitaplardır (Bozkurt ve Bozkaya, 2013). E-kitaba ek olarak ses, görüntü, film, çoklu ortam, bağlantıları ile etkileşimli bağlantıları da içeren dijital formata çevrilmiş, zenginleştirilmiş, bilgisayarda ya da özel tasarlanmış el araçlarında okunabilen izlenebilen medya formatıdır.
1.6.2. Kısaltmalar
BÖTE: Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi BT: Bilişim Teknolojileri
E-kitap: Elektronik Kitap
Etkileşimli e-kitap: Etkileşimli Elektronik Kitap LYS: Lisans Yerleştirme Sınavı
ÖSYM: Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi
PISA: Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (Programme for International Student Assessment)
TIMSS: Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması (Trends in International Mathematics and Science Study)
12 BÖLÜM II
KAVRAMSAL ÇERÇEVE ve İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
Bu bölümde araştırmanın kavramsal çerçevesine ve ilgili araştırmalara yer verilmiştir. Araştırmada kullanılan temel öğretim materyali tablet bilgisayar üzerinden etkileşimli elektronik kitap olduğu için öncelikle tablet bilgisayar ile ilgili literatürden, ardından elektronik kitap ve etkileşimli elektronik kitapla ilgili literatürden bahsedilmiştir. Materyalin geliştirme aşamasından tasarım ve düzenlemede rehber alınan ayrıntılama kuramı ile ilgili de literatür sırasıyla verilmiştir. Ayrıca deneysel çalışmanın değişkenlerinden tutum ile ilgili literatür de eklenmiştir. Son olarak yukarıda bahsedilen başlıklarla ilgili yapılmış araştırmalar bu bölümün ikinci kısmında yer almaktadır.
2.1. Kavramsal Çerçeve
Bilgi ve iletişim teknolojilerinde yaşanan gelişmeler büyük miktarda bilginin üretilmesini ve insan kullanımı için hazır hale getirilmesi sonucunu doğurmaktadır. Bilgi teknolojilerinin yaygın olarak kullanıldığı önemli faaliyet alanlarından biri de eğitim alanıdır. Günümüzde bilgi teknolojileri, büyük oranda eğitim ve öğretimin şeklini ve kapsamını değiştirmektedir.
Artık bilgi hızla değişmekte, bilgiye ulaşma yolları çeşitlenmekte ve en önemlisi de öğrenciler bilişim teknolojilerini etkin olarak kullanmaktadırlar. Bilginin ve öğrenci sayısının hızla artması bir takım sorunları da beraberinde getirmiş, eğitim sürecinin ve niteliğinin gelişmesinde önemli rol oynayan yeni teknolojilerin eğitim kurumlarına girmesi zorunlu hale gelmiştir (Keser, 1998). Çağın gerektirdiği bilgi ve beceriler, geleneksel eğitim ortamlarının yanı sıra elektronik iletişim ortamlarında da sunulabilmektedir. Öğrencilerin bilgisayar, internet, cep telefonu, tablet bilgisayar vb. teknolojik araçlardaki
13
gelişmeleri yakından takip etmeleri ve bu araçları öğrenme amacıyla kullanmaları, öğrenmöğretme sistemlerinde yeni yaklaşımların geliştirilmesini ve öğrencilere e-öğrenme sistemi imkânlarının sunulmasını zorunlu kılmıştır (MEB, 2013).
Eğitimde görsel ve işitsel araçlar, öğrenmenin kalıcı izli olmasını sağlaması açısından çok önemli görülmektedir. Eğitim ve öğretim etkinliği ne kadar çok duyu organına hitap ederse, öğrenme olayı da o kadar iyi ve kalıcı izli olmakta, unutma da o kadar geç olmaktadır. Eğitim araçları, eğitim ve öğretim etkinliklerinin daha verimli olmasını sağlamak için öğretmen ve yetiştiricilere en büyük yardımcıdır (Demirel, Seferoğlu ve Yağcı, 2002).
Teknolojik ürünlerin eğitimde kullanılması alışılagelmiş öğretim yöntemlerine nazaran öğrencilerin daha uzun dinlemelerine ve derinlemesine konuyu kavramalarına ortam hazırlayıp fırsat vermektedir. Ayrıca, eğitimde teknolojinin kullanımıyla bireyler içselleştirilmiş bilginin yanında, bu bilginin nasıl ve nerede kullanılacağı hususunda yeterlilik de kazanmaktadırlar (Kenar, 2012). Eğitimde yeni teknolojiler ve yöntemler kullanılması, öğrenme ortamında geleneksel yönteme göre daha fazla etkileşim yarattığından ve öğrenci ilgisini arttırdığından dolayı eğitim ve öğretimi kolaylaştırmakta, öğrenmeyi zevkli bir hale getirmektedir.
Son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmeler ve dünyanın yöneldiği e-dönüşüm bandında, hayatımızda yer alan birçok kavramın başına “e” harfi eklenmeye başlamıştır. Bilgisayar ve internet teknolojisinin sunduğu olanakların artması ve kullanımlarının yaygınlaşması, bu noktada en önemli unsurlardır. Çünkü bu sayede eğitim, sağlık, ticaret, bankacılık, eğlence, turizm gibi alanlardaki gereksinimler daha hızlı, daha güvenilir ve daha kolay karşılanmaya başlamıştır. Devam eden süreçte de tüm bu kelimelerin başına “e” harfi eklenmiştir (Keser, 2005).
Başına “e” harfi eklenen kavramlardan biri de öğrenmedir. E-öğrenme; internet ya da bir bilgisayar ağı üzerinden, bireyin kendi kendisine öğrenmesi ile gerçekleşen, bilgiye ulaşmada zaman ve mekan sınırı tanımayan, eş-zamanlı ya da eş-zamansız olarak diğer öğrenenler ve öğretenler ile iletişim kurulan, bilgisayar teknolojisinin sağladığı görsel ve işitsel tepkiler ile etkileşim kurulabilen, sosyo-ekonomik statü engellerini kaldıran, bireylere yaşam boyu eğitimin üstünlüğünden yararlanma olanağı sağlayan bir öğrenmedir. E-öğrenme örgün eğitimi destekleyici bir unsurdur (Smaldino, Russell, Heinich ve Molenda, 2005). Kısaca, e-öğrenme; öğrenme etkinliklerinin elektronik ortamlarda
14
yürütülmesi veya bilgi ve becerilerin elektronik teknolojiler aracılığıyla aktarılmasıdır (Gülbahar, 2009).
E-öğrenme, günümüzde çok sayıda insana çeşitli alanlarda eğitim ve öğretim olanağı sağlayan bir platformdur. E-öğrenme yöntemi uygulanırken kullanılan ortamlar, geleneksel öğretme-öğrenme ortamlarına göre birçok avantajı nedeniyle günümüzde tercih sebebidir. Bu avantajları arasında zaman ve mekândan bağımsız çalışma, bireysel öğrenme olanağı, uzun vadede düşük maliyet, ders içeriklerine kolay erişim, çok sayıda ve farklı ders materyalini aynı anda sunabilme sayılabilir.
Eğitimin geliştirilmesi ve iyileştirilmesi sürecinde geliştirilen eğitim yöntemleri kapsamında öğretim araç, gereç ve materyallerinin birçok açıdan işlevsel önemi vardır. Öğretim araç, gereç ve materyalleri günümüze uygun olarak güncelleştirilen, çağdaş öğretim yöntemleri ile uygunluk taşıyan ve öğrenciye zengin öğretim yaşantıları kazandıracak kapasiteye sahip olmalıdır. İyi bir dil ve görsel tasarımı taşımanın yanı sıra, bugünün yaklaşımını ve düşünme şeklini öğrenciye verebilmelidir. İyi tasarlamış öğretim araç-gereçleri öğretim sürecini zenginleştirir, öğrenmeyi arttırır (Yalın, 2010).
