Su Ayak İzi ve Sanal Su (48015017)

(1)

Su Ayak İzi ve Sanal Su

(48015017)

Bu dersin notları, Water Footprint Network web sayfasında bulunan ve Twente University öğretim üyesi Prof. Dr. Arjen Hoekstra ile araştırma ekibi tarafından

geliştirilen bilgilerden derlenmiştir.

Doç. Dr. Gökşen ÇAPAR

6 Kasım 2017

(2)

Bir İşletmenin/Ticari Kuruluşun Su Ayak İzi

• Su her işletme için hayati bir kaynaktır; Gıda, elektronik eşya, giysi veya diğer tüketim malları için.

• Bir işletmenin su ayak izi, ürettiği malların veya hizmetlerin

üretilmesinde kullanılan toplan su miktarının bir göstergesidir.

• Bir ürün veya hizmetin üretilmesinde harcanan su + tedarik zincirinde kullanılan su + ürünün kullanımı sırasında harcanan su.

• Su ayak izinizi bilmek, işletmeniz için suyun önemli olup olmadığını ve

ürettiğiniz mallarla ilişkisini anlamanıza yardımcı olur.

(3)

Su ve Ekonomi

• Dünya Ekonomi Forumu’nun Küresel Riskler 2015 Raporu’nda su krizleri en yüksek etkisi olan küresel riskler olarak sıralanmıştır.

• Bugüne kadar su bedava bir hammadde olarak kabul edildi.

• Bugün firmalar, suyun yanlış yönetilmesinin markalarına,

güvenilirliklerine, kredi notlarına ve sigorta maliyetlerine zarar vereceğini fark etmeye başladılar.

http://www3.weforum.org/docs/GRR17_Report_web.pdf

(4)

Küresel Risk nedir?

• Küresel risk; meydana geldiğinde pek çok ülke veya sanayi için

önemli derecede olumsuz etki

yaratabilecek belirsiz bir olay

veya koşul.

(5)

Rapor

5 kategori altında 28 risk:

• Ekonomik riskler

• Çevresel riskler

• Jeopolitik riskler

• Toplumsal riskler

• Teknolojik riskler

(6)

Toplumsal riskler

• Kentsel planlamada başarısızlık

• Gıda krizleri

• Büyük ölçekli zorunlu göçler

• Şiddetli sosyal dengesizlik/istikrarsızlık

• Bulaşıcı hastalıkların hızlı ve büyük oranda yayılımı

• Su krizleri; erişilebilir tatlı su

kaynaklarında miktar ve kalite

açısından önemli düşüşler, insan

sağlığını ve ekonomik aktiviteleri

olumsuz etkiler.

(7)

http://www3.weforum.org/docs/GRR/WEF_GRR16.pdf

(8)

Küresel Riskler

Raporu 2016

(9)

(10)

(11)

Sonuç..

• İklim değişikliğine adaptasyon ve etkilerini azalmada başarı sağlanamaması; En etkili 5 risk arasında (son 3 yıldır)

• Şu an en üst sırada yer alan, gelecekte etkisi en büyük olan risk!

• 2. sırada kitle imha silahları,

• 3. sırada su krizi!

• İlk 5 arasında büyük ölçekli zorunlu göçler de yer alıyor…

• Enerji fiyatlarında şok (artma veya azalma).

(12)

Su Konusunda Ne Yapılabilir?

• Nüfus kontrolü (?),

• Inovasyon,

• Eğitim,

• İş birliği,

• Sürdürülebilir su kullanımı,

• Daha güçlü su yönetimi.

• …

(13)

Bir İşletmenin Su Ayak İzi

• Ne kadar su kullandığınızı ve nehir havzasında ne kadar su bulunduğunu bilmeden, suyu sürdürülebilir olarak kullanıp

kullanmadığınızı veya işletmenizin su ile ilgili risklerle karşılaşıp karşılaşmayacağını bilemezsiniz.

• Su ayak izi, bir işletmenin suyu nerede ve ne zaman kullandığını gösterir.

• Bir firmanın su ayak izi, doğrudan su ayak izini (operasyonel) ve dolaylı

su ayak izini (tedarik-zinciri) kapsar.

(14)

Doğrudan ve Dolaylı Su Ayak İzi

• Doğrudan su ayak izi; işletmedeki üretim/imalat ile ilgili işlemler ve destekleyici faaliyetlerden kaynaklanır. Örneğin, tekstil sanayisinde kumaş boyama işleminin su ayak izi, ofislerin, kantinin veya peyzajın su ayak izi.

• Dolaylı su ayak izi; bir firmanın üretim faaliyetlerinde kullanılan

ürünlerin ve girdilerin su ayak izidir. Örneğin, kumaş boyama yapan

tesiste başka bir üreticiden temin edilen boyanın hazırlanmasında,

taşınmasında vb. aşamalarda oluşan su ayak izi.

(15)

Bir İşletmenin Su Ayak İzi (devam)

• Bir işletmenin su ayak izi değerlendirmesi, iyi bir kurumsal su stratejisi geliştirmek için yeni perspektifler sunar.

