Bak›rköy T›p Dergisi, Cilt 5, Say› 3, 2009 / Medical Journal of Bak›rköy, Volume 5, Number 3, 2009
92
Araflt›rmalar / Researches
Çocukluk Ça¤›nda Görülen Enürezis
Nokturnan›n Sosyodemografik Özellikleri
Y›ld›z Dallar, Banu Çelikel Acar, Dilek Kahvecio¤lu, F. ‹nci Ar›kanS.B. Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› Klini¤i, Ankara
ÖZET
Çocukluk ça¤›nda görülen enürezis nokturnan›n sosyodemografik özellikleri
Amaç: Enürezis nokturna (EN) çocukluk ça¤›nda s›k görülen bir hastal›kt›r. Bu çal›flmada EN geliflimini etkileyen faktörler, hastal›¤a karfl› ailenin tutumu de¤erlendirildi. Ev koflullar›, okul baflar›s›, uyku paterni ve gece idrar kaç›rmas›n› tetikleyen faktörler incelendi.
Gereç ve Yöntem: 1 Ocak 2006-31 Ocak 2008 tarihleri aras›nda S.B. Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Çocuk Klini¤i’ne gece idrar kaç›rmas› flikayeti ile baflvuran ve primer enürezis nokturna tan›s› konulan 365 hasta anket formu ile de¤erlendirildi.
Bulgular: Çal›flmaya al›nan 365 hastan›n 192’si (%53) erkekti. Hastalar›n yafllar› 5-16 yafl (ort: 8±2.5 y›l) aras›nda de¤iflmekteydi. Çocuklar›n 221’inin (%60.5) ailesinde EN öyküsü oldu¤u ö¤renildi. Okula giden 301 çocu¤un 21’inin (%6) okul baflar›s› kötü, 60’›n›n (%19.9) orta düzeydeydi. Çal›flma grubumuzdaki çocuklar›n 36’s›n›n (%10) 00:00’da 4’ünün (%1) ise gece 01:00’de uyumaya bafllad›¤› ö¤renildi. ‹kiyüzellidört çocu¤un uykusunun derin (%69.6), 110 çocu¤un (%30.1) normal, bir çocu¤un ise (%0.3) hafif oldu¤u kaydedildi. Ailelerin 300’ünün (%82) ilaç bafllanmas›na olumlu yaklaflt›¤›, 34 ailenin (%9.3) ilac›n yan etkileri olabilece¤i endiflesi ile ilaç bafllanmas›na olumsuz yaklaflt›¤› saptand›.
Sonuç: Aile öyküsü, ailelerin enürezise karfl› yanl›fl tutumlar›, uyku bozukluklar› ve düflük sosyoekonomik düzeyin enürezis geliflimine katk›da bulundu¤u gösterilmifltir.
Anahtar kelimeler: Enürezis nokturna, uyku bozukluklar›, sosyokültürel düzey
ABSTRACT
The socio-demografic characteristics of enuresis nocturna in childhood
Objective: Enuresis nocturna is one of the most commonly observed illnesses in childhood. In our study we evaluate the factors that cause enuresis nocturna and the behavior of the parents to this disease. The condition of the houses they live in, their success in school, their pattern of sleep and the other factors that cause enuresis nocturna were investigated.
Material and Methods: Data of 365 cases who admitted to our hospital with bedwetting and had been diagnosed as enuresis nocturna between 1 January 2006-31 January 2008 were evaluated.
Results: The 192 (53%) cases were boys , mean age of the patients was 8±2.5 years (5-16 year). The 221 patients (60.5%) had enuresis nocturna in their family history. 301 of the patients were students; 60 of them had grades just above critical while 21 had worse. Bedtime was at 00:00 A.M. in 36 (%10) patients and at 01:00 A.M. in 4 (1%) patients. Regarding the quality of sleep, 254 (69.6%) patients sleeps deeply, 110 patients (30.1%) normal and one patient had catnap sleep (0.3%). Most of the parents (n: 300) took a bright view of using drugs while 34 parents took a dim view concerning the side effects.
