3.3.1. İçeriğin Seçimi
Tablet bilgisayar üzerinden ayrıntılama kuramı temel ilkelerine göre geliştirilen etkileşimi e-kitap içerik olarak Eğitim Fakültesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi
57
Bölümü, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği Programında okutulan Fizik I dersinin bazı konularını kapsamaktadır. Dört üniteyi kapsayan içeriğin seçilme nedeni uygulamanın Fizik I dersinde yapılacak olması ve bu ünitelerin dersin bir kısmını oluşturmasıdır.
Uygulamada içerik olarak Fizik dersinin seçilmesi birkaç sebebe bağlanabilir. Aşağıda bahsi geçen, eğitimle ilgili çeşitli uluslararası ve ulusal kurumlardan elde edilen verilerle birlikte bu sebepler açıklanmaya çalışılmıştır.
Birçok ülkede eğitim politikalarının düzenlenmesi ve eğitim sisteminin değerlendirilmesini sağlayan verilerden biri Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (Programme for International Student Assessment) PISA verileri olmuştur. Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA ve Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması (Trends in International Mathematics and Science Study) TIMSS gibi uluslararası ölçme değerlendirme çalışmalarının temel amacı, öğrencilerin bilgi ve beceri düzeylerini ölçerek eğitim sisteminin çıktıları hakkında değerlendirme yapılabilmesine olanak vermektir. Sınavlar, temsil niteliği bulunan bir örneklem üzerinden gerçekleştirilir. Uluslararası sınavlar arasında en fazla ülkenin katıldığı ve en eski uygulamalardan biri, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD (Organisation for Economic Co-Operation and Development) tarafından uygulanmakta olan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA’dır (ERG, 2010).
Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA, Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD tarafından düzenlenen dünyanın en kapsamlı eğitim araştırmalarından biridir. 2000 yılından itibaren üç yılda bir yapılan bu araştırmayla Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD üyesi ülkeler ve diğer katılımcı ülkelerdeki ortaöğretim öğrencilerinin modern toplumda yerlerini alabilmeleri için gereken temel bilgi ve becerilere ne ölçüde sahip oldukları değerlendirilmektedir. Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA uygulaması okuma, matematik ve fen alanlarını ele almaktadır.
2000’den bu yana her üç yılda bir uygulanan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA’ya Türkiye, 2003’ten bu yana katılmaktadır. Tüm katılımcı ülkelerde uygulanan Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA’nın temel amacı, temel eğitimin sonunda öğrencilerin yetişkinliklerinde gereksinim duyacakları temel becerileri ne kadar edinebildiğini ölçmektir (PISA MEB, 2013).
58
Türkiye’nin şu ana kadar katıldığı Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA uygulamalarındaki ortalama puanı her 3 alanda da artmaktadır. Ancak, bu artış miktarları Türkiye’yi, en azından Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD ortalaması civarına taşıyacak düzeye henüz ulaşamamıştır. 2006 ve 2012 arasında Türkiye’nin Fen okuryazarlığında 6 farklı seviyeden en düşük seviye olan ‘düzey 1 ve altı’ öğrenci oranı azalmıştır. Yine de bu oran hâlâ Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD ortalamasındaki ‘düzey 1 ve altı’ öğrenci oranının oldukça üzerindedir. Sınava giren öğrencilerin çok küçük bir yüzdesi Seviye 5 ve 6'dadır. Seviye 6, bir başka deyişle üst düzey bilimsel düşünme becerilerine sahip öğrencilerin oranı yaklaşık 0’dır.
Türkiye, Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı PISA 2012'de toplam 65 ülke arasında genel ortalamada 45. sıradadır. Alan ortalamalarında ise Matematikte 44., Okuma - Anlama Becerilerinde 42., Fen Bilgisinde ise 43. sıradadır (MEB Pisa Raporu, 2012). Bu sıralama ise Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatı OECD ortalamasının çok altındadır. Ülkemizde her yıl Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılan Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) sonuçlarına da göz atacak olursak aynı şekilde Fen bilimleri açısından özellikle Fizik alanında durumun pek iç açıcı olmadığı görülecektir. Yapılan incelemeye göre Fizik ortalamalarının Fen Bilimlerindeki diğer alanların da (Kimya, Biyoloji) oldukça altında bir seviyede kalmakta olduğu görülmüştür.
