7 7 ( ¿ u / y H
(û °
Geçmiş Zaman Olur ki / ONCE UPON A TIME
By NECDET SAKAOĞLU<galut d e C o n s ta n tin o p le
C.urj'ie vue d ' Ai van S en il »ur te come d’or
a y ı
Boğaziçi’nde son uygarlığın “kayık zarafeti” ile yaşandığı söylenir. Bu inceliğin sim gesi ise padişahlara özgü 24 çifte, beyaz boyalı, küpeşte leri yaldızlı, kıç tarafında za rif bir “köşk”ü bulunan salta nat kayıklarıydı. Ricalden ki
şilerin Acem halıları veya maroken döşeli, “kırlan gıç” tipi 2 ve 3 çifte kayıkları, Haliç’in iki yakası ara sında yolcu taşıyan “dolmuş” kayıkları, Boğaziçi’nde çalışan “pazar”, “ateş”, “at” kayıkları, gezintiler için kiralanan tek çifte “horumiğnesi” ve “piyadeler”, İs tanbul sularının süsleriydi. Bembeyaz gömlekleri, pamukludan geniş şalvarları, kırmızı fesleriyle sade ve temiz giyimli, saygılı ve işlerinin ustası kayıkçılar ise tüm İstanbulluların ortak paydası olan payitaht görgüsünü temsil ediyorlardı.
Moltke bir mektubunda, “penceremin önünden ardı arkası kesilmeyen kayıklar geçiyor. Bunlar, Boğaz’ın kira arabaları; pazar kayıkları ise omnibüsleridir. Bir kayıktan daha zarif ve maksada uygun bir şey tasav vur edilemez.” diyor. Kontes de Noailles ise, İstan bul’da kayıkla yaptığı gezinin anılarını, bir dörtlüğe sığdırmıştır:
“Yemiş dolu bir kayık geçti Ky havada dağılan güzel kokular, Satıcılar bize kiraz ezmesiyle
Ağaç kavunu şekerlemesi sunuyorlardı.”
İstanbul çapkınları ise, kiraladıkları kayıklarla Ha liç’te Göksu ve Küçüksu’da, hanımların bindikleri kayıklara veya kümeleşip oturdukları çemenzarlara yaklaşarak kur yaparlar, hatta mektup verip, mektup alırlarmış!
a y ı
k la r
Sym bol o f the Bospho rus in past centuries w ere th e g r a c e f u l kayiks, am ong which the most m agnificent were the w hite a n d g ilt im p e ria l kayiks with th eir 24 hanks o f oars a n d elegant köşks in th e ste rn where the sultan sat in state enjoying the view . Th en th e re were the kayiks o f
i g o v e rn m e n t d ig n i ta rie s w ho sat on Persian carpets o r m o ro c c a n le a th e r
- | mats, the kayiks .know n as ‘s w ift' (after the bird o f that nam e) with two o r three p a irs o f oars, the ferry kayiks which ca rrie d passengers to a n d f r o across the Golden Horn, the m a rk e t kayiks o f the Bosphorus which took people to m a rk e t a n d h a ck w ith t h e ir p u rc h a s e s , a n d the small light kayiks hired f o r excursions with a single p a ir o f oars known as horumiğnesi o r piyade.
The boatmen who rowed the kayiks wore white shirts, voluminous baggy trousers made o f cotton cloth, and red fez. They were a class o f men known f o r their skill, trustworthiness a n d courtesy.
When the German fieldm arshal Moltke was staying in Istanbul he wrote, ‘Kayiks are passing constantly by my window. These are the hackney cabs o f the Bosphorus, and the market kayiks are its omnibuses. It is impossi ble to conceive o f a vehicle m ore gra cefu l an d m ore suited to its purpose than the kayık. ’
The Countess de Noailles wrote these lines about her excursion by kayık:
A caique fille d with fr u it passed by Dispersing sweet fragrance into the a ir Sellers offered us cherry preserve A n d candied citrons.
Kayık excursions were one o f the best opportunities f o r dalliance between men and women. M en would hire kayiks a n d make th eir way to the p ic n ic places at Kağıthane on the Golden Horn o r the meadows around Göksu and Küçüksu rivers on the Bosphorus, and flir t with the groups o f women in their kayiks o r seated on the grass. Lovers even f o u n d the o p p o r tu n ity to exchange letters.
160
S K Y L I F E Ş U B A T F E B R U A R Y 1999
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
