Akkaraman koyunlarının hemal düğümlerinin histolojisi ve alfa-naftil esetat esteraz (ANAE) pozitif lenfositlerin yerleşimleri üzerinde ışık mikroskopik bir çalışma

Veı.UiI.Derg. (2005), 21,1-2 :101-108

AKKARAMAN

KOYUNLARıNıN

HEMAL DÜGÜMLERiNiN HiSTOLOJiSi

VE

ALFA-NAFT iL

ASETAT

ESTERAZ

(ANAE) POZiTiF LENFOsiTLERiN

YERLEŞI MLER i

ÜZERINDE

IŞIK

MiKROSKOPi K BiR

ÇALIŞMA

Emrah Sur1@ Mehmet FarukAydın2 Ilhami Çelik1

A Light l\ficroscopic investigation on the Histology and

A

l

pha

-

Na ph thyl Acetate

Esterase

(

ANAE)-Positi ve Lymphocyte Localization in the Hemal Node

s

of

Akkaraman Sheep

Özet: Buçalışmada.Akkaraman koyunlarındakihemaldUğ(ımlerinhislolojikyapılarıvebuorganlardaki alta-naftilasetate s-teraz (ANAE)pozitif Ienlositlerin yeı1eşimlerininbeli ı1enmesiamaçtand1.Buamaçla 2 yaşlı20Akkarama n koyunundan ah-nanhernaldUğCımü Omeklefimateryalolarakkulla nı ld ı. Rutin histolojik işlemleritakiben alı nankesitlereCrossman' ınüçI0 boyası, hematoksilen-eozin,GordonveSweef'inretikOleriplikboyası,toluidin mavisi,metil-greenpironin ve Pappenheim'tn panoplik boyama yOntemıeri uygularlı rken, kriyootat kesitlerinele alla-naltil asetat esteraz (ANAE) demonslrasyonu ger

-çekleştiri ldi. Hernal dü{ıOmlerin duı:kas hücrelerini de içerenbağdokusundan birkapsülleçevrildiğiveorganın, içlerikanla dolu subkapsülerve derin simJSlardanoluşan gelişmişbirsinussisteminesahipolduğugözlendi.HemaldO{ıümlerinçalısını retikülerbağ dokusu oluşturmaktaydı. Ofganda korteks ve medulaayırımı berırgin değildi. Lenl folikülleri ve lenfatik ko

r-donlardaplazma hücreleri, megakaryositler,makrolajlar ve masthücrelerigözlendi.Organdabelirgin lenfdamarlarıveıen­

fatik sinuslara rastlanmadı.ANAE-pozitifIenlooitlarin, özellikle sekonder felikünerin genninal merkezlerindeyoğunlaştığı dik-katiçekti.

AnahtarKeümeter: Koyun, hemaldOğüm,ANAE.

Summary: This study was performedlo determinethe hislologicslnıcture andlocaJization of the alpha-naphthyl

ecerete

esterase(ANAE)-positiveIymph()()ı1esin hemalnodesolAkkaraman sheep.Forthis purpose,lissue samples from hemal

nccesof twenty, 2-year-old-aged Akkara mansheepswereused.After processin g,tissuesections were!akan andstered

wilh Crossman's lrichrame,hematoxylin-eosine, Gordon-Sweet's reliclJlarfiber stam.loluidine bluestaın. melhyı-green­ pyroninand Pappe nheim's panoplicstain, In Irozen

sectcos.

alpha·naphthylacelate esterase (ANAE) wasdemostrated The resultsshowedthatlhe hernal nodesweresurrounded by aconnecıivetissuecapsule involvingsmooth muscie libers and had a sinus system compromisedbysubcapsularand deepsinuses lilledwilh blood.The node slromaftissuesdispo

ıaveoameshwo rkpenemolreticlllar fibe rs.Cortical andmedullarregions were notoenoıte. Lymphaticnodules andcords weretermedby clumps ol plasma cellS, megakary()()ı1es, macrophages and ması cells. The nodes had nodelinile Iymphalicsinuses.ANAE-positiveIymphocytes Iocalizedespeciallyinthegemıinalcentersof the seeondary Iymphatic

no-dules.

KeyWord,: Sheep, hemalnede,ANAE. Giriş

He maldüğümler, uzunyıllardırbilinen,üzerinde

değişik çalışmalar ve farklı yorumlar yapılan, ru

-minannara özgü orçanlardır. Öze llikle im m ün sis'

temdeki rol leri üzerinde yapılan araştırmalar, kanı

süzen bu organların dal ak benzeri bir fonksiyona

sahip olduklannı

ve

dalağ ı alınan hayvanlarda 00· yüdükle rini ortaya koymaktadı r. Organ bu nedenle "m inyatür da la k" olarak da bilinmektedir (Ceccarelli

veark.,1986;Ta nyolaç, 1999).

Koyun ve keçilerde 1·5 mm boyunda, k oyu-kırmızı renkli bu organ; retroperitoneal ve paraaortik olara kyerleşimgöst e rir .Kandamarları aracılığıyla bir -birlerine bağlanan bu oluşumlann len f

d

amartanna

sahipolup-olrriadı klan tartışmalıdır(Ez easor ve Sin gh, 1990; Yoon ve ark., 1999a) . Bununla birlikt e hemal düQümlercıe hemopoez'in gerçekleştiQi ko nus unda

pek çok araştırıcı görüş birliğindedir (Thorp ve ark , 199 1; Yoon ve ark.,19 99a).