Farklı ders materyallerinin kullanımı, öğrenenlerin ders motivasyonlarını ve öğrenme isteklerini arttırmada önemli rol oynamaktadır. Öğrenilen bilgi ve becerilerin kalıcılığında da, görsel, işitsel ve hareketli materyallerin çokluğu ve niteliği, yadsınamaz bir etkendir. Eğitim-öğretim içeriklerinin elektronik ortamda sunulması ve bunların etkin olarak kullanılması; öğrencileri daha aktif kılarak bilgiye erişimi ve öğrenmeyi kolaylaştıracaktır. E-öğrenme, klasik eğitim ve öğretim anlayışını etkileyecek ve eğitim sürecinin niteliğini değiştirebilecek bir gelişme olarak görülmektedir. E-öğrenme ile birlikte, sadece öğretimin şekli değil, öğretim materyalleri de değişime uğramıştır. En bilinen öğretme ve öğrenme aracı olan kitaplar, değişimi en radikal yaşayan materyallerin başında gelmektedir. Artık kitaplar, çoklu ortam teknolojilerinin de desteğiyle, ekran karşısında okunabilen, duyulabilen, etkileşimli bir formata dönüşmüş olup ihtiyaç duyulan elektronik içeriklere yer ve zamandan bağımsız ulaşma imkânını sağlayacak niteliğe kavuşmuştur (MEB, 2013). Bilgi ve iletişim teknolojileri, bilgi türlerini ve bilgi kayıt ortamlarını da farklılaştırmış ve çeşitlendirmiştir. Artık elektronik ortamda üretimi, saklanması ve çoğaltılması olağan hale gelen bilgi, bilindik basılı formunun yanı sıra elektronik biçimiyle de karşımıza çıkmaya başlamıştır. E-öğrenme ortamlarında farklı formatlarda bilgi, farklı araçlarla öğrenenlere
15
sunulmaya başlamıştır. Bu araçlardan birisi de tablet bilgisayardır. Aşağıdaki kısımda tablet bilgisayarla ilgili ayrıntılı bilgiler verilmiştir.
2.1.1. Tablet Bilgisayar (Tablet PC)
Çağımızda teknolojideki hızlı gelişmeler var olan araçların gelişmesiyle ya da yeni teknolojik araçların ortaya çıkmasıyla sonuçlanmaktadır. Ortaya çıkmış ve değişime uğramış en önemli teknolojik araçların basında ise şüphesiz ki hayatın her alanına girmiş olan bilgisayarlar gelmektedir (Moran, El-Gayar ve Hawkes, 2011). Geçmişten günümüze kadar bilgisayarlar eğitimin de önemli bir parçası olmuştur.
Bilgisayarların eğitim ortamlarında kullanılmasının öğrenme ve öğretme sürecine olumlu etkileri birçok araştırmacı tarafından da yaygın şekilde kabul edilmektedir. Uşun’a (2004) göre, bilgisayarlar;
1. Bireysel ve öğrenci merkezli öğrenme için faydalı bir araçtır. 2. Hızlı ve etkili bir şekilde çalışmayı sağlar.
3. Çalışma alanlarında insan hatalarının azaltılmasına yardımcı olur.
4. Öğrenme sürecinde öğrencilerin kolay bir şekilde öğrenmesine yardım eder. 5. Öğrencilerin motivasyonunu artırır.
Günümüzde eğitim sisteminin vazgeçilmezlerinden olan bilgisayarlar doğru biçimde kullanıldıkları takdirde çağdaş yaşamı kolaylaştıran, güçlü, zaman zaman da “olmazsa olmaz” diye nitelendirilen araçlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilgisayar ve iletişim teknolojisinin en önemli özelliklerinden birisi bilginin tüketilmesi, üretilmesi, iletilmesi ve paylaşılmasına getirdiği katkıdır. İçinde yaşadığımız dönem, bilginin güçle özdeşleştiği, daha güçlü olmanın ise daha çok, doğru ve güncel bilgiye sahip olmayı gerektirdiği bir dönemdir (Keser, 2005).
Bilgisayar teknolojisinin kullanımının olumlu etkilerinin belirlenmesini takiben eğitim-öğretim ortamlarında bilgisayar sayısının kullanımında da bir artış gözlenmiştir. Ancak günümüzde bilgisayarların büyük olması, taşıma güçlüğü gibi sıkıntılardan dolayı bilgisayarların yerini bilgisayarlar kadar etkili olabilecek tablet bilgisayarlar almaktadır (Ozok, Benson, Chakraborty ve Norcio, 2008).