Aşağıdaki tabloda son üç yılın Lisans Yerleştirme Sınavına ait Fizik alanının ortalamasının verileri bulunmaktadır. Ayrıca, 2009 yılında yapılan sınavda adayların %55’i Fen Bilimleri testinden sıfır puan almıştır (ÖSYM, 2013).
Tablo 1. Son Yıllara Ait Lisans Yerleştirme Sınavındaki Fizik Testlerinin Ortalamaları ve Standart Sapmaları
Fizik Alanı
Yıllar Sayısı Soru Ortalama Standart Sapma
2011 30 7,53 7,84
2012 30 9,76 7,77
59
30 soru üzerinden öğrencilerin elde ettiği ortalamalar, Tablo 1’de görüldüğü gibidir. Lisans Yerleştirme Sınavına katılan öğrencilerin Fizik alanında ortaya çıkan ortalamalarından sağladıkları başarının pek yüksek olmadığı anlaşılmaktadır.
Yine ülkemizde üniversite mezunlarının işe yerleştirilmesi için yapılan genel sınavlardan Kamu Personeli Seçme Sınavına bakılacak olursa 2013 yılında yapılan sınavda fizik alanı ortalaması 50 soru üzerinden 17,68’dir (ÖSYM, 2013).
Bir de üniversite öğrencilerinin not ortalamalarının incelenmesinin konunun öneminin fark edilmesine fayda sağlayacağı düşünülmektedir. Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Fakültesi, BÖTE Bölümünde öğrenim gören üniversite öğrencilerinin son üç yıldaki ortalamaları şu şekildedir: 2010-2011 öğretim yılı Fizik I dersi ortalaması 35,69, 2011- 2012 öğretim yılı Fizik I dersi ortalaması 52 ve 2012-2013 öğretim yılı Fizik I dersi ortalaması 42,12’dir.
Yukarıda bahsedilen veriler ışığında, ülkemizde orta öğretimden üniversite düzeyine kadar öğrencilerin Fizik alanında yüksek bir başarı gösterme konusunda sıkıntı yaşadıkları fark edilmektedir. Bütün bu veriler öğrencilerin Fizik dersinde beklenen başarıyı göstermekte güçlük yaşadığını da ifade edebilir. Bu nedenle öğrencilerin istenen seviyeye ulaşabilmelerine destek sağlamak amacıyla uygulamanın Fizik dersinde yapılmasına karar verilmiştir.
3.3.2. İçeriğin Geliştirilmesi
Çeşitli bulgulara dayanarak Fizik dersinde bir içeriğin geliştirilmesinin uygun görülmesinin ardından uygulamanın yapılacağı tarihler temel alınarak dersi veren Öğretim Üyesi ile birlikte Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü Fizik I dersinin dört ünitesinin materyale aktarılmasına karar verilmiştir.
