BİR DÜVEDEKİ DOĞUŞTAN ÇİFT SERVİKS ANOMALİSİ

Vet. Bil. Derg,(2004),20,3: 103-107

B

iR

OÜVEOEK

i

OOGUŞTAN

çiFT SERV

iKS

ANOMAlis

i

MustafaSönmez1@ MuratYüksel2

Congcnital D

ouble

Cervix Abnormality in a Heifer

Özet: Bu raporda, esmerırkıbirdüvede dişigenita!kanalın doğmasalanomalilerinden biriolan çift serviks olgusutarurnlandı. Ovaryum,ovidukt, komu uteri ve korpus uteri normalgelişimgöstermesinerağmen,servikalkanalınkaudalkısmıikikısma

bö-lünmüştü.Çok nadirgörülen bu durum,embriyonikgelişme sırasındaparamesanefrik (müller)kanallannınkaudalkısmınınlam olarakkaynaşmamasısonucu ortayaçıkmaktadır.

Anahtar Kelim eler : Düve,Çift Serviks, Anomali

Summary: In this report,a case of double cervix which is congenita! anolomica! defect of the female reproductive tracl was deseribedinaBrown Swiss heifer.The caudalportion of cervical cana! bifurcaled although ovarium,oviducı,comu uten and corpus uteri were normal. This condilion is very seldom and altribute lo failure of fusion of Ihe caudal portions of pa-ramesonepric(Muellerian) ducts duringembrionicdevelopment.

Key Words: Heifer,Double Cervix,Abnormality

Giriş

Pelvisintaban kısmı üzerindeyerleşmiş bulunan serviks,uterus ilevaginayı birleştirenkıvrımlı,kassel ve

ortasında ince kanalı olan bir organdır. Ineklerde 5-9

cm uzunluğunda olup, kalın cidarlı ve sert biryapıya

sahip olmasından dolayı palpasyonla vagina ve

ute-rustan kolayca ayırt edilebilir. Ineklerde serviks ka -nalında uzunlamasınadürümler ve bunlarlabirleşen 4

adetfibröz yapıda ve yüzük şeklinde enine dürümler vardır. Bu dürümler sebebiyle,kanal girintiliçıkıntılı bir yapıya sahipolupkörkesecikler içermektedir. Serviks kanalı, orificium uteri interna ile korpus uteri'ye,

ori-ficium uteriextema ile de vaginayaaçılır. Serviks

do-ğumda, yavrunun geçebileceği kadar genişleyip açı­ labilme özelliğine sahiptir. Doğum dışında ise normal koşullarda, sadece östrusta açık olup, spe r-matozoonlann geçişine imkan sağlar. Diğer

za-manlarda isekapalıdı r(Bearden, 2000;Demirci,2002). Ineklerin genilal organlarında rastlanananatomik ve fonksiyonel yapı bozukluklan, infertilite olgulannın önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Bunlann klinik teşhisibüyükölçüderektalmuayeneileyapılabilmekle birlikte,fertiliteyiolumsuz yönde etkileyen,ancak siklik aktiviteyi bozmayan,doğuştan bozuklukların birkısmı, ancak postmortem muayene ileteşhisedilebilmektedir

(Summer,1974;Leipold,1986).

Kalıtsalolarak yavruya geçebilen anomaliler, hay

-vanyetiştiriciliği açısındanönemliekonomikproblemler

yaratmaktadır. Doğuştan anomalili doğan yavruların çoğu,fölal dönemde ya dadoğumdanhemen sonra ö l-mektedir. Ancak genitalorganlarda ortayaçıkan an 0-malilerin çoğu, pubertaya hatta doğuma kadar, klinik

muayenelerdetespit edilememekte ve ekonomikyön -den önemlikayıplarayol açmaktadır(Jainudeen,2000: Loads,1993).

