Konya Bozkır ilçesinde bulunan kolan dokumaları ve bazı özellikleri

(1)

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

EL SANATLARI EĞĠTĠMĠ BÖLÜMÜ ANABĠLĠM DALI EL DOKUMALARI VE ÖRGÜLERĠ BĠLĠM DALI

KONYA BOZKIR ĠLÇESĠNDE BULUNAN KOLAN DOKUMALARI VE BAZI ÖZELLĠKLERĠ

SELCEN BÜBER

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DanıĢman

Yrd.Doç.Dr. Zuhal BEZĠRCĠ TÜRKTAġ

(2)

SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ

EL SANATLARI EĞĠTĠMĠ BÖLÜMÜ ANABĠLĠM DALI EL DOKUMALARI VE ÖRGÜLERĠ BĠLĠM DALI

KONYA BOZKIR ĠLÇESĠNDE BULUNAN KOLAN DOKUMALARI VE BAZI ÖZELLĠKLERĠ

SELCEN BÜBER

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

DanıĢman

Yrd.Doç.Dr. Zuhal BEZĠRCĠ TÜRKTAġ

(3)

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BĠLĠMSEL ETĠK SAYFASI

Öğrenci

ni

n

Adı Soyadı Selcen BÜBER

Numarası 034239021002

Ana Bilim / Bilim Dalı El Sanatları Eğitimi Ana Bilim Dalı

El Dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tezin Adı Konya Bozkır İlçesi’nde Bulunan Kolan Dokumaları ve Bazı Özellikleri

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranıĢ ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalıĢmada baĢkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Öğrencinin imzası (Ġmza)

Alaaddin Keykubat Kampüsü Selçuklu/ KONYA Tel: 0 332 223 24 46 Fax: 0 332 241 05 24

(4)

T.C.

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ KABUL FORMU

Öğrenci

ni

n

Numarası 034239021002

El dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Yrd.Doç.Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ

Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan ……… baĢlıklı bu çalıĢma ……../……../…….. tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği/oyçokluğu ile baĢarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiĢtir.

Ünvanı, Adı Soyadı DanıĢman ve Üyeler Ġmza

Yrd. Doç. Dr. Zuhal BEZĠRCĠ TÜRKTAġ

Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN

Yrd. Doç. Dr. HafizeMELEK

HĠDAYETOĞLU

Alaaddin Keykubat Kampüsü Selçuklu/ KONYA Tel: 0 332 223 24 46 Fax: 0 332 241 05 24

(5)

ÖNSÖZ

Türk el sanatları içerisinde dokuma sanatı maddi ve manevi kültür ürünleri olarak önemli bir yere sahiptir. Her toplum; kültürü, geleneği ve dili ile var olur. Bu kültür değerlerini korudukça ve geliĢtirdikçe dokuma sanatını gelecek kuĢaklara taĢımak mümkün olacaktır.

Köklü bir geçmiĢe sahip olan, ancak günümüzde kaybolma tehlikesiyle karĢı karĢıya kalan kolan dokumalar renk, teknik, hammadde vb. özellikler bakımından incelenmiĢtir. Konya’nın Bozkır ilçesinde bulunan kolan dokuma örnekleri ile diğer yöreler arasındaki etkileĢim ve farklılıklar ortaya konulmaya çalıĢılmıĢtır.

ÇalıĢma, kolan dokuma örneklerinin üretildiği ve eski örneklerin yer aldığı Konya Ġli Bozkır ilçesi ve köylerinde sürdürülmüĢtür. Bu örnekler çeĢitli özellikleri bakımından geçmiĢ ile bugün arasında köprü durumundadır.

Türk kültürünün içerisinde bir öneme sahip olan kolan dokumaların korunması ve gelecek kuĢaklara aktarılması önemlidir. Bu nedenle ulusların kültür birikimlerinin en canlı ve anlamlı belgeleri olması açısından bu dokumalara sahip çıkılması gerekmektedir. Bu gereklilikten hareketle kolan dokumalar ile ilgili bu çalıĢma yapılmıĢtır.

Tez çalıĢmamda değerli bilgi ve fikirleriyle beni yönlendiren, yardımlarını esirgemeyen değerli hocam ve tez danıĢmanım Sayın Yrd. Doç. Dr. Zuhal BEZĠRCĠ TÜRKTAġ’a, yine tezin yazımında değerli bilgileriyle katkıda bulunan Sayın Yrd. Doç. Dr. Meral AKAN’ a ve Sayın Yrd. Doç. Dr. Hafize Melek HĠDAYETOĞLU’ na sonsuz teĢekkürlerimi bir borç bilirim.

Ayrıca çalıĢmalarım sırasında yardımlarını gördüğüm, Konya’nın Bozkır ilçesi Dere Köyü muhtarı Sayın Cihan Koyuncu’ya ve çalıĢanlarına, burada adlarını sayamadığım, bana evlerini ve iĢ yerlerini açarak tezin oluĢmasında büyük emekleri bulunan kaynak kiĢilere, maddi ve manevi yardımlarını esirgemeyen eĢime, oğluma sonsuz teĢekkürlerimi ve saygılarımı sunarım.

Selcen BÜBER KONYA – 2013

(6)

T.C.

Öğrenci

ni

n

Numarası 034239021002

El dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Tez Danışmanı Yrd.Doç.Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ

ÖZET

Türk kültürünü yansıtan el sanatları, bazen günlük hayatın içinde yer alan ürünlerde, bazen ise yaĢantının vazgeçilmez kaynakları arasında yer almaktadır.

ÇalıĢmada, Konya Bozkır ilçesinde kolan dokuma örneklerinin üretildiği ve eski örneklerin yer aldığı bazı ilçe ve köylerde ulaĢılan örnekler incelenerek belgelenmiĢtir.

AraĢtırma dört bölümden oluĢmaktadır. Birinci bölümünde, araĢtırmanın tanımı, amacı ve önemi, sınırları, literatür özetleri, Bozkır ilçesi hakkında genel bilgiler ve kolan dokuma hakkında genel bilgilere yer verilmiĢtir.

Ġkinci bölümde araĢtırmada izlenen materyal ve yöntem üzerinde durulmuĢtur.

Üçüncü bölümde Konya Bozkır ilçesinde bulunan, kolan dokuma örneklerinin incelendiği katalog yer almıĢtır.

Dördüncü bölümde ise araĢtırma ile ilgili verilere ve bu verilerden elde edilen bulguların sonuçlarına yer verilmiĢtir. AraĢtırmanın sonunda elde edilen sonuçlar değerlendirilmiĢ, konuyla ilgili önerilerde bulunularak çalıĢma tamamlanmıĢtır.

(7)

T.C.

Öğrenci

ni

n

Numarası 034239021002

El dokumaları ve Örgüleri Eğitimi Bilim Dalı Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Yrd.Doç.Dr. Zuhal BEZİRCİ TÜRKTAŞ

Tezin İngilizce Adı The "Kolan" Weaving whıch ıs woven ın Bozkır, Turkey and Some Characterctıcs of ıt

SUMMARY

The handicrafts reflecting Turkish culture sometimes take place in everyday life objects or sometimes in essential parts of our lives.

The samples about the fieldwork which is done in some villages and towns of Bozkır, Konya where the samples of “kolan” weaving are made and the antique ones can be found are examined and documented.