İçeriğin geliştirilebilmesi için çeşitli ders kitaplarından, alanla ilgili güvenilir web sitelerinden ve bazı öğretim üyelerinin ders notlarından ünitelerle ilgili bilgiler derlenmiştir. Derlenen içerik düzenlemenin yapılmasının ardından Fizik Alan Uzmanları ve Fizik Öğretimi Uzmanlarının görüşlerini almak üzere Fizik I Ders İçeriğini
Değerlendirme Formu ile birlikte uzmanların değerlendirilmesine sunulmuştur. Ek 1’de
60
öğrencilerinin seviyelerine uygunluk bakımından uzmanlarca değerlendirilmiş ve görüşler doğrultusunda son düzenlemeler yapılmıştır. Etkileşimli e-kitapta sunulan Fizik I Dersi Ünitelerinin konu başlıkları aşağıdaki gibidir:
1-NEWTON’UN HAREKET KANUNLARI 1.1. Kuvvet Kavramı
1.2. Newton’un Birinci Yasası 1.2.1. Eylemsiz Sistemler 1.3. Kütle
1.4. Newton’un İkinci Yasası
1.5. Kütle Çekim Kuvveti ve Ağırlık 1.6. Newton’un Üçüncü Yasası
1.7. Newton Yasalarının Bazı Uygulamaları 1.8. Sürtünme Kuvveti
2- İŞ ve KİNETİK ENERJİ 2.1. Sabit Kuvvetin Yaptığı İş
2.2. Değişken Bir Kuvvetin Yaptığı İş 2.2.1. Bir Yayın Yaptığı İş
2.3. Kinetik Enerji ve İş-Kinetik Enerji Teoremi 2.3.1. Kinetik Sürtünmeyi İçeren Durumlar 2.4. Güç
3- POTANSİYEL ENERJİ ve ENERJİNİN KORUNUMU 3.1. Potansiyel Enerji
3.1.1. Kütle Çekim Potansiyel Enerjisi 3.1.2. Esneklik Potansiyel Enerjisi 3.2. Korunumlu ve Korunumsuz Kuvvetler
61
3.3. Korunumlu Kuvvetler ve Potansiyel Enerji 3.4. Mekanik Enerjinin Korunumu
3.5. Korunumsuz Kuvvetlerin Yaptığı İş 3.5.1. Uygulanan Bir Kuvvetin Yaptığı İş 3.5.2. Kinetik Sürtünmeyi İçeren Durumlar
3.6. Korunumlu Kuvvetlerle Potansiyel Enerji Arasındaki Bağıntı 3.7. Genelde Enerjinin Korunumu
4-DOĞRUSAL MOMENTUM ve ÇARPIŞMALAR 4.1. Doğrusal Momentum ve Korunumu
4.1.1. İki-Parçacıklı bir Sistem için Momentumun Korunumu 4.2. İmpuls (İtme) ve Momentum
4.3. Bir Boyutta Esnek ve Esnek Olmayan Çarpışmalar 4.3.1. Tamamen Esnek Olmayan Çarpışmalar 4.3.2. Esnek Çarpışmalar
4.4. İki Boyutlu Çarpışmalar 4.5. Kütle Merkezi
4.6. Parçacıklar Sisteminin Hareketi
3.3.3. Materyalin Tasarlanması
Tablet bilgisayar teknik özelliği bakımından bir parmak hareketiyle nesneyi büyütmeye ve daha yakından incelemeye fırsat tanımaktadır. Ayrıntılama kuramının eğitim sıralamasında da bütünün parçalarına yaklaşıldığında her bir parçaya ait daha fazla detaylı bilgi görülebilir. Kuramın ilkelerine göre geliştirilebilecek bir e-içeriğin sunulma aracı olarak kuramın özellikleri gereği en başta tablet bilgisayarın uygun olacağı düşüncesi ile bu şekilde bir tasarıma ve ortama karar verilmiştir.
62
Ayrıntılama kuramının amacı; öğretim müfredatının genel içeriğinin ve içerik sıralamasının nasıl olması gerektiği konusundaki mevcut bilgileri birleştirmek suretiyle eğitim tasarımcılarına yardımcı olmaktır. Ayrıntılama kuramı bilişsel ve psiko-motor öğrenmeler için tasarlanmıştır (Reigeluth, 1999). Ayrıntılama kuramının en önemli özelliği, basitten karmaşığa sıralamanın özel bir türünü kullanmasıdır.
Bilişsel öğrenmeyi amaçlayan etkileşimli e-kitap isimli materyalin ayrıntılama kuramının temel ilkelerine uygun olarak nasıl geliştirildiği aşağıda açıklanmaya çalışılmıştır.