GelişTarihi: lıW4.2005 @:cmrahsur@sclcuk.edu.tr

i.SelçukÜniversuesiveterinerFakOlıesi HisıolojiveEmbriyolojiAnabilimDalı,KONYA 2.HarranÜniversiıesi veteri ner FakültesiIhsıo[oj i veEmbriyolojiAnabilimDalı,ŞANLIURFA

SUR.AYD1~.ÇELIK

Yapılan histolojik çalışmalar. organın baQ di>" kudan bir kapsüliçerdiQirıive kapsülUn hemenaltında

yer alansubkapsı)ersinusun kanla doluok1uı)J1"lJor

-taya koymaktadır.SÖZkonusu subbpsüler sinus kap-süldenorganiçinedoQru uzanan trabekOllerboyunca ıç bO'geIere ulaşmakta ve bu bOIgelerde yine ~ri

kanla dok.ı

"oerin

sinusla n- oIuştunnaktadır (Cenıtü

ve

ark., 1998; Yoon ve ark., 1999a,b).Tipik birkorteıcs­

medula ayınmı yapılamayan hemal dUQümerde lenI'

fohkDlle n organın de{lişik bölgelerine daQılmışlardır

(Ezeasor veSingh, 1988).Bazı araştırıcılar (Ga rgiulo ve arx..1987) bu lenf folilWllerini primer ve sekuroer

lenf fobkülleri olarak temmlamaktadırlar. Organın de-rinierindeyer alan lenfoiddoku ise ıenfatikkordonlar" ya da -diffüz lenloid doku" olarak isimlendirilmektedir (Ezea so r ve Singh,1988; Thorp ve ark., 199 1).

Uzozomalbir enzim olan ana-naftdasetat esteraz (ANAE) enzimi (Knowlesve ark.,1978;zicca veark., 1981), doku ve periler kan frotılerinde T-lenfasit, B-lerıtosit ve monosilierin birbirlerinden ayırt edil-melerinde kullanı lmaktadır (MueIIer ve ark., 1975; Higgyveark.,1977KnOWIeSveHo6ck, 1978: Pangaüs veark.,1978;Ranki, 1978;Knowles ve Halper. 1980; Pruıhi ve ark., 1987; B1indarve ark.. 1993). Enzimn. T-ıentos't olgunlaşmasının ileri aşamalannda

ka-zanıldıQı bildirilmştir (Basso ve ark.. 1980). Pek çok farklıesterazgnbuenzımlergibiANAE enzimininde, aktive olan T-lenfosiUeıin sitotoksik fonksiyonlan ile makroıajıann tagosite enıideri materyalleri

par-çaıamaıanncaro( aldlOI dOşOnülmektedir (Mueller ve ark., 1975).Baştainsanolmaküzere (U veark., 1972; çerik

ve ark

.

1991) ,slOlrlar(Yang ve ark., 1979; Ka-jikawa ve ark., 1983), tavuklar (Maiti ve ark, 1990), köpekler('Nulft ve ark., 198 1;_Aştı ve ark., 199 3), ke· diler (Yörük ve ark., 1998) ve farelerde (Mueller ve ark.. 1975) T-lenfasitlerin ayrımında yarananılan

ANAE enziminin, koyunT-fentosltleriiçin spesifik ol -madlOI ileri sürülmektedir (Dixon veMor larty.1983).

Bu çalışmada, 2 yaşlı Akka rama n koyunlannın hemal dıjQümlerinin histoıojik yapılannın incelenmesi ve ANAE-pOzitif lenfasitlerin _{yerleşimlerinin}

be-hr1cnmesiamaçlanmışıır.

Materyalve Metot

Araştınnadamateryal oıarak mezbahada kesimi gerçekleştirilen 2 yaşlı toplam 20 adet sa~ıkh Ak·

karaman koyununun retropentorıel ve pelvik böı­ gelerindenalınan s'eradet hemaldı:JQ(ımerkutanıldı. Alınandokular 2_eşitparçaya bölündü.Parçalardanbi·

nsı %10 'lu k tafll)Onlu tormat-saıin (PH 7,4)

so-100yonunda tespit ediliı1<en; ikinci parçalar ise ANAE

enzimidemonstrasyonuiçin24 saat formal-sükroz(+4

oC, pH 6,8) solüsyonunda tespit edildikten sonra 22 saat Holt solüsyonunda(+4 OC ) bekletildi Bu son doku

örneklerindenkriyostatta(SIee London)alınan12 Ilm

kalmllOındakikesitler, öncedenlonnaldehit·jeIalin ka -nşımı ile rnuame6e ediIrriŞ olan ıarraara alınarakoda

slcaklıOında(20CCde)30dakika sürey1ekuruıuklu. Alfa-nattil asetat esteraz (ANAE) enzimi de-monstrasyor<J:

Bu amaçla, tarreonlu fasfat solOsyonunun

(

PH

5,0) 80 mosine, içerisinde 20 mg substrat (alpha

-naphthyl

acetate

,

N-8505-Sigma) emilan0,8 mla sa-ton (Merck) dikkatlibirşekilde damıaukn. Daha sonra %41Ok 2,4 ml sodyum nitrit (5-3421, Merck)

so-lüsyonu ile 2.4 ml pararozanilin (P·3750.Merck)(1 gr pararozanmn, 20 mi distile su, 5 ml konsantre HCl) solüsyonunun 2 dakika bekletilmesi sonucunda elde edilen 4,8 mi hekzazotize edilmiş pararozanilin ka -nşımı, substrat içeren tarrponlu fosfal solüsyonuna eklendi. Handanan solüsyonun pH'sl 1N NaOH so

-lüsyonu ile 5,8'eayarlandıktansonra hemen süzük:!ü. Kriyostatta alınan doku kesitleri inkiibasyon

so-Iüsyonu IçerisindeodasıcakllOında15 dakika süreyle kontrollü bir şekide bekletildiler. Klnnlzı-kahverengi granOnem ortayaçıkmasınınardındanbirkaç kez d is-tile su ileyıkananpreparatlara%l1ik methyl-greenile çekirdek boyası uygulandı (Know1esveHoIck 1978).