• Geleneksel olarak firmalar, tedarik zincirlerinden çok kendi

proseslerinde kullandıkları suya odaklanırlar. Pek çok firma, tedarik zincirlerinin su ayak izinin daha fazla olduğunu fark edecektir.

• Sonuç olarak firmalar için, kendi proseslerinde su kullanımını

azaltmanın yanında, tedarik zincirlerinin su ayak izi ile ilgili su risklerini

de belirlemekte fayda vardır.

(16)

Carbon Disclosure Project (CDP)

(https://www.cdp.net/en)

• Global Water Report 2014:

• Dünyanın en büyük şirketlerinin 2/3’ü işletmelerinde,

operasyonlarında veya gelirlerinde önemli değişikliklere neden

olabilecek suyla ilgili iş risklerine maruz kalmaktan bahsetmektedir.

(17)

Carbon Disclosure Project Küresel

Su Raporu

(18)

(19)

CDP Su Programı Türkiye Raporu

(2015)

(20)

Temel Bulgular - Küresel Rapor

(http://gazetesu.sabanciuniv.edu/tr/2015-11/cdp-2015-kuresel-su- raporu-ve-turkiye-sonuclari)

• Su güvenliğini iyileştirmeye yönelik aksiyonlar pek çok şirket için temel ticari bir zorunluluk haline geldi. Kurumsal su yönetiminin özellikle

büyük şirketler tarafından daha iyi anlaşıldığı sonucuna varıldı. Yanıt veren şirketlerin neredeyse üçte ikisi su riskiyle karşı karşıya olduğunu, su riskinin finansal etkilerinin 2015 yılında 2,5 milyar doları aştığını

söylüyor.

• Yatırımcılara karşı en az şeffaflık sergileyen şirketler su riskinin en

büyük tehlikeyi oluşturduğu petrol ve gaz şirketleri oldu. Dünyanın en büyük halka açık enerji şirketlerinin sadece %22'si su yönetimi

stratejilerini açıkladı.

(21)

(devam)

• CDP Su A Listesi'nde yer alan 8 şirket piyasadaki performansın artmasına yardımcı olacaktır. Son beş yılda yapılan bildirimler analiz edildiğinde su yönetimi konusunda ciddi bir ilerleme kaydedildiği ama bazı konulara yeterince önem verilmediği ortaya çıkıyor. Tedarik zinciri riskleri, tamamlanmamış su risk değerlendirmeleri, anlamlı su

politikalarının olmayışı ve açıklamaların evrensellikten uzak oluşu acilen ciddiye alınması gereken konular olarak karşımıza çıkıyor.

• Su yönetimi konusunda büyük şirketler ve diğerleri arasındaki uçurumun kapanması için acilen harekete geçilmesi gerekiyor. Yatırımcıların artan ilgisine rağmen piyasa yeterince şeffaf değil – CDP tarafından açıklama yapması için davet yollanan 1.073 şirketin sadece

%38'i CDP’ye olumlu yanıt verdi.

• Su yönetimi risk altındaki şirketlere net faydalar sunuyor. Su yönetimine ilişkin olağan yaklaşımlarını stratejik su yönetimi çabalarına dönüştürebilen şirketlerin risk azaltımı, strateji geliştirme, yatırımcıların radarına girebilme ve daha dayanıklı bir hale gelebilme konularında ön plana çıktıkları görülüyor.

(22)

CDP Türkiye 2015 Su Programı Sonuçları

• CDP Su Programı kapsamında, BIST-100 endeksinde yer alan

şirketlerden suya bağlı risklere en çok maruz kalma olasılığı olan

sektörlerde yer alan 51 şirkete davet gönderildi. Davet alan şirketler

içerisinden yanıt veren 8 şirketin yanı sıra CDP’den davet almadığı

halde gönüllü yanıt veren 7 şirket ile beraber bu sene toplamda 15

şirket CDP’ye yanıt verdi.

(23)

Temel Bulgular – Türkiye Raporu

• Türkiye’de CDP’nin davet yolladığı şirketlerin yanıt verme oranı çok düşük. Davet yollanan 51 şirketin %84'ü 2015 yılında CDP Su Programı’na yanıt vermedi. Öte yandan CDP tarafından davet edilmeyen yedi şirket gönüllü olarak açıklama yaptı. Yanıt verme oranının düşüklüğü CDP Su Programı'na ilk defa davet edilmiş olma, şirketin etkin bir su politikasının olmaması, suya ilişkin verilerin eksikliği ve ulusal bir su stratejisinin olmayışı gibi birçok nedenle bağdaştırılabilir.

• CDP’ye yanıt veren şirketlerin %36'sı son raporlama yılında sudan kaynaklı olumsuz etkilere maruz kaldığını bildiriyor.

• Su güvenliği, Türkiye'deki pek çok şirket için temel bir ticari problem. Raporlama yapan şirketlerin %64'ü suyun işletmeleri için önemli bir risk haline geldiğini bildiriyor.