16
Teknolojideki yeni gelişmeler, mevcut teknolojileri insanlar için daha da cazip ve ilgi çekici hale getirme çabası da taşımaktadır. İnsan yaşamını kolaylaştırmak için dizüstü bilgisayar, cep bilgisayarı ve en son tablet bilgisayar geliştirilmiştir. 2003 yılından itibaren tablet bilgisayarlar görülmeye başlamıştır. Bu tablet bilgisayarların en önemli özelliği kullanıcılara fare kullanımına ilaveten bir aparat yardımı ile ekran üzerine yazma imkânı sağlamasıdır. İlk kullanıma sunulduklarından beri tablet bilgisayarlar daha da geliştirilmiştir (Bishop, 2008).
Son yıllarda tablet bilgisayarlarda büyük gelişmeler yaşanmaktadır. 2010 yılında birçok tablet bilgisayar satış mağazalarında yerini almıştır. Bazı tablet bilgisayarlar dönen ekranı ile dizüstü bilgisayar özelliğine sahiptir. Diğer tablet bilgisayarlar daha sınırlı özelliklere sahip olup, çoğunlukla elektronik kitap okumak için geliştirilmiştir (Woodill, 2011). Bu tablet bilgisayarlar ile öğrenen istediği zaman kullanmak üzere kitapları ve dokümanları yükleyebilir.
Tablet bilgisayar, cep bilgisayarı ile dizüstü bilgisayarın karışımı olan mobil bir teknolojik araçtır. Ekran şekli bir tablete benzediği için bu adı almıştır. Dizüstü bilgisayar gibi büyük klavyesi yoktur. Sadece ekrandan oluşur ve giriş birimi gibi çalışan dokunmatik ekran sayesinde tüm işlemler rahatça yapılabilir. Dijital kalemle de kontrol edilen, klavye ya da fareye ihtiyaç duymayan bir çeşit dizüstü bilgisayardır. Kolay taşınabilir ve az yer kaplar. Wi-fi teknolojisi ile kablosuz internet erişimine olanak tanır. Rahat taşınabilir boyut ve ağırlıktadır. Ders sırasında rahatça not alınabilir (Enriquez, 2010).
Önceleri tablet bilgisayar ekranı özel bir kalemle çalışabilecek şekilde tasarlanmışken, artık yeni tablet bilgisayarlar parmak dokunuşu ile veri girişi imkânı tanımaktadır. Yeni modeller, çoklu parmak hareketleri sayesinde görselleri büyütme ve küçültme işlemlerine izin vermektedir. Fiziksel klavyesi bulunmayan tablet bilgisayarlar yazma alanlarında ekran üzerinde beliren pop-up klavye ile metin girilmesini sağlamaktadır.
Tablet bilgisayarlarda klasik fare ve klavye kullanılmadığı için kendine has bilgi girişi biçimleri gelişmiştir. Bu nedenle tablet bilgisayarın kullanıcı ara yüzü tipik dizüstü bilgisayarlardan farklıdır. Örneğin, bilgisayarda bir programı açmak için çift tıklama yapmak gerekirken tablet bilgisayarlarda çoğu uygulamaları açmak için tek dokunuş yeterlidir. Bir pencereyi kaydırmak ve ekranda görünmeyen kısımlarını görebilmek için kaydırma çubuğu üzerine tıklamak yerine çoğu tablet bilgisayar uygulamaları görmek istediğiniz içeriğe doğru ekranı aşağı, yukarı, sağa veya sola doğru sürüklemeye izin verir. Tablet bilgisayarlar klasik bilgisayarlardan farklı bir arayüz sağlamalarından dolayı grafik
17
uygulamaları, oyunlar ve diğer programlar için eşsiz olanaklar önermektedir (www.techterms.com, 2014).
Bazı tablet bilgisayarların olanakları, tableti öğretim aktivitelerinde en uygun araç haline getirmektedir. Tablet bilgisayarın, özellikle öğretmenlerin ve öğrencilerin yaşamını kolaylaştıracağı ve uzaktan eğitimin büyük bir destekleyicisi olacağı düşünülmektedir. Benzer yetenekleri, tablet bilgisayarı derslerde de kullanılabilecek çoklu ortam uygulamaları (çizme ve yazma gibi) için iyi bir platform haline getirmektedir. Tablet bilgisayar, yazı tahtası veya akıllı tahtanın sunduğunun üzerine 3 avantaj sunar: (1) yazmak ve silmek daha kolaydır, (2) slaytlar öğretici sunuyormuş gibi daha ayrıntılı hazırlanabilir ve (3) içerik saklanıp, öğrencilere kopyası verilebilir (Gill, 2007).
