Eski konaklar bize neler anlatıyor?:Mabeyinci Faik B.in Bebekteki meşhur yalısı

rvı ₉

Eski Konaklar Bize Neler Anlafıyor?

î lkönce şair Abdülhak Hâmidin I ceddi, müverrih Hayrullah Efendinin babası ve ikinci Mahmu- dun hekimbaşısı Abdülhak molla- nınmış.. Mimarisine bakılırsa he- kimbaşmın büyükbaba, ve büyük kardeşi mesleğini tutup hekimliğe başladığı günlerden kalma değil. Sonraki, mollanın kazaskerlik ve

e

reisülülemalık zamanına ait olsa gerek.

Hazret, bilgisi derin, şiire vukuf­ lu, zarif bir zatmış. Eczanesinin üzerine yazdırdığı: (ne aransa bu­ lunur derde devadan gayri) mısraı meşhurdur... 1853 yılında bu yalı­ da irtihal etmiş.

Bina, sonra Mütercim Mehmet Rüştü Paşaya intikal etmiş. Rüştü

Paşanın Fransızca bazı eserleri

Türkçeye çevirmesi ve mütercimlik lâkabını alması eskidir. Binaen­ aleyh, yazılarına göz nurlarını bu

yalıda dökmediği meydandadır

Akla uyan taraf, Mütercim, Sad­

razamlığında Abdülâzizin ve beşin­ ci Muradın hal’ı, ikinci Abdülhami- din tah ta çıkarılışı gibi yükleri sırt ladığı zamanlar -dalı budağı derin düşünür bulunmasına nazaran- bu yalıdaki yatağmda kimbilir kaç ge çeler sabahlamış, soğuk terler dök­ müştür. Akıbet leyleğin attığı yav­ ru haline gelince de, Bebek dağla­ rına karşı sakal falı aça aça, kim- büir ne kadar pineklemiş durmuş­ tur.

Y

alı, gel zaman git zaman,

meşhur Ahmet Cevdet Pa­ şaya sayfiye oluyor. (Tarihi Cev­ det) i yazdığı, Meclisi ahkâmı adli- yede reislik ettiği, Bursa, Yanya, Suriye valüiklerine gittiği seneler herhalde başka yerde otururmuş.. Son nazırlıklarında ve Meclisi Vü­ kelâya memuriyetlerinde burada yazları geçirmiş ve 1895 de burada rahmetine kavuşmuş...

Cevdet Paşamn vefatından son­ ra yalı, mabeyinci Faik Beyin uh­ desine geçiyor. Tapusunun üstüne ilk çevirten, babası Musahip Lûtfi Ağa.mı, yoksa oğlu mu orası bana karanlıkça.. Yalnız bildiğim birşey varsa o da ülema, vüzera, vükelâ barındırmış olan bu sahilhanenin birdenbire değişiverdiği. Kırkından

sonra azan, çileden çıkıp işi vur

patlasın, çal oynaşına vuran insan­ ların haline girdiği.

Bebek koyunun sabah sisleri, için de ölgün sulara akisleri uzanan, or talik kararırken selâmlığının ay­ dınlıklar dolu pencerelerinden ka - deh şıkırtıları, çatal tabak tıkırtı­ ları, anason kokuları, keman, tam­ bur, kanun taksimleri, motlar, el’- amanlar taşan, halayık odalarından körüklü çerkes çalgılarının gıygıy- ları, kahve ocaklarından bağlama zımbırtıları, inek ahırlarından bile kaval sesleri duyulan o keyif ehli yalı nerede?.. Nerede şimdiki so­

ğuk neva suratlı, frijider kılıklı,

zevksiz vali ?

Yazan: Serm ed Muhtar A lus

B e b e k te M a b eyin ci F aik B eyin yalısının y e rd e k i apartım anlar

Mabeyinci Faik

B.in Bebekteki

meşhur yalısı

ler, sonra teklifsiz ahbaplar, daha sonra ekti kadınlar.

Hafif füo, Kandüli akıntısına kendini kaptırmamak için, Rumeli- hisarına doğru ilerleyip biraz orsa- bocadan sonra Beykoz istikametini hizalar ve tam Göksu önünü bu­ lur.. Derede, dinlene dinlene, beş on çarhtan sonra, pazulara ve kü­ reklere kuvvet, yine akıntılar aşı­ larak haydi Kalender..

Hafif filo Bebekten kalktıktan sonra bir İkincisi; yine çala kürek yollanır. Aralarında yarım balye­ mez menzilyi var yok.

