Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Belirli Değişkenler Yönünden İncelenmesi

(1)

(2)

(3)

TEMEL EĞİTİM MÜZİK DERSİ ÖĞRENCİ ÇALIŞMA KİTAPLARINDA YER ALAN SÖZLÜ ESERLERİN BELİRLİ DEĞİŞKENLER YÖNÜNDEN

İNCELENMESİ

AYŞEGÜL ASKER KATITAŞ

YÜKSEK LİSANS TEZİ

MÜZİK EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(4)

i

TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

YAZARIN

Adı : Ayşegül

Soyadı : ASKER KATITAŞ

Bölümü : Müzik Eğitimi Anabilim Dalı İmza :

Teslim Tarihi:

TEZİN

Türkçe Adı: Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Belirli Değişkenler Yönünden İncelenmesi

İngilizce Adı: Investigation Of Verbal Works That Are Involved In Basic Music Education Workbooks Of Students İn Terms Of Different Variables

(5)

ii

ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI

Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.

Yazar Adı Soyadı: Ayşegül ASKER KATITAŞ İmza: ……….

(6)

iii

Jüri Onay Sayfası

Ayşegül ASKER KATITAŞ tarafından hazırlanan ‘’ Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Belirli Değişkenler Yönünden İncelenmesi’’ adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği/oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı’ nda Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.

Danışman : Yrd. Doç. Dr. Mehmet AKPINAR

Üye : Prof. Dr. Aytekin ALBUZ

Üye : Doç. Dr. Özlem ÖMÜR

Tez savunması Tarihi: 03.07.20157 / 02 /2015

Bu Tezin Müzik Eğitimi Ana Bilim Dalı’nda Yüksek Lisans Tezi olması için şartlarını yerine getirdiğini onaylıyorum.

Prof. Dr. Servet KARABAĞ ……… Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürü

(7)

iv

TEŞEKKÜR

Bu araştırmanın geliştirilmesi ve tamamlanmasında fikir ve görüşleri ile büyük katkıda bulunan ve bana yol gösteren çok değerli öğretmenim Sayın Yrd. Doç. Mehmet AKPINAR’a, çalışmalarım sırasında yardımlarını esirgemeyen değerli meslektaşlarım Murat GÜLEÇ, Tuğba ÇAĞLAK, Emel KOVAN ve Fatih TOPRAK’a teşekkürlerimi sunarım.

Eğitim hayatım boyunca her zaman yanımda olan, her konuda beni destekleyen canım aileme, ayrıca bu çalışma sürecinde beni hiç yalnız bırakmayan eşime sonsuz teşekkürler.

Haziran, 2015 Adana

(8)

v

TEMEL EĞİTİM MÜZİK DERSİ ÖĞRENCİ ÇALIŞMA

KİTAPLARINDA YER ALAN SÖZLÜ ESERLERİN BELİRLİ

DEĞİŞKENLER YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

(Yüksek Lisans Tezi)

Ayşegül ASKER KATITAŞ

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Ağustos, 2015

ÖZ

Bu araştırmada, Talim Terbiye Kurulu’nun kabul ettiği, Milli Eğitim Bakanlığı’nın çıkardığı, temel eğitimdeki müzik derslerinde kullanılan öğrenci çalışma kitaplarında bulunan sözlü eserler, ölçü sayısı, ton, ses sınırı, tür, konu, söz yazarı, besteci gibi değişkenler yönünden incelenmiştir. Araştırmada 8 kitapta bulunan toplam 194 sözlü ezgi, SPSS 22 programı ile bilgisayar ortamına aktarılmış ve belirlenen değişkenlere göre analizi yapılmıştır. Bu analiz sonucunda frekans ve yüzde dağılımları tablolar halinde sunulup, yorumlanmıştır. Elde edilen veriler sonucunda problem durumunun sonuçları belirlenip, öneriler getirilmiştir.

Bilim Kodu :

Anahtar Kelimeler : ‘müzik ders kitapları’, ‘temel eğitimde kullanılan sözlü eserler’, ‘ezgilerin incelenmesi’.

Sayfa Adedi Danışman

: 82

(9)

vi

INVESTIGATION OF VERBAL WORKS THAT ARE INVOLVED IN

BASIC MUSIC EDUCATION WORKSBOOKS OF STUDENTS IN

TERMS OF DIFFERENT VARIABLES

(Graduate Thesis)

Ayşegül ASKER KATITAŞ

GAZI UNIVERSITY

INSTITUTE OF EDUCATION SCIENCES

August, 2015

ABSTRACT

In this study, verbal works involved in students workbooks which are accepted by Board of Education, published by Ministry of Education and used in Basic Education music lessons, have been investigated in terms of variables such as type, subject, composer, writer, tone, volume limit and number of dimensions. In the study, total 194 verbal songs have been transferred to the computer by the program of SPSS 22 and have been analyzed according to the determined variables. As a result of this analysis, distributions of frequency and percentage have been represented as tables and comments have been made. As a result of datas, the result of the problem cases have been determined and some suggestions have been made.

Science Code :

Key Words : ‘music lesson book’, verbal works used in basic education ‘, ‘examination of the melodies’

Page Number : 82

(10)

vii

İÇİNDEKİLER

ÖZ...v

ABSTRACT ... vi

İÇİNDEKİLER ... vii

TABLOLAR LİSTESİ ... x

BÖLÜM 1 ... 1

GİRİŞ

..

... 1

1.1. Müzik Eğitimi……...………...………..1

1.1.1. Genel Müzik Eğitim ... 1

1.1.2. Özengen Müzik Eğitimi ... 2

1.1.3. Mesleki Müzik Eğitimi ... 2

1.2. Temel Eğitimde Müzik Eğitimi ... 3

1.2.1. Temel Eğitimdeki Müzik Eğitiminde Kullanılan Ezgilerin

Özellikleri ... 4

1.3. Müzik Ders Kitapları ... 5

1.4. Cumhuriyet Dönemindeki İlkokul ve Ortaokullarda Kullanılan

Müzik Dersi Öğretim Programları ... 6

1.4.1. 1930 Yılındaki İlkokul Müzik Dersi Öğretim Programı ... 7

1.4.2. 1948-1956-1957-1958-1961 Yıllarındaki İlkokul Müzik Dersi

Öğretim Programı ... 7

1.4.3. 1968-1969-1971 Yıllarındaki İlkokul Müzik Dersi Öğretim

Programı ... 7

(11)

viii

1.4.4. 1995-1997 Yıllarındaki İlköğretim (1-5) Müzik Dersi Öğretim

Programı ... 8

1.4.5. 2006 Yılındaki İlköğretim (1-4) Müzik Dersi Öğretim

Programı ... 9

1.4.6. 1930 Yılındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim Programı .... 13

1.4.7. 1931-1932 Yıllarındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim

Programı ... 14

1.4.8. 1938 Yılındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim Programı .... 13

1.4.9. 1949-1951-1962-1970 Yıllarındaki Ortaokul Müzik Dersi

Öğretim Programı ... 14

1.4.10. 1988 Yılındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim Programı .. 15

1.4.11. 1995 Yılındaki İlköğretim (6-8) Müzik Dersi Öğretim

Programı ... 16

1.4.12. 2006 Yılındaki İlköğretim (5-8) Müzik Dersi Öğretim

Programı ... 17

1.5. Problem Durumu... 22

1.6. Araştırmanın Amacı ... 22

1.7. Araştırmanın Önemi ... 23

1.8. Varsayımlar ... 23

1.9. Sınırlılıklar ... 23

1.10. Tanımlar ... 23

BÖLÜM 2 ... 25

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR ... 25

BÖLÜM 3 ... 27

YÖNTEM ... 27

3.1. Araştırmanın Modeli ... 27

3.2. Evren ve Örneklem ... 27

3.3. Verilerin Toplanması ... 28

(12)

ix

3.4. Verilerin Analizi ... 28

BÖLÜM 4 ... 31

BULGULAR VE YORUMLAR ... 31

4.1. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Türlerine İlişkin Bulgu ve Yorumlar ... 31

4.2. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Konularına İlişkin Bulgu ve Yorumlar ... 34

4.3. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Bestecilerine İlişkin Bulgu ve Yorumlar .... 40

4.4. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Söz Yazarlarına İlişkin Bulgu ve Yorumlar

... 48

4.5. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Ölçü Sayılarına İlişkin Bulgu ve Yorumlar 56

4.6. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Ton/Makam/Dizi Özelliklerine İlişkin Bulgu

ve Yorumlar ... 59

4.7. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer

Alan Sözlü Eserlerin Ses Aralıklarına İlişkin Bulgu ve Yorumlar

... 64

BÖLÜM 5 ... 71

SONUÇ VE ÖNERİLER ... 71

5.1. Sonuçlar ... 71

5.2. Öneriler ... 73

KAYNAKÇA ... 75

EKLER

.