The research consists of four chapter. In the first one, the definition, aim, importance, borders and literature reviews of the research, the general knowledge about Bozkır and “kolan” weaving are included.

In the second one, the material and the methodology are emphasized.

In the third one, the catalogue in which the “kolan” weaving – found in Bozkır, Konya- is examined takes place.

In the last chapter, the datum about the research, the tables and findings which are found concerning these datum are included. The results at the end of the research have been evaluated and the study has been ended with the suggestions on the topic of the research.

(8)

ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa No

Bilimsel Etik Sayfası ... ii

Tez Kabul Formu ... iii

Önsöz ... iv

Özet ... v

Summary ... vi

ġekiller Listesi ... vii

Fotoğraflar Listesi ... viii

1. GĠRĠġ ... 1

1.1. Konunun Tanımı ve Önemi ... 1

1.2. AraĢtırmanın Amacı ... 2

1.3. AraĢtırmanın Sınırları ... 2

1.4. Konya Ġli Bozkır Ġlçesi Hakkında Genel Bilgi ... 3

1.4.1. Coğrafi Konumu ve Tarihçesi ... 3

1.4.2. Yapılan Diğer El Sanatları ... 4

1.5. Kolan Dokumalar Hakkında Genel Bilgi ... 6

1.5.1. Kolan Dokuma ÇeĢitleri ... 10

1.6. Literatür Özetleri ... 11

2. MATERYAL – YÖNTEM . ... 12

2.1. Materyal ... 12

2.2. Yöntem ... 12

2.2.1 Gözlem Formu Örneği ... 14

3. KATALOG ... 15

(9)

4. ARAġTIRMA BULGULARI ... 48

4.1. Kullanılan Araçlar ... 48

4.2. Kullanılan Hammadde ... 49

4.3. Kullanılan Teknik ... 50

4.4. Desen ve Motif Özellikleri ... 51

4.5. Renk Özellikleri ... 52

4.6. Kullanım Alanları ve Bugünkü Durumu ... 52

5. DEĞERLENDĠRME VE SONUÇ ... 54

KAYNAKÇA ... 56

(10)

ġekiller Listesi Sayfa No ġekil-1. Bozkır haritası ... 4 ġekil-2. KöĢeli çarpanalar ... 6 ġekil-3. Topak evin iskeleti ve kolonların yerini gösteren Ģemalar ... 9

(11)

Fotoğraflar Listesi Sayfa No

Fotoğraf-1. Örnek 1’in detay görünüĢü ... 16

Fotoğraf-2. Örnek 2’nin detay görünüĢü ... 17

Fotoğraf-3. Örnek 3’ün detay görünüĢü ... 18

Fotoğraf-6. Örnek 6’nın detay görünüĢü ... 21

Fotoğraf-9. Örnek 9’un detay görünüĢü ... 24

Fotoğraf-16. Örnek 16’nın detay görünüĢü ... 31

(12)

Fotoğraf-33-34. Dokumada kullanılan tezgah ... 48

Fotoğraf-35-36 Dokuma iĢlemi ... 49

Fotoğraf-37-38. Atkı ve çözgüde kullanılan iplik ... 50

Fotoğraf-39-40. Kenar temizleme tekniği ... 51

Fotoğraf-41-42-43. Kullanım alanları ... 53

(13)

1. GĠRĠġ

1.1. Konunun Tanımı ve Önemi

AraĢtırmada konu "Konya Bozkır Ġlçesinde Bulunan Kolan Dokumaları ve Bazı Özellikleri" olarak belirlenmiĢtir. El sanatı ürünleri değiĢik malzemelerden üretilmekte ve göz nurunun, uzun sabrın, gönüllerdeki düĢüncelerin, sanat olarak meydana getirilmesidir. Kolan dokumalar da Türk el sanatları içerisinde maddi ve manevi kültür ürünleri olarak önemli bir yere sahiptir.

Türk kültürün de önemli bir geçmiĢi olan kolan dokumalar, günümüzde varlığını sürdürmeye çalıĢan maddi kültür örnekleri arasında yer alır. El dokumacılığı kapsamında yer alan kolan dokumalar, çözgü yüzlü, Ģerit Ģeklinde ve genellikle desenlidir. Bozkır ilçesi ve köylerinde kolan dokumacılık uzun yıllar yapılmıĢ olan bir uğraĢtır. Bu bölgede günlük ihtiyaçları karĢılamak amacıyla üretilmiĢ olan dokuma örneklerinin bir kısmı günümüze kadar ulaĢmıĢtır. UlaĢılan örneklerde kullanılan malzemeler, motifler, renkler ve bunların kullanım biçimleri gibi çeĢitli özellikleri bakımından geçmiĢ ile günümüz arasında önemli bir bağ kurmaktadır.

Kolan dokumalar özellikle konar göçer yaĢamın vazgeçilmez bir parçası olarak kullanılmaktadır. Anadolu’da daha çok geleneksel kullanım alanlarında değerlendirilen çarpana dokumalar ise günümüz ihtiyaçları doğrultusunda ve turistik amaçlı olarak farklı alanlarda kullanılabilir niteliklere sahiptir. Geleneksel özelliklerin korunması yanında yapılacak yeni tasarımlar, bu köklü sanatın yaĢatılması ve geliĢtirilmesi açısından önem taĢımaktadır (Megep, 2007).

AraĢtırmada yer alan örneklerin 20. yüzyılda üretildiği belirlenmiĢtir. Örnekler hammadde, teknik, motif, renk ve kompozisyon özellikleri bakımından incelenmiĢ olup, katalog oluĢturularak belgelenmeye çalıĢılmıĢtır.

(14)

1.2 AraĢtırmanın Amacı

Bozkır ilçesi’nde bulunan kolan dokuma örneklerinin kaynak kiĢilerden alınan bilgiler doğrultusunda malzeme, teknik, motif ve renk özelliklerinin belirlenmesi çalıĢmanın en önemli amacını oluĢturmaktadır.

Günlük yaĢamın birçok alanında ihtiyacı karĢılayan kolan dokumalar, günümüzde teknolojinin gereği olan baĢka üretimlerin tercih edilmesi sonucunda eski önemini yitirmiĢtir.

Bugün üretilmeyen, kolon dokumaların, geçmiĢte üretilmiĢ örneklerinin gözlenebilir özelliklerinin tespit edilerek kalıcı kılınması ve yöreye ait olan örneklerin tespit edilmesi çalıĢmanın amaçlarındandır.

Alan çalıĢmasında, dokumaların bulunduğu yöre halkına ellerindeki dokumaların maddi ve manevi değeri hatırlatılarak bu dokumalara sahip çıkmaları konusunda halk bilgilendirilmiĢtir.

Ayrıca bu çalıĢma ile kolan dokumaların yöresel özellikleri tespit edilerek literatüre kazandırılması amaçlanmıĢtır. Kaynak kiĢilerin verdiği bilgiler bu bağlamda çok büyük önem taĢımaktadır.