Ayrıntılama kuramına göre eğitim basit ve önemli fikirleri içeren bir genelleme (öz) ile başlar. Daha sonra takip eden konular parçalara veya genel görünüme detay ve genişlik ilave eder.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; etkileşimli e-kitap “Fizikte Başarılı Olmak İçin Çaba Harcamak Gerekir” başlıklı bir genelleme ile başlamaktadır. Bu genelleme hem konunun tanıtımını sağlamak hem de öğrencileri konuya hazırlamak amacına göre düzenlenmiştir. Hatta her bir konunun başında verilen giriş kısmı yine genelleme niteliğinde sunulmuştur. Genellemenin yer aldığı sayfa örneği aşağıda verilmiştir.
63
Ders içi sıralamada; kavramsal yapılanma için önceki ve en iyi bilinen (aşina olunan) yapısal kavramları, işlemsel yapılanma için; işlem basamaklarının göreve göre sıralanması ve teorik yapılanma için ise; en basit yapısal içeriğin en önce sunulması tavsiye edilir.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; içerik basitten karmaşığa doğru sıralanmaya çalışılmıştır. Her bir konu için öğrenmeye genel bir giriş yaptıktan sonra daha ayrıntıya inilerek alt konu başlıkları ve o alt konulara hazırlık niteliğindeki kısımlara dair ekstra bilgiler sunulmaktadır. Bu şekilde basit bir girişin yapıldığı sonra esas konuya geçilen sayfa örneği aşağıda verilmiştir.
Şekil 2. Basit bir girişle konunun anlatıldığı sayfanın ekran görüntüsü
Ayrıntılama kuramında ara özetleyiciler ve son özetleyiciler olmak üzere iki tür özetleyici türü bulunmaktadır. Ara özetleyiciler (internal sumarizer) bir dersin sonunda o derste öğretilen kavram, ilke veya işlemi özetlerken, bölüm özetleyicileri (within-set summarizer) o ana kadar öğretilen bütün olguları ve fikirleri özetler.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; içerikte konu sonlarında gerekli görülen yerlerde ara özetleyiciler, ünitenin tamamı için de ayrı olarak birer özet, son özetleyici olarak kullanılmıştır. Ünite aralarında verilen ara özetleyicilerin belirgin olmasını sağlamak için bu metin parçaları, esas metinin renginden (siyah) farklı bir renkle (bordo) yazılmıştır. Bahsi geçen kısma örnek olması için aşağıdaki ekran görüntüsü verilmiştir.
64
Şekil 3. Ara özetleyicinin gösterildiği sayfanın ekran görüntüsü
Ayrıca, son özetleyici niteliğindeki ünitelerin özetlerine, öğrencinin ihtiyaç duyabileceği her an ulaşabilmesi için (içinde bulunduğu sayfadan ayrılmak zorunda kalmadan) ÖZET bölümü materyalin üst kısmındaki panelde sağ tarafa yerleştirilmiştir. Bu paneli öğrenci istediği zaman görünür, istediği zaman da ekrandan kaybolur hale getirebilir. ÖZET kısmını gösteren sayfanın ekran görüntüsü aşağıdadır.
65
Sentezleyiciler fikirleri ilişkilendirmede ve birleştirmede kullanılır. Sentezleyiciler genel olarak konu ile ilgili bilgi ve bilgi yapıları ve gerektiğinde bunların anlamlarını, belirgin örneklerle bilgiler arasındaki ilişkiyi sunabilir. Bunun için; Öğrenciye konu ile ilgili bazı bilgiler sağlamak, derinlemesine anlaşılmasını kolaylaştırmak gereklidir.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; öncelikle öğrencinin konu ile ilgili ayrıntılı bilgiye gereksinim duyması halinde kullanabileceği bir SÖZLÜK bölümü üst panelin içinde sağ tarafta yer alacak şekilde içeriğe yerleştirilmiştir. Başarılı okuma ve başarılı akademik öğrenim için anahtar, sözcüklerdedir. Okumayı öğrenmenin, ana bileşenlerinden biri de okunan kelimelerin anlamlarını bilmektir. Okuma ve kelime bilgisi arasında döngüsel bir ilişki vardır. Kelime bilgisi okuduğunu anlamayı olumlu yönde etkiler. Bu ise öğrencinin hem bilgisinin genişlemesine yardımcı olur, hem de kelime bilgisinin artmasını ve okuduğunu anlamasını sağlar. Bu sebepten dolayı etkileşimli e-kitaptan okurken bilinmeyen bir kelimeye sözlükten anında bakıp öğrenebilme olanağı vardır. SÖZLÜK bölümünü gösteren sayfa örneği aşağıda yer almaktadır.