Uygulanan diOer hislOlOjik.,.ontemler:

Yüzde onIuk tamponlu fonnal salin

so-lüsyonunda tespit edilen dokutar rutinhisıoıo;ik

me-lotlarla ta~ edilerek paratooe bbklandılar.

Blok-!ardanalınan 6 ILJLLkalınlıOındakl kesitlerCrossman'ın üçlü boyaması, hematoksilen-eozin (Culling ve ark 1985), methyl-green pyronin (Sıewens ve Bancroft 1990), Gordon

ve

Sweets'in refiküler iplik boyaması (Bradbury ve Gordon 1990), toluidine blue-pH 0,5 (Eren ve ark.• 1999) ile PappenhelrmnPa noptik bo-yama (Konuk1981)yöntemleriyleboyandılar.

Hazırlanan preparatlarda gerekli görülen bö l-gelerin fotOOraflan, DS-5M dijital kamera ve DS-L1 kamera kontrol Ül1itesiyle donaıılan Nikon

E-400

model mikroskopla çekildi.

Bulgular

Hislok>jikbulgular:

Organın

000

dokusundan bir kapsUTIe sanı! oı­

dUOU

vekapsülün konejenIplilderinyanı sıradüz kas

hücreleriiçerd~i görüldü (Şeltil 1i

.

Kapsülün hemen

altında ise

içi

kanla dolu olan geniş bir SlbkapsüIer sinusdikkatiçekti. Söz kOt'lJSu subkapsüler sinus

ien-foo

dokuve

000

dokusundan organ içine uzanan tra

-beküller etrafındaorganın derinliklerinekadar devam ederek derinkan sirıuslannı oIuştunnaktaydl (Şekil2).

AkkaramanKoyunlannınHermalDüğümlerinin•••

Şekil1.1,kapsül;2 ve 3,kapsüldeyer alan düz kashücreleri.Üçlü ooyama.Bar: 100um

Şekil2. 1,kapsül;2,subkapsülersinus; 3, lenfatik kordon;4, sekonder folikül;5,kapsülde yer alan bir vena;6,düz kas hüc -releri;",primerfolikül;"" derin sinus. Hematoksilen-Eozin.Bar: 100 um

Şekil3. 1,kapsül;2.subkapsüler sinus:3 ve 4,reliküleriplıkler,S,sekonder bir lenlfolikÜıünOn relikOlerağdanbirçalı IleSı­ nınandırılmışgerminalm rkezi.Gordon ve Sweet'inreliküleriplikboyaması.Bar: 100um

Şekil4.SekondertolıkülOngerminalmerkezindeyoğunlaşmışANAE-pozilif lenfosiller (L. 2,ve 3) ile diffüzANAE poziiviıesine

AkkaramanKoyunlarınınHermalDüğümlerinin...

Organın paranşimi lenf foliküllerive lenfatik

kor-donlardanoluşurken , tipikbirkorteks-medula ayırımı

yapılamamaktaydı. Lenf foliküllerinin bir bölümü pri -merlenf folikülü iken, bir bölümü germinal merkezli

sekunder lenffolikülütarzındayd ı (Şekil2). Incelenen

kesitlerdelenfdamarına rastlanmadı.

Lenf folikülü ve lenfatik kordonlarda me -gakaryositler ve makrofajlardikkatiçekerken,yer yer plazmahücrelerive mast hücrelerigörüldü.

Organ retiküler bağ dokusundan bir çatıya sa -hipti (Şekil 3).Özellikle sinusların içini döşeyen en -dotelhücrelerinin retikulum hücre ve iplikleriyle des

-teklendiğidikkatiçekti.

ANAE demonstrasyonu yapılan kesitlerin in-celemesinde, iki tip ANAE pozitivitesine rastlandı. Makrofajlarlaretikulum hücrelerininsitoplazmalarında

diffüzpozitifreaksiyongözlenirken,lenfositlerdekipo -zitivite tipi ise lokalize granüler tarzdaydı (Şekil 4). ANAE-pozitivitesine sahip lenfositlerin sekunder fo -liküllerin germinal merkezinde yoğunlaştıkları dikkati çekerken; primer lenf folikülleri, foliküller arası bö

l-gelervelenfatik kordonlardakilenfositlerinbazılarının

da ANAE-pozitifolduklarıgözlendi.

Tartışmave Sonuç

Ruminantlardaparaaortikve retroperitonealo la-rak yerleşim gösteren hernal düğümlerin f

onk-siyonları ile histolojik yapıları üzerinde yapılan araş­

tırmalar, organın her ne kadar lenf yumrusu ve dalak

ile benzer özelliklere sahip olsa da, bunlardan farklı olarak kendilerine özgü bir takım özelliklertaşıdığını

ortayakoymuştur (Ceccarelli ve ark, 1986; Thorp ve

ark.,1991).