... 79

EK 1: Özgeçmiş ... 79

(13)

x

EK 3: Tez Savunma İlanı Bilgi Formu ... 81

EK 4: Öğretim Programları-Sözlü Eserler (CD) ... 82

(14)

xi

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Temel Eğitim 1. - 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Türlerinin Frekans ve Yüzde

Dağılımları……….32 Tablo 2. Temel Eğitim 5. - 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Türlerinin Frekans ve Yüzde

Dağılımları………...33 Tablo 3. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan

Sözlü Eserlerin Türlerinin Frekans ve Yüzde Dağılımları ………... 34 Tablo 4. Temel Eğitim 1. - 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Konularının Frekans ve Yüzde

Dağılımları……….…………36 Tablo 5. Temel Eğitim 5. – 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Konularının Frekans ve Yüzde

Dağılımları……….…………38 Tablo 6. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan

Eserlerin Konularının Frekans ve Yüzde Dağılımları ...39 Tablo 7. Temel Eğitim 1. – 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Bestecilerinin Frekans ve Yüzde

Dağılımları….……….……….………..41 Tablo 8. Temel Eğitim 5. – 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Bestecilerinin Frekans ve Yüzde

Dağılımları……….…...44 Tablo 9. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan

(15)

xii

Tablo 10. Temel Eğitim 1. – 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Söz Yazarlarının Frekans ve Yüzde Dağılımları………...49 Tablo 11. Temel Eğitim 5. – 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Söz Yazarlarının Frekans ve Yüzde Dağılımları….……….………...………...52 Tablo 12. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Söz Yazarlarının Frekans ve Yüzde Dağılımları……...……...54 Tablo 13. Temel Eğitim 1. – 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Ölçü Sayılarının Frekans ve Yüzde Dağılımları………...……..57 Tablo 14. Temel Eğitim 5. – 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Ölçü Sayılarının Frekans ve Yüzde Dağılımları………..……….58 Tablo 15. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Ölçü Sayılarının Frekans ve Yüzde Dağılımları..…………..…58 Tablo 16. Temel Eğitim 1. – 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Ton/Makam/Dizi Özelliklerinin Frekans ve Yüzde Dağılımları………..…….…60 Tablo 17. Temel Eğitim 5. – 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Ton/Makam/Dizi Özelliklerinin Frekans ve Yüzde Dağılımları………...61 Tablo 18. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan

Sözlü Eserlerin Ton/Makam/Dizi Özelliklerinin Frekans ve Yüzde

Dağılımları...63 Tablo 19. Temel Eğitim 1. – 4. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserleri Oluşturan Ses Aralıklarının Frekans ve Yüzde Dağılımları……….……….………..65 Tablo 20. Temel Eğitim 5. – 8. Sınıflarda Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma

Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserleri Oluşturan Ses Aralıklarının Frekans ve Yüzde Dağılımları………..…..67 Tablo 21. Temel Eğitimde Kullanılan Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan

(16)

1

BÖLÜM I

GİRİŞ

1.1. Müzik Eğitimi

Bireylerin hayata dair değerler ortaya koyabilmesi için, bir şeyler üretebilmesi için eğitime ihtiyacı vardır. Sağlıklı bir eğitim, kişiyi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda iyi bir şekilde yetiştirmeyi amaçlar. Böylece insan davranışında da bir takım istendik değişimler meydana gelir.

“ Bilindiği gibi, bireyleri ve toplumları biçimlendirme, yönlendirme, değiştirme, geliştirme ve yetkinleştirmede en etkili süreçlerin başında eğitim gelir.” ( Uçan, 2005, s. 14). Müzik de bir eğitim aracı olarak, bir disiplin olarak eğitim sisteminde yer almaktadır.

Uçan (2005, s.30)’ ın tanımıyla “yalın ve özlü anlamıyla müzik eğitimi, ‘bireye, kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli müziksel davranışlar kazandırma’, ‘bireyin müziksel davranışında kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak belirli değişiklikler oluşturma’ ya da ‘bireyin müziksel davranışını kendi yaşantısı yoluyla amaçlı olarak değiştirme veya geliştirme’ sürecidir”.

Müzik eğitimi, içeriği, kapsamı, süresi değişmeksizin genel müzik eğitimi, özengen müzik eğitimi, mesleki müzik eğitimi olmak üzere üç ana türe ayrılmaktadır.

1.1.1. Genel Müzik Eğitimi

Genel müzik eğitimi, tüm bireylerin alabileceği, okullarda temel eğitimde verilen müzik eğitimi türüdür.

Okullarda uygulanan genel müzik eğitimi, sağlıklı ve dengeli bir yaşam için gerekli olan asgari-ortak müzik kültürünü kazandırmayı öngörür. Uygar dünyada bu eğitimin amacı, müzik denen toplumsal ve bireysel olarak yaşanan ve insan formasyonunu tamamlayan olguyu, bilgili, duyarlı, bilinçli bir yaklaşımla zevk alarak değerlendirebilen yeni kuşaklar

(17)

2

yetiştirmektir. Bunun için okul öncesinden başlayarak temel eğitimde özenle uygulanması gerekir (Say, 2005, s. 361).

Uçan (2005, s. 31)’a göre ise “iş-meslek, okul,bölüm, kol-dal ve program türü ne olursa olsun, ayrım gözetmeksizin, her düzeyde, her aşamada, her yaşta herkese yönelik olup, sağlıklı ve dengeli bir insanca yaşam için gerekli asgari-ortak genel müzik kültürünü kazandırmayı amaçlar”.

1.1.2. Özengen Müzik Eğitimi

Özengen müzik eğitimi, isteğe bağlı olarak bu alanda kendini yetiştirmek isteyen her bireyin ilgili kurumlarda aldığı eğitim türüdür.

Say (2005, s. 361)’a göre “amatörlere yönelik müzik eğitimi, müziğin belli bir dalında kendisini geliştirmek isteyen kişilere etkin bir müziksel katılım ve doyum sağlayan ileri müzikal davranışlar kazandırmayı amaçlar. Bu eğitim zorunlu değildir; tam tersine bireylerin kendi isteği, ilgisi ve yatkınlığından yola çıkarak onlara fırsat ve olanak sağlamayı öngörür”.

Uçan (2005, s. 31)’ın belirttiği üzere “müziğe ya da müziğin belli bir dalında özengence (amatörce) ilgili, istekli ve yatkın olanlara yönelik olup, etkin bir müziksel katılım, zevk ve doyum sağlamak ve bunu olabildiğince sürdürüp geliştirmek için gerekli müziksel davranışlar kazandırmayı amaçlar”.

1.1.3. Mesleki Müzik Eğitimi

Mesleki müzik eğitimi, müziğe ya da müziğin çeşitli dallarına yeteneği olan, bu alanı meslek olarak seçmek isteyen bireylerin, bu alanla ilgili eğitim kurumlarında aldıkları eğitim türüdür.

Say (2005, s. 361)’ın ifadesine göre “profesyonel müzik eğitimi, müziği meslek olarak seçen belli düzeyde yetenekli kişilere yöneliktir; dolayısıyla mesleğin gerektirdiği müzikal davranışları ve birikimi kazandırmayı amaçlar. Bu alan, bestecilik ve yorumculuk gibi müzik sanatçılığı eğitimini ve müzikbilimcilik, müzik öğretmenliği, müzik teknologluğu eğitimlerini kapsar”.

(18)

3

Uçan (2005, s. 32)’ın ifadesine göre ise “mesleki müzik eğitimi, müzik alanının bütününü, bir kolunu ya da dalını, o bütün, kol ya da dal ile ilgili bir işi meslek olarak seçen, seçmek isteyen, seçme eğilimi gösteren, seçme olasılığı bulunan ya da öyle görünen, müziğe belli düzeyde yetenekli kişilere yönelik olup, dalın, işin ya da mesleğin gerektirdiği müziksel davranışları ve birikimi kazandırmayı amaçlar”.

1.2. Temel Eğitimde Müzik Eğitimi

İlköğretim çağı çocuğu, yaşamının başlangıcından itibaren, hatta daha ana karnındayken seslere duyarlıdır. İlk duyarlı olduğu seslerin başında annesinin kalp-nabız atış sesleri gelir. Doğarken bu duyarlılığa kendi çıkardığı sesi eklenir (Uçan, 1999, s. 3). Bu yüzden müzik eğitimi, bireyler anne karnındayken başlar, okul öncesi döneme kadar ailenin, çevrenin etkisiyle devam eder. Fakat sistemli bir şekilde başlaması okul öncesi dönemdedir. Daha sonra da temel eğitimde ve ortaöğretimde bu eğitim verilir. Ülkemizde okul öncesinde müzik eğitimi, genellikle okul öncesi öğretmenleri tarafından verilir. Temel eğitim 1.-4. sınıflarda ‘müzik dersi’ adı altında sınıf öğretmenleri, 5.-8.sınıflar ve liselerde müzik branş öğretmenleri tarafından verilir.

Uçan (1999, s. 4)’ın belirttiği üzere “ilköğretimde müzik eğitimi, ana türler içerisinde daha çok genel müzik eğitimini kapsar, daha çok genel müzik eğitimine ağırlık verir. Ancak bunun yanı sıra, çocuğun müziksel gelişimine, müziksel eğilimine ve geleceğe dönük müziksel beklentilerine bağlı olarak özengen ve mesleksel müzik eğitimine ilişkin belirli düzenleme ve uygulamalara da yer verir”.