66
Ayrıca, içeriğin belirli yerlerinde konu ile ilgili birincil derecede önemli ek açıklamalar vermek, kavramları açıklamak ve tanımlamalar yapmak için pop-up penceresi şeklinde açılan yapılara yer verilmiştir. Yine bu kısımların belirgin olmasını sağlamak amacıyla linkli metinler açık mavi renkte yazılmıştır. Açılır kapanır pop-up penceresini gösteren ekran görüntüsü aşağıdadır.
Şekil 6. Pop-up penceresini gösteren ekran görüntüsü
Daha az ayrıntıya ve daha az önemde açıklamaya ihtiyaç duyulan kısımlar için de Sözlük bölümüne yönlendirme yapılmıştır. Sözlük bölümüne yönlendirme yapılan metinlerin renkleri laciverttir. Üstelik ilgili metinlerin üzerine gelindiğinde açıklamanın sözlükte yer aldığını belirten bir uyarıcı açılmaktadır. İlgili sayfa örneği aşağıda verilmiştir.
67
Şekil 7. Sözlüğe yönlendirme yapan uyarıcının ekran görüntüsü
Analojiler yeni bilgiyi zaten bilinen (öğrenilmiş) olan, daha anlamlı yapısal bilgi ile ilişkilendirir. Daha soyut ve karmaşık fikirlerin anlaşılmasında kolaylık sağlamak için öğrenciye daha kalıcı deneyimlerini hatırlatır.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; öncelikle her bir üniteyle ilgili öğrenmenin kalıcılığını sağlamak amacıyla uygun videolar eklenmiştir. Video örneklerinden birinin bulunduğu sayfanın ekran görüntüsü aşağıda yer almaktadır.
68
Şekil 8. Videonun bulunduğu sayfanın ekran görüntüsü
Daha sonra konuyu daha da ayrıntılı ve farklı kaynaklardan da yararlanarak öğrenme ihtiyacına karşılık konularla ilgili çeşitli web sayfalarına yönlendirme için linkler eklenmiştir. Yönlendirmeyle ilgili linklerin bulunduğu örnek sayfa aşağıda verilmiştir.
69
Ayrıca, öğrencinin o an üzerinde çalıştığı konuyla ilgili algılarının daha net olması amacıyla her konunun kazanımları üst panelin sağ tarafında yer alan KAZANIMLAR bölümünde verilmiştir. Öğrenci hangi ünite üzerinde çalışıyorsa Kazanımları açtığında ilgili ünitenin öğrenme konularını açılır bir pencere vasıtasıyla görebilmektedir. Kazanımlar bölümünü gösteren sayfa aşağıya eklenmiştir.
Şekil 10. Kazanımlar kısmının ekran görüntüsü
Bilişsel stratejiler insan beyninin anlama, dikkat, bilgiyi işleme, hatırlama ve uygulama gibi zihinsel fonksiyonları ile ilgilidir ve bir öğretim tasarımı bileşeni olarak kullanılabilirler. Öğrencinin var olan becerilerini kullanmasını sağlayan bilişsel strateji uyaranları her türlü içerik için kullanılabilir. Bilişsel strateji uyarıcıları dersin en basında, dersin islenişi esnasında veya ders sonunda, resimler, haritalar, akış diyagramları gibi görsel veya hikayeleştirme gibi sözel stratejiler olarak yer alabilirler.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; içeriğin sunumunda ve sayfaların düzenlenmesinde konuyu anlamayı kolaylaştırılan ve konunun kalıcılığını desteklemesi beklenen görsellerden ve animasyonlardan yararlanılmıştır. İlgili resimlere resim yazısı eklenerek görsel stratejilerin öğrencinin dikkatini arttırması sağlanmaya çalışılmıştır. Konuların içinde verilen bir takım örnekler de sözel strateji olarak kullanılmaya çalışılmıştır. Ayrıca, konuyu tekdüzelikten uzak tutmak için Newton’un Hareket Kanunları ünitesinde isimleri
70
geçen önemli şahsiyetlerden Sir Isaac Newton ve Galileo Galilei’nin kim olduklarından açılır pencere vasıtasıyla kısaca bahsedilmektedir. Örnek sayfa aşağıda yer almaktadır.