Embriyonik dönemin başlarında sıradan lenf

yumrularına benzeyen hemal düğümlerde. ilerleyen dönemlerde başlayan miyelopoietik ve eritropoietik aktivitedikkati çekmektedir.Sığır embriyolarında

ya-pı/anbirçalışmada (Windquist,1954),18cm.'liksığır

embriyosunun hemaldüğümlerindelenfoid doku içe -risinde eritropoietikodakların gözeçarptığı ,33 cm.'lik

embriyoda ise primer foliküllerin geliştiği ileri s

ü-rürne kteolr. Aynı çalışmada fötal dönemin ilerleyen

aşamaları nda sinusların genişleyerek kanladolduğu,

90cm.'likfötusta kapsülün iç katmanlarında düz kas hücrelerininbelirmeyebaşladığıbildirilmektedir.

Emb-riyonik ve fötal dönem boyunca gerek lenfoid doku ve gereksesinuslariçindemegakaryositlerin değişim

ve oluşum aşamalarına rastlanırken, özellikle ar-terlerinadventisya katmanlarında nötrofil ve eozinofil

granülositlerin olgunlaşmamış formlarının yer aldığı

miyeloid dokunun varlığı ortaya konmuştur (Wind

-quist,1954).

Erişkin ruminantlara ait hemal düğümlerin ke-sitlerinde bağ dokusundan kapsül ve bunun organ içine göndermiş olduğu uzantılar olan trabeküllerin

dikkati çektiği ve tip-I kollajen ipliklerinyoğun olduğu bu kapsül ile trabeküllerde, dalakta olduğu gibi kanı

genel dolaşıma vermekte rol aldıkları düşünülen düz

kas hücrelerinin varlığından bahsedilmektedir (Singh,

1959; Constantinescu ve ark., 1988; Ezeasor ve Singh,1988). Söz konusu bu kapsülünhemenaltında

ise içi tamamen kanla dolu bir subkapsüler sinusun

bulunduğu; bu sinusun lenfatikdoku ve trabekülleret

-rafında organın derinliklerine kadar devam ederek derin slnusları oluşturduğu ileri sürülmektedir (Yoon ve ark., 1989;Ezeasor ve Singh,1990).Buna karş ın

sığırlarda varlığı bildirilen merkezi sinusun koyun ve keçilerde bulunmadığı bildirilmektedir (Gargiulo ve

ark., 1987). Gerek subkapsüler sinus ve gerekse

derin kan sinuslarının içini ise endotel benzeri r e-tikulum hücrelerinin döşediği, bu hücrelerin retikulum iplikleri ile desteklendiği ve üzerine oturmuş oldukları bazalmembranın da tip-IV kollajenden zenginolduğu işaret edilmektedir (Yoon ve ark., 1990; Cerutti ve ark.,1998; Yoon ve ark.,1999b).

Organda lenfoid dokunun organizasyonu ise biraz farklıdır. Lenf folikülleri ve lenfatik kordonların organ içerisinde düzenli bir yerleşim göstermemeleri tipik bir korteks-medula ayırımının yapılmasını güç

-leştirmektedir (Windquist, 1954; Yoon ve ark., 1989,

1999a).Bununla birliktebazı araştırıcılar (Ezeasor ve Singh, 1988) subkapsüler sinus ve buna yakın

yer-leşim gösteren lenf foliküllerin kortikalyapılar, organın

daha derinlerinde yer alan derin kansinusları ve len

-fatik kordonları da medular yapılar olarak ta -nımlarlarken; bazı araştınetlar ise (Thorp ve ark.,

1991) organı subkapsüler sinus, derin kortikal o

lu-şumlarve medula olarakbölürnlendirmektedtrler.Söz konusu buyapılarında tüm lenfoid organlarda olduğu

gibi güçlü bir retiküler bağ dokusu tarafından

des-teklendiği bildirilmektedir (Gargiulo ve ark., 1987;

Yoon ve ark., 1990; Cerutti ve ark.,1998).

Yapılan buçalışmada ise bahsedilen her üç

gö-rüşle uyumlu kabul edilebilecek bulgular elde edil

-miştir. Lenf yumrularında olduğu gibi belirgin bir kor

-teks-medula ayırımı yapılamamakla birlikte, organda

geniş bir subkapsüler sinus ve buna yakın yerleşim

gösteren lenf folikülleri ile iç bölgelerde lenfatik

kor-donların etrafını saran derin kan sinuslarının

bu-lunduğu; bu yapıların da daha önceki çalışmalarda

bahsedildiğigibi güçlü bir retikülerbağdokusu ile des

-leklendiği görülmüştür. Bunun yanında bazı araş­

tırıcıların(Gargiulo ve ark., 1987; Thorp ve ark., 1991) ilerisürdüğü gibi primer ve sekunder lenf folikülleri de yine buçalışmadadikkatiçekmiştir.

SUR.AYDIN,ÇFJ..IK

Kan dolaşımı açısından organın kendine has özelliklerinin

06dugu

iktri sürülmektadir. Garguilo ve ark. (1967) hilus bO'gesinden giren aferenl arterin dalanarakdışkapsüieuIaşllCtnlvetaşıdıoı kanı slb-kapsü\er srıusa boşaItllQınl; kanın buradan da· Oıhmının ise retiküler hOcteIertarafından otuşturulan

ve

subkapsüler sinusla baQlantl1ı kanal benzeri ya. pılar1a gerçekleştirildiCini, bu kanallarındoQrudan re--tıkülerag ~ açlldlQınıilerisOrmektedirier.Oalaktaki

açık-yavaş dolaşıma benzeyen bu sirkülasyonun,

hemal duQUmlerinhemosı1oh1ik ve immCınolojikfonk· siyonlan üe ilgili oıabileceQi de aynı eraştmcılar

ta-rafındanortaya atılmaldadır.