İlköğretim evrelerindeki genel müzik eğitiminde, bireye, asgari ortak-temel müzik kültürü kazandırılırken, çeşitli müziksel araç ve gereçlerle yüz yüze gelme, çalışma ve kendini müziğin belli başlı davranış boyutlarında deneme fırsatı ve olanağı da verilir (Uçan, 2005, s. 31). Bu deneme süresi çocukta genellikle şarkı, türkü, tekerleme, marş gibi sözlü eserleri öğrenirken, söylerken başlar. Formal eğitimde yer alan müzik dersinde, çeşitli konulara, etkinliklere yer verildiği gibi bu eserlere de büyük oranda yer verilir.

(19)

4

1.2.1. Temel Eğitimdeki Müzik Eğitiminde Kullanılan Ezgilerin Özellikleri Temel eğitimdeki genel müzik eğitiminde ezgiler önemli bir yer tutar. Ezgi, belli bir kurala göre düzenlenmiş, kulağa hoş gelen ses dizisi, haz, nağme, melodi olarak tanımlanır. Bu nedenle tekerlemeler, sayışmalar, şarkılar, türküler, marşlar, ninniler birer sözlü ezgi, sözlü eser niteliğindedir. Sun ve Seyrek (2002) çalışmasında, ezgilerin genel özelliklerini şöyle açıklamıştır:

 Ezgiler genellikle 5-6 perde içinde kalan seslerden yapılmıştır.

 Bir sesten ötekine, genellikle ikili-üçlü aralıklarla geçilmekte, dörtlü ve beşli atlayan aralıklar ender olarak kullanılmakta, altılı atlayan aralıklar ise hemen hemen hiç kullanılmamaktadır.

 Bu tür parçalarda, müzik cümleleri genellikle kısa süreli bir motiften oluşmakta, birinci cümleden sonra gelen cümleler tartımsal yapı bakımından ya birinci cümlenin aynısı olmakta ya da bu tartımsal yapı sonraki cümlelerde sözün gereklerine göre küçük değişiklikler yapılarak yinelenmektedir.

 Çocuk şarkıları, genellikle yalın bir tartımsal ve ezgisel yapıya sahip görünmekte, estetik açıdan kendi türünün ölçülerine göre “güzel” denilebilecek bir olgunluğa erişmiş bulunmaktadır. Bunun doğal sonucu olarak da yaygınlaşmış çocuk şarkıları genellikle “sevimli” olmaktadır. Başka deyişle “sevimli” olan çocuk şarkıları, çocuklar arasında kolaylıkla yaygınlaşmaktadır; çocuklar tarafından sevilerek söylenmekte, benimsenmekte ve yaşatılmaktadır.

 Tekerleme ve saymacaların sözleri zamanla ve günün gereklerine göre çocuklar tarafından değiştirilmekte, eski sözler yerine kısmen ya da tamamen yeni sözler konulmaktadır. Sözleri değiştirilen tekerleme ve saymacaların ezgileri ya aynı kalmakta ya da yeni sözlere göre değişikliğe uğratılmaktadır.

 Çocuk şarkılarının (tekerleme ve saymacaların) sözleri kimi kez anlamlı sözcüklerden, kimi kez yarı anlamlı, kimi kez de anlamsız sözcüklerden oluşmaktadır. Tek tek anlamı olan sözcüklerin, anlamlı bir cümle oluşturmayacak biçimde bir araya getirildiği de olmaktadır. Bunun sonucu olarak da kimi çocuk şarkılarının sözleri yazınsal açıdan “gerçeküstü” (sürreel-gerçekdışı ve simgesel) nitelikler göstermektedir.

 Çocuk şarkılarında sözlerin genel bir özelliği de (şarkının tartımsal ve ezgisel yapısında olduğu gibi) uyaklı olmalarıdır. Kısa cümleler çoğu kez birbirleriyle uyak

(20)

5

oluşturacak biçimde yapılmaktadır. Uyaklar cümle sonunda, cümle ortasında ve cümle başında yer alabilmektedir.

 Çocuk şarkılarından kimilerinde, sözleri oluşturan dizeler ve ezgiyi oluşturan müzik cümleleri “yineleme tekniği” ile yapılmışlardır. Bu tür parçalarda müzik ve söz cümlesi bir birim olarak alınır; sonraki cümleler, bu birim cümlenin ikinci yarısı değiştirilerek ya da bunun tersi bir uygulamayla, birinci cümlenin birinci yarısı değiştirilerek yapılır.

 Tekerleme, saymaca ve çocuk şarkıları kuruluş bakımından genellikle bir ya da iki müzik cümlesinden oluşmakta, parça bu cümlenin (ya da cümlelerin) sözlere göre yapılan küçük değişikliklerle yinelenmesinden kurulmaktadır.

 Söz-müzik uyumu (prozodi) bakımından bu tür parçalarda kimi kez sözün tartımı egemen olmakta, ezginin tartımsal yapısı buna göre biçimlenmektedir; kimi kez de tersine, ezginin tartımsal yapısı belirleyici olmakta, sözün tartımı ezginin tartımına uydurulurken (kısa hecelerin uzun tartımlara denk gelmesi gibi) bozulmaktadır. Bu tür bozmalar ezginin tartımsal yapısındaki akıcılık nedeniyle yadırgatıcı olmamaktadır.

 Söz-müzik uyumu açısından kimi parçalarda tartımsal birlik bulunmadığı gibi sözün vurgusu açısından da birlik bulunmamaktadır. Yine ezginin akıcılığı nedeniyle bu türlü uymazlık da yadırgatıcı olmamaktadır.

Temel eğitim müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarından bulunan eserlerin bu özellikleri taşıması, çocukların gelişimi ve genel müzik eğitimi için önemli bir yere sahiptir.

1.3. Müzik Ders Kitapları

Okullardaki eğitim bir öğretim programına bağlıdır ve bu programa göre yürütülmektedir. Bu süreç içinde bazı ders araç ve gereçleri kullanılmaktadır. Bunlardan ders kitapları en önemli araçlardan biridir. Ders kitapları, öğretim programlarında yer alan konulara ait bilgileri planlı ve düzenli bir biçimde inceleyip açıklayan, bilgi kaynağı olarak öğrenciyi dersin hedefleri doğrultusunda yönlendiren ve eğiten temel bir ihtiyaçtır. Bu yüzden her kademede ve sınıfta, her ders için kitaplar kullanılmaktadır. Müzik dersi öğrenci çalışma kitapları da çocukların genel müzik eğitiminde kullandıkları en önemli ders araçlarından biridir.

(21)

6

Okul müzik kitabı yazacak olan kimsenin eğitsel ve teknik gücü bulunması, yaratıcılık yeteneğine ve fanteziye sahip olması gerekir. Eğitsel güçten şunu anlıyoruz: Bilgileri, eldeki müfredat programına ve öğrenci düzeyine uygun ve doğru biçimde anlatmak, alıştırmaları eğitim doğrultusunda gerekli yerlerine koymak, uygar ülkelerin belli başlı okul müzik kitaplarını daha önceden incelemiş bulunup doğru ve yararlı görüşler elde etmiş olmak, kitapta yöntem açısından ve eğitsel yönden hiçbir eksik ve zayıf nokta bırakmamak, bu alanlarda olumlu ve sağlam bir kapasite göstermek… Burada “teknik koşul” ile müzik kültürü ve teknik kavrayış kastedilmektedir. Kitap yazarının iyi bir müzik kültürü almış olması gerekir. En basit bir ezgide bile, sahibinin kültürü hemen göze çarpar. İyi bir müzik kültürü almamış ve müzikal olmayan bir insanın kavrayış gücünden çıkan ezgi, güzel ve doğru olmaz. Güzel melodi, iyi bir armonik duygu ve onun bilincinin ürünüdür. O bilinçte olan insan, tek sesli bir ezgiyi adeta kendiliğinden yaratır ve bu da doğru ve güzel olur. Yaratıcılık yeteneğine ve fanteziye gelince: Bu belki hepsinden fazla gerekli olan bir koşuldur. Çünkü yeni bir kitap yazmak, yeni bir yapıt yaratmaktır. Yaratıcılık yeteneğimiz yoksa, ortaya koyduğumuz, çocuklara önerdiğimiz yapıtlar, çoksesli alıştırma ve parçalar, özgün, zevkli, ilgi çekici, sevimli, doyurucu, besleyici olmaz (Yönetken’den aktaran Say, 2005, s.39).

1.4. Cumhuriyet Dönemindeki İlkokul ve Ortaokullarda Kullanılan Müzik Dersi Öğretim Programları

Kuşkusuz bilgi ve bilgili insan yani yetişmiş insan eğitim sürecinin bir ürünüdür. Bunun bilincinde olan ülkeler son yıllarda eğitim sistemlerini yenilemek için yoğun bir çaba sarf etmektedir. Eğitimde yenileşme, eğitimde reform ve düzenleme adı altında yürütülen bu çalışmaların temelinde eğitim programlarında yapılan düzenlemeler bulunmaktadır.