Şekil 11. Sözel strateji amaçlı örneğin ekran görüntüsü
Öğrenci kontrolü ile öğrenene öğretim stratejilerinin yanı sıra içeriğin sıralanma biçimi konusunda da seçenekler önerilebilir. Bu şekilde öğretimin gerçekleştirilmesiyle öğrenciye nasıl öğreneceği ve çalışacağı konusunda kontrol şansı verilmektedir. Eğer motivasyonları üst düzeyde olan öğrencilere kendi öğrenmelerinin sağlanması konusunda uygun düzeyde yetki ve sorumluluk verilirse, öğretimin etkililiği, verimliliği ve ilgi çekiciliğinin artabileceğini vurgulamaktadır.
Bu temel ilke göz önünde tutularak; öncelikli olarak öğrencinin öğreneceği konuların başlıkları ve bu konular hakkında açıklayıcı birkaç cümlenin bulunduğu KONULAR bölümü, üst panelin sol tarafına, başka bir deyişle bir ekranda insanın en çok dikkatle ve ilk baktığı yer olarak belirtilen sol üst köşeye konumlandırılmıştır. Konular kısmı ile ilgili sayfanın ekran görüntüsü aşağıda verilmiştir.
Aynı zamanda 3x3 kuralına göre önemli olan öğenin sayfa tasarımında yerleştirilmesi önerilen kısım sol üst köşedir. Tasarımda 3x3 kuralı bütünlüğün sağlanmasında yardımcı olabilecek eski bir kuraldır. Ekran, sağdan sola ve yukarıdan aşağıya 3 parçaya bölünerek 3x3 lük matris oluşur. 3x3 matris ekranın hedef kitle tarafından basit şekilde anlaşılmasını ve düzenli görmesini sağlar. Anahtar öğeler veya nesneler bu 3 çizginin yakınında
71
bulunmalıdır. Bu tekniğe göre bir görsel 3x3 şeklinde bölümlendiğinde, sol üst köşe en çok hatırlanan kısımdır. En önemli öğe sol üst köşeye yerleştirilmeli ya da dikkati çekecek biçimde vurgulanmalıdır (Güven, 2008).
Şekil 12. Konular kısmının ekran görüntüsü
Materyalin sağ kısmında bulunan panelde Giriş, Konu1, Konu2, Konu 3 ve Konu 4 şeklinde sıralanan butonlarla da öğrenci istediği konunun başlangıcına ulaşabilir. Sağ tarafta bulunan bu panel de öğrencinin ekrandaki okuma akışını engellememek adına, üst panel gibi istenildiği zaman görünebilir, istenilmediği zaman gizlenebilir şekilde kurulmuştur. Söz konusu kısmın görüntüsü aşağıda verilmiştir.
72
Şekil 13. Ekranın sağ tarafında bulunan açılır kapanır panelin ekran görüntüsü
Konular bölümünün yanında bulunan “.... nolu sayfaya git” kısmı öğrencinin istediği zaman istediği sayfaya konu bağımsız olarak ulaşmasını sağlamak amacıyla eklenmiştir.