Hemal düQümlerde

ve-öz

dolaşımın pa·

ranşimdeki venüllerle başladlQı, trabeküllere yakın yerleşim gösteren bu venüllerln birleşerek venlen cluşıurduqu, dış kapsüle ulaşanbu venlerin Ise kap-sülun de{ıişik noktalarından organı terk enlQi bil--dirilmektedir.

veröz

kan aynı

zamanda

hllus bOI~ gesindeyerleşenbüyük eferant damartarafındanda

organd an uzaklaştınlmaktadır (Gargutlo

ve

ark., 1987).

Organın lenfatik dolaşımı hakkında deOişik gö-rüşler meva.ıtlur. Pek çok araştmor (Yoon

ve ark

,

1969: Thorp ve are, 1991; Yoon ve ark.. 1999a; Akaydın

ve

Kabak.

20(4) organınlent daman içer-Il'l9diOıni bildirirken; bazı araştmcuar (Ezeasor ve

Sıngh. 1988;1990)!enidamarlannın varllOından bah-setmektedırler. Ezeasor

ve

Singh (1990) SLJb. kapsüier seıus ile kortakse karşılık gelen bOIgedekL lenf folikülleri arasında sirkumlerensiyal lenf oa -martannın bulundlJOufo, bunlann içbOIgelerdekl de-vamı nileriQindaki radial lenf damar1annın ise bir -leşerek organı hilus bölgesinden lerk eden eterent lenf damannı oluşturduklarını bildiımektedirler.

Bu

araştmcnar. di~r araştıncıların hemal yumrularda lenf damariannın bulunmadlOI yOnündeki

bul-gularının. yaşla bir1ik1e genişleyen kan sinuslannın

paranşimi !amamen işgal ederek lenf akışını 005.

kılaması ve bu histolojik deOi~mnlenf damartannın

kesitlerde gözlenememiş olmasından ıleri

ge-lebileceQirtldeiddiaetmektedirler.

Bu

çalışmada da subkapsU!er sinu$ ileorganın

derinlilderindeki kan sinus1annı birbirineba~yanve retikulen huere ve ipliklerince de destekJenen ge-nişıernş kan damartannın bullJl'lduOu dikkati çek-mekteydı. Hilus bölgesinde ise

organa

kanı getiren aferent arter ile organdan venOz kanı uzaklaştıran geniş bir

vena

gOrenmiştir. Kapsül üzerindede

de-Oişik noktalardanorganıterk.edenküçUk venalar

bu-lunmaktaydı.

Buna

karşın kesitlerde lenfdamaı1anna rastıanmadı.

Hemal dO~er pek çok araştıneı tarafından

fonksiyonel Olarak dala{)a benzelilmektedir ( eec-careiii ve ark., 1986; Thorp ve ark., 1991).

D0-laşımdaki anti)enlere karşı irmıünolojik olarak aktif IenfOSitlertn şekillenmesı. kan oeooıama

ve

süzme,

eritrosit fagositozu yapan makrofajlar ve kan pu~ çuldan Oreten megakaryositlerin bulunması. organın da1akiabenzeşen fonksiyonel özellikleriolarak dikkati çel<mektedir (CeccareDi

ve

arx.

,

1986; Ezeasor ve Singh. 1988; Ezeasor

ve

ark.., 1989;Thorp

ve ark

,

1991). Aynca bazı araştıneılar keçi hemai dü -Qümlerinde eozinofil granülosilleree de eritrosil fa -goilozunun gerçekleştirildiOini bildirmek1edirler (Eze-asar ve ark.., 1989). Özellikle lenfatik kordonlarda yerleşim gösteren plazma hücreleri. mast hücreleri, makrofaj ve megakaıyosiller organın fonksiyonları açısındanOnemli ip uçlan olarak deoer1enclirilmektedir (Ezeasor ve Singh. 1988; Yoon ve

are.

1999a). Ce-nınlve Guerrero (2001)Ise,slQırhemaldü~ümlerinde T·Ienfosit çOOalmasl ve 8-1enfosi1farklılaşmasında rol alan lnter1Oykin-4 (IL-4) üreten Th2hücrelerinin var-hQından babseoerek, organınhOCreSeI ve srvısat ba -QışıklıktarolaldlOınl

ilen

stirmektedioor.

Bu

çalışmada da lenfatik kordontann özelilde kan sinuslanna bakan

_.,..rinde

yer yer plazma

hÜCreSIvemaslhüc:tesigOzIenir1<.en;çoksayıdamak -rofajvemegakaryositinvar1IQıdikkatiçekrriştir.