Eğitim sisteminde yapılan değişiklikler, programlarda yer aldığı ölçüde anlam kazanır. Çünkü program eğitimciye neyi, niçin ve nasıl öğreteceği, yöneticiye hangi fiziki tesislere ve materyallere ihtiyaç olacağını, denetleyiciye neyi, nasıl değerlendireceğini, öğrenene ise ne öğreneceğini ve kendisinden ne beklendiğini bildirir. Öğretim programları, öğretim ve öğrenmeye ilişkin, politika ve stratejilerin, kararların yaşama geçirilmesinde önemli bir araç olup, Türkiye’de Cumhuriyetten günümüze özellikte ilköğretim kademesinde uygulanan programlara özel önem verilmiştir (Fer, 2005).

Eğitimdeki yenileşme hareketlerinden dolayı müzik dersi öğretim programlarında da günümüze kadar çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. Programlar, 1930 yılından 2006 yılına kadar bir çok değişime uğramıştır. İlk yıllarda musiki dersinin programı, içerik olarak günümüzdeki programdan çok büyük farklılık göstermese de gelişerek, daha açıklayıcı,

(22)

7

daha öğretici bir hal almıştır. Her program, daha önceki programların içerik ve yaklaşımları göz önüne alınarak hazırlanmıştır.

1.4.1. 1930 Yılındaki İlkokul Müzik Dersi Öğretim Programı

1930 yılında ilkokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 1., 2., ve 3. sınıflarda çocuklara basit şarkılar öğretilmesi belirtilmiştir. Şarkılar öğretilirken mutlaka diapozonla ses verilmelidir. Bu sınıflarda nota ve nazariyat öğretilmez. 4. sınıfta şarkıların yanında nota değerlerinin yanında nota öğretimine de başlanması gerekmektedir. Portenin altındaki “si” den, üçüncü aralıktaki “do” ya kadar dokuz nota öğretilmelidir. 5. sınıfta diğer şarkıların yanında iki sesli şarkılar da öğretilebilir. 4. sınıfta öğretilen dokuz notaya, üç nota daha eklenerek, beşinci çizgideki “fa” ya kadar olan notaların verilmesi gerekmektedir.

1.4.2. 1948-1956-1957-1958-1960-1961 Yıllarındaki İlkokul Müzik Dersi Öğretim Programı

1948-1956-1957-1958-1961 yıllarında ilkokullar için yapılan müzik dersi öğretim programlarında 1. sınıflarda yalnızca tek sesli şarkılar, şarkılı oyunlar, marşlar, ritmik hareketli şarkılar, işaretli şarkılar öğretilmesi belirtilmiştir. 2. sınıfta, şarkıların yanında do majör tonunun temel akor sesleri olan do,mi,sol notaları verilmelidir. 3. sınıfta, tek sesli şarkılara devam edilmelidir. Çift sesli şarkılar ve basit kanonlar da yapılabilir, do,re,mi,fa,sol seslerinin de bu sınıfta öğretilmesi gerekmektedir. 4. sınıfta, şarkıların ve notaların dışında 2/4 ‘lük, 3/4 ‘lük, 4/4 ‘lük ölçü sayılarının öğretimine geçilmektedir. 5. sınıfta ise tek ve çok sesli şarkılar, dörtlük, ikilik, sus işaretleri, ölçü sayıları ve ilk olarak nüans terimlerinin verilmesi gerekmektedir.

1.4.3. 1968-1969-1971 Yıllarındaki İlkokul Müzik Dersi Öğretim Programı 1968-1969-1971 yıllarında ilkokullar için yapılan müzik dersi öğretim programlarında 1. ve 2. sınıflarda sayışma, tekerleme, ninni, eğitsel olan yurt türküleri, taklitli ve hareketli şarkılar, oyunla ilgili şarkılar, Atatürk’le ilgili şarkılar, milli bayramlarla ilgili şarkılar, komşu ülkelerin kolay çocuk şarkılarından örneklere yer verilmiştir. Bütün bu ezgiler için

(23)

8

kulaktan öğretme yöntemi kullanılmalıdır. 3. sınıfta, ilk iki sınıftaki ezgilerin tekrarı yapılması gerekmektedir. Ayrıca Türk okul müziği örneklerine, iki sesli şarkılara, kanonlara, müzikli oyunlarda geçen şarkılara yer verilmelidir. Bu şarkılardan re-la arası notalardan oluşanlar notayla, diğerleri kulaktan öğretme yöntemiyle belletilmelidir. 4. sınıfta, önceki yıllar öğretilenlerin tekrarı yapılmalıdır. Değişik bölgelerin halk türküleri, kahramanlık şarkıları, ünlü bestecilerin çocuklar için yazdıkları şarkılardan örnekler öğretilmesi belirtilmiştir. Bunların da bir kısmı notayla, bir kısmı kulaktan öğretilmelidir. 5. sınıfta ise tek ve çok sesli halk türkülerinin, okul şarkılarının, marşların, dünya çocuk şarkılarının, müzikli oyun şarkılarının üzerinde durulması gerekmektedir. Kulaktan ve nota ile öğretime burada da yer verilmelidir.

1.4.4. 1995-1997 Yıllarındaki İlköğretim (1-5) Müzik Dersi Öğretim Programı 1995-1997 yıllarında ilköğretim için yapılan müzik dersi öğretim programlarında 1., 2., ve 3. sınıflarda aynı ünitelere yer verilmiştir. Fakat içerik olarak sınıflar ilerledikçe konular da giderek gelişme göstermektedir. Yer alan üniteler şunlardır:

 Hayatımızda oyun, hareket, ses ve müzik,  Hareket, konuşma, şiir ve müziğimizde hız,  Konuşma, şiir ve müziğimizde gürlük,

 Konuşma, şiir ve müziğimizde vuruş, ritim, ölçü,  Müziğimizde ezgi, biçim,

 Müziğimizde tür,  Çevremiz ve müzik,  Atatürk’ümüz ve müzik.

Programda 4. ve 5. sınıflarda bulunan üniteler de birbirleriyle benzerlik gösterir. Bu üniteler de şöyledir:

 Hayatımızda müzik ve müziksel çevremiz,  Müziğimizde ses,

 Müziğimizde ritim ve ezgi,  Müziğimizde vuruş, ölçü,  Müziğimizde hız,

(24)

9  Müziğimizde gürlük,

 Müziğimizde biçim,  Müziğimizde tür,

 Atatürk, sanat ve müzik.

1.4.5. 2006 Yılındaki İlköğretim (1-4) Müzik Dersi Öğretim Programı

2006 yılında ilköğretim için yapılan müzik dersi öğretim programı, içerdiği öğrenme alanları ve kazanımlarla öğrencilerde bazı temel becerilerin ve değerlerin gelişmesini sağlayacaktır. Öğrencilerin müziği etkinlikler aracılığıyla yaşayarak hayatlarının ayrılmaz bir parçası haline getirmek ve müzik yoluyla;

 Kendisi ve çevresiyle barışık,

 Ulusal ve uluslar arası kültürleri tanıyan,  Vatan ve millet sevgisine sahip,

 Çevresindeki olaylara, değişim ve gelişmelere duyarlı,  Güzel sanatların her türüne açık,

 Mutlu, kişilikli ve öz güveni olan bireyler olarak yetişmelerini sağlamaya yöneliktir.

Müzik dersi öğretim programı, “Dinleme-Söyleme-Çalma”, “Müziksel Algı ve Bilgilenme”, “Müziksel Yaratıcılık” ve “Müzik Kültürü” adı altında dört temel öğrenme alanı üzerine oturtulmuştur. Kazanımlar ise öğrenme-öğretme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar aracılığı ile öğrencilerde görünmesi beklenen bilgi, beceri, tutum ve değerlerdir.

İlköğretim 1. sınıfta bulunan öğrenme alanları ve kazanımlar şöyledir: A. Dinleme-Söyleme-Çalma

1. Çevresindeki ses kaynaklarını ayırt eder. 2. Çevresinde duyduğu sesleri taklit eder.

3. Gürültü ve düzenli sesleri birbirinden ayırt eder. 4. Vücudunu ritim çalgısı gibi kullanır.

(25)

10 6. Öğrendiği müzikleri birlikte seslendirir. 7. Müzik çalışmalarını sergiler.

8. Belirli gün ve haftalarla ilgili müzik etkinliklerine katılır. 9. Atatürk ile ilgili düzeyine uygun şarkıları öğrenir.

10. Sınıfındaki Atatürk ile ilgili müzik etkinliklerine katılır.

B. Müziksel Algı ve Bilgilenme

1. Çevresindeki varlıkları hareket hızlarıyla ayırt eder. 2. Müziklere uygun hızda hareket eder.

C. Müziksel Yaratıcılık 1. Ses oyunları yapar.

2. Yarattığı ritim çalgısıyla öğrendiği müziklere eşlik eder. 3. Basit ritmik yapıdaki ezgileri harekete dönüştürür.

4. Dinlediği/söylediği okul şarkılarının sözlerine uygun hareketler oluşturur. 5. Dinlediği öyküdeki olayları farklı ses kaynakları kullanarak canlandırır.