Şekil 14. Ekranın üst tarafında bulunan açılır kapanır panelin ekran görüntüsü
Materyalin alt kısmında araçlar menüsü bulunmaktadır. Bu menüden faydalanarak öğrenci, ilk sayfaya, önceki sayfaya, sonraki sayfaya ve en son sayfaya rahatlıkla ulaşabilir. Ayrıca, bu menünün orta kısmında öğrencinin kaçıncı sayfada olduğunu belirten bir yer vardır. Bunun sayesinde de öğrenci materyali dolaşırken nerede olduğunu bilecek ve kaybolma hissi yaşamayacaktır. Öğrenci sayfa değişimlerinde bu menü araçlarından yararlanabileceği gibi sayfaların alt kısmında parmakla sürükleme yaparak da sayfayı değiştirebilir. Hem bu işlemle hem de bu işlemi yaparken çıkan sayfa değiştirme sesiyle öğrencinin basılı bir kitabın sayfalarını çeviriyormuş hissi ile materyale yabancılık duymamasını ve ilerlemekten keyif almasını sağlamak düşünülmüştür. Bahsedilen unsurla ilgili ekran görüntüsü aşağıya eklenmiştir.
73
Şekil 15. Sayfa çevirme efektinin yansıtıldığı ekran görüntüsü
Her bir ünite sonunda bulunan “Kendimizi Sınayalım” kısmı öğrencinin konular arasında ilerlerken ne kadar öğrendiğini ölçebilmesi için bir fırsat tanır. Bir üniteye ait kendimizi sınayalım kısmından örnek sayfa aşağıda yer almaktadır.
74
Alt menüde yer alan “Yardım” düğmesi vardır. Bu düğme ile açılan yardım sayfasında materyalin nasıl çalışacağı konusunda yönlendirmeler yapılmakta ve hangi düğmenin ne işe yaradığı konusunda bilgi verilmektedir. Yardım sayfasından “Yardımı Kapat” düğmesi ile çıkılabilir. Yardım sayfası sayesinde öğrencinin materyali zorluk çekmeden çalışabilmesi sağlanmak istenmiştir. Ayrıca, öğrenci etkileşimli e-kitabı ilk açtığında bir Kullanım Yönergesi ile karşılaşmaktadır. Bu kullanım yönergesinin amacı materyali tanıtmak ve öğrencinin materyale aşina olarak materyali oldukça kolay bir şekilde kullanabilmesini sağlamaktır. Yardım menüsünü gösteren sayfa aşağıda yer almaktadır.
Şekil 17. Yardım kısmının ekran görüntüsü
3.3.4 Materyalin Hazırlanması
İçerik, Tablet bilgisayara uyumlu olması amacıyla Flash programı aracılığıyla etkileşimli e-kitap şekline dönüştürülmüştür. Bu işlemden önce ilgili literatür, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayınladığı e-kitap örnekleri ve yine Milli Eğitim Bakanlığı’nın sunduğu “Z- Kitap Hazırlama ve İnceleme Kılavuzu” incelenmiştir.
Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen “E-içerik (Elektronik İçerik) ve Z-kitap (Zenginleştirilmiş Kitap) Hazırlama ve İnceleme Kriterleri” içinde bazı bölümler “eğitsel
75
(pedagojik) kriterler”, “tasarım kriterleri” ve “teknik kriterler” olarak ayrılmıştır. Aşağıda bu kriterler sunulmaktadır (MEB, 2011):
Eğitsel (Pedagojik) Kriterler
Kazanımları destekleyici nitelikte olmalıdır. Pedagojik ilke ve uygulamalara uygun olmalıdır. Bilimsel ve güncel olmalıdır.
Türkçe; doğru ve etkili kullanılmalıdır.
Yazılı içeriklerde; Türk Dil Kurumu’nun son yayımladığı Türkçe Sözlük ve Yazım Kılavuzu esas alınmalıdır (Orijinal belgeler ve alıntılar hariç).
Gereksiz içerik ve tekrarlar yer almamalıdır.
Tasarım Kriterleri
Kullanılan yazı karakterleri ve boyutu; yoğunluk, renk, boşluk, hizalama