Conclusion: Positive family history, the wrong behaviors of the parents, sleep disorders and low socio-economic status can support the enuresis nocturna disease.
Key words: Enuresis nocturna, sleep disorders, socio-economic status Bak›rköy T›p Dergisi 2009;5:92-95
G‹R‹fi
E
nürezis nokturna (EN) çocukluk ça¤›nda poliklinikler-de s›k olarak karfl›lafl›lan, befl yafl›n üzerinpoliklinikler-deki ço-cuklarda uykuda yata¤›n ›slanmas›na neden olan mesa-nenin tam boflalmas› ile sonlanan idrar kaç›rma olaraktan›mlanmaktad›r (1). Hastal›k çocukta afl›r› strese yol açarak psikososyal geliflimi olumsuz yönde etkileyebil-mekte, çocuklar›n kendine güveninin geliflmesini ve sosyalleflmesini engelleyebilmektedir. Bu nedenle ço-cuk hastalarda enürezisin çok dikkatle ele al›nmas› ve hastal›¤› tetikleyen ve düzelmesini engelleyebilecek faktörlerin mutlaka gözden geçirilmesi gerekmektedir. Çal›flmam›zda EN için aile öyküsü, tuvalet e¤itimine bafl-lama zaman› gece idrar kaç›rma karfl›s›nda ailenin tutu-mu de¤erlendirildi. Ev koflullar›, okul baflar›s›, uyku pa-terni ve gece idrar kaç›rmas›n› tetikleyen faktörler ince-lendi, ailelerin ilaç bafllanmas›na yönelik tutumlar› göz-den geçirildi.
Yaz›flma adresi / Address reprint requests to: Dr. Dilek Kahvecio¤lu Çehre Sokak 7/9 06700, Gaziosmanpafla, Ankara-Türkiye Telefon / Phone: +90-505-948-7940
Faks / Fax: +90-312-363-3396
Elektronik posta adresi / E-mail address: dileksaracoglu@yahoo.com Gelifl tarihi / Date of receipt: 18 Eylül 2008 / September 18, 2008 Kabul tarihi / Date of acceptance: 4 Ocak 2009 / January 4, 2009
Y. Dallar, B. Ç. Acar, D. Kahvecio¤lu, F. ‹. Ar›kan
Bak›rköy T›p Dergisi, Cilt 5, Say› 3, 2009 / Medical Journal of Bak›rköy, Volume 5, Number 3, 2009 93
GEREÇ VE YÖNTEM
Çal›flmam›zda 1 Ocak 2006-31 Ocak 2008 tarihleri ara-s›nda S.B. Ankara E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Çocuk Klini¤ine baflvuran, primer enürezis nokturna tan›s› ko-nulan 365 hasta de¤erlendirildi.
Uykuda yata¤›n ›slanmas›na neden olan mesanenin tam boflalmas› ile sonuçlanan idrar kaç›rmas› olan 5 yafl üzerindeki çocuklar çal›flmaya dahil edildiler. Tuvalet e¤i-timini tamamlad›ktan sonra, en az 6 ay kuru geçirdi¤i dönemi olan ve gündüz idrar kaç›rmas› olan hastalar ça-l›flma d›fl› b›rak›ld›lar.
Ailedeki bireylerde EN öyküsünün olmas›, aile taraf›n-dan çocu¤a tuvalet e¤itiminin verilmesine kaç yafl›nda bafllan›ld›¤› ve çocu¤un bu al›flkanl›¤› kaç yafl›nda kazan-d›¤› kaydedildi. Gece idrar kaç›rma karfl›s›nda ailenin tu-tumu de¤erlendirildi. Ev koflullar›, okul baflar›s›, uyku pa-terni ve gece idrar kaç›rmas›n› tetikleyen faktörler ince-lendi. Ailelerin ilaç bafllanmas›na yönelik tutumlar› kay-dedildi. ‹statiksel analiz SPSS 13.00 program› kullan›larak yap›ld›.
BULGULAR
Çal›flmaya dahil edilen 365 hastan›n 192’si (%53) er-kek, 173’ü (%47) k›zd›. Hastalar›n yafllar› 5-16 yafl aras›n-da de¤iflmekteydi, ortalama yafl 8±2.5 y›l olarak izlendi (Tablo 1).
Çocuklar›n 221’nin (%60.5) ailesinde EN öyküsü oldu-¤u ö¤renildi. Doksan dokuzunda (%27) anne taraf›nda, 99’unda (%27) baba taraf›nda, 23’ünde (%6) hem anne hem baba taraf›nda gece idrar kaç›rmas› oldu¤u görüldü. Tuvalet e¤itimini vermeye 125 ailenin (%34.2) bir
yafl›n-da, 194 ailenin (%53.2) iki yafl›nyafl›n-da, 46 ailenin (%12.6) ise üç yafl›nda bafllad›¤› ö¤renildi (Tablo 2). Befl yafl›ndan sonra 62 ailenin (%17) çocuklar›n› gece bezlemeye de-vam etti¤i, 305 çocu¤un (%83) tuvalet e¤itimi s›ras›nda hiç laz›ml›k kullanmad›¤› ö¤renildi. Otuzsekiz çocu¤un (%10) tuvaletten korktu¤u ve tuvalete gitmek istemedi-¤i saptand›. Ailelerin %42.7’sinin enürezise karfl› kay›ts›z kald›¤›, %18.6’s›n›n ödüllendirme, %15.6’s›n›n ise ceza-land›rma yöntemine baflvurdu¤u görüldü (Tablo 3).
Yirmi iki çocukta (%6) kardefl do¤umu ve ev de¤iflik-li¤i gibi EN’y› tetikleyen faktör saptand›. Sekiz çocukta (%2.3) dikkat eksikli¤i, 4 çocukta (%1.1) enkoprezis, 2 ço-cukta (%0.5) iflitme kayb› oldu¤u görüldü. Okula giden 301 çocu¤un 21’inin (%6) okul baflar›s› kötü, 60’›n›n (%19.9) orta düzeydeydi. Çal›flma grubundaki çocuklar›n 144’ünün (%40) 22:00’de uyumaya bafllad›¤›, 74’ünün (%20) 23:00’de, 36’s›n›n (%10) 00:00’da uyumaya bafllad›-¤› ö¤renildi. Dört çocuk (%1) ise gece 1:00’da uyumaya bafll›yordu. Sadece 107 çocu¤un (%29) 21:00’dan önce uyumaya bafllad›¤› saptand›. 254 çocu¤un uykusunun derin (%69.6), 110 çocu¤un (%30.1) normal, bir çocu¤un (%0.3) ise hafif oldu¤u kaydedildi. Onsekiz çocu¤a enüre-zis nokturna nedeni ile baflka bir merkezde ilaç bafllan›l-d›¤› ö¤renildi. Ailelerin 300’ünün (%82.1) ilaç bafllanmas›-na olumlu yaklaflt›¤›, 34 ailenin (%9.3) ilac›n yan etkileri olabilece¤i endiflesi ile ilaç bafllanmas›na olumsuz yak-laflt›¤› saptand›.
Ailelerin %67’si düflük, %26’s› orta, %7’si yüksek gelir
Tablo 1: Primer enürezis nokturna tan›s› ile izlenen çocuklar›n yafl da¤›l›m› Yafl n (%) 5 22 (%6) 6 64 (%17.5) 7 52 (%14.2) 8 50 (%13.7) 9 48 (%13.2) 10 40 (%11) 11 32 (%8.8) 12 28 (%7.7) 13 15 (%4.1) 14 8 (%2.2) 15 4 (%1.1) 16 2 (%0.5) Toplam 365 (%100)
Tablo 2: Primer enürezis nokturna tan›s› olan çocuklar›n gündüz idrar yapma al›flkanl›¤›n› kazanma zaman›
Yafl n (%) 1 23 (%6.3) 2 198 (%54.2) 3 115 (%31.5) 4 18 (%4.9) 5 11 (%3.1) Toplam 365 (%100)
Tablo 3: Primer enürezis nokturnaya karfl› ailelerin yaklafl›m›
Ailelerin tutumu n (%) K›zma/tehdit 33 (%9) Cezaland›rma 57 (%15.6) Cezaland›rma + Tehdit 34 (%9.3) Ödüllendirme 68 (%18.6) Tehdit + Ödüllendirme 12 (%3.3) Kay›ts›z 156 (%42.7)
Cezaland›rma + Tehdit + Yakma 5 (%1.4)
Çocukluk ça¤›nda görülen enürezis nokturnan›n sosyodemografik özellikleri
Bak›rköy T›p Dergisi, Cilt 5, Say› 3, 2009 / Medical Journal of Bak›rköy, Volume 5, Number 3, 2009
94
düzeyine sahipti. Evin ›s›nma arac› olarak 262 aile (%72) soba, 103 aile (%28) kombi kullanmaktayd›. K›rk evin (%11) tuvaletinin evin d›fl›nda oldu¤u ö¤renildi.
TARTIfiMA
Enürezis nokturna çocukluk ça¤›nda s›k görülen ve tedavi edilmedi¤i takdirde çocuklarda önemli psikolojik problemlere sebep olabilecek bir durumdur. Ortaya ç›k-mas›na neden olan etyolojik faktörler ve fizyolojik me-kanizmalar tam olarak ortaya konulamam›flt›r. Genetik, ailesel, psikolojik ve çevresel faktörler, uyku bozuklukla-r›, mesane ile iliflkili faktörler, antidiüretik hormonun anormal sirkadiyen ritmi ve di¤er hormonal bozuklukla-r›n etiyolojide rol oynad›¤› düflünülmektedir (2,3).
Enürezisin erkek çocuklarda k›zlara oranla daha s›k gö-rüldü¤ü bildirilmektedir (2,4). Gür ve arkadafllar› yapt›klar› çal›flmada enürezis s›kl›¤›n› k›zlarda erkeklerden daha faz-la bulmufl ve bunu Türkiye’de düflük sosyoekonomik dü-zeyden gelen k›z çocuklar›n›n sorumluluklar›n›n fazla ol-mas›na ba¤lam›fllard›r (1). Bizim çal›flmam›zdaki hasta ai-lelerinin ço¤unun sosyoekonomik düzeyinin düflük olma-s›na ra¤men k›z erkek oran› birbirine yak›n bulunmufltur. Enürezis nokturna etyolojisinde genetik ve ailesel faktörlerin önemli rol oynad›¤› bilinmektedir: Anne ve babas›nda nokturnal enürezis olan çocuklarda risk %77 iken aile bireylerinin birinde varsa bu risk %43’e geriler (5). Hollman ve arkadafllar›n›n yapt›¤› bir çal›flmada enü-rezise e¤ilim yaratan genlerin 8q, 12 q ve 13 q kromo-zomlar› ile iliflkili oldu¤u gösterilmifltir (5). Bizim çal›flma-m›zda da olgular›n %60.5’inde aile öyküsü saptanm›flt›r. Baban›n enüretik olmas› halinde rölatif risk 7.1 iken, an-ne enüretik ise 5.2’dir (6).
Çal›flmam›zda 125 ailenin (%34.2) tuvalet e¤itimine 1 yafl gibi erken bir dönemde bafllad›¤›, 62 ailenin (%17) ise 5 yafl›ndan sonra hala çocuklar›n› gece bezlemeye de-vam etti¤i belirlendi. Mesanenin istemsiz kontraksiyon-lar› 1 yafl›nda hala devam etmektedir ve ancak 2 yafl›n-da bu durum düzelmektedir. Bu nedenle erken yaflta tu-valet e¤itimine bafllanmas› istemsiz kontraksiyonlar›n devam etmesi nedeni ile tam baflar›ya ulaflamamaktad›r ve EN’n›n bafllamas›n› tetiklemektedir.
Ailenin idrar kaç›rmaya karfl› yanl›fl tutumlar› EN s›k-l›¤›n› olumsuz yönde etkilemektedir. Çal›flmam›zda 33 ai-lede tehdit, 57 aiai-lede cezaland›rma, 34 aiai-lede cezaland›r-ma ve tehdit, 12 ailede tehdit ve ödüllendirmeye baflvu-rulmufl, 5 olguda enürezisten vazgeçirmek için yakma
yöntemi kullan›lm›flt›r. Ailelerden 68’i çocu¤u ödüllendi-rirken, 156 aile duruma tamam›yla kay›ts›z kalm›fl, enü-rezise karfl› herhangi bir tutumda bulunmam›fllard›r. Bu sonuçlara göre, erken dönemde tuvalet e¤itimine baflla-n›lmas›, çok geç dönemde bafllan›p ailenin bu duruma kay›ts›z kalmas› ve ailenin yanl›fl tutumlar›n›n enürezisi tetikleyebilece¤i düflünülmektedir.
Enürezis nokturna tan›s› olan çocuklarda dikkat ek-sikli¤i hiperaktivite sendromunun birlikteli¤ini gösteren çal›flmalar vard›r (7,8). Çal›flmam›zda efllik eden hastal›k olarak 8 çocukta (%2.3) dikkat eksikli¤i hiperaktivite sen-dromu saptand›, 4 çocukta enkopresis, 2 çocukta iflitme kayb› saptanm›flt›r.
Okula giden 301 çocu¤un 21’inde okul baflar›s› kötü, 60 çocukta ise orta düzeydeydi. Bu da enürezisli çocuk-larda okul baflar›s›n›n kötü oldu¤unu gösteren çal›flmala-r› destekler niteliktedir (9). Bu çocuklaçal›flmala-r›n sosyal aç›dan kendilerine güvenlerinin tam olmamas›n›n okul baflar›la-r›n› düflürdü¤ünü düflünmekteyiz.
Uyku bozukluklar›n›n enürezis etyolojisinde önemli bir rol oynad›¤› düflünülmektedir, Çal›flma grubumuzda-ki çocuklar›n 36’s›n›n (%10) 00:00’da 4’ünün (%1) ise gece 01:00’da uyumaya bafllad›¤› ö¤renildi. Aileler özellikle geç saatte uyumaya bafllayan çocuklar›n›n uykular›n›n çok derin oldu¤unu ve uyand›rmakta zorland›klar› ifade etmifllerdir. Bizim çal›flmam›zda 254 çocu¤un uykusunun derin (%69.6) oldu¤u ö¤renilmifltir. Fakat yap›lan çal›flma-larda çocuklar›n uyku elektroensefalogramlar›nda belir-gin bir de¤ifliklik olmad›¤› görülmüfltür (6).
Enürezis nokturnada as›l önemli olan davran›fl ve alarm tedavisidir ancak k›s›tl› vakada da olsa ilaç deste-¤ine ihtiyaç duyulabilmektedir. Çal›flmam›zda poliklini¤i-mize baflvuru öncesinde 18 çocu¤a d›fl merkezde imipra-min (25-50 mg/gün) tedavisi bafllanm›flt›r. Ailelerin 34’ünün (%9.3) ilac›n yan etkileri olabilece¤i endiflesiyle ilaç bafllamaya olumsuz yaklaflt›¤› saptanm›flt›r.
Çal›flmam›zda 262 ailenin (%72) sobayla ›s›nd›¤›, 40 evin (%11) tuvaletinin evin d›fl›nda oldu¤u saptanm›flt›r. Çal›flmam›zda ailelerin %67’sinin asgari ücret ald›¤› ve bu de¤erin 2007 Türkiye ‹statistik Kurumu verilerine dayal› olarak yoksulluk s›n›r›n›n alt›nda oldu¤u saptanm›flt›r. Yap›lan di¤er çal›flmalarda da enürezisin düflük sosyo-kültürel grupta daha s›k görüldü¤ü bildirilmektedir (10,11). Tuvaletin evin d›fl›nda olmas› çocuklar›n gece tu-valete gitmek istememelerine sebep olabilir.
Sonuç olarak; çal›flmam›zla aile öyküsü, ailelerin enü-rezise karfl› yanl›fl tutumlar›, uyku bozukluklar› ve düflük
Y. Dallar, B. Ç. Acar, D. Kahvecio¤lu, F. ‹. Ar›kan
Bak›rköy T›p Dergisi, Cilt 5, Say› 3, 2009 / Medical Journal of Bak›rköy, Volume 5, Number 3, 2009 95
sosyoekonomik düzeyin enürezis geliflimine katk›da bu-lundu¤u gösterilmifltir. Ailelerin enürezis hakk›nda
bilinç-lendirilmesi gerekti¤i ve bu konudaki çal›flmalar›n de-vam ettirilmesi gerekti¤i düflüncesindeyiz.
KAYNAKLAR
1. Gür E, Turhan P, Can G, et al. Enürezis: Prevelance, risk factors and urinary pathology among school children in ‹stanbul, Turkey. Pediatr Int 2004; 46: 58-63.
2. Neyzi O, Ertu¤rul T. Çocukluk ve Adelosan Dönemde Uyum ve Davran›fl Sorunlar›. In: Pediatri . Neyzi O, Cantez T, Önero¤lu R (Eds) Nobel T›p Kitabevi; ‹stanbul 2002; s. 1420-1421.
3. Türkmen M. Nokturnal Enürezis. Türkiye Klinikleri Pediatrik Nefroloji Özel Say›s› 2004; 2: 175-180.
4. Chiozza ML, Bernardinelli L, Caione P. An Italian epidemiological multicentre study of nocturnal enuresis. Br J Urol 1998; 3: 86-89. 5. von Gontard A, Schaumburg H, Hollmann E, Eiberg H, Rittig S. The
genetics of enurezis: a review. J Urol 2001: 166; 2438-2443. 6. Nevéus T, Läckgren G, Tuvemo T, Hetta J, Hjälmås K, Stenberg A.
Enuresis-background and treatment. Scand J Urol Nephrol Suppl 2000: 206; 1-43.
7. Baeyens D, Roeyers H, Hoebeke P, Verté S, Van Hoecke E, Walle JV. Attention deficit/hyperactivity disorder in children with nocturnal enuresis. J Urol 2004; 171: 2576-2579.
8. Robson Wl, Jackson HP, Blackhurst D, Leung AK. Enuresis in children with attention deficit hyperactivity disorder. South Med J 1997; 90: 503-505.
9. Chang SS, Ng CF, Wong SN, Hong Kong Childhood Enuresis Study Group. Behavioral problems in children and parenting stress associated with primary nocturnal enuresis in Hong Kong. Acta Pediatr 2002; 91: 475-479.
10. Gümüfl B, Vurgun N, Lekili M, ‹flcan A, Müezzino¤lu T, Büyüksu C. Prevalance of nocturnal enuresis and accompanying factors in children aged 7-11 years in Turkey. Acta Pediatr 1999; 88: 1369-1372.
11. Van Hoecke E, Baeyens D, Vande Walle J, Hoebeke P, Roeyers H. Socioeconomic status as a common factor underlying the association between enuresis and psychopathology. J Dev Behav Pediatr 2003; 24: 109-114.