D. Müzik Kültürü

1. İstiklal Marşı’na saygı gösterir.

2. Çevresindeki müzik etkinliklerine katılır.

3. Ortama uygun müzik dinleme ve yapma kurallarını bilir. 4. Atatürk ile ilgili belli başlı şarkıları tanır.

5. Sınıfındaki Atatürk ile ilgili müzik etkinliklerine katılmaktan hoşlanır. 6. Müzik yoluyla Atatürk’ü daha çok sever.

1. Ses ve nefes çalışmaları yapar. 2. Vücudunu ritim çalgısı gibi kullanır. 3. Öğrendiği müzikleri birlikte seslendirir.

4. Öğrendiği müziklere yarattığı basit ritim çalgılarıyla eşlik eder. 5. Belirli gün ve haftalarla ilgili müzik etkinliklerine katılır. 6. İstiklal Marşı’nı anlamına uygun dinler.

(26)

11 7. Müzik çalışmalarını sergiler.

8. Atatürk’ü anlatan düzeyine uygun şarkıları söylemekten hoşlanır. 9. Atatürk’ü anlatan şarkıları anlamına uygun söyler.

1. Doğada duyduğu sesleri, gürlük özelliklerine göre farklı ses kaynakları kullanarak canlandırır.

2. Dağarcığındaki müzikleri anlamlarına uygun hız ve gürlükte söyler. 3. Çevresinde kullanılan çalgıları tanır.

4. Konuşmalarında uzun ve kısa heceleri ayırt eder. 5. Duyduğu ince ve kalın sesleri ayırt eder.

C. Müziksel Yaratıcılık

1. Dinlediği öyküdeki olayları farklı materyaller kullanarak canlandırır. 2. Şarkılı oyun müziklerine, özgün hareketlerle eşlik eder.

1. Ortama uygun müzik dinleme ve yapma kurallarını uygular.

2. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik beğeni ve kültürünü geliştirir. 3. Atatürk’ü anlatan şarkıları ayırt eder.

4. Atatürk’le ilgili okuldaki etkinliklere katılmaya istekli olur. 5. Okulda Atatürk’le ilgili müzik etkinliklerine katılır.

6. Çevresindeki müzik etkinliklerine katılır.

1. Konuşurken ve şarkı söylerken sesini doğru kullanır. 2. Birlikte söyleme ve çalma kurallarına uyar.

3. Belirli gün ve haftalarla ilgili müzikleri anlamına uygun söyler. 4. Atatürk ile ilgili düzeyine uygun şarkıları doğru ve etkili söyler. 5. İstiklal Marşı’nı anlamına uygun dinler.

6. Müzik çalışmalarını sergiler.

(27)

12 B. Müziksel Algı ve Bilgilenme

1. Müzikteki uzun ve kısa ses sürelerini fark eder. 2. Müzikteki ses yüksekliklerini grafikle gösterir. 3. Duyduğu basit ritim ve ezgiyi tekrarlar.

4. Müzikleri uygun hız ve gürlükte seslendirir.

5. Müziklerdeki aynı ve farklı söz kümelerini harekete dönüştürür.

1. Dinlediği müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. 2. Müziklerde yer alan farklı ezgi cümlelerini dansa dönüştürür. 3. Ezgi denemeleri yapar.

4. Farklı ritmik yapılardaki ezgilere uygun hareket eder.

1. Bildiği çalgıları kullanım biçimlerine göre sınıflandırır. 2. Çevresindeki halk oyunlarını müzikleri ile tanır.

3. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik beğeni ve kültürünü geliştirir. 4. Çevresindeki Atatürk ile ilgili müzik etkinliklerine katılır.

5. Atatürk ile ilgili şarkı dağarcığına sahip olur.

6. Atatürk ile ilgili şarkı dağarcığını geliştirmeye istekli olur.

7. Çevresindeki Atatürk ile ilgili müzik etkinliklerine katılmaktan zevk alır. İlköğretim 4. sınıfta bulunan öğrenme alanları ve kazanımlar şöyledir:

A. Dinleme-Söyleme-Çalma

1. Birlikte söyleme ve çalma kurallarına uyar. 2. İstiklal Marşı’nı doğru söylemeye özen gösterir. 3. Müzik çalışmalarını sergiler.

4. Farklı ritmik yapıdaki ezgileri seslendirir.

5. Atatürk’ü anlatan şarkı ve marşları anlamına uygun seslendirir. 6. Belirli gün ve haftalarla ilgili müzikleri anlamlarına uygun söyler.

(28)

13

2. Müzikteki ses yüksekliklerini grafikle gösterir.

3. Şarkı-türkü ve oyun müziklerinde hız değişikliklerini fark eder. 4. Öğrendiği seslerin temel özelliklerini ayırt eder.

5. Dinlediği müziklerdeki gürlük değişikliklerini fark eder.

1. Dinlediği müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. 2. Müziklere kendi oluşturduğu ritim kalıbı ile eşlik eder. 3. Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.

4. Farklı ritmik yapıdaki ezgilere uygun hareket eder.

5. Müziklerde aynı ve farklı ezgi cümlelerini dansa dönüştürür.

1. Sınıfça ortak müzik arşivi oluşturmada görev almaya gönüllü olur. 2. Müziklerle ilgili araştırmalarında bilişim teknolojilerinden yararlanır. 3. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik beğeni ve kültürünü geliştirir. 4. Marşlar aracılığıyla milli bilinç kazanır.

5. Atatürk’ü anlatan şarkı ve marşları tanır.

6. Atatürk’ün sanata ve Türk müziğine ilişkin görüşlerini anlar. 7. Çevresindeki müzik etkinliklerine katılır.

1.4.6.1930 Yılındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim Programı

1930 yılında ortaokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 1. sınıfta solfej-çizgili sistemi, çizgi üzerinde ve altındaki notalar, sol anahtarı, fa anahtarı, diskanto anahtarı, alto anahtarı, tenor anahtarı, armonik ses, diyezli ve bemollü kromatik, iki dörtlük ve dört dörtlük ölçü sayıları, senkop kavramı, birli, ikili, üçlü aralıklar ve iki sesli şarkılar üzerinde durulması belirtilmiştir. 2. sınıfta musikinin tarifi, nazari kısmı, usul ve ritim kavramları, tam ses , yarım ses, majör ve minör gamlar, dörtlü ve beşli aralıklar gibi konuların öğretilmesi gerekmektedir. Ayrıca iki sesli şarkılara devam edilmelidir. 3. sınıfta ise hız ve gürlük terimleri, üç ve dört sesli akorlar, tam karar, yarım karar, modülasyonun tarifi, altılı, yedili ve sekizli aralıklar öğretilmelidir.

(29)

14

1.4.7.1931-1932 Yılındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim Programı

1931-1932 yılında ortaokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 1., 2., ve 3. sınıflarda genel olarak, 1930 yılının programında olanlarının dışında nazariyat bilgileriyle birlikte şarkı öğretimine de yer verilmiştir. Şarkılar kulaktan ve notası ile öğretilmelidir. Nazariyat bilgileri de öğrencileri sıkmadan verilmelidir.

1938 yılında ortaokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 1. sınıfta musiki sesleri, porte, notalar, sol anahtarı, birlik, ikilik, dörtlük notalar, darp vuruşu, gamlar, 2/4’lük, 3/4’lük, 4/4’lük ölçü sayıları, ikili, üçlü, dörtlü, beşli, altılı, yedili, sekizli aralıklar, nüans terimleri, do majör tonunda solfejler, tek sesli şarkılar ve kanonlar öğretilmelidir. 2. sınıfta sesdaş, ikili, üçlü, dörtlü, beşli, altılı, yedili, sekizli aralıklar, ses değiştirici işaretler, do majör ve la minör gamları, çoğaltma noktası ve çoğaltma bağı, sekizlik ve onaltılık notalar, 6/8’lik ölçü sayısı, gürlük terimleri, hız terimleri, 6/8’lik ölçü sayısında yazılan solfejler, tek sesli şarkıların yanında kolay iki sesli şarkılar gibi konulara yer verilmiştir. 3. sınıfta ise fa anahtarı ile ilgili kısa bilgiler, sol majör, mi minör, fa majör, re minör tonları, 9/8’lik ve 12/8’lik ölçü sayıları, triyole ve senkop kavramları, kadın ve erkek sesleri, büyük üstatların hayat ve eserleri hakkında bilgi, bir veya birkaç sesli solfejler, iki ve üç sesli şarkılar verilmelidir.

