K u rtu lu ş günü
ís ta n b u la ilk
a y a k basan
İstiklâl Mahkemesi
huzuruna nasıl çıktı
Y azan: KANDEM JKZ
A F E R D E N so n ra Istan -bula ilk a y a k basm ak m a zh a riy e tin e eren M il lî M ücadele kum andam , R e fe t P aşa d ır.
M udanya M ütarekenam esi- n in im zalanm asını m ü te ak ip T ra k y a y a geçerk en îstan b u la gelen R e fe t P aşa , b u ra d a (ilk k u rta rıc ı) olarak, ta r if edil m ez bir coşkunluk ve sevgi ile k arşılan m ış ve günlerce baş ta c ı edilm işti.
F a k a t (po litik a) nm ne g a rip cilvesidir ki, 1922 senesi E kim inin 19 uncu günü bu su retle a lk ışla r ve (Y aşa!..) â- v azeleri o rta sın d a g irdiği bu şehirden, ayni R efet P aşa , pek k ısa b ir z a m a n sonra, b ir (su i k a s t m aznunu) olarak, ta h tel- hıfz sevkediliyordu.
V akıa, (za fe rd e n so n rak i g i d işa tı beğenm iyen bir m uhalif m ebus) o lm a k ta n b a ş k a hiç b ir suçu ve bilh assa ü stüne sıç ra tılm a k isten en su ik a st işi ile hiç b ir alâ k a sı y o k tu am a, neylersiniz ki, işte böyle, bir (m aznun) v aziyetine d ü şü rü l m üş ve te v k if edilerek, fik ir ve p a r ti a rk a d a ş la rı K âzım K arab e k ir, A li F u a t, C afer T ay y a r, R ü ştü P a ş a la rla b e ra ber, İzm ir istik lâ l M ahkem esi h u zu ru n a g ö tü rü lm ü ştü .
İzm ir P olis M üdüriyetinde günlerce m e v k u f k ald ık ta n so n ra n ih a y e t 4 Tem m uz 1926 P a z a r günü s a a t on altıy ı k ırk geçe, A fyon M ebusu Ali (Çe- tin k a y a ) nm başk an lığ ın d ak i is tik lâ l M ahkem esi k arşısın a çık a rıla n R e fe t P aşa y a,
soru-Ista n b u la y a ş a âv â ze le ri ve a lk ışla rla g iren R e fe t P a şa , po litik an ın g a rip cilvesine k u rb an g id erek İstik lâ l M ahkem e
sine verilm işti... lan ilk su a l şu idi:
— Z âtıâlinize, d o ğ ru d an doğ rü y a asıl m eseleyi soracağ ız ki, o d a şu d u r: 340 senesinde eski L âzista'n M ebusu Ziya H u rş it ve İzm it M ebusu Ş ü k rü B eyler A n k a ra d a Gazi P a ş a y a b ir su ik a st te rtip etm işlerdir. E rz in c an M ebusu S a b it Bey bunu h ab e r alınca, İstan b u l M ebusu R a u f Beye " ’din, b il diriyor. Siz de, R a u f Beyle d a i m a berabersiniz. Bu şebeke b ir m ü d d et so n ra tz m ire geliyor ve b u ra d a c ü rm ü m eşh u t h a linde, fa a liy e te geçecekleri g ü nün gecesi y ak a la n ıy o rlar. İlk v a z iy e tte R a u f Beyle, evinde b e ra b e r bulu n u şu n u za göre, bu m esele ile a lâk a n ız derecesi n e d ir?