Tablet bilgisayarların potansiyellerini gösterebilecekleri en uygun alan ortak etkinliklerdir -bire bir eğitim, uzaktan eğitim ve sınıf içinde eğitim-. Örneğin bire bir eğitim için tasarlanan bir model kullanıcılara senkronize olarak notlarını paylaşabilecekleri ve yeniden düzenleyebilecekleri geçici bir ağ yaratma imkânı tanır. Öğrencilerin tablet bilgisayar teknolojisine erişebildikleri her yerde küçük grup tartışmaları ve ödev hazırlama için kolaylık sunar. Tablet bilgisayarlar, akıllı tahta etkileşimli yazılımın kullanımına dayalı içerik için uyumluluk sağlar. Sınıf içinde tablet bilgisayar kullanma oranı arttıkça, aynı zamanda tablet bilgisayarlar sınıf içerisinde işbirliğini artırma açısından gelecek vaat eden bir araç olarak kendini göstermektedir (Simon, Anderson, Hoyer ve Su, 2004).
Enriquez (2010), öğrencilerin tablet bilgisayarları kullanarak kablosuz ağla birbirleri ve öğretmen ile iletişim kurdukları bir sınıf ortamında öğrencilerin derse katılımlarının daha yüksek ve ders dışı verilen ödevler için ayrılan sürenin daha yüksek olduğunu, ayrıca öğrencilerin sınıfta tablet bilgisayar kullanılmasına yönelik tutumlarının olumlu olduğunu ifade etmektedir.
Fister ve McCarty (2008), öğrencilerin tablet bilgisayarları problemleri incelemek ve analiz etmek için kullanmasıyla ilgili iki önemli noktaya dikkat çekmektedir. Birincisi, tablet bilgisayarların kullanımı öğrencilerin öğrenmelerinde sorumluluk sahibi olmasını sağlar. İkincisi ise tablet bilgisayarlar nedeniyle öğrenciler sınıfta olmak için heyecan duyarlar. Enriquez (2010) tablet bilgisayar kullanımının öğrenciler ve öğretmenler için problemleri analiz etmeye, veri toplamaya, notlar almaya, elektronik sınıf materyalleri ve el yazmalarını birleştirmeye imkân verdiğini tespit etmişlerdir.
18
Tablet bilgisayarlar; hafifliği, uzun batarya ömrünün olması, genel amaçlar için kullanılabilmesi ve çok pahalı olmaması gibi avantajlara sahiptir. Bunun yanında; batarya ömrünün problematik olması, CD sürücü içermemesi, işlemlerin yavaş gerçekleştirilmesi ve birçok taşıyıcısının olmaması gibi dezavantajlara sahiptir (Gill, 2007). Dezavantajlarına rağmen tablet bilgisayarların öğretim ortamında kullanılması sürecine girilmiş bulunulmaktadır (Fister ve Mccarty, 2008).
Son yıllarda tablet bilgisayarlar ile yapılan araştırmalarda, sınıf ortamında bu teknolojinin kullanılmasının; öğrencilerin derse karşı ilgi, istek ve meraklarını artırdığı, öğrenmelerine yardımcı olduğu, öğrenci ve öğretmenlere zengin bir eğitim öğretim ortamı sağladığı tespit edilmiştir (Gündüz, 2010). Derslerin teknolojik gelişmelerle paralellik göstermesinin, öğrencilerin gelişen teknolojiyi anlayabilmesi, kullanabilmesi ve yeniliklere ayak uydurabilmesi açısından faydalı olacağı beklenmektedir. Ayrıca, teknolojik aletlerin öğrencilere bireysel çalışma olanağı sunması ile öğrencilerin öğrenme başarılarını arttırdığı da tespit edilmiştir (Çakmak ve Altun, 2008; akt. Kenar, 2012).