1.4.9.1949-1951-1962-1970 Yıllarındaki Ortaokul Müzik Dersi Öğretim Programı

1949-1951-1962-1970 yıllarında ortaokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 1. sınıfta sol anahtarı, birlik, ikilik, dörtlük notalar ve sus işaretleri, 2/4’lük, 3/4’lük, 4/4’lük ölçü sayıları, inici-çıkıcı gamlar, hız ve gürlük terimleri öğretilmelidir. Önce do majör tonunda sonra dizeğin birinci ek çizgisinin altındaki si notası ile, dizeğin beşinci çizgisindeki fa notası arasında solfej alıştırmaları yapılmalıdır. Ayrıca tek sesli, çok sesli şarkılar, kanonlar ve halk türküleri öğretilmelidir. 2. sınıfta aralıklar, ses değiştirici işaretler, do majör ve la minör gamları, sekizlik, onaltılık notalar ve sus işaretleri, 6/8’lik ölçü sayısı, basit ve birleşik ölçüler, hız ve gürlük terimleri, içinde si bemol ve fa diyez seslerinin olduğu solfejler öğretilmelidir. Tek ve çift sesli şarkılar, kanonlar ve halk

(30)

15

türküleri söyletilmeli, plaktan klavyeli, yaylı ve vurmalı çalgılardan örnekler dinletilmelidir. 3. sınıfta ise 3/8’lik, 9/8’lik, 12/8’lik ölçü sayıları, fa anahtarı, triyole ve senkop kavramları, sol majör, fa majör, la minör, re minör, mi minör gamları öğretilmeli, tek ve iki sesli öğretilen tonlarla ilgili senkop alıştırmaları yapılmalı, ayrıca kulaktan iki ve üç sesli şarkılar, kanonlar ve halk türküleri söyletilmelidir. Ders içinde ve dışında müzik dinleme çalışmalarına da yer verilmelidir.

1988 yılında ortaokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 1. sınıf konuları şöyle sınıflandırılmıştır:

 Ritmik Jimnastik: Vücut hareketleriyle yapılan bir solfej şekli olup, öğrencinin beyin ile kasları arasında tam bir uyuşum yaratarak şahsiyetini rahatlatıp, geliştirmek amacını güden, müzik ise harekete enerji, mekan ve süre içinde nüans kazandırmaya yarar. Her dersin başında yaklaşık on dakika yapılmalıdır. 2, 3, ve 4 zamanlı ritimler kullanılmalıdır.

 Ses ve Nefes: Yakın seslerden başlayarak tabiatta mevcut seslerle maddi ve mekanik sesler; müzik sesiyle gürültünün farkı; insan sesini üreten ses organı ile solunum organının basit fizyolojisi, insan seslerinin sınıflanması yapılmalıdır.  Nota Bilgisi: İlk nota bilgileri verilmelidir. Sus şekilleri, nota şekilleriyle bağlantılı

olarak verilecektir.

 Ritim, Ölçü, Usul: Ritim kavramı, vuruş, ölçü ve zaman kavramı, 2/4’lük, 3/4‘lük, 4/4’lük basit ölçüler, 2 ve 3 zamanlı basit ölçüler öğretilmelidir. İstiklal Marşı, tek ve çok sesli şarkılar, türkü ve ninniler kulaktan öğretilmelidir.

 Çalgı Bilgisi: Müzik aletinin tanımı, çalgı türleri sınıflaması yapılmalı, çalgı toplulukları belirtilmelidir. Vurmalı çalgılar gösterilmeli, örnekler dinletilmelidir. 2. sınıf konuları şöyle sınıflandırılmıştır:

 Ritmik Jimnastik: Öncekilere ek olarak 5 ve 6 zamanlı ritimler kullanılmalıdır.  Kulak ve Diyafram: Duyma organının fizyolojik yapısı, müzik kulağı ve diyafram

kavramları öğretilmelidir.

 Nota Bilgisi: Ek çizgi, bitiş ve dönüş işaretleri, dolap, senyo, da capo, fine kavramları açıklanmalıdır.

(31)

16

 Solfej: Aralık kavramı anlatılmalıdır. Arızasız dizilerle çalışılmalıdır. Kolay Türk müziği parçaları öğretilmelidir.

 Ritim, Ölçü, Usul: Bağ ve nokta kavramı verilmelidir. Basit ritmik imla çalışmaları yapılmalıdır. 3/8’lik ve 6/8’lik ölçülerden örnekler verilmelidir. 2, 3 ve 4 zamanlı usuller öğretilmelidir.

 Çalgı Bilgisi: Müzik aletlerinin batı ve doğudaki gelişimleri, çalgı toplulukları, nefesli çalgılar ve müzik dinleme cihazları gösterilmelidir.

 Güzel Sanatlar ve Müzik: Atatürk’ün sanatseverliği ve güzel sanatlar hakkındaki görüşleri öğretilmelidir.

3.sınıf konuları şöyle sınıflandırılmıştır:

 Ritmik Jimnastik: Öncekilere ek olarak 7, 8 ve 9 zamanlı ritimler kullanılmalıdır.  İlk Nazari Kavramlar: Türk müziği aralıkları, dizi kavramı, rast, uşşak ve mahir

kavramları öğretilmelidir.

 Solfej: Tek arızalı majör ve minör dizilerle çalışılmalıdır. Rast, uşşak, mahir makamlarında kolay Türk müziği parçaları seslendirilmelidir.

 Ritim, Ölçü, Usul: Senkop, üçleme, nefes virgülü öğretilmelidir. 9/8’lik, 12/8’lik bileşik ölçülerden örnekler verilmelidir. 5 ve 6 zamanlı usullerden oluşan kolay parçalar verilmelidir. Metronom basit olarak tanıtılmalıdır.

 Çalgı Bilgisi: Çeşitli ülkelerin çalgıları, çalgı toplulukları, mızraplı çalgılar, yaylı çalgılar, tuşlu çalgılar ve müzik yayım cihazları hakkında bilgi verilmelidir.

 Güzel Sanatlar ve Müzik: Atatürk’ün sanatseverliği ve güzel sanatlar hakkındaki görüşleri öğretilmelidir.

1.4.11.1995 Yılındaki İlköğretim (6-8) Müzik Dersi Öğretim Programı

1995 yılında ortaokullar için yapılan müzik dersi öğretim programında 6. sınıfta yer alan üniteler şunlardır:

 İnsan ve müzik,

 İnsan sesleri ve çalgılar,

 Müzikte hız, gürlük ve anlatım,  Müzikte ritim, ezgi ve ölçü,

(32)

17  Müzikte dizi, ton ve makam,

 Müzikte örgü, doku, biçim, tür,  Ülkemizde müzik,

 Atatürk ve müzik.

Programda 7. sınıfta yer alan üniteler şunlardır:  İnsan, sanat ve müzik,

 Çalgı ve ses toplulukları,  Müzikte hız, gürlük ve anlatım,  Müzikte ritim, ezgi ve ölçü,  Müzikte dizi, ton ve makam,  Müzikte örgü, doku, biçim, tür,

 Ülkemizde ve Türk Cumhuriyetlerinde müzik. Programda 8. sınıfta yer alan üniteler şunlardır:

 İnsan, kültür, sanat ve müzik,  Müzik teknolojisi ve kullanımı,  Müzikte hız, gürlük ve anlatım,  Müzikte ritim, ezgi ve ölçü,  Müzikte dizi, ton ve makam,  Müzikte örgü, doku, biçim, tür,

 Ülkemizde, komşu ülkelerde ve dünyada müzik,  Atatürk ve müziksel gelişmemiz.

1.4.12.2006 Yılındaki İlköğretim (5-8) Müzik Dersi Öğretim Programı

2006 yılında ilköğretim için yapılan müzik dersi öğretim programında 5. sınıfta yer alan öğrenme alanları ve kazanımlar şöyledir:

1. İstiklal Marşı’nı anlamına uygun söylemeye özen gösterir. 2. Öğrendiği notalardan oluşan ezgileri doğru çalar.

3. Farklı ritmik yapıdaki ezgileri seslendirir.

(33)

18 5. Müzik çalışmalarını sergiler.

6. Seslendirdiği müziklerde gürlük ve hız değişikliklerini uygular.

1. Temel müzik yazı ve öğelerini kullanır.

2. Öğrendiği seslerin uzunluk ve kısalık özelliklerini ayırt eder. 3. Müzikteki ses yüksekliklerini grafikle grafikle gösterir. 4. Müziklerde farklı bölümleri ritim çalgılarıyla ayırt eder. 5. Öğrendiği seslerin incelik ve kalınlık özelliklerini ayırt eder. 6. Müziklerde temel hız ve gürlük basamaklarını ayırt eder. 7. Sesin oluşumunu açıklar.

1. Dinlediği müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. 2. Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.

3. Müziklerdeki farklı bölümleri dansa dönüştürür. 4. Müziklere kendi oluşturduğu ritim kalıbıyla eşlik eder. 5. Farklı ritmik yapıdaki müziklere uygun hareket eder.

1. Bireysel müzik arşivi oluşturmaya istekli olur.

2. Müzikle ilgili araştırma ve çalışmalarında bilişim teknolojilerinden yararlanır. 3. Farklı türlerdeki müzikleri dinleyerek müzik beğeni ve kültürünü geliştirir. 4. Atatürk’ün sanata verdiği önemi anlar.

5. Atatürk’ün sevdiği türkü ve şarkıları tanır.

6. Atatürk’ün sanata verdiği önemi anlatan kaynaklara istekle başvurur. İlköğretim 6. sınıfta bulunan öğrenme alanları ve kazanımlar şöyledir:

1. İstiklal Marşı’nı anlamına uygun söyler.