Hemal düOümlerde Ienfosil all tiplerinin yer. leşimleri OzeMde yapılan çalışmalarda

T·

ve

B

-Ienfosillenn farklı bOigelerde lokalize olduktan; hana T4entosi1:alt tiplerinin de kendilerine Ozgü bOigelerde yerleştiiderininüzerindeduNlmaktadır. Sı{ıır

ve

koyun hemaldOQümIerindeyapılanbirçalışmada(Ceccarelli ve erk.., 1986) primer foıiküllerde ve sekunder f o-Uküllerin korteksinde yer atan Ienfosı1lerin A'rp-az

ve

S'nükleolidaı-polilif olmalannmyanı sıra yüzey im-müngiobulinlarlne (slg) de sahip olmalan nedeniyle B-lenfosit olduktan; foıiküllar arası bölge ilesekunder folikOlierin genninal merkezinde yer alan bazı Ien· ıosttlenn ise alfa·naft~ asetat esteraz (ANAE)-pozitil olmalan nedeniyle de

T-lenfasit olduklan

ileri s

ü-nJImektedir.

Buna

karşın bazı araştıneıların(Oixon ve

Moriarty

,

1983), ANAE .nziminin ko;uılama T·

Ientositleri

için

spesifik oımadlOI şeklindeki bulgutan ise CeccareDi

ve

ark..(1986)'nınyukandabahsedilen bulguCan ileçalışmekledW. Aynı çalışmada (Ceccarelli

ve

ark., 1986) lenfatik kordonlardakl bir kısım !en-fositin asil fosfataz (ACP-aı)-pozrtif oIdUOundan da bahsedilmekledir. Thorp ve ark. (1991)'nın ko-yuntarda yapmış olduklançalışmadaise organın me-dulaya ke~ı1lk geL<jQi one süriJlen iç bölgelennde~ lenfatik kordonlarda yeralan Ienfositlerin T·lenfosrtıer

oIduQu,bu bO/ge'erde yer alan damariannetrafındakl lenfositlerinpekço{ıununda CQ4·polilil lenfositler ol-duklan ijeri sürülmektedir.Ayrıca aynı çalışmadaC04

Akkaraman Koyunlanmn HermalDüğümlerinin.•.

ve CD8-pozitif hücrelerin koyun hemal dü

-ğümlerindeki oranının sırasıyla%50 ve %7,B-Ienfosit

oranının ise 0/046 olduğu tespit edilmiştir. Thorp ve ark.(1991)'nın, hemal dÜğümlerdeki bazı damarların

etrafının T-Ienfositlerce kuşatılmış olduğu şeklindeki

bulguları, organın dalakla olan benzerliğini ortaya koysada, lenfosit alt tiplerinin oranları dikkate alın­ dığındadalaklabelirginfarklılıklarınbulunduğuve

do-layıs ıyla hemal düğümlerin immün sistemde ken-dilerinehasözellikleri ve görevleriolan özelorganlar olduklarını akla getirmektedir. Yoon ve ark. (1999a) ise Kore keçilerinin hemal düğümlerde T- ve B-lenfosit dağılımının yaşla birliktebelirgin bir değişim göstermediğinedikkatiçekmişlerdir.

Alfa-naftil asetat esteraz (ANAE) enzimi li -zozomal bir enzim olup (Knowles ve ark., 1978; Zicca ve ark., 1981),doku ve perifer kan frotilerinde T-Ienfosit, B-Ienfosit ve monositlerin birbirlerinden

ayı rt edilmelerindekullanılmaktadır (Mueller ve ark., 1975;Blindarve ark., 1993;Aştıve ark.,1996). Len-foid dokularda yapılan çalışmalarda; ANAE pozitif hücrelerin,lenfyumrularındaparakortikal (Mueller ve ark., 1975;Wulff ve ark., 1981) veinterfoliküler böl-gelerde,tonsillalarda interfollikülerbölgelerde (Know-les ve Holck,1978),dalakta arteriya sentralis'isaran periarteriyoler lenfoid kılıfta (Mueller ve ark., 1975; Knowles ve Holck, 1978), bronş-ilişkili lenfoid do-kularda lenf foliküllerinin korteksinde (Kurtdede ve ark.,2000)ve timusta medula bölgesinde lokalize ol-dukları tespit edilmiştir. Lenf yumruları ile dalak ve

tonsillaların lenf foliküllerinin germinal mer

-kezlerindekilenfositlerile kortikaltimositlerANAE en-zimi aktivitesine sahip değildiler (Mueller ve ark., 1975;Knowlesve Holck,1978;Wulff ve ark.,1981).

Yapılan bu çalışmada da primer foliküller,

fol-Iiküler _arası bölge ve lenfatik kordonlardaki len-tositlenn bazıları ile sekunder foliküllerin germinal merkezinde yer alan lentositlerin büyük bir bö-lümününANAE-pozitif _{oldukları görülmüştür. Ayrıca} makrofaj ve retikulum hücrelerinin de

si-toplazmalarındadiffüzANAE enzimi aktivitesi dikkati

çekmiştir.

Tüm bu bulgular ve değerlendirmeler ışığında

koyunlardaki hemal düğümlerin lenfatik doku or-ganizasyonu açısından lenf yumrularını andırdığı ,

buna karşın fonksiyonelaçıdan ve lenfdamarlarının

bulunmaması nedeniyle dedalağa benzediği;

ANAE-pozitif lenfositlerin ise sekunder foliküllerin germinal merkezinde yoğunlaşmakla birlikte primer foliküller, foliküllerarası bölge ve lenfatik kordonlarda da tek tükgözlendiğisonucunavarılmıştır.

Kaynaklar

Akaydın,Y. ve Kabak,M.(2004). Evcil domuz yavrulannda (SUS SCROFA DOMESTICUS) hemal düğümlerin m or-folojisi. 3. Ulusal Veteriner Anatom i Kongresi, Kuşadası,

Aydın

Aştı, R.N., Kurtdede, N.ve Ergün, L. (1993). Kangal k

ö-pekterininperifer kan T-Ienfositleri üzerinde ışı kveelektron

mikroskobikçalışmalar.A.Ü.Vet.Fak.Derg. ,40(4),563-576.