1.3 AraĢtırmanın Sınırları

AraĢtırma, Orta Anadolu bölgesinin dokumacılık ile dikkat çeken illerinden birisi olan Konya ili Bozkır ilçe merkezinde bulunan kolon dokuma örnekleri ile sınırlandırılmıĢtır. Orta Anadolu’da kolan dokuma örneklerinin varlığı bilinmekle birlikte araĢtırma kapsamına Bozkır ilçe merkezi ve bazı köylerinde bulunan kolan dokumalar alınmıĢtır. AraĢtırmanın katalog kısmı dokumaların, üretim yılı, teknik, desen, renk özelliği ve ebat açısından birbirinden farklılık gösteren örnekler ile sınırlandırılmıĢtır. Bu özellikler göz önünde tutularak çalıĢma kapsamına 32 adet örnek alınmıĢtır

(15)

1.4. Konya Ġli Bozkır Ġlçesi Hakkında Bilgi 1.4.1 Coğrafi Konumu ve Tarihçesi

Konya ilinin Akdeniz Bölgesi içinde kalan ilçelerinden biridir. Topraklarını doğudan Karaman, Çumra; güneyden Hadim, Akseki; batıdan SeydiĢehir ve kuzeyden Çumra ilçeleri sınırlar. (Uçan, 1997: 204).

Toros Dağlarının kuzeybatı- güneydoğu doğrultulu iç etekleriyle, bu eteklerden Konya Ovası’na doğru alçalan düzlük alanda yer alan Bozkır, kara iklimine sahiptir. En büyük akarsuyu, ilçe merkezinin ikiye ayıran ve BeyĢehir Gölü’nden çıkan ÇarĢamba Çayı’dır. Suğla Gölü’nün hemen hemen tamamı ilçe sınırları ilçesindedir. Ġlçenin güneyinden itibaren yükselmeye baĢlayan dağlarla çam, ardıç, meĢe, köknar ağaçlarından müteĢekkil bir orman gözlenir (1984 Sonrası Konya, 1988: 410).

Bozkır ilçesinin adı yakın zamanlara kadar Siristat olarak bilinmekteydi. Kelimenin gerçek söyleniĢi bilinmemekle beraber, ilçe çevresindeki kurĢun madenlerini iĢletmekte olan ustalara baĢ usta anlamına gelen " Ser- Üstat " denildiği için, bu kelimeden geldiği sanılmaktadır. Selçuklular zamanında bölgenin hakimi bulunan ve Bozkır ilçesini fetheden Bozkır Bey’den ilçenin Bozkır ismini aldığı bilinmektedir (Yarar, 2004:59).

Ġlçe merkezindeki Üç gözlü Kemer Köprü (Selçuklu Devri), Bozkır Camii (Osmanlı Devri), Zengibar Kalesi ve kayalıklara oluĢmuĢ tek odalı evler, bu beldeye turizm açısından canlılık kazandırır. Ayrıca ilçe, yayla ve dağ turizmine yönelik alanları ile tanınmaktadır (Konya Valiliği Ġl Turizm Müdürlüğü, 2002: 67).

(16)

ġekil-1. Bozkır haritası

( "Sanal", 2013 ). www.isiklar.org 1.4.2 Yapılan Diğer El Sanatları

Bozkır ve çevresindeki el sanatları; yıllardan beri sürdürülmesine rağmen, son yıllarda teknolojideki geliĢmeler, makineleĢmenin insan gücünün yerini alması ve el sanatları ürünlere karĢı talebin gittikçe azalması sonucunda yok olma noktasına gelmiĢtir.

Torosların eteğinde bulunan Bozkır Ġlçesi'nde önceleri halkın isteğine göre; ahĢap iĢçiliği kapsamında kağnı, övendire, düven, at arabası, dibek, kasnak, kaĢık, yaba, dirgen, su bardağı, su fıçısı, sandalye, masa, tekne ve rahle gibi ağaç iĢlerine ait ürünler yapılmakta ise de, son zamanlarda üretim yapılmamaktadır. Günümüzde genellikle çoğu Bozkır Küçük Sanayi Sitesi' nde iĢyerleri bulunan on- on beĢ civarında marangoz ve mobilyacılar tarafından isteğe göre; tel dolap, sini altlığı, kapı, pencere, yüklük, vestiyer, masa, misafir odası, yatak odası, mutfak dolapları gibi ürünlere ait üretimyapılmaktadır (Ülker, 2003).

GeçmiĢten günümüze kadar kadınlar, tekstil el sanatları kapsamında aile fertlerine yönelik olarak günlük ihtiyacı karĢılayacak Ģekilde kazak, yün çorap, mekik, patik, eldiven,

(17)

iĢlemeli tülbent, iç fanilası, kuĢak, baĢlık, atkı, dizlik, Ģal ve namaz takkeleri gibi kullanım eĢyaları üretmiĢlerdir.

Ayrıca yörede eski tarihten bu yana milli bir sanat olarak demircilik, buna bağlı olarak tüfekçilik devam etmiĢ ancak son yıllarda tüfek imâlatı yapılmamakla birlikte, eski ustalar yerlerine çırak ve sanatkâr yetiĢtirmediğinden bu sanat kolu tamamen yok olmuĢtur. Demircilik ile ilgili olarak ise, günümüzde iĢyeri sayısı altıdan ikiye düĢmüĢtür. Demircilik sanatı içinde yer alan nalbantlık mesleği de Bozkır' da diğer el sanatlarında olduğu gibi günümüzde görülmemektedir.

Bozkır'a bağlı Çağlayan Kasabasında, önemli olan toprak kap yapma sanatı, günümüzde çevredeki bazı Ģartların değiĢmesi, imkânların azalmasına rağmen, varlığını sürdürmeye çalıĢmaktadır

Bozkır ilçesinde dericilik açısından Üçpınar Kasabası önemlidir. Kasaba da Pabuççular (BabuĢçular) adı ile anılan bir mahalle, ayrıca ilçe sınırları içinde yine aynı isimle bir köy bulunmaktadır. Üçpınar' da geçmiĢte, iĢlemeciliği yapılarak mamûl hale getirilen deri; yemeni, iskarpin, ve mest dikimi ile tanınır ve tercih sebebi olurdu. Yıllarca Bozkır Ġnsanı, Üçpınar' daki ustaların yapmıĢ oldukları yemenilerle, iskarpinlerle kısacası ayakkabılarla dolaĢtı. MakineleĢmenin ve fabrikasyon türü hazır ayakkabıların hayatımıza girmesi ile Üçpınar Kasabasındaki bu sanat dalının tarihe geçmesine sebep oldu. Ancak Üçpınar' da halen az da olsa isteğe ve zevke göre, ayakkabı ve mest dikilmektedir (Ülker, 2003).

Ġlçede dokumacılık sanatına bakıldığında ise, hammadde temininden dokuma iĢlemine kadar birçok aĢamada kadınları görmek mümkündür. Anadolu’nun bir çok yerinde olduğu gibi, gerek dokumada kullanılan ipi bükme, gerekse dokuma iĢini kadınlar yapmaktadır. (Tosun, 2001:311). Dokunarak elde edilen giysilik kumaĢlardan en önemlisi abadır. Erkekler, kıĢları yünden veya kıldan dokunmuĢ Ģalvar, onun üzerine de yünden dokunmuĢ " aba " adı verilen ve Ģimdiki ceketin yerini tutan bir çeĢit elbise giyerlerdi (Tosun, 2001: 204). Erkeklerde olduğu gibi kadınlar da tamamıyla elde dokunan elbiseler giyerlerdi. Kadınlarda yaz ve kıĢ elbiseleri ayrı olmayıp, aynı elbiseyi yazın da kıĢında giymekteydiler. Ancak yazları, kıĢın üç eteğin üzerine önlük giyer, kolan ve toka takarlardı. Bellerine kuĢak takarlardı kuĢak ve kolan süslü ve tokalı olurdu (Tosun, 2001: 205-206).

