Meslek, insanlara yararlı mal ve hizmet üretmek ve karşılığında para kazanmak için yapılan, belli bir eğitimle kazanılan sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları toplumca belirlenmiş etkinlikler bütünüdür (Kuzgun, 2000).
1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu’nun 43. maddesinde öğretmenlik, devletin eğitim, öğretim
ve bununla ilgili yönetim görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesleği (MEGSB, 1987) olarak
tanımlanmıştır. Milli Eğitim Temel Kanunu’nda yer alan tanım, öğretmenliğin genel sınırlarını
çizmektedir. Öğretmenlik, bireylerin öğrenmelerinin belli hedef ve amaçlar doğrultusunda
başlatılması, yönlendirilmesi, kolaylaştırılması ve gerçekleştirilmesi sürecine ilişkin etkinlikleri
kapsayan mesleğin adıdır. Bu etkinlikleri gerçekleştiren kişi de öğretmendir. Öğretmenler bu
görevlerini, Türk Milli Eğitiminin amaçlarına ve temel ilkelerine uygun olarak yürütmekle
yükümlüdürler.
Günümüzde artık öğretmenlik mesleği, eğitimle ilgili olan sosyal, kültürel, ekonomik, bilimsel ve
teknolojik boyutlar ile alanında özel uzmanlık bilgi ve becerisine sahip olan ve mesleki yeterlilik
gerektiren bir uğraşı alanıdır (Şişman ve Acat, 2003). Öğretmen, öğrenci ile devamlı etkileşim
halinde bulunan, eğitim programını uygulayan, öğretimi yöneten ve hem öğrencinin hem de
öğretimin değerlendirmesini yapan kişidir. Dolayısıyla öğretmenin nitelikleri bu süreçlerin
niteliğini de büyük ölçüde etkilemektedir (Bircan, 2005).
1. Mesleğinde Sistematik Kuramsal Yapıya Aşina Olma:
Bir kimse öncelikle mesleğiyle ilgili iç tutarlılığa sahip örgütlü bilgi birikimine sahip olmalı, bir başka deyişle mesleğinde geliştirilmiş kuramları bilmelidir. Kuşkusuz öğrenmenin bilişsel alan davranışları kadar, duyuşsal ve psikomotor alan davranışlarıyla ilgili özelliklere de aşina olması gerekmektedir.
2. Mesleğinde Otorite Olma:
Bir kimsenin bu niteliğe sahip olması her şeyden önce mesleğin inceliklerini oldukça iyi bilmesini, yenilikleri araştırıp aktüel bir kimliğe kavuşmasını ve birikimini toplumun gelişimi için işe koşabilmesini zorunlu kılar.
3. Toplumca Onaylanma:
Meslek sahibi bir insan çevresi tarafından onaylanmak isler. Mesleki gücü, hâkimiyeti üstün olan bir kimse çevresi tarafından onaylanır.
Bir öğretmen böyle bir noktaya gelmek için gereken çaba ve özeni göstermelidir.
4. Mesleki Etiği İzleme:
Etik kurallar yönetici nitelik taşırlar. Her insanın yaşadığı toplumun kurallarına uyması, yaşamını kolaylaştırır. Ancak mesleki kurallar, o mesleğin mensubu bir kimse için çok daha önemlidir. Bir yandan bu kuralları izlemeli, diğer yandan kuralları inceleyip uygun
olmayanları elemeli, eksik ve yetersiz olanları düzeltmeye çalışmalı ve toplumun geçerli kurallardan yararlanmasını sağlayıcı bir hizmet sunmalıdır.
5. Mesleki Kültüre Sahip Olma:
Bu niteliğe sahip olmanın ilk koşulu formal ve informal mesleki hizmetlerin ne olduğunu bilmek, meslektaşlarıyla iletişim kurmak, onlara katkı sağlayıp, onlarla işbirliği halinde olmaktır.
Öğretmenlik mesleği, yetişmekte olan nesli, ailesi, çevresi, milleti, devleti ve vatanı için daima
yararlı, yapıcı, yaratıcı iyi bir insan ve iyi bir vatandaş olarak yetiştirme sanatıdır. Öğretmenlerin
yetiştirdiği bu insanlar, ailesini ve milletini mutlu kılar, yurdunu kalkındırır, devletini güçlendirir
(Tekışık, 2011:54). Bu açıdan öğretmenlerin mesleklerini kaliteli bir biçimde yerine getirmesi,
ülkelerin geleceğini olumlu yönde etkilemektedir.
Öğretim programlarında ortaya çıkan yenilikler doğrultusunda öğretmen yetiştirme sisteminin de yenilenmesi ve geliştirilmesi üzerinde duran Paykoç (1997), öğretmenin sahip olması gereken nitelikleri ve duyuşsal eğitimin önemini vurgulamıştır. Buna göre "Öğretmen nasıl olmalıdır?" sorusuna aşağıda belirtilen cevaplar verilmiştir:
• İnsana değer veren,
• Duyuşsal yönden gelişim içinde olan,
• Karar verme sürecinde aktif ve katılımcı olan,
• İnsan ilişkilerinde işbirliğine ve dayanışmaya ağırlık veren,
• Bilgilere ulaşma ve kullanmada rehber olan,
• Toplum içinde kendi yerini ve okulun rolünü sürekli inceleyen,
• Öğrenme için gerekli süreç ve ortamları gerçekleştiren,
• Yaşam boyu sürekli gelişimi benimseyen,
• Bireyin ve okulun gelişimine rehberlik yapan kişidir.
ÖĞRETMENLİK MESLEĞİNİN ÖNEMİ
Eğitim sisteminin birçok ögesi bulunmaktadır. Bunlar; eğitim programı, okul yöneticileri, il, ilçe Milli Eğitim Müdürlüğü idarecileri ve çalışanları, okul personeli ve öğretmenlerdir. Bu ögeler
arasında şüphesiz en önemlisi öğretmenlerdir. Eğitim sisteminin başarısı büyük ölçüde bu sistemi
işleten, yürüten ve yeniden yapılandıran öğretmenin niteliğine bağlıdır (Kavcar, 1987). Hiç bir
eğitim modeli, o modeli işletecek personelin niteliğinin üzerinde hizmet üretemez. Bu nedenle
bir eğitim kurumu, ancak o kurumdaki öğretmenler kadar niteliklidir. Çünkü okuldan beklenen
görevlerin yerine getirilmesi için en büyük rol ve sorumluluk öğretmenlere düşmektedir.
Eğitim sistemi bir toplumun organizmasıdır. Öğretmen ise bu organizmanın hayat damarıdır.
Çünkü toplumdaki nitelikli insan gücünü yetiştiren öğretmendir. Topyekun kalkınma ancak bu nitelikli insan gücüyle mümkün olabilmektedir (Dikmen, 1998:10).
Günümüzün teknoloji çağında ekonomik ve toplum yaşamında bilginin görülmemiş ölçüde artması, bilgiye ulaşımının kolaylaşması, insan hayatını büyük ölçüde kolaylaştırmıştır. Bu
bağlamda bireylerin yetiştirilmesinde öğretmenliğin önemi daha da artmış ve öğretmenler bir
ülkenin geleceğini belirleyici konuma gelmiştir.
Öğretmen sadece okulda öğrenciye ders veren değil, okul dışındaki sosyal ve ekonomik dünya ile
ilişki kuran, rehberlik ve organizatörlük yaparak, gençleri okuldan çalışma hayatına hazırlayan
aktif rol sahibi kimsedir (Boran, 2000:1). Öğretmen aynı zamanda bireyler arasındaki ilişkilerin
gelişmesine katkıda bulunan, araştırma yapan ve öğrencilerinin araştırma yapmasına yardımcı
olan, problem çözücü ve disiplinler arasındaki ilişkileri kuvvetlendiren kişidir (Eroğlu, 1999).
Bilim ve teknolojideki hızlı değişim ve gelişim süreci, eğitim-öğretim faaliyetlerinde gerek insan gerekse de diğer kaynakların etkin bir şekilde kullanılmasını zorunlu hale getirmiştir. Bu
gelişmelerin bir getirisi olarak her yeni kuşağın farklı niteliklere sahip olması kaçınılmazdır. Eğitim alanındaki gelişmeler öğretmenlerin kendilerini yenilemelerini ve toplumun değişen
beklentilerini karşılayacak nitelikli insanların yetiştirmelerinin önemini artırmıştır. Bu bağlamda
geçmişten günümüze öğretmenliğe yönelik anlayışlarda da bazı değişiklikler görülmektedir.
Geleneksel Öğretmen Çağdaş Öğretmen
Tek konuda yetişmiştir. Birleştirilmiş konularda yetişmiştir.
Bilgi dağıtıcı konumdadır. Eğitim yaşantılarına rehberlik edici konumdadır.
Sürekli olarak kendisi anlattığı ya da
tekrarladığı için öğrenciyi pasif kılar. Öğrenciyi aktif tutar.
Öğrenciyi program geliştirme sürecine
katmaz. Öğrenciyi program geliştirme sürecine katar.
Verilen bilgilerin ezberlenmesine ve istendiğinde aynen sunulmasına önem verir.
Keşfetme yöntemini uygular.
İç uyarımlardan çok dış uyarımlara önem
verir. İçten gelen uyarımlara önem verir.
Öğrenciye sınıfta öğretir.
Öğrencinin kendisi için öğretir.
Grup çalışmalarına önem verir.
Yaratıcılığa önem verir.
ÖĞRETMENLİĞE YÖNELİK ANLAYIŞ FARKLILIKLARI
Eğitim sistemimizdeki bu ilerleme bugünkü öğretmen ve gelecekteki öğretmen anlayışını da
değiştirmektedir. Geleneksel anlayışta bilginin sorgulanmadan kabul edilmesi söz konusu iken
çağdaş öğretmenlik anlayışına göre öğretmen sadece bir takım bilgileri sınıfta tekrar eden değil
tam tersine öğrencilerine bilgiyi nereden ve nasıl alacaklarını, nasıl analiz edeceklerini ve nasıl
sentez yaparak değerlendireceklerini yani bilgiye ulaşma yollarını göstererek onların her zaman
aktif olmalarını ve araştıran bireyler olmalarını öğretmek durumundadır.
Günümüzdeki Öğretmen Geleceğin Öğretmeni
Öğretmenlik davranışlarını kavramış bir kişidir. Yeni değerler geliştiren bir kişidir.
Belli bir öğretme durumunu belli hedef-davranışlar
doğrultusunda biçimlendirebilen kişidir. Kaynak arayan kişidir.
Uygun öğretme yaklaşımını seçebilen kişidir. Güçlükleri, sorunları görebilen bir kişidir.
Öğrenme ürünlerini hedef davranışlara göre gözden geçiren ve bu doğrultuda hedefleri ile öğretme-öğrenme ortamını yeniden oluşturabilen bir kişidir.
Disiplinlerarası bağlantılar kurabilen bir kişidir.
İnsan ilişkilerini başarılı biçimde kurabilen kişidir. İnsan ilişkilerini geliştiren bir kişidir.
Öğrencileri öğrenmeye güdüleyebilen kişidir. Mesleki uygulamalar ve bireysel uğraşılar üzerinde danışmanlık yapan bir kişidir.
Öğrenme kuramlarının bilincinde olan bir kişidir. Çevredeki özel konuların incelenip öğrenilmesine, mesleğe hazırlıkta öğrencilere yardımcı olan kişidir.
Öğretim etkinliklerinde öğrenciyi merkeze alan bir kişidir.
Geleceğe yönelik süreçlerde yordamalar yapabilen ve eldeki temel bilgilerden yararlanmasını bilen bir kişidir.