Öğrenciler, tablet bilgisayarlardan farklı ortamlarda hazırlanmış dosya türleri ile bilgileri elde edebilirler. Bu türlerden birisi de etkileşimli e-kitaplardır. Etkileşimli e-kitapla ilgili literatürü vermeden önce kitaptan etkileşimli e-kitaba geçiş dönemini de göz önüne sermek amacıyla öncelikle kitap, ders kitabı ve elektronik kitapla ilgili bilgi vermenin faydalı olacağı düşünülmüştür. Ayrıca, ders kitabının geliştirilmesinde öğretim teknolojilerinin ve öğrenme kuramlarının etkisinden de söz edilmiştir.
2.1.2. Kitap
Dünya var olduğundan bugüne kadar insanlar sürekli yeni bilgiler üretmektedirler. Üretilen bilgileri saklamanın en yaygın ve güvenilir yolu ise kitaplardır. Günümüzdeki eğitim uygulamalarında da önemli bir yer tutan kitap, yaygın olarak kullanılan temel bir bilgi kaynağıdır (Keser, 2004). Kitap, genel anlamda, yazılmış veya basılmış yaprakların bir araya getirilmesiyle oluşturulmuş bir yapıttır. Eğitsel yönden kitap, yazılı ve basılı bir öğretme-öğrenme ortamıdır. Ayrıca, kitap öğrenme yaşantılarına kaynaklık eden çalışma gereci olarak da tanımlanabilir (Alkan, 1979).
Öğretim ortamlarında kullanılan en yaygın araç kitaplardır. Kitapların elde edilmesi ve kullanımı kolaydır. Diğer araçlara göre de çok farklı işlevlere sahiptir Bundan dolayı en
19
çok kullanılan araç konumundadır. Kitaplar içinde öğretim ortamında en çok kullanılan da ders kitaplarıdır (Kılıç ve Seven, 2002).
2.1.3. Ders Kitapları
Eğitim ve öğretim etkinliklerinin planlanmasında, uygulanmasında, değerlendirilmesinde ve geliştirilmesinde ders kitabının önemli bir yeri bulunmaktadır. Kitap, sınıfta öğretmen ve yazı tahtasından sonra en sık başvurulan araçtır (Alkan, 1979). Ders kitapları öğretim amacıyla kullanılan temel kaynaklardır. Bir derste ki bilgilerin öğrenciye aktarımı sürecinde öğrencinin yaş ve bilgi seviyesine uygun, öğretim programları esas alınarak hazırlanmış basılı eğitim araçları olarak en yaygın kullanılan öğretim materyalleri ders kitaplarıdır.
Ders kitapları, eğitim sürecinde vazgeçilmez olarak kullanılan en temel öğretim materyalleridir. Ders kitaplarının kullanılmasının birinci nedeni organizasyonudur. Ders kitapları eğitim programına uygun olarak hazırlanmıştır. Eğitim programındaki amaçlar, içerik, etkinlikler ve değerlendirme özelliklerine uygun bilgiler sırasıyla yer almaktadır. İkinci neden, bir öğretim aracı olarak kitabın kullanılmasıdır. Pek çok öğretmenin bir ders kitabı seçmesinin ve kullanmasının üçüncü nedeni rahatlığıdır. Takip etmesi, ödevlendirmesi vb kolaydır. Başka bir neden de öğrenci değerlendirmesinin amaçlanmasıdır. Çünkü bir ders kitabı bilginin özünü ve merkezi bilgi toplanmasını sağlar (Şahin ve Yıldırım, 1999).
Belli bir konu alanıyla ilgili dersin öğretimi için hazırlanan ders kitapları, benimsenen öğretim yaklaşımına göre eğitim ve öğretim etkinliklerinin temel ya da destekleyici öğesi konumundadır. Gerek öğrenci çalışma gereçleri arasında, gerekse öğretme-öğrenme süreçlerinde kullanılan öğretim gereçleri arasında yer alan ders kitabı, temel bir araç olarak özel bir önem taşımaktadır (Alkan, 1979).
Milli Eğitim Bakanlığı Ders Kitapları Yönetmeliği’nde ders kitabı; “her tür ve derecedeki örgün ve yaygın eğitim kurumlarında kullanılacak olan, konuları öğretim programları doğrultusunda hazırlanmış, öğretim amacı ile kullanılan basılı eser” olarak tanımlanmaktadır. Toprak (1993), ders kitaplarını “Eğitim programlarında belirlenen amaçlar doğrultusunda; öğretim programlarındaki derslerin içeriği ile ilgili bilgileri