Bu filonun en önündeki futada sahilhane sahibi... Bugünkü gibi gözümün önündedir: Başmda asa- bası geniş, kulaklara kadar geçmiş fesi; ağzında bilek kalınlığında el­ maslı, kehriba ağızlık; sırtında bir redingot veya koyu renk bir elbi­ se...

Çehre kuru, beniz saz, gözleri çukurda, bıyıklar* aşağı düşük ve pala pala, göğde nahif, kad bü­

kük... (antparantez söylemeden

geçemiyeceğim. Zatı şerife o dem­ lerinden çeyrek asır sonra bir yer­ de rastladım. Ne dersiniz, rengi pembe pembe, gözleri ayna, ka-' meti dimdik, yani enikonu elvan­ laşmamış mı?)

S

eyran dönüşünde kerahat

vakti gelmiş. Hurya çilin­ gir sofralarının başına; gelsin saz­ lar, ahenkler, gazeller, şarkılar... Arabi ayı on birini on ikisini bu­ lunca yine cümbür cemaat,

deniz-bulunduğu

de ve koruda, çalgılı çeganeli mehtp âlemleri..

Horozlar öter­

ken sabahı fasıl­ ları ; güneş do­ ğarken (limon­ lu!) sayhaları...

O devrin son sekiz, on senesi içinde bu (kârü- zarı) göze alabil­ mek değme babayiğitin harcı de­ ğil... Vaz geçtik böylesini, odala­ rında ve bahçelerinde bile üç dört baş bir araya gelemez, içtima olu­ yor diye curnal edilmek korkusun­ dan herkes tirtir titrer, yeni çıkma ve sivrisinek vızıltısından farksız silindirli fonoğraflar bile pencere­ ler indirilerek çalınırken yalı sa­ hibi işte böyle veryansın edendi.

Ş

ehremini Rıdvan Paşanın

vefatından sonra Göztepe- deki köşkünü (*), Bay Faik, riva­ yete nazaran 9 bin adet sarı lira sayarak, satın aldı. Bütün kapı halkı ve curcuna oraya kavança e- dildi.

Her gece köşkün içi, dışı, (şeh- râyin varmışçasına ışıklar içinde

idi.

Şimdi de, Cumaları ve Pazarları, hafif filolar yerine ayrı ayrı iki a- raba katarı Fenerbahçeye doğru caddeyi tutmada, öyle konak fay­ tonları ki Hünkârın saltanat ara - balarından geri kalmaz.

irilikleri fil kadar kadanalar,

davlumbazlı bato faytonlar, kulak­ lara dolanacak bıyıklı arabacılar.. Yine öndeki kafile harem takımı; arkadaki selâmlık takımı..

Köşk sahibi faytonunun içinde tıpkı futadaki halinde ve kıyafetin­ de. Yalnız bir farkı, somyalı maro­ ken döşemenin içine gömülmüş ve ayakları yerden kesilmiş... Mahut sigaralığın ağzında olduğunu unut- mıyalım....

(1) Şimdiki E re n k ö y K ız Lisesi.

O

vakitler haremi de, selâm­

lığı da karınca yuvası gibi kaynardı. Eski eyalet beylerbeyi­ nin, vilâyet valilerinin kapı halkı* kadar insan.

Haremde tah tı nikâhta bir çift halile, sayısız cariye, bir alay ka­ kavan kalfa, bunamış, bacı, postu sermiş ektipüktü....

Selâmlıkta mededi gür gazelhan­ lar; nakaratı gaygaylı hanendeler: yayı kıvrak kemaniler; mızrabı oy­

nak tanburîler; tırnağı fıkırdak

kanunîler.. Sonra, mukallitler, dal­ kavuklar... Mümeyyiz Bey tavırlı başağalar, kandilli temennahlı u- şaklar, yeniçeri yapılı arabacılar, taşı sıksa suyunu çıkaracak ham­ lacılar, göbekli aşçılar, rumyoz ki­ lerciler, ayvazlar, bahçıvanlar, ka­ pıcılar, korucular, inekçiler...

C

uma ve Pazarlan, ikindi gü­

neşi Anadolu kıyılarını yal­ dızlarken bir, iki, üç, daha sayaca­ ğız, dört, beş... Futa ve sandal ka- rayağız yalınm rıhtımından karşı­ ya doğru ardarda ve (aheste bes­ te) süzülür­

ündeki pırıl pırıl futalarda, gıı- guruklu başlı, kapalı peçeli, en son moda çarşaflı hanfendiler. A rka­ daki gıcır gıcır sandallarda, teşri­

fat otrociİA e v v e lâ teklifli

misafir-Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi