ANTALYA MÜZES~'NDEK~~ KITANAURA S~KKELER~~
MEL~H ARSLAN*-CHRIS LIGHTFOOT-C~HAN T~BETBu grubu olu~turan sikkeler 5 adet olup, 1995 y~l~nda Rasim Aynur isimli bir vatanda~~ taraf~ndan Antalya Müze Müdürlü~ü'ne sat~lm~~t~r.
1997 y~l~~ içerisinde Kültür Bakanl~~~'ndan alm~~~ oldu~umuz bir izinle Antalya Müze Müdürlü~ü'nde sikkeler üzerine bir kitap çal~~mas~~ projesine ba~lam~~~ idik.
Bu katalog kitap çal~~mas~~ Antalya Müzesi'nde bulunan Klasik ve Hellenistik Dönem Sikke Definelerini kapsamaktayd~.
Bu çal~~malanm~z s~ras~nda küçük bir define grubu olan bu bronz sikke-ler dikkatimizi çekti.
Yapt~~~m~z ara~t~rmalar sonunda bu sikke tipinin tan~nmad~~~~ ve sikkeyi bast~rm~~~ olan ~ehrin ise varl~~~n~~ antik kaynaklardan tan~mam~za ra~men kentin yerinin henüz saptanmam~~~ oldu~unu belirtmek isteriz.
Sikkeler tip ve patina aç~s~ndan benzerdir. Bronz örneklere göre hayli iyi kondüsyonda olan sikkelerden, 12132 ve 12136 envanter nolu sikkelerin ön yüzleri di~erlerine göre biraz daha a~~nm~~t~r. Ayn~~ zamanda 12136 nolu sik-kenin arka yüzünde di~er hiçbirinde gözükmeyen noktal~~ bordür süslemesi bulunmaktad~r.
Antalya Müzesi'ndeld bu grubu olu~turan sikkeler, nümizmatik ve eski-ça~~ bilimleri aç~s~ndan çok önemli iki konuyu ayd~nlatan sa~lam belgeler olmalar~yla da dikkat çekmektedirler.
Önemli hususlardan birincisi bu sikkelerin ilk defa görülmü~~ olmalar~~ ve bu yay~n~m~zla nümizmatik dünyas~na tan~t~lm~~~ olmas~d~r.
~kinci önemli bir durum ise bugüne kadar sikke bas~ p basmad~~~~ tam olarak bilinmeyen yeni bir Likya kentinin varl~~~n~~ bize kan~tlamas~d~r.
Bu sikkeyi bast~rm~~~ olan kentin ismi sikkelerin arka yüzünde KITA ola-rak yaz~lm~~t~r.
Antalya Müzesi'ndeki çal~~malar~m~z süresince yard~mlar~n~~ bizden esirgemeyen Müze Müdürü Say~n Metin Pehlivaner'e te~ekkürü bir borç biliriz.
KITA isminin birkaç farkl~~ yaz~ l~ m~na Geç Roma Piskoposluk listelerinde rastlamaktay~z. Hierokles'e(679.8) göre Kitanaura ( KITANAYP)N) kenti Termessos ve Trebenna ~ehirleri aras~ nda yer almaktayd~ l.
Patara kaz~ larmda yeni bulunmu~~ olan imparator Claudius dönemine ait Yol An~ t~~ yaz~ t~nda KITANAYPQN isminin geçti~i, Kaz~~ Ba~kan~~ Prof.Dr. Fahri I~IK ve bu yaz~ t~n üzerinde çal~~malar~n~~ sürdüren Prof.Dr. Sencer ~AHIN taraf~ ndan bize söylenmi~ti.
~imdi çok yeni bu iki belgeden hareketle ~ehrin lokalizasyonunun do~ru olarak yap~lmas~~ gerekmektedir. Arkada~~m~z Cihan T~BET bu sikkeleri satan ki~iden ö~renebildi~i kadar~yla ve kendisinin bu bölgede uzun y~llard~ r yap-m~~~ oldu~u ara~t~rmalara dayanarak Kitanaura kentinin Do~u Lykia'da bugünkü Kemer ilçesinin da~l~ k kesiminde, Hisarçam veya Gölcük Köyleri s~ -n~ rlar~~ içerisinde kalan harabelilderden birisinin olmas~~ gerekti~ini dü~ün-mektedir.
Bu gruptaki 5 sikke ayn~~ tipte olmalar~na kar~~n farkl~~ kal~ p özelli~i ta~~ -maktad~rlar. Kitanaura ~ehrinin bu ön yüz tipinin benzerleri Likya kent sik-kelerinde görülür. Özellikle ön yüzde Artemis büstü ve arka yüzde ayakta, ç~ plak tan~ mlanamayan erkek figürü (Hermes ?) olan Termessos Minor ~ehir sikkesini bizimkine çok yak~n bir örnek olarak gösterebiliriz.
KITA(NAYPQN) lejandl~~ bizim sikkemizle TE(PMHEIEON ) k~saltma yaz~ tl~~ Termessos sikkesindeki tan~ mlanamayan bu ç~ plak figürün yerli bir Likyal~~ tanr~ya ait olmas~~ gerekmektedir.
Kitanaura ~ehrinin bu yeni sikkesi stil olarak Likya bronz örneklerle kar-~~ la~t~ r~ ldkar-~~~ nda Geç Hellenistik Dönemden bir tarihten, muhtemelen 2. yüz-y~l~ n son çeyre~inden olmas~~ gerekti~ini dü~ünmekteyiz.
Not. Bu makalemizi yazd~ ktan hemen sonra, 1997 y~l~~ Eylül ay~nda Berlin'de yap~lan 12. Uluslararas~~ Nümizmatik Kongreye kat~lm~~um 2. ~~te bu toplant~lar s~ ras~ nda meslekta~lar~m~zla nümizmatik sohbet ve yeni bilgiler-den konu~urken, Türkiye'de özellikle Pamphylia'da epigraf~~ ve nümizmatik
1 Not. 9.409; cf. J. Darrouzes, Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae (Paris 1981), L Zgusta, Kleinasiatische Ortsnamen (Heidelberg 1984), p. 222 ve 425, 1-2.
2 Bkz. Melih Arslan, Un W.tradrachme unique dAriarathe, rol de Cappadoce, dans un u-t"..sor trous, i Kotyora(Ordu), XII th International Numismatic Congress. Berlin. 8-12. September 1997. Bildiri no. 41.
ANTALYA MÜZES~'NDEK~~ KITANAURA S~KKELER~~ 729 çal~~malar yapm~~~ olan Alman meslekta~~m, Dr. Johannes Nolle'ye Antalya Müzesi'ndeki çal~~malar~m~zdan bahsettik ve tan~nmayan bir Likya ~ehri olan
Kitanaura sikkelerini buldu~umuzu söyleyince, kendisi de bu sikkeleri 1996 y~l~nda Münih'te görmü~~ oldu~unu ve bunlar üzerine bir makale yazd~~~n~~ söyledi 3. De~erli meslekta.~~m~n, "Kitanaura, Do~u Likya Da~lar~ndaki Küçük
bir ~ehrin Tarihi ve Sikkeleri" ismini ta~~yan bu makalesi haz~rlanarak
bask~ya verilmi~~ olup, henüz yapmlanmam~~ur. 1998 Nisan ay~nda ç~ kaca~~n~~ söyledi~i bu makalesinin provalarm~~ (bask~daki haliyle), Berlin'den döner dönmez bana göndermi~tir. Say~ n Nolle'ye bu özverili davran~~~ ndan ötürü te~ekkürlerimi sunar~ m. Çünkü, hemen hemen ayn~~ y~ llarda (1995) ortaya ç~ km~~~ olan ve ~imdiye kadar bilinmeyen Kitanaura ~ehri'nin Sikkeleri çok önemli bir bulu~~ ve ilk yay~ mlayan için ise bir ~ereftir. Büyük bir tesadiif eseri birbirimizden habersiz olarak bu konuda makale yaz~n~~~ ve bask~ya vermi~tik. De~erli meslekta~~m Nolle'nin bu makalesinde nümizmatik yan~ nda daha çok bölgenin tarihi ile ilgili bilgiler vard~ r. Biz yukar~daki makalemizin özünii hiç de~i~tirmeden Türk okuyucusu için Nolle'nin Kitanaura Sikkelerinin tarihlenmesindeki ve Kitanaura' n~ n lokalizasyonu ile ilgili dü-~üncelerine burada yer vermek istiyoruz:
Nolle söz konusu makalesinde Kitanaura ~ehri'nin lokalizasyonunu, do~u Lykia da~lar~ nda ormanlar içinde yeralan Sarayc~k olarak tammlam~~-t~ r. Sarayc~k harabeleri ilk kez 19. yüzy~ l seyyahlar~ndan Spratt ve Forbes4 ta-raf~ndan ke~fedilmi~tir. Daha sonra Alman gezginlerden Ritter 5 1842 y~l~nda buray~~ ziyaret etmi~tir. Sarayc~k harabeleri ile ilgili en geni~~ bilgi, resim ve çi-zimler, Bendorf-Petersen-Luschan'~n beraberce gezip, yazd~klar~~ kitaplar~nda bulunmaktad~ r". Patara kaz~ lar~ nda son bulunan Yol An~ t~ na göre, Kitanaura, Idebessos'~m 17-18 km. kuzey do~usunda gösterilmektedir.
3 Bkz. Johannes Nolle, Kitanaura Münzen und Geschichte einer kleinen Stadt in den osdykischen Bergen, Jahrbuch für Nümismatik und Geldgeschichte 46, 1996. s. 7-29, 2 Resim levhas~~ ve 1 harita (bask~da).
I T.A.B. Spratt - E. Forbes, Travels in Lycia. Milyas, and the Cibyratis, London 1847, Bd.1, 174-177.
5 Von C. Ritter, Vergleichende Erdkunde des Halbinsellandes Klein = Asien 11, Berlin, 1859, 766 benurzt.
O. Bendorf - Eu. Petersen - F. V011 Luschan, Reisen in Lykien, Milyas und Kibyratien. Wien 1889, s. 151.
Sonuç olarak, Limyra - Idebessos - Trebenna - Termessos yol güzergâh~~ üzerinde bulunan bu yer, Phaselis'in kuzey-do~usundaki ormanlarla kapl~~ da~~n üzerinde 1300 m. yükseklikte, Gölcük Mahalleleri diye de tan~mlanan, Limyra'n~n kuzeyinde, Idebessos yolu üzerinde, Kozaras~~ yolu ile ula~~lan Sarayc~k harabelerinin bulundu~u yerdir. Biz de a~a~~~ yukar~~ Gölcük Köyünün ad~n~~ vererek bu yeri lokalize etmi~tik.
Sikkelerin tarihlendirmesinde Nolle ile ayn~~ f~kirdeyiz. Dr. Noll arka yüzdeki ç~plak erke~in yerli bir kahraman veya Lykial~~ yerli tanr~~ Sozon7 ola-bilece~ini söylemektedir.
Bize göre de sikkelerin arka yüzündeki figür, Likyal~~ yerli bir tannd~r. Bu tanr~~ Sozon diye bilinen tanr~~ veya da~l~k Likya'da yuvarlak ve stel ~eklindeki ta~lann üzerinde kabartmalar~~ olan ata binmi~~ silvari yani Kakasbos (Bkz. Resim 1) olarak tan~nan tanr~~ olabilir.
7 L. Robert, Hellenica 3, Paris 1946, 38 iT ; H. Meager, Catalogues des monuments votifi du Must5e dadalia, Paris 1952. 28-34: Le dieu Sozon.
ANTALYA MÜZES~'NDEK~~ KITANAURA S~KKELER~~ 731 KATALOG
LIMA - KITANAURA
AE. M.Ö. 2. yüzy~hn son çeyre~i veya M.S. 1. yüzy~l~n ilk çeyre~i.
Ön Yüz : Artemis biistii sa~a, ok ve sadak ta~~maktad~ r. Arka Yüz: KITA
Ç~ plak, genç bir erkek (yerel bir tanr~~ ?) ayakta cepheden. Vücut hafif sa~a dönük, sa~~ elinde t~ pk~~ süvarili tanr~'da (kakasbos) oldu~u gibi bir sopa tutmaktad~ r ve sol elini yan~ na biti~tirmi~tir.
1 - Env. no.12132. 17 mm. 4.67 gr. Yön: 12h. 2 - Env. no.12133. 21 mm. 4.30 gr. Yön: 12h. 3 - Env. no.12134. 17.5 mm. 4.34 gr. Yon:12h. 4 - Env. no.12135. 19.5 mm. 5.18 gr. Yön: 12h.