Doğuştan anomalilerin sebepleri tam olarak b i-linmemekle birlikte, embriyonal ve fötaldönemdeme y-dana gelmektedir. Bu anomalilerin birçoğuendojen o

la-rak oyum ya da spermatozoonun, ya kromozom

anomalilerine ya da gen mutasyonunabağlıolarak:

ek-sojen olarak ise fiziksel, kimyasal, viral, hormonal v.b.

faktörlerebağlıolarakoluşmaktadır(Singh,1989t Düvelerde genilal organlann doğuştan ano -malilerine ovidukt, uterus, serviks yada vaginada tek başına veya birkaç organı kapsayacak şekilde

rast-lanabilir. Normal olarak genital organlara ait yapı sal

anomalilerçoksıkgörülmemesinerağmengenelolarak

görülme sıklığı %3.1-3.9 arasında olup, bunlar içinde

serviksebağlı doğuştananomalileringörülmeoranı ise

%0.06-0.1 arasındadır. (Bearden, 2000; Jainudeen, Ge l i şTarih i :19.03.2004 @:msonmez@fırat.edu.tr

I.FıratÜnivcrsircsiVeıeriner Fakülıcsi,Dölerme ve Suni TohumlamaAnabilim Dall3<.,ELAZıG 2.FıratÜniversite siVeteriner Fakültesi,DoğumveJinekoloj iAnabilimDalı ,ELAZ lli

SÖNMEZ. YüKSEL

2000). Inek ve düvelerde servikse_üişkinbir_takımya· pısal bozukluklarmevcuttur.Servikseba~1ı yapısal

bo-zulduklar içinde en önemliolgu çift sarviksür ve

gö-rülme oranı oldukça düşüktür (Ataman, 1997;

Hatipo{ılu,2002).

Embriyonik gelişme döneminde mesonefrik ve paramesonefrik kanaların gelişmesi ile dişi genital kanalsisterra meydana gelir.Paramesonefrik (müller) kanallannın kaudal kısmının düzenli kaynaşarak bir-leşmasindeki başansızhklar. serviks ve vaginanın çift

olmasına yol açar. Eğer bu durum sarviksin sonkıs­

mını içerirse, servikskanalının vaginaaçılan taraftaki bOIumunu etkileyerek, servikskanalında de~işen de-recelerde bölünmelere(double cervix) yol açabilir. Bu durumlar genelde frsemartin düvelerde vebeyazdüve

hastalığında di~eranomalller1e birlikteşeklllenebüeceğl

gibi,tekbaşınabir do{ıuştan arıomali şeldindedebu -lunabilir(McEnıse,1990; Roberts, 1986).

Sunulan raporda, bir düvede gOrülen do{ıuştan çiftserviksanomaliolgusutanımlanmaktadır.

OlgununTanımı

Materyaümizl 17 aylık esmer ırkı bir düve oluş­ turdu. Alınan anemnezde,hayvanın tek yavru olarak normal birdo{ıumla d<>Odu~u, 13aylıkken östrusgös -termeyebaşladıOı, 20-21günaralıklarladüzenli östrus

c

gösterdi~i,dahaönce4 keztohumlandı~ıancakdöl tut-madlOI içinhayvanınsahibitarafından kesimegellrildiği

ö{ırenildi.

Dış gözlemlerde hayvanda herhangi bir gelişme

kusurunun olmadığı,

1r1<a

ait özellikleri yansıttı~ı göz

-lendi.Yapılan rektal muayenede ovaryumlann, komu ve korpus U1erinin nonnal geHşim gösterdiği belirlendi. SelViksin nonnal uzunluktaolduğu, ancak vagina ta-rafındakı gırişinin nonnalden daha büyükolduğu tespit edildi. Spekulumla yapılan vaginal muayenede, va-ginada herhangi birbozulduğa rastlanmazken, selViks kanalının çiftdeliklevaginayaaçıldı~ı gOzlendi.Yapılan katater uygulamasında her iki deliğinde kanalının ol-duğuve korpusuteriyeaçıldığı tespit edildi.

Hayvanın kesimsonrası yapılan postmortem mu

-ayenesinde,serviksdışındaki diğerdişıgenital kanal

Of-ganlanincelendi~inde,normalgelişim gösterdi~i,ovar

-yumlannın aktif oldu~u ve üzer1erinde çeşitli

büyüklOklerde 101001yapıtann ve folliküllerinbulunduğu

tespitedildi(Şe~1 1).

Serviksdıştan palpe edilerek,herhangibirlezyon olupolmadığıaraşnnkn.Daha sonra vaginadanuterusa kadarensizyonyapılarak, mukozalar ve servikskanalı incelendi. Serviksin 7.3cmuzunluğundave 2.2cm ka-lınlığında olduğu tes . edüdi.Serviksin va inatarafına

Şekil1.Ovaryum.ovidukt,kamu uteri,kofpusUleri ve vaginanOımaJ gelişimgösterirken (okIar)serviksiı'l kaudalkısmının(c) oor-maldenbüyükgOrCıImesi.

Bir Düvedek!DoğuştanÇift.••

Şekil2. Paramesonefrik kanallann embriyonal devredetamkaynaşmaması sonucu serviksinkaudal kısmınınikiye_ayrılması ile karakterizeçift serviks olgusu (oklar).

Şekil4. Kaudaldeiki aynkanalolarakbaşlayıportakısımda birleşerektek birkanalşeklinde uterusaaçılanserviksin"Y"şeklindeki

görünümü(oklar).

açılan deliği olan orificium uteriextema'nınçiftolduğu belirlendi(Şekil2). Bu deliklerinkanallarının olduğu,bu kanalların serviksin orta kesiminde birleşerek tek bir kanal halinde uterusaaçıldığıve serviksin"Y"şeklinde bir görünümaldığıbelirlendi.(Şekil3 ve 4). Serviks ka-nalındaaz miktarda berrak renkteyapışkanbirsıvı tes-pit edildi. Serviks kanalının mukozası normal gö-rünümlü olup, herhangi bir patolojik lezyona

rastlanmadı.

Tartışmave Sonuç

Genital organlarda oluşan anomalilere, ineklere oranla düvelerde daha fazla rastlanmaktadır. Do-ğuştan varolan bu anomaliler, fertilitenin azalmasına veya steriliteye yol açtığından, bu tür hayvanların iş­ letmedetutulması önemli ekonomik kayıplara yol aç-maktadır. Bu kayıplar özellikle bireysel yetiştiricilik yapan hayvan sahipleri için daha önemlidir.Yetiştirme programlarındauygulanan progeny test ve genetik se-leksiyonçalışmalan neticesinde bu tür anatomik ano-malilerin büyük ölçüde azaldığı görülmesine rağmen, ender de olsa rastlanabilmektedir. (Bearden, 2000; Ja-inudeen, 2000).

Infertilhayvanların değerlendirilmesinde serviksin incelenmesi oldukça önem taşımaktadır. Myingo (1993),yaptığı mezbaha araştırmasın da %1.66

ora-106

nında serviks anomalilerine rastladığını, bunlann sı­

ğırlardakiinfertifitesebeplerinden biriolduğunuve özel-likle siklik ineklerde, klinik olarak çok zor tespitedildiği bildirilmiştir. Benzerşekilde, Dinç ve ark. (1987), yap-tıkları mezbaha araştırmasında, servikse bağlı do-ğuştananomalilerin görülmeoranının%0.05olduğunu ve bunların tedavi edilme şansı olmayan kalıtsal bo-zukluklarolduğunu bildirmiştir.

Mylrea (1962), genital organlardaşekillenen ano-mafiferin büyük oranda infertiliteye ve steriliteye yol aç-tığını bildirirken, Fathalla (2000),yaptığı mezbaha

ça-lışmasında, her komu uterinin aynayrı servikal kanalla vaginayaaçıldığı uterus dubleks anomalisişekillenmiş bir düvede, komuların birinde gebelik tespitettiğini ve bu tür anomalilerin gebelik oluşumuna engel ol-madığını,ancakgebeliğin akıbetinin nasılolacağınınb

i-Iinmediğini bildirmiştir.

Ataman ve ark. (1997), üçdoğum yapmışbir inek-te her iki serviksinayrı ayn korpus uteriyeaçıldığı çift serviks olgusu tespit ettiklerini ve bu tür vakalarda abortus, güçdoğum gibi problemlerin şekillenme ora-nının normal hayvanlara göre daha fazla olmayacağı kanısına varmışlardır.

Roberts (1986), paramesonefrik kanalların

şe-BirDüved ek i Doluşta nçın

..

.

killenmemişçift

sevtes

olgulanılda,ovaıyumlannlonk· siyonel olmasıdurumunda.gebeliQinşekillenebileceOi, ancak cIoQumsırasındayavrununayaklannın farklı ka-nallardan gelmesi ve cervixin yeterince ge-rıişleyememesigibi durumlann güçdo{ıumlarayolaça

-bileceğini bildirirken, '

AIam

(1984), seıviks

anomalilerine sahip hayvanlann gebekalmaşansının

olmasına raQmen bu tür bozulduldann kalıtsal olarak birsonraki kuşaklara aktarılma ihtimali sebebiyle ye-tiştirmedışı bırakılmasıgerektiQini ifadeetmiştir.

Sunulanvakada, hayvanındahaönceden birkaç

kez tohumlanmasına raOmen gebe kalmadlOI bi

l-dirilmiştir.Ancakovaryum ve diQergenitalkanalda her-hangi birbozuldul)arastlanmadlQındaninfertilitenin

se-bebi belirlenememiş olup hayvanın gebe kalma

şansının olabileceğitespitedilmiştir. Ancakdo{ıumsı­

rasında karşrıaşılabilecek güçlükler ve kalıtsal

aro-malinin genelik olarak cIoQacak yavrulara

ak-tanlabüeceqi düşüncesiyle, hayvan yetiştirme dışı

bı rakılarakkesimesevkedilmesiuygungörüırTlt1ştur. Sonuç olarak, özellikle pubertaya erişmiş dü· veıerce, genitalorganlann raklal palpasyon

ve

vaginal

inspeksiyonyoluyla rmayenelerinin dikkatli yapılması ve doOuştan anomaliler yönünden de incelenmesi,

gerek infertilite,gerekse hayvanıslahı açısından yaranı

olacaktır.

Kaynaklar

A1am, M.G.S.(1984).Abbottoirstudiesof geMaIorgansof cows.Vet.Rec.114:195.

Alaman,M.8.,HatpoğIu.F.,Yıldız,e. (1997).Birinekteçift

cervix olgusu. Y.Y.O.VelFak.Oerg.,8,1·2,38-39.

Bearden, H.J., Fuquay,J,W. (2000). AppIied Animar ROJ>

rodJction.Prentce Han,NewJersey.

Demirei,E.(2002). Evcil hayvanlardareproduksiyon,sunil

o-humlamaveandroIojiders notlan Fırat

Onv

.

Vet Fak. Yay.

No:53,Elazı{ı.

Dinç,DA, GlAer, M.(1987). ınalderdeinfertililenedeniolan

genita! organ bozukJuldan üzerindepostmortemçalışma.

Sel-çuk

On

v.

vet,Fak.Derg.3(1): 109-11 9.

FathaJla, M. (2000). Pregnarıcy in a oow with uterus d· de~.~.Vet.J.78:616.

Hatipoglu. F.,OrtataUı,M.,Kıran,M.M.,Erer,H.,Çiftçi,M.K

(2002).An AhattokStudy

ot

Genital Pathology inCows:2.

Uterus,CervixandVagina,

Revue

deM6decineveterıoaıre.

153,2,93-100.

Jainudeen,M.R.,Hafez, E.S.D.(2000).ReproWclive failure in Females.In -Aeproduction in term animals- Ed Hafez,

E.S.E.,Hafez, B.261·278. Uppincott w memsanel Wilkins,

Philadelphia.

Leipold, H.W., Dennis. S.M. (1986). Congenital defecl

af-fecling bovine reproduction. In. "Current Therapy in

The-riOgenOIOg(,410-44 1.W.B.Saunders,Philadelphia.

loads, P.W.(1993).Congenitalanormalites

ot

thegenitalla

olcattle,sheep,goats andpigs.Vel elin.NorthAmer.,Food

Mm.Prac.9(1):12 7· 143.

McEntee, K (1990) The ulerus: coogenital anomalies. In

"Reproductive pathology

ot

domestical animais- 118-121.

Academicpress,

san

Diego.

Miyingo ,K.L (1993):Studes

ot

the reproductiveeliiciencyof

the rogenous catlle

ot

Ugandaunder smail scafe ma

-nagemenl IntemationaJFoundation forScience Workshop:

AnimaıPrcxiJction Scientific WorkshopfOfEast African IFS

GnYrtees,KampaIa,Ugand

a

Mylrea" P.J. (1962):Macroscopic iesionsin the genila! or

-gans olCOWS.Aust.Vet.J.9:457-461.

Robe rts, S.J.(1986).Hereditaıyofcongenita! anatomic

de-lecls

ot

the reprod.Jctive lract In:Veterinaıyobstetrics and

genital

oeeesee."

Woodslock.

Singl, A.P. (1989).Congenital ma/foımalions inn.ıminants.

Indan VetJ.66(10):981-965.

Swvners, P.M.(1974):Anabbottoirstudyofthe genilal

pat-hOIOgY

ot

cowsin Northem Australia. Aus. Vel J.50; 403-406.