Yörede kolan dokumacılığı ise tarihten bu yana önemli birer sanat kolu olarak varlığını sürdürmüĢ ve yapılan ürünler günlük kullanım eĢyalarında kendini göstermiĢtir.

(18)

1.5. Kolan Dokumalar Hakkında Genel Bilgi

Dar enli ve boyları oldukça uzun, kırsalda çeĢitli kullanım alanları bulan (yük eĢyalarını bağlamada, taĢımacılıkta, hayvanların yükünü bağlamada, çadır direklerini bağlamada çocuk taĢımacılığında vs.), Ģerit halindeki çözgü yüzlü dokumalara genel olarak " kolan dokuma " adı verilmektedir.

Kolan dokumada yere çakılan iki çubuk arasına, dokunacak yere göre boyu ayarlanan çözgü ipleri gerilmekte, arasına gücü görevi yapan gücü çubuğu geçirilmektedir. Çubuğun döndürülmesiyle açılan çözgü aralığından atkı ipi atılıp, kılıçla sıkıĢtırılarak dokuma yapılmaktadır (Akpınarlı, 2006).

ÇeĢitli renkte çözgü ipliklerinin, atkı ile birleĢtirilerek belirli geniĢlikte Ģeritler dokumak için geçirildiği 3 – 4 – 6 – 8 köĢeli, deve gönü, tahta gibi malzemelerden yapılan (5x5) cm. boyutundaki levhaların adına "çarpana", bunlar ile yapılan dokumalara ise "çarpana dokumaları" denir (Erbek, 1980:7).

Çarpana dokumalarda kullanılan temel araç çarpanlardır. Genellikle kare Ģeklinde kartlar kullanılmakla beraber üçgen, altıgen, sekizgen ve dikdörtgen kartlar da kullanılmaktadır (Akpınarlı, Ortaç, 2007: 81).

ġekil-2. KöĢeli çarpanalar

(Akpınarlı , Ortaç 2007: 81)

Çarpana dokumalar ; Çarpana adı verilen kartların kullanılması ile elde edilen ince Ģerit halindeki dokumalardır. Deri, ince ağaç levha, kalın karta gibi malzemelerden 3 – 4 – 6 veya

(19)

Renk dağılım tablosuna göre çarpanaların deliklerinden birer iplik geçirilen bu kartların 90 veya 180 derece döndürülmeleri ile açılan aralıktan atkı ipliği atılması sonucu çarpana dokumalar elde edilir (Onuk ve v.d. 2005: 25).

Desene göre çarpanalara geçirilen çözgülerin bir ucu dokuyucunun beline, diğer ucu sabit bir yere veya iki ucu karĢılıklı çakılmıĢ çubuklara bağlanarak dokunan çözgü yüzlü dokumalardır (Akpınarlı, Ortaç 2007: 81).

Kolan dokuma; çözgü ve atkı olarak bilinen iki iplik sisteminin temel oluĢturduğu, yün, kıl, pamuk ipliklerle yer tezgahında dokunan, kartların yerine gücü çubuğunun kullanıldığı, bu çubuk yardımı ile açılan ağızlıktan geçirilen atkı ipliklerinin sıkıĢtırılmasıyla elde edilen, çözgü yüzlü Ģerit halindeki dokumalardır (Kahvecioğlu, 2009: 282).

Kolan dokuma ile çarpanalı dokuma aynı dokuma gibi görünse de kullanılan araçlardan ve teknikten kaynaklanan farklılıklar söz konusudur. Kolan dokumalar yer tezgâhlarında dokunmaktadır (Kahvecioğlu, 2009: 282).

Kolan dokumalar görünüm itibariyle birbirine çok benzediği için çarpana dokumalar ile karıĢtırılmaktadır ve çoğu yerde aynı isimle anılmaktadır. Ancak ; çarpana dokumalar gibi Ģerit Ģeklinde dokunan kolan dokumaların farkı, yere çakılan iki kazık arasına gerilen çözgülerle dokunmasıdır. Gücü görevi yapan gücü çubuğunun döndürülmesiyle açılan çözgü aralığından mekikle atkı ipi atılıp tarak görevini yapan kılıç ile sıkıĢtırılır. Kolan dokumalar için Ģimdiki mekikli dokumaların ilkel halidir diyebiliriz. Çarpana ve kolan dokumalar yakından incelendiğinde farklı oldukları gözlenebilir (Megep, 2010: 3).

En ilkel tezgah olan yer tezgahı herkesin bahçesinde kurabileceği basit bir alettir. TaĢıma kolaylığı ve pratik olması nedeniyle bu yer tezgahlarını kullanmıĢlardır.

Kolan dokuma çözgü yüzlü bir dokumadır. Dokunmasına devam edilen bir kolan dokumada gözle görülebilen iplikler çözgü iplikleridir ve bunlar yere çakılan iki çubuk üzerine gerilen ipliklerdir. Çözgü ipliklerinin bağlama iĢlevi gören atkı ipliği, dokuma esnasında dokumanın içerisine gizlenir ve gücü çubuğunun döndürülmesiyle alt kısımda kolan çözgü iplikleri yüzeye gelerek içerisinde atkı ipliğinin geçtiği atkı aralığı oluĢturur. Çözgü ipliklerinin bu hareketi kolon dokumacılığının özelliğini oluĢturur ( Er, Demir 2009: 290 ). Kolan dokumada sadece belirli geniĢlikte dokumalar elde edilmektedir. Ancak biten kolonlar yan yana eklenerek geniĢ dokumalar elde edilebilir (Er, Demir 2009: 290 – 291).

(20)

En eski uygarlıklardan olan Mısır’da yatay ve dikey dokuma tezgâhlarının yanında kuĢak ve kumaĢ için çarpanalı tezgâhlar da kullanılmıĢtır. M.Ö. 3000 yıllarında yapılmıĢ olan Susa mabedinin temellerinde bulunan, fildiĢinden yapılmıĢ, köĢelerinde delik buluna bir çarpana levhasıdır (Aytaç, 1982: 20).

M.Ö ilk yüzyıllara ait Tunus’taki Puni mezarlarında, 200 kadar, köĢeleri delinmiĢ levhacık bulunduğundan söz edilmektedir. M.S üçüncü ve dördüncü yüzyıla tarihlenen; Kuzey Almanya’da Anduln yakınındaki mezarlarda, dokumacılığa ait diğer araçlarla birlikte tunçtan yapılmıĢ minyatür boyutlarda çarpanaların bulunduğundan söz edilmektedir (Aytaç, 1982: 20).

M.S 850 yılında ölen Norveç kraliçesi Asa’nın Oseberg (G. Norveç) yakınında eğlence yatında gömüldüğü mezarında çok kıymetli bir buluntu keĢfedilmiĢtir. Ölünün yanında bozulmadan korunabilmiĢ 52 tahta çarpanadan ibaret bir takım bulunmuĢtur. Çarpanalara iĢlemenin baĢladığını gösterecek Ģekilde keten iplikleri gerilmiĢtir (Kosswıg, 1970:87).

Avrupa’nın Kuzey ülkelerinde zengin mezar hediyeleri vardır. Götze (1908) Anduln (K. Almanya) yakınındaki mezarlarda, dokumacılığa ait diğer araçlarla birlikte tunçtan yapılmıĢ minyatür boyutlarda çarpanaların varlığını bildirmektedir. Bu çarpanalar özellikle mezar hediyeleri olarak takliden yapılmıĢtır. Bunlar M.S. 3. ve 4. yüzyıla ait olduğu bilinmektedir (Kosswig, 1970:87).

Bilinen en eski çarpana dokuması, 342 levhacıkla dokunmuĢ ve " Ramses kuĢağı " denilen bir buluntudur. Kuzey Almanya ve Danimarka’da yapılan bataklık kazılarında 3.ve 4. yüzyıla ait çarpana ile yapılmıĢ, Ģerit halinde dokumalar ele geçirilmiĢtir. Güney Norveç’teki Evebö’de 6.yüzyıla ait mezar buluntuları arasında , üzerinde hayvan figürleri bulunan at kılı ve dokunmuĢ bir Ģerit dokuma bulunmuĢtur (Aytaç, 1982: 22).

Anadolu’da çarpanacılık, eski bir gelenek uyarınca, aĢiretler tarafından sürdürülegelmektedir. Bu aĢiretlerden çoğu yakın zamanlarda köylere yerleĢmiĢ ve yazları dağlarda hayvanların otlaklarda otlatarak kara çadırlarda yaĢamaktadırlar. Göçerlerin iskân edilmeleri sonucunda kolanlara olan ihtiyaçları azalmıĢ veya pazardan satın alınan baĢka araçlar bunların yerlerini almıĢtır. Yeni hayat tarzı ile de çarpana ile iĢlenmiĢ kuĢakları taĢınma modası da kalmamıĢtır (Kosswig, 1970:90).

(21)

ġekil-3. Topak evin iskeleti ve kolanların yerini gösteren Ģemalar.

(Özbel, 1961:3).

Topak ev, kolaylıkla kurulan ve kurulu halinde kolaylıkla yeri değiĢtirilebilen bir nevi çadırdır. Ayrıca (Akev) adı da verilen bu çadırların ahĢaptan yapılmıĢ bir iskeleti vardır. Bu iskeletin üstü keçelerle örtülmüĢ olup keçe ve ahĢap iskelet, muhtelif kolanlarla bağlanarak takviye edilmiĢtir. Bu malzemeler arasında kuĢak ve kolanlar içlerinde en kıymetli ve önemli bir malzeme olarak yer almaktadır (Özbel, 1961:3).

Oldukça eski bir dokuma tekniği olan kolan dokumacılık Anadolu’da daha çok Yörükler tarafından kullanılmaktadır. Kolan dokumacılığı içinde yaĢadıkları kara çadırlarının kaplama maddesi olan keçelerin sarılmasında ve bu çadırlarının tepelerinin tutturulmasında kullanılır.

Günümüzde ise bu dokumalar daha çok süsleme malzemesi olarak tercih edilmektedir (Er, Demir 2009: 290).

Kolanlar eĢya sarmak veya bağlamakta, çadırda, taĢımada, binek ve yük hayvanlarının koĢum takımlarında, giysilerde; kuĢak, kemer, çorap bağı v.b. olarak kullanılmaktadır. Kullanıldıkları yere göre; kolan, kuĢak, kemer, bağ, uçkur, ip gibi isimler almaktadır (Atlıhan, 2002:70).

(22)

KuĢak ve kolanları, kullanıldıkları yerlere göre baĢlıca dört sınıfta toplamak mümkün olmaktadır:

1. Topak evlerde, 2. Çuvallarda,

3. Giyim ve baĢ süslerinde,

4. Eyer takımlarında ve araba süslerinde (Özbel, 1961:3).

Son yıllarda köylerde geleneksel dokumaların az olarak üretilmesi, eski dokunmuĢ örneklerin genellikle kaybolması nedeniyle bugün köylünün elinde, dokuyacağı eski örneklerin kalmadığı görülmüĢtür.

Günümüzde ev tekstilinde, giyim ve giyim aksesuarlarında kullanılan çarpanalı dokumalar, genel olarak çuval, sepet, heybe saplarında, koĢum takımlarında, çadırlarda, keçelerin tutturulmasında, önlük ve elbise kuĢaklarında vb. yerlerde kullanılmaktadır. Günümüzde çağdaĢ fonksiyonel ve estetik nitelik taĢıyan ürünleri süslemek amacıyla farklı Ģekillerde tasarımlar geliĢtirilmektedir (Megep, 2007: 1).

1.5.1 Kolan Dokuma ÇeĢitleri

Kolan dokumalar kullanılan araca ve tekniğe göre kartlı ya da kartsız olarak iki gruba ayrılmaktadır (Er, Demir, 2009: 291).

1. Kartlar ile dokunan kolan dokuma: Kartlar ile dokunan dokuma "çarpana" dokuma olarak bilinmektedir ( Er, Demir, 2009: 291).

Çarpanalı dokumalarda, kolanın geniĢliği çarpana sayısına bağlı olduğu için kolan dokumalara kıyasla enleri daha dardır. Ancak her iki dokumanın da ortak özelliği Ģerit halinde dokuma türü olmasıdır (Kahvecioğlu, 2009: 282).

2. Kartsız olarak dokunan kolan dokuma: Çözgü ve atkı olarak bilinen iki iplik sisteminin temel oluĢturduğu, yer tezgahında dokunan, kartların yerine gücü çubuğunun kullanıldığı, çözgü yüzlü Ģerit halindeki dokumalardır (Kahvecioğlu, 2009: 282).

(23)

1.6. Literatür Özetleri

Acar, Balpınar, Belkıs, Kilim, Cicim, Zili, Sumak Türk Düz Dokuma Yaygıları, Ġstanbul: Eren Yayınları, 1982.

Dokumanın tarihi geliĢimine değinilmiĢ, motif ve desenler hakkında genel bilgi verilerek dokumada kullanılan motif ve desenler ele alınmıĢtır. Dokuma tezgahının nasıl hazırlandığı anlatılarak, düz dokuma yaygı tekniklerine geniĢ yer verilmiĢtir.

Aytaç, Çetin, El Dokumacılığı Temel Ders Kitabı, Ġstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1982.

Düz dokuma teknikleri, halı dokuma teknikleri, çarpana dokumalar ve mekikli dokumalar, dokumaya hazırlık ve dokuma aĢamaları ayrı ayrı ele alınıp incelenmiĢtir. Çarpana dokumaların tarihçesi, sınıflandırılması ve dokuma teknikleri hakkında bilgiler verilmiĢtir.

Demir Fatma, Er Binnaz, “Manisa Ġli Gördes Ġlçesi Kalemoğlu Köyü Kolan Dokumacılığı ve Kullanım Alanları” II. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi ve Sanat Etkinlikleri, Konya: S.Ü. Selçuklu AraĢtırmaları Merkezi BaĢkanlığı Yayınları, 2009.

Dokumanın tarihçesi ve sınıflandırılması verilerek, kolan dokumanın yeri belirtilmiĢtir. Kalemoğlu köyü’nde kolan dokumaları incelenerek, dokumaya hazırlık aĢamaları, kullanım alanları hakkında bilgiler verilmiĢtir.

Kahvecioğlu, Habibe, “Denizli Kocadere Köyü Kolan Dokumacılığı”, II. Uluslararası Türk El Dokumaları Kongresi ve Sanat Etkinlikleri Konya: S.Ü. Selçuklu AraĢtırmaları Merkezi BaĢkanlığı Yayınları, 2009.