R e fe t P aşa , bu suale sü k û netle, şu cevabı veriy o r:
— Bu m esele h a k k ın d a hiç b ir m a lû m a tım y o k tu r. Em in olun h a tır a m d a b ir şey b u la m ıyorum . B ir akşam , A n k a ra
d a (kulüp) dediğim iz yerde oyun oynuyordum . R au f Bey geldi. E lim den tu ttu , (gidelim ) dedi. K alk tım . A vludan g e ç e r ken (d ik k a tli bulun!) dedi. So k a ğ a çıkınca, e tra fın a bakındı. B a n a d a : (G itm işler... Şimdi a n la tırım .) dedi. A n la ttığ ı şu idi: B ira z evvel, o ra d a üç kişi görm üş, y a k la şm c a (O dur...) gibi b ir ses duym uş ve (K im i istiy o rsu n u z ?) d em iş; (H a yır...) cevabını alm ış. Şimdi, a c a b a ne olabilir, diye bunu k o n u ştu k . H erh ald e iyi b ir şey değildi. H em yürü y o r, h em ko nuşuyorduk. Ş ahsî düşm anım ız yok. F a k a t h ü k ü m e t id a re sin de ic ra tım ız var. B elki k ırd ık larım ız var.
— ih tim a l ki b a ş k a birini bekliyorlardı, neden kendiniz den şüphe e ttin iz ?
— Öyle geldi. Ben, h ü k ü m e te h a b e r verelim , dedim . R a u f B ey b u n a t a r a f t a r değildi. S e bep g ö ste rm e k icap eder,
de-nü m ah k em e salonu, k a r a r ı dinlem eğe gelen k ad ın lı e rk e k li, büyük, m a h şerî b ir k a la b a lık la dolm uştu.
S a a t on beşi k ır k beş geçe, salona gelen İzm ir P o lis M ü d ü rü A zm i Bey, sa b ırsız la n m a k ta olan bu k a la b a lığ a :
— H an ım lar, B eyler, E fe n diler!.. diye h ita p ederek, şöy le dedi:
— B ira z sonra, h e y e ti h â k i m e k a r a r ı tefh im e d e rk en s ü k û t ve itid ali m u h a fa z a e tm e nizi, M üddeium um îlikten ald ı ğım em ir üzerine, işte te b liğ ediyorum . H ilâfın d a h a re k e t edenler m esul edileceklerdir!
Salon derin b ir sessizliğe gö m üldü. B ü tü n gözler k ap ıy a- dikilm iş, h erk es sa b ırsız lık la n eticeyi bekliyordu.
N ih a y e t a y a k seslerine k a r ı şan —ja n d a rm a la rın — sü ngü ş a k ırtıla rı o rtasın d a, aç ıla n k a pıdan, m a zn u n la rın sa lo n a g ir dikleri görüldü.
E n önde R efet P a ş a y ü rü yordu. O nun a rk a sın d a n s ıra ile T o k a t M ebusu, sab ık H a r i ciye V ekili B ekir S am i Bey, M ersinli Cemal, K âzım K a ra - bekir, A li F u a t, C a fe r T a y y a r P a ş a la r ve yine hepsi M ebus olan S abit, M ünir H üsrev, N e- R e fe t P a şa n ın Millî M ücadele s ıra la rın d a çekilm iş b ir resm i cati, H âlet, Besim, F a ik , F e
-di. T abiî ben, polise h a b e r ver- dediler ve geldiler. (M eclis ridun F ik ri ve K âm il B e y le r m ektense, İsm et P a ş a y a h a b e r R eisine; m a su n iy e ti şahsiye g eliyorlardı. B u n lar y erle rin e v erm ek istem iştim . O oyun oy- m eselesi vard ır. Mebus, cürm ü o tu rd u k ta n pek az so n ra d a n an a n yerde, b ir de Ziya H u r- m e şh u t olm adıkça, te v k if olu- h eyeti hâkim e, m u ta d m a ğ ru r şidi g örm üştüm . R au f Beyin n am az.) diyelim , dediler. Ben ve az am etli hal ve ta v ırla rile , o a n d a ak lın a geldi: (S ak ın o- de; (Biz, böyle m ü ra c a a t eder- &ehp> y erine yerleşti.