Aştı, R.N.,Alabay,B.,Kurtded e,N.,Altunay,H.veErgün,

L. (1996). Farklı hayvan türlerininperiferkan lökositlerinde alfa-naftil asetat esteraz aktivitesinin belirlenmesi.

A.Ü.Vet.Fak.Derg.,43 (2),129-133.

Basso,G.,Cocito,M.G.,Semenzato, G.,Pezzutto,A. and

laneseo, L. (1980).Cytochemiealstudy of thymocytesand

T Iymphocytes,Br J Haematol,44,577·582.

Blindar,V.N., Lebedeva, N.B., Zubrikhina, G.N.,and

So-loveva, E.A. (1993). Alpha-naphthyl aeetate esterase-a

eytochemiealmarkerof the T-helpers.Klin. Lab. Diagn.,6,

38-40.

Bradbury,P. and Gordon,K.C.(1990).Conneetivetissues and stains, In "The Theory and Praetiee of Histologieal

Techniques", Eds.by JD Baneroft and A Slewens, 119

-142, ard edilion,The Bath Press,Avon.

Cecearelli, P., Gargiulo, A.M., Fagioli, O. And Pedini, V.

(1986). Cytochemical identification of Iymphoeytes and other mononuclear eells in ovne and bovine hemal nodes.

Comp.lmmun. Mierobiol. Infect. Dis.,9 (4), 297-302. Cerutti,P.,Marcaccini,A.and Guerrero, F.(1998).A sean

-ning and immunohistochemical study in bovine haemal

node. Anat. Histol Embryol.27, 387-392.

Cerutti, P. and Guerrero,F.(2001).Identifieation of positive

cells to interleukin-4in bovine haemal nodes, Anat. Histol.

Embryol., 30(4), 219.

Constantineseu, G.M., Brown, E.M. and MeLure, R.C. (1988). Aeeesory parotid Iymph and hemal nodes in the temporalfossa in three oxen.The Corneli Veterinarian,78 (2),147-154.

Culling, C.F.A.,Allison,R.T.and Barr,W.T.(1985). Cellular Pathology Technique,Butterworths and Co Ltd,London.

Çelik,

1.

,

Aştı, R.N. ve Ergene,N. (1991). Insan perifer ka

-nındaki B, T ve Null lenfositlerinin esteraz sitokimyası ve yüzey immünoglobülinlerinin immünoenzimatik yöntemle boyanarak belirlenmesi,S.Ü.Tıp.Fak.Derg.,7(4), 497-503.

Dixon, R.J. and Moriarty,K.M.(1983). Alpha-naphthyl aee-tate esterase activity is not a specifiemarker for ovine T Iymphocytes. Vet.lmmunol. ImmunopathoL.,4 (4),505-512.

Eren,Ü.,Aştı, R.N., Kurtdede, N.,Sandıkçı, M.ve Sur,E.

(1999). Inek uterusunda mast hücrelerinin histolojikve h

is-tokimyasal özellikleri ve mast hücre heterojenitesi. Turkish Journal of Veterinary and Animal Seienees, 23 (1): 193· 201.

cap-SUR,AYDIN.ÇELIK

nnehemainode.AclaAnat.133,16-23.

Ez... D.N.

s.v>.

A. ond

smo.

D.E. (1989).

E<y-trOPhagOCY106II in the capme hernaI node. Acta AnaL.

134,

341-345-Ezeasa, D.M. and ~ A (1990). t.bphoiogicai

i&-atures CA~vessebinc:apmehemainodes.American

JOUmıILCA VelemaryAasean::tı.51(7)1139-1143.

GargiI.*l, AM.•CeCCareII. P. and Pedınl. V, (1987}.An:

-hıCec:::Lnotsheıephaem8l nodea. Aeseart:hin Vetemal'y

soence. ...

280-286.

Hoggy,K.E..8ums.G.F.ond _ . F.G~ . (1971).

pee-tWT'W\8tKLnotB.TandNlAI~esbyes'I8f8M

cytoc-tıemıstıy.scand. J.Haemaıol, 18,431-448.

K.a;ikawa. O.•Koyama,H., Yashikawa. T.•TStbaki. S.and

Sai1o.H. (1983).use of alpha-naphthyf acetaleeseoee stal'Wlg Lo ıd8nlıfy T ~9S in caltle, Am.J. Vet.

Aes..44(8),1549- 1552.

~ D.M.•

Hottman.

H.T.•Ferrarri, M.and Kıri.ei, H,G.(1978).Thedemonsttatıonofac.:ia~ aeecaıe eeterese aetMtY ın hı.men ~: LJSeh.*LeSSas a

T<eflT\8ril.er,QıI. tmrrıı.n:ıl.ıs.112·123.

KnowIes,D.M.andHOCk.S.(19 78).Tıssue lOıCaıiz.abon cıt T~esbythel"Gloctıetııicaldeı,O ıstı alioi lol acid a-napf'ıöıylacetate~orase,lIıb.tnvesl..39(1).

70-76-_ DM ...._ .J.P.(1980).H<men """""""

and kOrtJCaL lhymOcytes are ~ ~ to

!he presençeolabserıceol c:ytochen~demoı lStJabIEı aCIda-naphthyl ae:ecate es'Ierase (ANAE) oIClMry. J. l

m-rn.noL,125(6),2823-2825.