Kolan dokumaları hakkında genel bilgiler verilerek, dokumalarda kullanılan malzeme, teknik ve desen özellikleri ele alınmıĢtır.

(24)

2.MATERYAL ve YÖNTEM 2.1. Materyal

AraĢtırmanın materyalini, Konya Bozkır ilçe merkezi ve bu ilçeye bağlı köylerde bulunan 32 adet örnek oluĢturmaktadır. Ayrıca yörede ulaĢılan hammadde ve teknik teçhizat araĢtırma materyali kapsamındadır.

Kaynak kiĢilerden elde edilen bilgiler ve araĢtırmanın ilgili kaynak taraması sırasında konu dahilinde kurumların süreli yayınları, konu ile ilgili çeĢitli seminer, makale ve sempozyum bildirileri de araĢtırmanın materyalini oluĢturmaktadır.

AraĢtırmada 16 adet kolan dokuma Bozkır Dere köyüne, 2 adet AĢağı Sorkun köyüne, 14 adet ise koleksiyonlara ait olup bunların ise Bozkır ilçesine ait olduğu tespit edilmiĢtir.

2.2. Yöntem

Bozkır ilçesinde bulunan kolan dokumalara ulaĢmak için 01.12.2012 – 21.05.2013 tarihleri arasında araĢtırma yapılmıĢtır. AraĢtırma bölgesinde yapılan incelemelerde kaynak kiĢiler ile birlikte elde edilen örnekler fotoğraflanarak görsel materyaller elde edilmiĢtir.

Ayrıca konuyla ilgili Konya Mevlana çarĢısında bulunan özel koleksiyonlara ulaĢılmıĢ ve dokuma ustalarından edinilen bilgiler bağlamında Bozkır yöresine ait olan dokuma örnekleri incelenmiĢtir. Yörede kullanılan inceleme metodları koleksiyonerlere de uygulanmıĢtır. AraĢtırma kapsamında değerlendirilmeye alınan 32 adet örnek belirlenen gözlem formu doğrultusunda incelenmiĢtir. (Bkz. Gözlem Formu Örneği) Teknik, desen, renk, ebat ve kompozisyonu açısından dikkate alınan örnekler genel ve detay fotoğrafları çekilmiĢtir. Örnekler hakkında yörede dokumacılık ile uğraĢan kiĢilerden alınan bilgiler doğrultusunda isimlendirme yapılmıĢ, çalıĢmada yörede kullanılan yöresel isimlere ve deyimlere de yer verilmiĢtir.

Görseller fiziksel Ģartların elverdiği ölçüde alınmıĢtır. Bazı görsellerde kolan dokumaların fonksiyonel özellikleri göz önünde tutularak kullanıldığı alanda fotoğraf çekimi yapılmıĢ bundan dolayı fotoğraf katrajları istenen nitelikte olamamıĢtır.

(25)

AraĢtırma kapsamında incelenen her bir örnek için aĢağıda örneği verilen gözlem fiĢi oluĢturulmuĢ ve bilgilere ulaĢılmıĢtır. Ayrıca yörede uygulanan anketler sonucunda dokumaların yapım evreleri belirlenerek aktarılmaya çalıĢılmıĢtır. Yörede kullanılan tezgâh, hammadde, araç ve gereçler fotoğrafları çekilerek belgelenmiĢtir.

Katalog kısmında yer alan örnekler ile ilgili bilgiler ise sözlü olarak yöre halkından

alınmıĢ olup, ulaĢılan kaynak kiĢiler için kaynak kiĢi künyesi oluĢturulmuĢtur. (Bkz. KaynakKiĢi Künyesi Örneği)

Ürünlerin renk, desen ve kompozisyon özellikleri değerlendirmeye alınmıĢtır. Elde edilen veriler doğrultusunda değerlendirme tabloları oluĢturulmuĢtur. Tablolardan elde edilen sonuçlar değerlendirilerek araĢtırma kapsamında yorumlanmıĢtır.

(26)

Gözlem FiĢi Örneği 1. Örnek No : 2. Fotoğraf No : 3. Ġnceleme Tarihi : 4. Ġlgili Koleksiyon : 5. Koleksiyonun Adresi : 6. Tarihlendirme : 7. Onarım Görüp Görmediği : 8. Dokuyan KiĢi : 9. Ayrıntılı Tanım : a) Tür-Cins :

b) Boyutları : En: Boy:

c) Kullanılan Malzeme : d) Kullanılan Renkler : e) Kullanılan Motifler : f) Kompozisyon :

10. Kaynak KiĢi Künyesi : Adı Soyadı :

Doğum Yeri ve Yılı : Mesleği :

(27)

(28)

1. Örnek No : 1 Fotoğraf-1. Örnek 1’in detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 1

3. Ġnceleme Tarihi : 01.03.2013

4. Ġlgili Koleksiyon : Ali Cebeci – Fatma Cebeci

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü Demirci Mahallesi Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

7. Onarım Görüp Görmediği : Onarım görmemiĢtir. 8. Dokuyan KiĢi : Bilinmiyor.

9. Ayrıntılı Tanım :

a) Tür-Cins : Kenar kuĢak

b) Boyutları : En: 3,5 cm. Boy: 110 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün.

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Krem – Turuncu. e) Kullanılan Motifler : "NakıĢlı".

f) Kompozisyon : Bozkır yöresinde "nakıĢlı" kolan olarak bilinen dokumanın kenarları kahverengi ve kırmızı ile sınırlandırılmıĢtır. Ġç kısıma doğru krem renk ile sınırlanan eĢkenar dörtgen ve çarpı biçimli motifler tekrarlamalı olarak dokuma boyunca sıralanmaktadır. Krem renk ile sınırlanan dokumanın her iki kenarında; turuncu ve kahverengi renkte " v " biçimli motif birbirini tekrar edecek Ģekilde sıralanır.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Fatma CEBECĠ Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1950 Mesleği : Ev hanımı

(29)

1. Örnek No : 2 Fotoğraf-2. Örnek 2’nin detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 2

3. Ġnceleme Tarihi : 01.03.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : AyĢe Koca

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü Orta Mahalle Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 3,5 cm. Boy: 80 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün.

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Krem – Turuncu. e) Kullanılan Motifler : "Boyuna düz Ģeritler", " v " biçimli motifler.

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları kahverengi ve kırmızı renk kullanılarak sınırlandırılmıĢtır. Ġç kısma doğru krem renk ile sınırlanan "bal peteği" biçimli motifler kırmızı olarak bir sıra halinde dokuma boyunca sıralanmaktadır. Krem renk ile sınırlı olarak desenlenen dokumanın her iki kenarında turuncu ve kahverengi renkte "v" biçimli motifler tekrarlamalı olarak kompozisyonu tamamlar.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : AyĢe KOCA Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1955 Mesleği : Ev hanımı

(30)

1. Örnek No : 3 Fotoğraf-3. Örnek 3’ün detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 3

3. Ġnceleme Tarihi : 01.03.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Cihan Koyuncu

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü AĢağı Mahalle Bozkır /Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 4 cm. Boy: 240 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Açık yeĢil – Koyu yeĢil. e) Kullanılan Motifler : "Çizgi Ģeklinde motifler".

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları koyu yeĢil ile sınırlandırılmıĢtır. Ġç kısma doğru koyu yeĢil ve açık yeĢil çizgi Ģeklinde motifler tekrarlamalı olarak dokuma boyunca devam etmektedir.

10. Kaynak KiĢi Künyesi

Adı Soyadı : Cihan KOYUNCU Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1959 Mesleği : Dere Köyü Muhtarı

Adresi : Dere Köyü AĢağı Mahalle Bozkır / Konya

(31)

1. Örnek No : 4 Fotoğraf-4. Örnek 4’ün detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 4

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü AĢağı Mahalle Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 3 cm. Boy: 70 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün.

d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Krem – Siyah – Turuncu. e) Kullanılan Motifler : Boyuna düz Ģeritler.

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları siyah ve kırmızı kullanılarak sınırlanmaktadır. Ġç kısıma doğru siyah Ģeritlerle kompozisyon tamamlanır. ġerit Ģeklindeki kompozisyon, krem renkte ve bal peteği biçimli olarak bir sıra halinde dokuma boyunca devam etmektedir. Desenin orta kısmında turuncu renkte dokunmuĢ ince bir Ģerit ile kompozisyon tamamlanır.

Adresi : Dere Köyü AĢağı Mahalle Bozkır / Konya

(32)

1. Örnek No : 5 Fotoğraf-5. Örnek 5’in detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 5

3. Ġnceleme Tarihi : 01.03.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Ümmühan Ġnce

5. Koleksiyonun Adresi : Orta Mahalle Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Krem – Siyah – Turuncu. e) Kullanılan Motifler : "V" biçimli motifler.

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları kahverengi ve kırmızı ile sınırlanmaktadır. Ġç kısım kenarları turuncu, siyah renkte "v" biçimli motifler tekrarlamalı olarak dokuma boyunca sıralanmaktadır. Desenin orta kısmında kırmızı, krem, siyah renkte "V" biçimli motifler dokuma boyunca tekrarlanarak kompozisyon tamamlanır.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Ümmühan ĠNCE Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1952 Mesleği : Ev hanımı

(33)

1. Örnek No : 6 Fotoğraf-6. Örnek 6’nın detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 6

3. Ġnceleme Tarihi : 01.03.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Fatma Can

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü Kuzyaka Mahallesi Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Siyah – Turuncu – Krem. e) Kullanılan Motifler : EĢkenar dörtgen (göz kolanı).

f) Kompozisyon : Desenin orta kısmında krem renkte bir Ģerit ile kırmızı renkte eĢkenar dörtgen ve çarpı biçimli motifler siyah konturlu olarak dokuma boyunca sıralanmaktadır. Dokumanın her iki kenarında turuncu, siyah renkte "v" biçimli motifler birbirini tekrar edecek Ģekilde sıralanır. Desenin kenarları kırmızı ve siyah renk ile sınırlandırılmıĢtır.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Fatma CAN

Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1960 Mesleği : Ev hanımı

Adresi : Dere Köyü Kuzyaka Mahallesi Bozkır/Konya

(34)

3. Ġnceleme Tarihi : 02.03.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Fatma Can

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü Kuzyaka Mahallesi Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Krem – Sarı. e) Kullanılan Motifler : EĢkenar dörtgen (göz kolanı).

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları kahverengi ve kırmızı ile sınırlandırılmaktadır. Ġç kısma doğru her iki kenarda sarı, kahverengi renkte "v" harfi biçimli motifler bir sıra halinde dokuma boyunca sıralanmaktadır. Desenin orta kısmına doğru krem renkte bir Ģerit ile kırmızı renkte eĢkenar dörtgen, çarpı, ve harfi biçimli motifler belirli aralıklarda değiĢerek kompozisyon tamamlanır.

(35)

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Krem – Turuncu – YeĢil. e) Kullanılan Motifler : Boyuna düz Ģeritler.

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları kahverengi, kırmızı, yeĢil iple desenlenmektedir. Desenin orta kısmında krem renkte bir Ģerit ile iç kısma doğru turuncu renkte bir Ģerit ile kompozisyon tamamlanır. Ġç kısımda turuncu renkli desenin kenarları kahverengi ile sınırlandırılmıĢtır. Dokuma boyunca kahverengi renkte kare biçimli motifler birbirini tekrar edecek Ģekilde sıralanır.

(36)

1. Örnek No : 9 Fotoğraf-9. Örnek 9’un detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 9

3. Ġnceleme Tarihi : 21.05.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Osman Ünlü

5. Koleksiyonun Adresi : Mevlana çarĢısı Merkez/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 3 cm. Boy: 270 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Bordo – Mavi – Siyah. e) Kullanılan Motifler : "Balık kılçığı".

f) Kompozisyon : Dokumanın iç kısmına doğru bordo ve mavi renk ile oluĢturulmuĢ ve balık kılçığı olarak bilinen desenin kullanıldığı görülmüĢtür. Desenin kenarları siyah renkli iplikle sınırlandırılmıĢtır.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Osman ÜNLÜ Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1959 Mesleği : Dokuma Ustası

Adresi : Mevlana çarĢısı Merkez/Konya

(37)

1. Örnek No : 10 Fotoğraf-10. Örnek 10’un detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 10

3. Ġnceleme Tarihi : 21.05.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Osman Ünlü

d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Krem – Siyah – YeĢil. e) Kullanılan Motifler : Boyuna düz Ģeritler.

f) Kompozisyon : Dokumanın zemininde siyah kullanılmıĢtır. Dokumanın iç kısmına doğru iki sıra halinde yeĢil ve kırmızı renklerin dalgalı biçimde yer değiĢtirerek dokuma boyunca sıralandığı görülmektedir. Desenin her iki kenarında siyah ve beyaz renkte "v" biçimli motifler tekrar ederek sıralanır.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Osman ÜNLÜ Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1959 Mesleği : Dokuma Ustası

Adresi : Mevlana çarĢısı Merkez/Konya

(38)

3. Ġnceleme Tarihi : 21.05.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Ümmühan Ġnce

5. Koleksiyonun Adresi : Dere Köyü Orta Mahalle Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 5 cm. Boy: 450 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Krem – Siyah. e) Kullanılan Motifler : "Üçgen".

f) Kompozisyon : Dokumanın orta kısmında siyah renkte üç sıra halinde üç adet üçgen motifleri tekrar edecek Ģekilde sıralanır. Desenin içi krem renkte sınırlandırılmıĢtır. Dokumanın kenarları kırmızı ve siyah renk kullanılarak dokumanın uç kısımlarının çapraz örgü ile sonlandırıldığı görülmektedir.

Adresi : Dere Köyü Orta Mahalle Bozkır/Konya

(39)

4. Ġlgili Koleksiyon : Muzaffer Özdemir

b) Boyutları : En: 2 cm. Boy: 270 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Krem – Siyah – YeĢil. e) Kullanılan Motifler : "Balık Kılçığı".

f) Kompozisyon : Dokumanın her iki kenarında krem ve siyah renkte balık kılçığı olarak bilinen desen kullanılmıĢtır. Desenin orta kısmında ince bir sıra halinde Ģerit ile kompozisyon oluĢturulduğu göze çarpar. Bu Ģeriti oluĢturan kırmızı ve yeĢil rengin yer değiĢtirmesiyle birbirini tekrar edecek Ģekilde küçük kareler oluĢmuĢ ve dokuma boyunca belirli aralıklarla tekrar edilmiĢtir.