nu a ra m ış o lm a sın la r? ) dedi. E ve varınca, R a u f Beyle bu m evzuu k o n u şm a k ta devam e ttik . Z iya H urşidin h alini be ğenm ediğim izi, kendisinden şüphelendiğim izi söyliyebili- rim . F a k a t R a u f Bey (Trene binip gidecek) diyordu. Aynı zam anda, Ş ükrü ile S ab it Bey lerin a ra la rın ın açıldığını da söyledi, iş te gördüklerim , duy- d u k larım b u ndan ib a re ttir, k a s t h a k k ın d a ise, te k r a r ede yim ki, hiç bir şey bilm iyo rum . Ş ü k rü Beyle de, u z a k ta n se lâm laşm ak ta n b a ş k a hiç bir yakınlığım , te m asım yok tu r.
— Öyle ise, Ş ü k rü Beyin tev k ifi üzerine a rk a d a şla rla , a p a rtm a n ın ız d a nasıl ve niçin toplandınız ?
— Ben a p a rtım a n d a idim. Ş ü k rü Beyin te v k if edildiğini bilm iyordum . A rk a d aşlar, To- k atliy a n d a, te v k ifin i du y m u ş lar. B a n a telefon e ttile r. R ü ştü P aşa , B e k ir S am i Bey, S ab it Bey, F e rid u n F ik ri Bey, hep b era b er sizi ziy a re te geleceğiz,
sek, te şriî m a su n iy e t perdesi a rk a sın d a oy n am ak istiyoruz, zannederler.) dedim.
— Ş ü k rü Beyin te v k ifi sîz leri niçin bu k a d a r a lâ k a d a r ediyor ?
— M asuniyeti teşriiy e m e selesinden dolayı... F a k a t ben. a rz e ttiğ im gibi, b u n a t a r a f t a r değildim . A rk a d a şla ra d a bu nu söyledim ; m asu n iy eti te ş riiye perd esi a ltın d a sa k lan a - m am , dedim.
M ahkem e Reisi, R efet P a ş a y a so ra c a k b a ş k a b ir şey bu lam am ıştı. Böylece, isticv a b ı n a n ih a y e t verdi ve te k ra r m ev k u f bulunduğu od ay a k a p a ttı.
D iğer m azn u n ların , d a m u h ak em eleri b ittik te n sonra, 11 T em m uzda, M üddeium um i De nizli M ebusu N ecib Ali Bey it ham n am esin i okuyunca, a r tık iş, k a r a r a kalm ıştı.
ik i gü n so n ra da, sa b ırsız lık la beklenen bu k a r a r v eril m işti.
T em m uzun 13 üncü Salı
gü-D inleyicilerin sab ırsızlığ ı son haddini bulm uştu.
B ir s a a t sü ren bu okunuşun so n ların d a b ütün bu m azn u n la rın b e ra e t e ttik le ri an laşılın ca, m ahkem e salonu, k u ru ld u k u ru la lı eşini g örm ediği b ir alk ış tu fan iy le çınladı.
Salondan d ış a rıla ra k a d a r d a lg a d a lg a y ay ılan bu a lk ış fırtın ası, so k a k la rı dold u ran k a la b a lık la rı d a y erinden oy n atm ış, sevinçten â d e ta çıl d ırtm ıştı.
O a n a k a d a r m a h k em e h e yetinin, bu (m aznun) la n , h iç bir g ü n a h la rı olm adığını bile bile m a h k û m etm ek istiy ece- ğinden, pek h ak lı o la ra k k o r k a n la r olm uştu.
F a k a t, bu acaip is tik lâ l M ah kem esi, um um î e fk â rın te s i rinden çekinerek, istem iy e is- tem iye v erdiği bu b e ra e t k a - ra riy le (âdil) g ö rü n ü r gibi o- lu şu n a rağm en, yine y a p a c a ğ ı nı yapm ış, yâni m e m le k etin bu güzide, e v lâ tla rın ı g ü n le rc e h ü rriy e tle rin d e n te c rit e tm işti.
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