Konı..+t...T. (1981).Pratık Fızyokıp. A.O. Vet. Fak.Yayın.. 378, AUBasımevi,Ankara.

Kur1dede,N.•Aştı.R.N.•Ergün,L veErgCın.E.(2000).

An-kafa keçılemin bronş-i1işkiIi ıMrald dokusu (BAl1) ÜZ&-~ ışık ve elektron mikroskobik çaıışmalar. A.U.Veı.Fak.Oerg.,47 (1),51·58.

U, e.Y.. Yam, LT. and Crosby, W.H. (1972). H is-IOCtıemiCaL ch8raclerizalion of cel1ular and slıuctural

ee-mools ofhumanspleerı,J.Hislochem.CyIochem..20(12),

1049-1058.

Maı1ı. NK. San, 5.5. and Sharma. S.N. (1990).

His-LOeherrICaJstudıes onchicken ~bklod~

les,Vet.Res.Commun••14,207·210.

MUeIer.J.•Bn.ndet,Re G.•BUer1Q.H.•KeIer.H.U_Hess,

MW.andCoaıef,H.(197 5),NOlıspesl"ıcacidesterase ac·

lMtY: a cn1enon101ditl8fef'ItIalJOnofTandB~

.ımouse~nodes.E....J.1tm'U'CLL,5,27~274.

Pangaiis,GA.WabnınS.R.and~ H.(1978).

eytoc:tıemicaıl frıCIr9S infunan noıı.ıeop'asllC t:b:ıdand

tOrtSAar B anel T ~es. Am. J.~. Pathol. 69,

314-3 18.

Prutti.A.K.. ~R.KP.andSadana,J.R(1987).Adet

~ napt'ıö1yt -=etateeısIerase

eCtMIY

ın ~ra1 bklod ~esand

mOnOCYt8I

ofct.::kens.J.Vet Med. A..

34.390-392.

AanIQ,A.(1978). NOrHPeSııfiC esaerase ac:ırvıry in tunan

~. . CIn.1r'ıYıuwıl1ııYruq:ıeıhoL.10.47-58.

sir9\

A.(1959).

on

theiliooecopicscn.ıcture cıt haemaI

nodes cıt tıı.ıtaIOCaIVeS. 8nW'ı Vetematy Jot.mal. 115,

271-273.

Stewens.A andBancroft.J.D.(1990).Prol:einsandnUCIeiC -=dı. in -The Theory and practıce ol HI$IClk)gıitaI T ec:h-~.Eds.byJO 8ancıoftandA Sttl'W8M, 177-2 13.3td

E<itMwı.The8ath Press.Avon.

T _.A.(1999).

Ozel ....

oıo;

...

Thorp, B.H.•Seneque, S.,StaUle, K and ~on.W.G.

{1991).CharM:tenzalionandc:istti:luboncıt ~e

su>-sets in iheep hemaI nodes. DeVekıPmentaI and

com-_Umulology

.

15,393-400.

Wınoqu6sl. G.(1954).ThebOYiLehemainodes.ActaAnat, 22.108-112.

WıMI.

J

.e..

SaIe.G.E.. Deeg. H.J. andStoıb, R (196 1)..

NOnSPeSiIıCaddesae.-ase

adLYtY

asarnarQr

tor

CarW1eT· ~... "'"' _ . 9(8).85-870.

Yang. T.J.•Jantzen.PAandWAams, LF.(1979).Acidc

-rıaphıhyf ac:em!e eısierase: p'ecel'lce of aaıvcy in bovile

andtıuııanT·and B~. .Irnrruıoklgy,38,85-93,

Yoon. Y.S••lee.

J

.s.

.

lee. H.S. and Km. J.S. (1989).

t.bphoiogicaistucie:son!hehemal nodeand~

node in the Korean native goıd. The Korearı Journal of Analomy.22(2),261-278.

Yoon, Y.S.. lee, J.S.•lee, H.S.•lee. 1.5.•Km. D.J.and

Km.J.S .(1990).Ullrastructural stı..d9Son the hemal rooe andthe~ nodeinLheKorean nalivegoal. Ko-reanSodetyof 8ectronMiCr06COPY. 20 (1),77-89.

Yoon. Y.S.,Sh!n,JW.andlee,J.S.(1999a).Utlrastructure

ol hemaI nodeandhernotymphnode in theKoreannaıive

goal.Korean JournalofVel erinary Research,39 (5),

855-864.

Yoon, Y.S.,Shın, J.W.andlee,J,$.(1999b).Age-relaled

mOrPhOk)giCaI studıes on hemal node and ~

node in the Korean Mlive goal. ~ Jcunal of

V&-1efinaıyResean::h. 39(S),865-877.

YOn:ık.M.•Aştı,RN.•Kuıtdede.N.•A(»aOı)IU,

z.

.

AIlı.ınay.H.

(1998). ~ and eiectron ııiooeoopic StUıCIeSona

lpha-naphthylacetate esıerase acııvtyofıhe~tbxlT·

~esin

Van

c8l,AnatHiSIOLEnbyaı. 27(5).

289-

292-zıc::ca.A.lepmi.A..

cadori.

A.Franzı" AT.•Fenarn,

M-and

Grossi.

e.E. (198 1). L.JIIraStn.Jdı. Iocabarnı CA ~ aı:::etate 8cid ~erase ın tunan Tm