• Türkiye'deki hiçbir şirket etkili ve kapsamlı bir su politikası benimsemiş değil. Böyle bir politika için suya yönelik stratejilerin şirketin tüm stratejilerine entegre edilmesi, doğrudan operasyonlar ve tedarik zincirlerine yönelik performans standartlarının belirlenmesi, atılacak adımların net bir şekilde belirlenmesi, su, sağlık ve hijyenin insanların temel hakkı olduğunun kabul edilmesi gerekiyor.

• Artan su kıtlığı veya stresi, bozulan su kalitesi, kuraklık gibi fiziksel risk faktörleri yanıt veren şirketler tarafından en çok dile getirilen risk faktörleri. Suya ilişkin raporlanan 35 farklı riskin dörtte üçünün (%75) fiziksel riskler olduğu görülüyor.

(24)

(devam)

• Yanıt veren şirketlerin %86'sı suyun operasyonel, stratejik veya ekonomik fırsatlar sunduğunu bildiriyor.

Bu fırsatlardan en önemlileri 'maliyet tasarrufu' ve 'artan su verimliliği' ile ilişkili. Açıklamada bulunan şirketlerin çoğu su tüketimini azaltarak maliyet tasarrufu sağlanabileceğini düşünüyor.

• Su riski değerlendirmesi konusunda da büyük eksikler var. Bu şirketlerin sadece %14'ü doğrudan operasyonlarını ve tedarik zincirlerini kapsayan genel bir risk değerlendirmesi yapmış durumda. Türk şirketlerinin çoğu henüz değer zincirinde tedarikçileri su konularına dahil eden kapsamlı politikalar benimsemiş değil.

• Yanıt veren şirketlerin %79'u su politikalarının, stratejilerinin ve planlamasının, yani bütünüyle kurumsal su yönetimi konusunun yönetim kurulu seviyesinde ele alındığını bildiriyor.

• Yanıt veren şirketlerin yarısı suya yönelik hedefler belirlemiş durumda. Şirketlerin %79'u su yönetimini iyileştirmeye yönelik niteliksel hedefler koyarken, %50'si ise niceliksel hedefler bildiriyor.

• Şirketlerin bildirdiği niceliksel hedeflerin başında 'çekilen suyun azaltılması', 'su kullanımı takibinin iyileştirilmesi' ve 'su yoğunluğunun azaltılması' geliyor. Niteliksel hedeflerin başındaysa 'sürdürülebilir tarım', 'müşterilerin eğitimi' ve 'bölge halkıyla ilişkileri kuvvetlendirmek' geliyor.

(25)

ISO 14046 Standardı

(https://www.iso.org/standard/43263.html)

(26)

Sanayici: Ne İşime Yarayacak?

(27)

Sanayi: ISO 14046 Uygulama

(28)

http://www.brisa.com.tr/haberler/brisa-su-yonetimi-alanindaki-basarisiyla-surdurulebilir-is-odulune-layik-goruldu

(29)

Coca Cola

Avrupa’da Sürdürülebilir Şeker Tedariğine Doğru

• Su Ayak İzi Sürdürülebilirliği Değerlendirme Raporu

http://waterfootprint.org/media/downloads/CocaCola-2011- WaterFootprintSustainabilityAssessment_1.pdf

(30)

(31)

Şekerpancarı Yetiştirmenin Su

Ayak İzi

(32)

Avrupa’da Sonuç

1-3: İspanya 4: Fransa

5: İngiltere 6: Belçika 7: Hollanda 8-9: Romanya 10: Yunanistan

(33)

Bir İşletmenin Su Ayak İzi (devam)

• Su ayak izinizi bilmek yeterli değildir. Proseslerinizin ve tedarik

zincirinizin su ayak izlerinin dayandığı nehir havzalarının ve bölgelerin su ayak izlerini de bilmek gerekir.

• Su kıtlığı veya kirlilik, üretimi durdurabilir, tedarik zincirinde sorunlara neden olabilir, diğer su kullanıcıları ile çatışmaya yol açabilir (örneğin çiftçiler ve bölgedeki topluluklar), kurumsal itibarınıza zarar verebilir.

• Su tüketiminin ve kirliliğin kümülatif resmini anlamak, su ile ilgili iş risklerini tanımlamaya ve sürdürülebilir su kullanımı ve kaynak

verimliliği sağlamak için gerekli olan stratejik eylemleri belirlemeye

yardımcı olur.

(34)

Avantaja Çevirmek?

• Dünyanın önde gelen şirketleri, bu riskleri yönetmek için karbon ayak izinde olduğu gibi, su ayak izi kavramını da gündemlerine eklemek

zorunda olduklarını fark ediyorlar.

• Diğerlerinden önce su ayak izini ortaya çıkaranlar, su ayak izini

azaltmak için kesin hedefler koyanlar, su kıtlığı ve kirliliğin en kritik olduğu yerlere özellikle dikkat edenler, bu riskleri rekabetçi bir

avantaja çevirebilir ve su koruyuculuğunda lider konuma gelebilirler.

• İşletmeler, dünyanın su sorunlarını çözmede anahtar rol oynayabilirler.

(35)

(36)

(37)

(38)