2. Toplum hayatında önemli yer tutan marşlarımızı doğru söyler. 3. Öğrendiği notaları seslendirir.

(34)

19

5. Farklı ritmik yapıdaki müzikleri seslendirir.

6. Seslendirdiği müziklerde hız ve gürlük basamaklarını uygular. 7. Atatürk’le ilgili marşları, şarkıları anlamlarına uygun seslendirir. 8. Müzik çalışmalarını seslendirir.

9. Yurdumuzdaki müzik türlerinden seçkin örnekler seslendirir.

1. Temel müzik yazı ve öğelerini kullanır.

2. Müziklerde aynı ve farklı bölümleri ritim çalgılarıyla ayırt eder. 3. Ergenlik dönemi ses değişim özelliklerini fark eder.

4. İnsan sesinin oluşumunu açıklar.

1. Dinlediği değişik türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini farklı anlatım yollarıyla ifade eder.

2. Farklı ritmik yapıdaki müzikleri harekete dönüştürür. 3. Ezgilere kendi oluşturduğu ritim kalıbı ile eşlik eder. 4. Müziklerde aynı ve farklı bölümleri dansa dönüştürür. 5. Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.

1. Yurdumuzdaki başlıca müzik türlerini ayırt eder. 2. Atatürk’ün müzikle ilgili temel düşüncelerini kavrar. 3. Atatürk’ün Türk müziğine ilişkin düşüncelerini kavrar.

4. Atatürk’ün müzikle ilgili görüşlerini anlamak için çeşitli kaynaklardan yararlanır.

5. Müziklerle ilgili araştırmalarında bilişim teknolojilerinden yararlanır. İlköğretim 7. sınıfta bulunan öğrenme alanları ve kazanımlar şöyledir:

1. İstiklal Marşı’nı anlamına uygun söyler.

2. Toplum hayatında önemli yer tutan marşlarımızı doğru söyler. 3. Düzeyine uygun çok sesli eserleri seslendirir.

(35)

20

4. Müzikte hız ve gürlük basamaklarını uygular. 5. Müzik çalışmalarını sergiler.

6. Atatürk’ü konu alan müzik eserlerini dinlemekten hoşlanır. 7. Yurdumuzdaki müzik türlerinden eserler seslendirir. 8. Ses ve çalgı grupları oluşturmaya istekli olur.

1. Temel müzik yazı ve öğelerini kullanır. 2. Müzikte dizileri tanır.

3. İnsan sesi ve ses topluluklarını ayırt eder. 4. Çalgı ve çalgı topluluklarını ayırt eder.

1. Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.

2. Müziklere kendi oluşturduğu ritim kalıbı ile eşlik eder.

3. Dinlediği değişik türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini ifade eder. 4. Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini canlandırır.

5. Farklı ve tekrarlanan motiflerden oluşan ritim kalıpları oluşturur.

1. Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini araştırır. 2. Uluslar arası müzik türlerini tanır.

3. Dinlediği uluslar arası müzikleri türlerine göre ayırt eder.

4. Müziklerle ilgili araştırmalarında bilişim teknolojilerinden yararlanır.

5. Atatürk’ün güzel sanatlar içinde Türk müziğinin geliştirilmesine verdiği önemi açıklar.

6. Atatürk’ün Türk müziğinin gelişmesine ilişkin görüşlerini öğrenmeye istekli olur.

İlköğretim 8. sınıfta bulunan öğrenme alanları ve kazanımlar şöyledir: A. Dinleme- Söyleme-Çalma

1. İstiklal Marşı’nı anlamına uygun doğru söyler.

(36)

21

3. Türk toplum ve topluluklarının müzik kültürlerinden uygun örnekleri dinlemekten hoşlanır.

4. Çok sesli örnekler seslendirir. 5. Müzik çalışmalarını sergiler.

6. Yurdumuzdaki müzik türlerinden eserler seslendirir. 7. Ses ve çalgı grupları oluşturur.

8. Uluslar arası müzik türlerinden eserleri dinlemekten ve çalmaktan hoşlanır.

B. Müziksel Algı ve Bilgilenme 1. Müzikte dizileri tanır.

1. Bildiği müziklere basit ritim eşlikleri yazmaktan hoşlanır. 2. Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini canlandırır.

3. Farklı ve tekrarlanan bölümlerden oluşan ritim kalıpları oluşturur. 4. Kendi oluşturduğu ezgileri seslendirir.

1. Geleneksel Türk müziklerine ilişkin türleri ayırt eder.

2. Dinlediği değişik türdeki müziklerle ilgili duygu ve düşüncelerini açıklar. 3. Halk türkülerinin yaşanmış öykülerini araştırır.

4. Dinlediği değişik türdeki müziklerden arşiv oluşturur.

5. Atatürk’ün yeni müzik kurumlarımızın açılmasında ve müzik sanatçılarının yetiştirilmesindeki önderliğini örneklerle açıklar.

6. Müziğin diğer sanatlarla ilişkisini kavrar.

7. Atatürk’ün belirlediği müzik ilkeleri doğrultusunda yapılan çalışmaları ve sağlanan gelişmeleri anlatır.

8. Atatürk’ün güzel sanatlar içinde müziğe verdiği yeri ve önemini kavrar.

(37)

22 1.5. Problem Durumu

Türkiye’de temel eğitim müzik dersi öğretim programına göre hazırlanan ders kitaplarında değişik konular, etkinlikler, sözlü ve sözsüz eserler yer almaktadır. Bunlardan sözlü eserleri birbirinden ayıran belirli değişkenler vardır. Eserler, tür, konu, besteci, söz yazarı, ölçü sayısı, ton/makam, ses sınırı gibi yönlerden dolayı farklılık gösterirler. Eserlerdeki bu farklılıkların incelenmesi, ezgilerin özellikleri ve yapısal durumu, bu çalışmanın problem durumunu ortaya koyacaktır.

YÖK tez veri tabanında, ‘müzik ders kitapları’, ‘temel eğitimde kullanılan sözlü eserler’, ‘ezgilerin incelenmesi’ anahtar kelimeleriyle yapılan araştırmaya göre temel eğitimde kullanılan müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan ezgilerin belirli değişkenler yönünden incelenmesine yönelik herhangi bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu nedenle bu çalışmanın, bu alanda önemli bir boşluğu dolduracağı düşünülmektedir.

1.6. Araştırmanın Amacı

Bu çalışmanın amacı, temel eğitim müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan sözlü eserleri belirli değişkenler bakımından incelemektir. Bu amaca ulaşmak için çalışmanın problem cümlesi şöyle tespit edilmiştir:

Temel eğitim müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan sözlü eserlerin tür, konu, besteci, söz yazarı, ölçü sayısı, ton/makam/dizi, ses sınırı bakımından içerik analizi nasıldır?

Bu problemin cevabının daha net ortaya çıkması bakımından aşağıdaki alt problem cümlelerine cevap aramak uygun olacaktır.

1. Hangi tür eserler yer almaktadır? 2. Eserler hangi konuları içermektedir?

3. Hangi bestecilerin eserlerine yer verilmiştir? 4. Hangi söz yazarlarının eserlerine yer verilmiştir? 5. Eserlerin ölçü sayıları nasıldır?

6. Eserleri oluşturan ton/makam/diziler nelerdir? 7. Eserleri oluşturan seslerin aralıkları nasıldır?

(38)

23 1.7. Araştırmanın Önemi

Bu araştırma; 2012 yılından itibaren güncellenen, temel eğitim kurumlarında okutulmakta olan müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan sözlü eserlerin, belirli değişkenlere göre, sistematik bir biçimde analizinin yapılması açısından önem taşımaktadır. Ayrıca bu yıllarda, bu alanda yapılan ilk çalışma olması bakımından, bundan sonra yapılacak olan bu ve benzeri çalışmalarda müzik öğretmenlerine, müzik eğitimcilerine, müzik eğitimi alan öğrencilere ışık tutması beklenmektedir. Yeni araştırmacılara yol gösterebilmesi açısından da önemli görülmektedir.

1.8.Varsayımlar

Araştırmayı etkileyecek başka bir etken olmadığı için bu çalışmada varsayımlar kullanılmamaktadır.

1.9. Sınırlılıklar

Bu araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu’nun kabul ettiği, 2012 yılında güncellenmiş olan temel eğitim 1.-4. ve 5.-8. sınıflarda kullanılan müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan eserlerle sınırlandırılmıştır.

1.10. Tanımlar

Beste: Yaratılan müzik eseri, kompozisyon.

Ezgi: Melodi. Değişik yüksekliklerdeki ses perdelerinin belirli bir süre içinde art arda gelerek, birbirlerine bağlanıp anlam kazanmasıyla oluşan dinamik ses çizgisi.

Dizi: Ses perdelerinin belirli kurallara göre birbirini izleyerek bir müzik sistemine temel olan ardıllığı.

Makam: Türk müziğinde dizinin işleniş biçimidir.

Öğretim Programı: Derslerde okutulacak konuları, bunların amaçlarını, kaç saat okutulacaklarını, öğretim metot ve tekniklerini gösteren bir belgedir.

(39)

24

Ritim: Müziğin hareketini, karakterini belirleyen, müziği oluşturan temel öğelerden biridir.