(40)

b) Boyutları : En: 3 cm. Boy: 70 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Bej – Siyah.

e) Kullanılan Motifler : "Zigzag".

f) Kompozisyon : Siyah ve bej zigzaglar halinde tekrarlanan desen Ģeması tüm dokuma boyunca tekrarlanmaktadır. Desenin her iki kenarında bej ve kahverengi ip kullanılarak kompozisyon tamamlanmaktadır.

(41)

d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Pembe – Turuncu – Siyah – YeĢil. e) Kullanılan Motifler : "KuĢoturağı".

f) Kompozisyon : Dokumanın her iki kenarında turuncu ve siyah renkte balık kılçığı olarak bilinen desen kullanılmıĢtır. Desenin kenarları pembe ve siyah ile sınırlandırılmıĢtır. Dokumanın orta kısmında ince bir sıra halinde Ģerit ile kompozisyon oluĢturulmuĢtur. YeĢil ve kırmızı renkte "v" harfi biçimli motif tekrar ederek kompozisyon tamamlanır.

Adresi : Dere Köyü Kuzyaka Mahallesi Bozkır/Konya

(42)

3. Ġnceleme Tarihi : 21.05.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Zeki Arslan

5. Koleksiyonun Adresi : AĢağı Sorkun Köyü Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 3,5 cm. Boy: 115 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Krem. e) Kullanılan Motifler : "Zigzag".

f) Kompozisyon : Kahverengi ve krem zigzaglar halinde tekrarlanan desen Ģeması tüm dokuma boyunca sıralanmaktadır. Desenin her iki kenarında krem ve kahverengi hatlar dikkat çekmektedir. Dokumanın uç kısmı çapraz örgü ile temizlenmiĢtir.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Zeki ARSLAN Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1959 Mesleği : Çiftçi

(43)

1. Örnek No : 16 Fotoğraf-16. Örnek 16’nın detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 16

b) Boyutları : En: 5 cm. Boy: 500 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Krem. e) Kullanılan Motifler : "Üçgen".

f) Kompozisyon : Dokumanın orta kısmında krem renkte beĢ sıra halinde beĢ adet üçgen motifler tekrar edecek Ģekilde tekrarlanmaktadır. Desenin içi kahverengi ile sınırlandırılmıĢtır. Dokumanın kenarlarında kahverengi boyuna çizgiler göze çarpar. Dokumanın uç kısımları çapraz örgü ile temizlenmiĢtir.

(44)

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Krem – Turuncu – YeĢil. e) Kullanılan Motifler : "Balık kılçığı".

f) Kompozisyon : Dokumanın kenarları kahverengi, turuncu ve yeĢil kullanılarak sınırlanır. Eserin her iki kenarında krem ve siyah renkte "balık kılçığı" olarak bilinen desenin kullanıldığı görülmektedir. Desenin orta kısmına doğru kırmızı renkte bir Ģerit ile kompozisyon tamamlanır. Bu Ģeriti oluĢturan turuncu ve yeĢil renkte ince tek sıra halinde kareler, birbirini tekrar edecek Ģekilde dokuma boyunca sıralanır.

(45)

d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Mavi – Siyah – Turuncu. e) Kullanılan Motifler : Enine düz çizgiler.

f) Kompozisyon : Dokumanın her iki kenarında kırmızı ve siyah renkte birbirini takip eden enine düz çizgi Ģeklindeki motifler dokuma boyunca sıralanır. Desenin orta kısmında turuncu ve mavi renkte birbirini takip eden enine düz çizgi Ģeklindeki motiflerin sıralanmasıyla kompozisyon tamamlanır.

(46)

1. Örnek No : 19 Fotoğraf-19. Örnek 19’un detay görünüĢü. 2. Fotoğraf No : 19

3. Ġnceleme Tarihi : 21.05.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Mehmet Bilecen

5. Koleksiyonun Adresi : Mevlana çarĢısı Merkez/Konya (Bozkıra ait) 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 4 cm. Boy: 270 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Beyaz – Siyah.

e) Kullanılan Motifler : Enine çizgi.

f) Kompozisyon : Dokuma yüzeyinde siyah – beyaz renklerin birbiri ardında tekrar eden enine çizgili desenler dikkati çekmektedir. Kompozisyon bu düzende tamamlanmaktadır.

(47)

b) Boyutları : En: 3,5 cm. Boy: 315 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Krem. e) Kullanılan Motifler : "DiĢ diĢli".

f) Kompozisyon : Yörede "diĢ diĢ motifli" kolan olarak bilinen dokumanın zemininde kahverengi kullanılmıĢtır. Ġç kısıma doğru krem ile sınırlanan bal peteği biçimli motifler, iki sıra halinde dokuma boyunca sıralanmaktadır.

(48)

d) Kullanılan Renkler : Kırmızı – Krem – Mavi – Siyah – YeĢil. e) Kullanılan Motifler : " v " biçimli motif ; Boyuna düz Ģeritler.

f) Kompozisyon : Dokumanın zemininde siyah renk kullanılmıĢtır. Desenin orta kısmında yeĢil – kırmızı renklerden oluĢan " v " Ģeklindeki motifler tekrarlı biçimde yer alır. Kenarında ise Ģerit Ģeklindeki siyah – krem " v " Ģeklindeki motiflerin arka arkaya sıralanması göze çarpmaktadır. Dokumanın iç kenarları ise enine küçük çizgilerden oluĢan mavi – kırmızı renklerin tekrarlanması ile tamamlanır.

(49)

3. Ġnceleme Tarihi : 22.04.2013 4. Ġlgili Koleksiyon : Emine Dağ

5. Koleksiyonun Adresi : Dere köyü demirci mahallesi Bozkır/Konya 6. Tarihlendirme : 70 yıllık

b) Boyutları : En: 3,5 cm. Boy: 178 cm. c) Kullanılan Malzeme : Atkı ve çözgü ipliği yün. d) Kullanılan Renkler : Krem – Siyah.

e) Kullanılan Motifler : "DiĢ diĢli".

f) Kompozisyon : Dokumanın zemini siyah iple desenlenmektedir. Ġç kısıma doğru krem ile bal peteği biçimli motifler iki sıra halinde dokuma boyunca sıralanmaktadır.

10. Kaynak KiĢi Künyesi Adı Soyadı : Emine DAĞ Doğum Yeri ve Yılı : Bozkır/1953 Mesleği : Ev hanımı

Adresi : Dere Köyü Demirci Mahallesi Bozkır/Konya

(50)

d) Kullanılan Renkler : Kahverengi – Kırmızı – Mavi – Siyah – Turuncu. e) Kullanılan Motifler : "NakıĢlı" - " V " biçimli motif.

f) Kompozisyon : Dokumanın zemini kahverengi ile desenlenmektedir. Yörede "nakıĢlı" kolan olarak bilinen dokumanın her iki kenarında balık kılçığı olarak bilinen

desen kullanılmıĢtır. Bu desenin içi mavi kenarları ise kırmızı rengin birbirine geçmesiyle kompozisyon oluĢturmaktadır. Desenin orta kısmında Ģerit Ģeklinde her iki kenarı kahverengi ile konturlanan kompozisyon görülmektedir. Bu Ģeriti oluĢturan turuncu ve siyah ile oluĢturulmuĢ " v" Ģeklindeki motifler birbirini tekrar edecek Ģekilde sıralanır.