Yapımı sekiz yılda tamamlanan Beykoz Kasrı

(1)

Yapıma sekiz yılda tamamlanan

BEYKOZ

KASRI

M ıs ır V a lis i

K a v a la lı M e h m e t A li

P a ş a ’nırı S u lta n A z iz ’in

g ö zü n e g irm e k için

ona s u n m a k m a k s a d ıy le

1846 y ılın d a

in ş a s ın a b a ş la ttığ ı

k a s ır, 8 y ıld a ta m a m la n d ı.

Bu ara d a M e h m e t A li Paşa

öldü v e k a s rı p a d iş a h a ta k d im

T A R İH İ BEYKOZ K A S R I — Bugün p re va n to ry u m olan k a s ır, 200 000 m e tre k a re lik m uazzam b ir korunun iç in d e d ir...

e a e n o gıu s a n Kaşa o ıa u .

B

U G Ü N s ın ırla r ım ız İç in d e v e d ış ın d a kalan O s m a n lI devri Tü rk s a ra y la rı pek ç o k tu r. Ba z ıla rın ın s a dece adı k a lm ış tır. Y a ln ız M im a r S in an , 6 ’sı İstanbul d ış ın d a o lm a k ü zere , 33 sa ra y inşa e tm iş tir. P adişaha m ahsus has b a h ç e le r içindeki k a s ırla r, s a y ılm a k la b itm e z . Padişah k ız la r ı n ın , kız k a rd e ş le rin in s a ra y la rı da pek ç oktur. N e var ki, en m ühim k ıs m ın d a n bugün e s e r k a lm a m ış tır.

V l'n c ı M e h m e t V a h id e ttin 'in ş e h za d e liğ in i g eçird iğ i Ç e n g e lk ö y ü K a s rı, ll'n c l A b d ü lh a m it'in ş e h za d e liğ in  de y a ş ad ığ ı M a s la k K a s rı, Y usuf İzz e ttin E fe n d i’nin v e lia h tlığ ın d a y a ş ad ığ ı Z in c irlik u y u K a s rı, S ultan A z iz ’ İn öldüğü ş im diki K abataş Lisesi olan F eriye S ara y ı, Güzel S an atlar A k a d e m isi v e daha önce M e c lis i M e - busan y a p ıla n F ın d ık lı S a ra y ı, O rta k ö y ’dekl M ed ih a S u lta n 'ın şahane s a ra y ı, bugün de g ö rü lm e k te d ir. Bun lara b a ş k a la rın ı da e k le m e k m üm kündür.

Bugün m evcu t sa ra y la rd an biri, B eykoz K a s rı'd ır. B oğaz'ın A sya k ıy ıs ın d a , B eyko z'da, H ünkâr is k e le s i m e v k iin d e d ir. K a v a la lıia rd a n M ıs ır v a lile ri ta ra fın d a n y a p tır ılıp . S ultan M e c it'e (1861 - 1876) sunulm uştu r.

M e h m e t Ali Paşa'nın

P a dişa ha H ed iye si

M

IS IR V alis i K a v ala lı M e h m e t A li P aşa'nın uzun süren v e bütün O s m a n lı ta rih in in en büyük is  y anı olan is y an ı, M u s ta fa R e ş it P aşa'n ın d e h a  sı ile b a s tır ılm ış tı. M e h m e t A li, 19 te m m u z 1846'da İs ta n b u l'a geldi ve kend is in d e n 54 yaş genç olan S u l tan A b d ü lm e c it'in a y a ğ ın ı öptü . 77 y aşın d aki M ıs ır V a lis i, 17 ağustosa kadar 29 gün İs ta n b u l'd a kaldı. Bu. h a yatında İs ta n b u l'a ilk g e liş iy d i. İs ta n b u l’dan

sonra, ta m 47 yıl önce a y rıld ığ ı K avala şe h rin i de z i y a re t e tti; N apoli ve M a lta 'y a u ğ ra d ık ta n sonra, Ka- h ire 'y e döndü. M e h m e t A li, bu d e re c e ile rle m iş y a  şına v e bunca m a c e ra y a rağ m e n , hâlâ sadrazam o l m ak hülyasından v a zg e ç e m e d iğ in i bu İstanbul ziy a  retin d e k i te m a s la rıy le b e lli e tti. A m a S ultan M e c lt, ken d is in e bu hususta hiç yüz v e rm e d i.

M e h m e t A li Paşa, İstanbul z iy a re tin i, b ir k a s ır in şa e ttir ip padişaha sunm akla ö lü m s ü z le ş tirm e k ve S ultan M e c lt'ln gözüne g irm e k İs te d i. B eyko z'daki kas rı hüm ayunu kendi p arasınd an inşa e ttirm e y e b aşla d ı. K asrın te m e lle ri a tıld ı ve y ü k s e lm e y e b a ş la d ı. A m a ta m a m la n a m a d ı. Ç ünkü M e h m e t A li Paşa, 1 ağustos 1849'da K a h ire 'd e 80 y aşın da ölm üştü v e ö lü  m ünden 16 ay önce de bunadığı için hacir a ltın a a lın  m ış tı. Y e rin e torunu A bbas 'Paşa, M ıs ır V a lis i oldu. O da B eykoz'daki k a s rın inşasına devam e tti. Fakat b itirm e k ona da nasip olm a d ı, A bbas P aşa'nın y e ri ne M e h m e t A li P aşa'nın oğlu S a it Paşa, M ıs ır v a li liğ in e g e ç ti. İş te B eykoz K a s rı'n ı bu za t 1854 y ılın  da ta m a m la tıp S ultan M e c it'e ta k d im e tti. D e m e k, kas rın inşası 8 y ıl s ürm üştür.