(40)

25

BÖLÜM II

İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Araştırmalardan ilki Uluçay’ın (2006), ‘İlköğretim İkinci Kademe, Müzik Eğitimi Dersinde 2005-2006 Eğitim Öğretim Yılında okutulan Müzik Ders Kitaplarında Yer Alan Şarkıların Müziksel Amaçlar Bakımdan Analizi’ başlıklı yüksek lisans tezidir. Uluçay (2006) çalışmasında, ilköğretim kurumları ikinci devre müzik müfredatına uygun olarak hazırlanmış ve 2005-2006 eğitim öğretim yılında okutulmakta olan müzik ders kitaplarında yer alan okul şarkıları üzerine bir inceleme yapmıştır. Araştırmada 390 okul şarkısının analizi, Claric firmasının hazırladığı File Maker Pro version 4.0v1 (9-04-1997) yazılım programı ile yapılmış, konu, ton, besteci, söz yazarı, dizi, özellik vb. konular incelenmiştir. Araştırma için toplam sekiz kitap seçilmiştir. Bu sekiz kitapta sözlü olarak 390 okul şarkısı bulunmaktadır. Bu şarkılar anonim, düzenleme ve halk ezgileri dahil 83 besteciye, 120 söz yazarına aittir. Bestecisi belli olmayan 35 şarkı da yer alır. 225 tane tonal dizilerle bestelenmiş okul şarkısı bulunmaktadır. Şarkıların konuları incelendiğinde aşk, vatan sevgisi, tabiat konuları ön plana çıkmaktadır. Şarkılarda kullanılan ton,makam, modal ve ayaklar incelendiğinde en fazla Klasik Batı Müziği dizilerinden majör ve minör dizilerin yer aldığı ve bu sayının toplam tonların yarısından fazlasını oluşturduğu görülmektedir. Geleneksel müziklerimizin dizilerinden Hüseyni ve Kürdi makamı dizilerinin fazla oranda kullanıldığı görülmektedir. Türkülerde ise Müstezat dizisi ön plana çıkmaktadır. Kullanılan ölçü sayılarına bakıldığında 4/4’lük, 2/4’lük, 3/4’lük ölçüler daha fazla tercih edilmektedir. Geleneksel müziklerimizin aksak ölçülerinin kullanımı ise daha azdır. Repertuar olarak incelendiğinde ise şarkıların büyük bir çoğunluğunun tek sesli bestelendiği ve çok sesliliğin azınlıkta kaldığı görülmektedir.

(41)

26

İkinci çalışma ise yine Uluçay’ın (2012), ‘İlköğretim 6-7-8. Sınıf Müzik Ders Kitaplarında Yer Alan Şarkıların Müziksel Amaçlar Bakımından İncelenmesi’ adlı makalesidir. Uluçay (2012) çalışmasında, 2011-2012 eğitim öğretim yılında okutulmakta olan müzik ders kitapları içerisindeki sözlü şarkıların; hangi müziksel özelliklere sahip olduğu, şarkılarda hangi konuların ağırlıklı olarak kullanıldığını, şarkılarda kullanılan tonal ve makamsal yapıların özelliklerini, şarkıların tür bakımından hangi gruba alınması gerektiğini ve şarkıların farklı sınıf kitaplarında tekrar edilip edilmediğini incelemiştir. 66 eser incelendiğinde, şarkıların tonal yapısına bakıldığında 32’sinin batı müziği tonal dizilerine, 19’unun Türk Müziği makamlarına, 14’ünün Türk Halk müziği ayaklarına, 1 tanesinin ise modal yapıya sahip olduğu görülmektedir. Konulara bakıldığında aşk konusu ön plana çıkmaktadır. Bunu sırasıyla müzik, neşe, tabiat, vatan sevgisi ve kahramanlık konuları takip etmektedir. 52 şarkı 4/4’lük, 2/4’lük, 3/4’lük, 6/8’lik ölçü sayılarına sahiptir. Geriye kalan 14 şarkı ise 9/8’lik, 5/8’lik ve 7/8’lik ölçü sayılarına sahiptir. Bestecisi ve söz yazarı belli olmayan anonim eserlerin çok fazla sayıda yer aldığı görülmektedir. Eserlerin türüne baktığımızda ise 34 okul şarkısı, 23 türkü, 7 marş ve 2 kanon yer almaktadır.

(42)

27

BÖLÜM III

YÖNTEM

Bu bölümde araştırmanın modeline, evren ve örneklemine, verilerin toplanmasına ve verilerin analizine yönelik bilgilere ve açıklamalara yer verilecektir.

3.1. Araştırmanın Modeli

Araştırmada literatür taraması yapılmış, Milli Eğitim Bakanlığı, Talim Terbiye Kurulu’nun kabul ettiği, temel eğitim müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarında yer alan sözlü eserler incelenmiştir. “Var olan kaynak ve belgeleri inceleyerek veri toplamaya literatür tarama denir. Literatür taraması, araştırma probleminin seçilerek anlaşılmasına ve araştırmanın tarihsel bir perspektife oturtulmasına yardımcı olur” (Karasar’dan aktaran Yıldız, 2005).

3.2. Evren ve Örneklem

Bu araştırmanın evrenini 2006 müzik dersi öğretim programına göre hazırlanan temel eğitimin tüm sınıflarında kullanılan müzik dersi öğrenci çalışma kitapları oluşturmaktadır. Talim Terbiye Kurulu, her sınıf için tek bir kitap seçmiştir. Temel eğitim (1-4) ve temel eğitim (5-8) sınıfları için seçilen toplam sekiz öğrenci çalışma kitabı örneklemi oluşturmaktadır.

(43)

28 3.3. Verilerin Toplanması

Araştırmada; sözlü eserlerin türleri, konuları, bestecileri, söz yazarları, ölçü sayıları, tonları, makamları, dizileri ve ses aralıkları hakkında veri toplamak için temel eğitim müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki sözlü eserler temin edilip, tek tek incelenmiştir. Temel eğitim 1. sınıftan başlayarak 8. sınıfa kadar toplam 194 sözlü eser araştırmada yer almaktadır.

3.4. Verilerin Analizi

İncelenen sözlü eserler, değişkenlere göre yapısal durumu belirlendikten sonra bulunan bulgular, SPSS 22 programı ile bilgisayar ortamına aktarılmış ve analizi yapılmıştır. Burada frekanslar yüzde (%) olarak hesaplanmış, tablolar halinde sunularak yorumlanmıştır.

Örnek analiz modeli:

Ölçü Sayısı : 4/4 Ton/Makam : Do Majör Ses Aralığı : do - la

(44)

29 Tür : Şarkı

Konu : Okul Sevgisi

Söz : Ahmet Muhtar ATAMAN Müzik : Alman Ezgisi

Ölçü Sayısı : 2/4

Ton/Makam : Re Hüseyni Ses Aralığı : do – sol Tür : Türkü Konu : Aşk/Sevgi Söz – Müzik : Anonim

(45)

30 Ölçü Sayısı : 2/4 Ton/Makam : ____ Ses Aralığı : fa – la Tür : Tekerleme Konu : Hayvanlar Söz – Müzik : ____ Ölçü Sayısı : 3/4 Ton/Makam : Fa Majör Ses Aralığı : do – re2 Tür : Marş Konu : Cumhuriyet

(46)

31

BÖLÜM IV

BULGULAR VE YORUMLAR

Bu bölümde, araştırmanın genel amacı doğrultusunda cevap aranan sorulara ilişkin, eklerde verilmiş olan verilerin çözümlemesi yapılmış, elde edilen bulgular sunulmuş ve yorumları yapılmıştır.

4.1. Temel Eğitim Müzik Dersi Öğrenci Çalışma Kitaplarında Yer Alan Sözlü Eserlerin Türlerine İlişkin Bulgu ve Yorumlar

Alt Problem 1: Hangi tür ezgiler yer almaktadır?

Araştırma kapsamında bulunan temel eğitim 1.-4.sınıf müzik dersi öğrenci çalışma kitapları incelendiğinde, 1.sınıf öğrenci çalışma kitabındaki 23 sözlü eserin 18’i şarkı, 1’i marş, 4’ü de tekerlemedir. 2.sınıf öğrenci çalışma kitabındaki 17 sözlü eserin 14 tanesi şarkı, 1 tanesi marş, 1 tanesi tekerleme, 1 tanesi de Türk Halk Müziği türündedir. 3.sınıf öğrenci çalışma kitabında bulunan 21 sözlü eserin 14’ü şarkı, 2’si marş, 2’si tekerleme, 1’i sayışma, 2’si de Türk Halk Müziği türündedir. 4.sınıf öğrenci çalışma kitabındaki 26 sözlü eserin ise 18’i şarkı, 3’ü marş, 3’ü tekerleme, 2’si de Türk Halk Müziği türündedir.

Temel eğitim 1.-4.sınıf müzik dersi öğrenci çalışma kitaplarındaki sözlü eserlerin türlerine baktığımızda ortaya çıkan sonuç aşağıdaki tabloda verilmiş ve yorumlanmıştır.