M utfaksız ve H am am sız Saray

M

EHM ET A li Paşa, k a s rın a rs a s ın ı ih tisap A ğası

H üseyin B ey'den s a tın a lm ış tı. Bina, kare ş e k  lin d e d ir. M e rm e rd e n y a p ılm ış tır. İç e rid e n s o m a  ki sü tu n la ra is tin a t e ttirilm iş v e pek pahalı eşya ile d ö ş e n m iş tir. B oğaz'ın çok güzel bir y e rin d e, padişa hın hoş b irkaç s a a t g e ç irm e s i için y a p tır ılm ış tır , ik a  m e t için d e ğ ild ir. Onun için m u tfağ ı ve ham am ı yok tu r. iki k a tlıd ır. İkinci kat salonunun yüksek ca m e - kânı, uzaktan üçüncü kat gibi g ö rü n m e k te d ir.

K asra, deniz ve kara c e p h e le rin d e n iki ay rı k a p ıy  la g irile b ilir, ilk kat,, büyük dik d ö rtg e n b ir salonla, h e r köşede b ire rd e n dört geniş oda ve iki holden ib a re ttir, ikinci k ata, ç ifte m e rd iv e n le ç ık ılır . Ü st ka tın planı da a lt kata benzer.

S a ra yd a n Y e tim h a n e y e

K

A S IR . 200 000 m J’llk bir korunun iç in d e d ir. Ko ru, çok güzel ta n zim e d ilip , en nadide a ğ açlar v e ç iç e k le r d ik ile re k Cinci A b d ü lm e c it'e h e  d iye e d ilm iş tir. B a k ım sız o lm a s ın a rağ m en, bugün b i le çok g ü z e ld ir. K oruda « H ava H a m a m ı» denen bir ha m am b u lu n m ak ta d ır. Korunun d e n iz ta ra fın d a k i k a p ı sında Z lv e r P aşa'n ın 9 b e y itlik ta rih k ıta s ın ı ta ş ıy a n b ir k ita b e b u lu n m ak ta d ır. K asra uzun zam an « M e c i diye K asrı» d e n ilm iş s e de h alk, «B eykoz K asrı» d e  diği için, ilk ism i bugün ta m a m e n unu tu lm u ştu r.

S ultan M e c it’in h a le fi v e k ard eşi S ultan A ziz, bu kasrı s e v m iş ve pek çok de fa g e le re k d in le n m iş tir. F ran sız im p a ra to rlç e s l E ugönle'nin 1869'a İs ta n b u l'u res m i z iy a re tin d e S ultan A ziz , z iy a fe tle rin d e n birini de burada v e rm iş tir, ll'n c l A b d ü lh a m it (1 8 7 6 -1 9 0 9 ). hiç uğ ram ad ığ ı için k a s ır, b e k ç ile r e lin d e , b a k ım s ız k a lm ış tır. S ultan R eşat da buraya iltifa t e tm e d iğ i için. 1915 'te -B e y k o z kasrı hüm ayunu, y e tim h a n e y a p ılm ış , sonra s ıra s ıy le tra h o m h a s ta n e s i, göçm en iskân y e  ri ve a s k erî m e rke z olm u ştu r.

B a k ım sız k a lıp ta h rip e d ile n koru ve k a s rın , a ltın y a ld ızla rı dökülm üş, boy a y n a la rı k ırılm ış , e şyası p a r ç a la n m ış tır.

1952 y ılın d a S ağ lık B a k an lığ ın a bağlı b ir p re va n to r yum h a lin e g e tirile n B eykoz K a s rı, bugün de ö y le d ir ve g e n iş ölçüde ta m ir g ö rm üştür.

(2)

Y E K P A R E KO RN İŞLİ S A L O N — S a ra yın a lt katında, H avuzlu Sa lona a ç ıla n bu büyük salo n, yekpare k o rn iş le ri ile d ikk a ti çeke r. Ü ç büyük p en ceren in üstünü kaplayan y a ld ız kap lam alı korn iş, üç a y rı parça g ibi durm a sın a rağm en, yekparedir; boyu, tahm inen 4 m etreyi bulur. Sa rayda ki a ltı büyük boy ayna sından ik is i de bu sa lo n d a d ır.

0 A B D Ü L H A M İT ’İN Y A Z I M A S A S I — 2’nci A b d ü lh a m it’in ç a lış m a o da sın d a iki m asa vard ır. B iri, yazıhane şe k lin d e d ir ve a ğ ır b ir eşy a d ır. F ra n s ız la rın « se c ré ta ire = se k reter» d e d ik le ri ta rzd aki bu m asaya is e s a b ık padişah, m ektup yazm ak iç in otururdu.

0 M E R M E R S A A T — A ş k T a n rısı Eros hey kelin in üstünü sü s le d iğ i bu m erm er saat, küre ş e k lin d e olup, H avuzlu S a lo n ’dadır.

Q

Ç İÇ E K Lİ V A Z O — E trafı y a ld ız lı, üstü ç iç e k m o tifle riy le iş le n m iş olan bu vazo, Sa rayda ki d ek o ra tif e şy a la rın en güze llerind e nd ir.

• D E V A M ED EC EK

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi