Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
Cilt 8, Say : 4, 2006
ÖRGÜTSEL DE MDE B LG TEKNOLOJ LER N N ROLÜ
Mustafa ÜNÜVAR
Özet
Bilgi teknolojilerinin organizasyonlarda uygulanmaya ba+land , 1950'li y llardan günümüze de,in bilgi teknolojilerinin organizasyonlar n üzerindeki etkisinin ne olaca, akademisyenler ve sektör temsilcileri taraf ndan belirlenmeye çal + lmaktad r. Teknolojik ilerlemeler yeni f rsatlar sunmakta, organizasyonlar yeni ihtiyaçlar duymaktad r ve dolay s yla yeni uygulamalar geli+tirilmektedir. Bilgi teknolojisi uygulamalar , özellikle organizasyon yap lar , i+letmelerin faaliyet biçimleri, mü+teri ve tedarikçileriyle ileti+im kurma yöntemleri üzerinde önemli de,i+ikliklere yol açmaktad r.
Bu çal +mada, çevresel de,i+kenlik ve rekabet bask lar nedeniyle organizasyonlar n faaliyet biçimlerini temelden de,i+tirme aray + içinde olduklar örgütsel de,i+im sürecinde bilgi teknolojilerinin rolü vurgulanmaktad r. Örgütsel de,i+im sürecinin önemli unsurlar yeni sistemin tasar m , kurulumu ve i+leyi+i ile organizasyon yap s nda gereken de,i+ikliklerin bütünle+tirilme sürecidir. Bu çal +mada, bilgi teknolojilerinin bu süreç içerisinde hem de,i+imi mümkün k lan hem de di,er unsurlar bütünle+tirici bir faktör oldu,u ileri sürülmektedir. Bununla birlikte teknolojik yap land rma için bilgi teknolojilerinin i+letme süreçleri ile ili+kilendirilmesi ve de,i+ime kar+ olu+abilecek dirence sosyo-teknik bir yakla+ m geli+tirilmesi gerekmektedir.
1. Giri
Bilgisayar n ke+fi, askeri ve bilimsel amaçl ilk kullan mlar n n ard ndan “veri i+leme uygulamalar ” ile ticari organizasyonlar için önemli bir ç , r açm +t r. Bu bak mdan bilgi teknolojileri/sistemleri ile ilgili akademik sahan n kökenini 1950’lerde ba+layan, organizasyonlarda veri i+leme uygulamalar n n sistematik tasar m n amaçlayan ilk sistem analizi çal +malar na dayand rmak yanl + olmayacakt r. Günümüze kadar uygulamalara veri taban teknolojisi, karar destek sistemleri, uzman sistemler, elektronik veri
Ara+.Gör., Dokuz Eylül Üniversitesi, ?+letme Fakültesi, ?+letme Bölümü, T naztepe, Buca, ?zmir.
de,i+imi (EDI), geli+mi+ ileti+im sistemleri vb. alanlar eklenmi+ ve beraberinde akademik kurumsalla+ma da gelmi+tir (Avgerou, 2000).
Bilgi sistemlerinin geli+imi, veri i+leme, faaliyet raporlama, karar verme sürecini destekleme, son kullan c lar destekleme ve küresel +ebekele+me ba+l klar alt nda incelenebilir (O’Brien, 1997, s.27-28) ve a+a, daki gibi özetlenebilir:
•1960’lara kadar bilgi sistemlerinin organizasyonlarda oynad , roller hesaplar n i+lenmesi, kay tlar n tutulmas , muhasebe ve di,er elektronik veri i+leme uygulamalar ndan olu+maktayd .
•1960’larda bilgi sistemlerinin rollerine “yönetim bilgi sistemleri”nin tasarlanmas yla çe+itli kademelerde yönetici pozisyonundaki kullan c lara karar verme sürecinde gerekli olan, önceden içeri,i ve biçimi tan mlanm + raporlar sa,layan yeni bir rol daha eklenmi+tir.
•1970’lerde yönetim bilgi sistemlerinin sa,lad , bilgiler gibi önceden içeri,i ve biçimi tan mlanm + bilgilerin yöneticilerin karar verme sürecindeki ihtiyaçlar n kar+ lamada yetersiz kald , görülmü+tür. Böylelikle, rolü, yönetsel düzeydeki kullan c lara karar verme sürecinde interaktif bir destek sa,lamak olan “karar destek sistemleri” do,mu+tur. Bu destek, yöneticilerin i+ hayat nda kar+ la+t klar spesifik problemleri yöneticilerin kulland , temel karar verme tekniklerine dönü+türmek +eklinde olmaktad r.
•1980’lerde bilgi sistemlerinin yeni rolleri belirmi+tir. ?lk olarak, mikro i+lemci, uygulama yaz l mlar ve telekomünikasyon a, alanlar ndaki h zl geli+meler, yöneticilerin kendi bilgi gereksinimlerini, çe+itli departmanlar n sa,lad , dolayl bilgileri beklemek yerine, direkt olarak kendilerinin kar+ layabilmelerine (üretebilmelerine) veya ula+abilmelerine olanak sa,lam +t r. ?kinci olarak da ço,u üst düzey yöneticilerinin, raporlama sistemlerin üretti,i raporlar ve karar destek sistemlerinin analitik inceleme yeteneklerini direkt olarak kullanmad klar görülerek, yöneticilerin, yürütme faaliyetlerinde gerekli olan kritik bilgileri istedikleri içerik ve biçimde sa,layabilecekleri, icra faaliyetlerini destekleyen bilgi sistemleri (üst yönetim bilgi sistemleri) geli+tirilmi+tir. Üçüncü olarak yapay zeka tekniklerinin geli+tirilmesinde ve uygulamas nda kaydedilen ilerlemeler sonucu i+letme faaliyetlerine belirli konularda uzman ki+ilerin sa,lad , dan +manl k hizmetlerini sa,layan uzman sistemler (expert systems) geli+tirilmi+tir. Bilgi sistemlerinin 1980’lerde ortaya ç kan ve 1990’larda da devam eden önemli bir rolü de, i+letme süreçlerini, ürün ve servislerini bir bütün olarak destekleyerek i+letmenin global pazarda rekabet üstünlü,ü sa,lamas nda oynad , stratejik roldür.
•Son olarak 1990’l y llarda internet kullan m nda ve küresel +ebekele+mede h zl bir büyüme meydana gelmi+ ve bu geli+me küresel giri+imlerin ve i+letme faaliyetlerinin yönetiminde önemli unsurlar olan son
kullan c , i+letme, kurumlar aras i+lemler, ileti+im ve i+birli,i konular nda köklü de,i+ikliklere yol açmaya ba+lam +t r.
Örgütsel de,i+im ihtiyac de,i+en rekabet ve çevresel faktörlerin bask s ndan kaynaklanmaktad r. De,i+imle i+letmeler, toplumsal ve endüstriyel dinamiklerdeki farkl la+may h zla alg lay p kar+ l k verebilecek içsel bir yetenek geli+tirmeyi amaçlarlar. Böylece hem yüksek bir mü+teri tatmini ve faaliyetlerde optimum seviye yakalanm + hem de çal +anlar n i+ tatmini ve geli+imi sa,lanm + olacakt r.
OECD’nin 1989’da yay nlad , “1990’lar için Sosyo-Teknik Stratejiler” adl raporunda yeni teknolojilerin çe+itli faktörler aç s ndan 1990’lara etkisini vurgulanmaktad r (bulgular Tablo-1’de gösterilmi+tir). Tüm faktörlerden en yüksek puan bilgi teknolojileri elde etmi+tir. Tablo-2’de özetlenen bilgiler çerçevesinde çe+itli ülkelerin bilgi ve ileti+im teknolojisine yapt , harcamalarda görülen art + ilgili rapora paralel görünmektedir.
Tablo-1: Yeni teknolojilerin 1990’lardaki göreceli önemleri*
Faktörler Bilgi teknolojileri Di(er teknolojiler**
Yeni ürün dizisine etkisi 9 4
Süreç maliyetlerinin iyile+tirilmesine etkisi 9 4
Genel kabul görme kolayl , 9 9
Özel sektör ilgisinin kuvveti 10 6
Uygulama alan n n geni+li,i 10 4
?stihdama pozitif etkisi 10 2
* Yüksek puanlar daha yüksek bir önem düzeyini ifade etmektedir ve derecelendirme OECD’nin üst düzey uzmanlar grubu taraf ndan yap lm +t r.
** Di,er teknolojiler: biyo teknoloji, nükleer teknoloji, uzay teknolojisi, malzeme teknolojisi. Kaynak: OECD Observer, 1989, s.155
Tablo-2: Bilgi ve ?leti+im Teknolojileri Harcamalar *
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Avustralya 1,224 1,287 1,461 1,524 1,683 1,805 1,816 1,938 1,922 1,939 1,298 Avusturya 1,179 1,181 1,123 1,343 1,353 1,319 1,471 1,532 1,697 1,764 1,322 Finlandiya 994 860 1,079 1,384 1,456 1,437 1,609 1,702 1,835 1,938 1,464 Fransa 1,339 1,318 1,327 1,559 1,591 1,543 1,667 1,757 1,916 2,048 1,246 Almanya 1,313 1,314 1,325 1,538 1,522 1,452 1,616 1,698 1,798 1,880 1,252 ?talya 790 667 733 791 877 867 929 976 1,068 1,117 898 Japonya 1,690 1,820 1,958 2,228 2,377 2,510 2,486 2,86 3,118 3,256 1,671 Norveç 1,641 1,535 1,534 1,874 2,012 2,035 2,171 2,302 2,445 2,573 1,703 Türkiye 72 69 54 44 63 80 100 135 149 143 122 ABD 1,768 1,879 1,990 2,119 2,259 2,399 2,662 2,792 2,926 2,924 2,358
* Bilgi ve ileti+im teknolojisi harcamalar (ki+i ba+ ABD $) Not: listelenen ülkeler belirli bir kritere göre seçilmemi+tir.
Kaynak: Dünya Bankas Veri Taban (http://www.worldbank.org/)
Bilgi teknolojilerinin organizasyonlarda kullan m , kaç n lmaz olarak kurumlar n, çal +anlar n ve mü+terilerin bilgiyi nas l yorumlad klar , teknolojiyi nas l kulland klar ve de,i+imde oynad klar role ili+kin sorular da ortaya ç karm +t r. Son dönemlerde incelenen konular aras nda bilgi teknolojilerinin organizasyonlar aras nda kullan m , internetin do,as , kullan m ve etkisi ile bilgi toplumuna ili+kin politik ve hukuki unsurlar yer almaktad r. Bu çal +mada bilgi teknolojilerinden örgütsel de,i+im ya da yeniden yap lanma sürecinde nas l yararlan labilece,i ve organizasyonlar üzerindeki etkileri ele al nacakt r.
2. Bilgi Teknolojisi Tabanl5 Çal5 ma Yöntemlerinin Geli tirilmesi
Bilgi
sistemlerinin
organizasyonlarda ba+ar yla uygulanabilmesi ve stratejik bir destek sa,layabilmesi çe+itli unsurlar n uygun bir yap da birle+tirilerek sinerjik çal +ma yöntemlerinin geli+tirilmesi gerekmektedir; bilgi
sistemleri çal +ma yöntemleri, veri, insanlar ve bilgi teknolojisi olmak
üzere dört ana unsurdan olu+maktad r (
Oekil-1’de bilgi teknolojilerinin di,er unsurlarla birlikte nas l uygulamaya konuldu,u gösterilmektedir) (Alter, 1991, s.7):Çal5 ma Yöntemleri: Çal +ma yöntemleri, i+lerin yap lmas nda
insanlar ve teknoloji taraf ndan kullan lan metotlar, izlenilen prosedür ve kurallard r. Örne,in bir süpermarkette ürün fiyatlar n n kasiyer taraf ndan el ile girilmesi veya optik okuyucu kullan larak girilmesi ödeme i+leminin gerçekle+tirilmesinde kullan lan iki ayr yöntemdir.
ekil-1: Bilgi Teknolojisi Uygulamalar
veri
insanlar
bilgi teknolojileri Çal5 ma Yöntemleri
AMAÇLAR
Sistemin gerçekle+tirmek için tasarland , i+ler ya da görevler
?+in ya da görevin insanlar ve teknoloji taraf ndan nas l yap ld ,
Çe+itli biçimlerdeki veriler
Verileri sisteme giren, sistemi i+leten ve sistemin üretti,i bilgileri kullanan insanlar
Bilgisayar donan m ve yaz l mlar ?leti+im cihazlar ve ileti+im a,
Veri: Bilgi sistemleri yapmak için tasarland klar i+leri gerçekle+tirirken
çe+itli biçimlerdeki verileri (metin, görüntü, ses vb.) kullanmaktad rlar. Veri, bilgi sistemlerinin girdisi durumundad r. Bilgi sistemlerinin ç kt s ise bu verilerin istenilen amaca uygun içerik ve biçime dönü+türülmü+ hali olan -bilgi-dir. Tasar m nedeniyle belirli bir bilgi sistemi, girdi olarak kullan lan verinin belirli bir biçimde olmas n gerektirebilir. Örne,in süpermarketlerde kullan lan optik okuyuculu sistemler veri olarak ürün bar-kodlar n ve veri taban na önceden girilmi+ ürünle ilgili bilgileri kullanmaktad rlar. Bar-kodu olmayan bir ürüne optik okuyuculu sistem yan t vermemektedir.
nsanlar: Bilgi sistemleri, verilerin girilmesi, sistemin i+letilmesi ve
üretilen bilginin kullan lmas noktalar nda insanlarla etkile+im içindedir. Bir i+ tümüyle otomasyonla+t r lmad kça o i+te insanlar n çal +t r lmas kaç n lmazd r. Bilgi sistemlerinde insanlar n gerçekle+tirdi,i i+ler veri giri+i, sistemin i+letilmesi ve sistemin üretti,i bilginin kullan lmas +eklinde s ralanabilir. Bilgi sistemlerinin kullan c lar kasiyer, mühendis, yönetici, mü+teri gibi çe+itli düzeylerden olabilir. Kullan c lar n tümü sistemle ilgili çal +malar n yürütebilecek kadar bir beceriye sahip olmal d r.
Bilgi Teknolojisi: Bilgi sistemleri, verileri istenilen biçimde bilgilere
dönü+türmek ve bu bilgileri ilgili ki+ilere ula+t rmak için bilgisayar donan m ve yaz l mlar n , telekomünikasyon cihazlar n ve telekomünikasyon a,lar n kullanmaktad rlar. Bilgisayarlar, yaz c lar, optik okuyucular, veri taban programlar , kelime i+lemciler, telefonlar, fakslar vb. cihazlar ve yaz l mlar bilgi sistemleri taraf ndan kullan lan bilgi teknolojisi ürünlerine örnek gösterilebilir
.
Uygulamalar n ba+ar düzeyinin, di,er üç unsurun oynayaca, rolün boyutunu belirlemesi nedeniyle çal5 ma yöntemlerinin do,ru tasar m na ba,l oldu,u söylenebilir.
Mevcut teknoloji seviyesi, mevcut çal +ma yöntemlerinin kullan lmas n mümkün k lmakta ve çal +ma yöntemlerindeki yenilikler için bir ba+lang ç noktas olu+turmaktad r. Bir endüstrinin veya sektörün çal +ma yöntemlerinde ortaya ç kan yetersizlikler yeni ihtiyaçlar , f rsatlar ve riskleri ortaya ç karmakta ve bu ihtiyaçlar ve f rsatlar teknoloji geli+tirme çal +malar n te+vik etmektedir, sonuçta bu yenilikler yayg nl k kazanmakta ve döngü yeni f rsatlar için devam etmektedir (Alter, 1991, ss.19-20). Çal +ma yöntemleri ve teknolojik yeniliklerin kar+ l kl etkile+imi Oekil-2’de gösterilmi+tir. ?+letmelerin günümüzdeki ihtiyaçlar küresel ölçekte çal +abilme, pazara daha h zl ula+abilme, riskleri do,ru yönetebilme, yüksek hizmet kalitesi ve dü+ük maliyet alanlar ndaki rekabet bask lar ndan kaynaklanmaktad r (Rockart ve Short, 1989). ?+ dünyas nda meydana gelen yap sal de,i+ikliklerin ve de,i+en stratejilerin ço,unun kayna, teknolojik ilerlemeler olmu+tur (Rockart ve Morton, 1984). Böylelikle veri elde etme teknolojisinde optik okuyucular,
ileti+im teknolojisinde uydular, yaz l m alan nda karar destek sistemleri, uzman sistemler gibi ilerlemeler kaydedilmi+tir.
Geli+tirilen yeni teknolojilerin organizasyonlarda uygulamaya geçirilmesi çal +malar , organizasyonlarda ortaya ç kan problemlerin ve f rsatlar n tan mlanarak yeni teknolojilerden nas l yararlan labilece,inin belirlenmesiyle ba+lar. Bir i+i yapabilmek için gerekli özellikler, insanlar n ve makinelerin göreceli zay fl klar ve üstünlükleri ile i+ türlerinin özellikleri birlikte ele al n rsa yap lacak i+lerde insan ve teknolojinin oynayaca, rol daha iyi anla+ lacakt r. Bir i+in gerçekle+tirilmesinde gereken temel özellikler do,ruluk, dayan kl l k, h z, yarat c l k, esneklik, de,erlendirebilme ve tutarl l k gibi özellikler belirtilebilir. Genelde makineler do,ruluk, dayan kl l k, h z, tutarl l k özelliklerinde daha iyi durumda iken insanlar yarat c l k, esneklik, de,erlendirebilme ve sezgisel özelliklerde daha üstündür (Alter, 1991, s.58).
Bilgi teknolojilerinin ne tür i+lerde destek sa,layabilece,ini anlayabilmek için i+ türlerinin özelliklerini de bilmek gerekir. ?+in nas l yap lmas gerekti,ine dair bilgilerin, metotlar n, kontrol ölçütlerinin tam olarak bilinip bilinmemesine göre i+ler yap sal, yar yap sal olan ve yap sal olmayan olmak üzere üç gruba ayr labilir (Gorry ve Morton, 1971).Yap sal, yar yap sal ve yap sal olmayan i+lerin özellikleri bilgi teknolojilerinin nerelerde kullan labilece,inin anla+ lmas na yard m eder. ?+ ne kadar yap salsa bilgi teknolojileri o i+in yap lmas nda o derece uygundur. Bu yakla+ mla i+in yap sal k s mlar nda bilgi teknolojileri kullan larak insanlar n, yarat c l klar n ve deneyimlerini i+in yap sal olmayan k s mlar nda yo,unla+t rmalar na olanak sa,lan r (Gorry ve Morton, 1971).
Yukar da belirtilen faktörler aç s ndan tümüyle yap sal olan bir i+te dahi bilgi teknolojilerinin bir destek unsuru olarak m veya i+i tümüyle otomatikle+tirmek amac yla m kullan laca, yöneticilerin kararlar na ya da
Mevcut Çal +ma
Yöntemleri TeknolojiMevcut
Örgütsel ?htiyaçlar ?+ F rsatlar Rekabet Bask lar
Teknolojik ?htiyaçlar/ara+t rmalar
Yeni Çal +ma
Yöntemleri TeknolojiYeni Kaynak: Alter, 1991, s.20.
i+letmenin politikas na ba,l d r. Örne,in bir bankan n mü+terisinin kredibilitesinin ölçümü kredi verilebilir ya da verilemez +eklinde tümüyle yap salla+t r l p memura herhangi bir inisiyatif b rak lmayaca, gibi, mü+terinin kredibilite de,erinin ölçümü yap salla+t r l p de,erler memura bir gösterge olarak ta sunulabilir. ?kinci durumda i+ yar yap sal bir nitelik kazanm + olmaktad r.
Yeni teknolojinin uygulamaya geçirilebilmesi için organizasyonda yap lmas gereken de,i+iklikler tasarlan r ve sistem teknik olarak dizayn edilir. Daha sonra tasarlanan örgütsel de,i+iklikler ve dizayn edilen sistem birle+tirilerek uygulamaya konulur. Yeni sistemin uygulamaya konulmas organizasyon yap s nda, yap lan i+lerde, örgütsel ileti+imde ve örgütler aras ili+kilerde önemli de,i+ikliklere yol açabilmektedir (Robey, 1987). De,i+im stratejileri (1) mevcut yap n n yeniden düzenlenmesi, (2) mevcut yap n n yeni kaynaklarla yeniden düzenlenmesi, (3) yeni kaynaklar n yeni bir yap olu+turacak +ekilde düzenlenmesi ve (4) mevcut yap n n oldu,u gibi korunmas +eklinde dört de,i+ik boyutta uygulanabilir (Bloodgood ve Salisbury, 2001). Ancak, mevcut yöntemdeki i+lem veya süreçlerin de,i+tirilmeden kalmas , teknolojinin sadece bu i+lemlerin veya süreçlerin otomatikle+tirilmesinde, yani h zland r lmas nda kullan lmas de,i+im stratejilerinin belirlenmesindeki önemli yan lg lardan bir tanesi olarak vurgulanmaktad r (Hammer, 1990). Çünkü bu yakla+ m çal +ma yöntemlerinin tasar m nda performans yetersizliklerinin temelleri ele alm + olmamaktad r. Bu nedenle de,i+im sürecine a+a, da s ralanan çal +malar tamamlanarak ba+lanmal d r (Guha vd., 1993):
• Kullan lmakta olan çal +ma yöntemindeki istenmeyen i+lemler ve gereksiz bürokratik ad mlar tan mlanmal d r
• Çal +ma yöntemlerinde kullan lan çe+itli formlar n, raporlar n gereklili,i sorgulanmal d r
• Fonksiyonel olmayan, yani i+letmeye de,er kazand rmayan politikalar ve kurallar tan mlanmal d r.
• Çal +ma yöntemlerindeki i+lemlerde ya da süreçlerde kullan labilecek bilgi teknolojileri tan mlanmal d r.
3. Tasarlanan Çal5 ma Yöntemlerinin Uygulanmas5
Bilgi teknolojileri i+letmeleri verimli ve etkin bir +ekilde yönetebilmek ve rekabet üstünlü,ü sa,layabilmek için gerekli olan bilgileri ve araçlar temin edebilir. Fakat veri, insan ve bilgi teknolojisi unsurlar n n tasarlanan çal +ma yöntemi içerisine teknik olarak iyi bir +ekilde konumland r lm + olmas uygulamalar n ba+ar l olaca, anlam na gelmemektedir. Bilgi teknolojileri stratejik amaçlar ve i+letme faaliyetlerini gerekti,i gibi desteklemedi,i ve de,i+im sürecinde sosyo-teknik bir yakla+ m benimsenmedi,i takdirde yap lan çal +malar ba+ar s zl ,a sürükleyebilir (Sarker ve Lee, 1999). Sosyo-teknik sistemler olan organizasyonlar n sosyal yönü, geli+tirilen yeni teknolojik
uygulamalara kar+ olumsuz tepkiler verebilmekte, direnç gösterebilmektedir. Bu nedenle bilgi teknolojisi uygulamalar tasarlan rken organizasyonlar n sosyal yönü de dikkate al nmal d r (DeLisi, 1990).
Bilgi teknolojisi uygulamalar nda, kullan c lar n de,i+ime kar+
gösterdikleri direncin kayna, (1) insan odakl , (2) sistem odakl ve
(3) etkile+im odakl olmak üzere üç teorik perspektifte ele al nabilir (Marcus,
1983).
?nsan odakl teoriye göre ya+, cinsiyet gibi özellikler ile farkl alt yap , de,er ve inanç sistemleri yeni teknolojik uygulamalara gösterilen bireysel tutumu etkilemektedir.
Sistem odakl teori ise direncin, tasarlanan sisteme veya kullan lan teknolojiye ili+kin d +sal faktörlerden kaynakland , n belirtmektedir. Kullan c arayüzü, sistemin talep etti,i gereklilikler, performans, güvenirlik, merkezile+me, payla+ m ve yerinden yönetim gibi unsurlar bu faktörler aras nda say labilir.
Etkile+im odakl teoride, direnç sebepleri kullan c ve sistem unsurlar n n kar+ l kl etkile+imine ba,lanmaktad r. Bu teoriye göre ne kullan c lar n ne de sistemin özellikleri dirence sebep olmaktad r. Dirence sebep olan gerçek faktör kullan c lar n de,i+im öncesi ve sonras kazanacaklar n veya kaybedeceklerini dü+ündükleri de,erler ve sosyal statüyü (güç, yetki vb.) de,erlendirme sonuçlar d r (Robey ve Boudreau, 1999).
De,i+ime kar+ gösterilen dirençle mücadele edebilmek için kat l mc ve yönlendirici olmak üzere iki strateji takip edilebilir (Jiang vd., 2000). Kat5l5mc5
strateji yeni sistemle ilgili e,itim, kullan c destek hizmetleri, yeni sisteme
geçi+te zaman tan ma, yönetim ve çal +anlar aras nda aç k ileti+im, sistemin dizayn nda kullan c kat l m , yeni sistem için gerekli standartlar n dokümante edilmesi gibi hususlar içermektedir. Yönlendirici stratejide ise yönetim taraf nda empoze edilen yeni sistemin kullan m ndan sa,lanacak finansal faydan n vurgulanmas , yeni i+ da, l m , kullan c haklar , rol de,i+iklikleri, güç da, l m n n yeniden belirlenmesi, üst yönetim deste,i, unvan de,i+iklikleri vb. hususlar yer almaktad r.
4. Bilgi ve leti im Teknolojisi Uygulamalar5n5n Sundu(u F5rsatlar
Bilgi teknolojisi uygulamalar kritik bir faktör olan zaman n daha iyi kullan lmas na, co,rafik k s tlamalar n a+ lmas na ve i+letme içi ve d + ili+kilerin yürütülmesine etki ederek (verimlili,i ve etkinli,i art rarak, yenilikler yarat lmas n destekleyerek) organizasyonlara çe+itli yararlar/f rsatlar sunar. Bu yararlar ya da f rsatlar Oekil-3’te gösterildi,i gibi
etki/de,er çat s alt nda
s ralanabilir (Hammer ve Mangurian, 1987).4.1. Zaman5n Daha yi Kullan5lmas5
• letme faaliyetlerinin h5zland5r5lmas5: ?leti+im teknolojisi çe+itli
faaliyetler için gerekli bilgilerin iletilmesini h zland raca, ndan dolayl olarak bu faaliyetleri gerçekle+tirmek için gerekli süre de k salt lm + olacakt r.
• Bilgi y5(5lmas5n5n azalt5lmas5: ?leti+im teknolojisi sayesinde
bilgiler, bilginin üretildi,i kaynaktan bilgiyi kullanacak kimselere do,rudan ula+t r labilir. Böylece belirli bir konuyla ilgili bilgilerin kullan c lar n n istedikleri bilgilere daha çabuk ve kendileriyle ilgili olmayan (veya güncel olmayan) bilgilere maruz kalmadan ula+abilmeleri mümkün olmaktad r.
• Daha mükemmel servislerin yarat5lmas5: ?leti+im teknolojisine
dayal bilgi sistemleri mü+terilerin alg lad , i+letme faaliyetlerindeki çabuklu,u ve servis kalitesini de art r r. Örne,in dünya çap nda ileti+im a, kurmu+ olan bankalar ülkeler aras i+lemleri daha h zl gerçekle+tirebilmektedir, tedarik zinciri hatt nda kurulan telekomünikasyon a, ürünlerin da, t m n h zland rmakta ve stoksuz kalma durumlar n azaltmaktad r.
4.2. Co(rafik K5s5tlamalar5n A 5lmas5
• Farkl5 i gruplar5n5n birle tirilmesi: Farkl yerlerde faaliyet
gösteren i+ gruplar , departmanlar veya i+letmeler elektronik olarak birbirlerine ba,land , nda ayn i+ grubunda veya bir merkezde çal + yormu+ gibi verimli çal +abilirler. Çünkü ileti+im teknolojisine dayal bilgi sistemleri farkl yerlerde faaliyet gösteren birimler aras ndaki bilgi al + veri+ini ayn yerdeylermi+ gibi kolayca yerine getirilmesini mümkün k lmaktad r.
Yenilik ?+letme Faaliyetlerinin H zland r lmas Bilgi Y , lmas n n Azalt lmas Daha Mükemmel Servislerin Yarat lmas Küresel Yönetim Kontrolünün Sa,lanmas Farkl ?+ Gruplar n n Birle+tirilmesi Yeni Pazarlara Girme Arac lar n Kald r lmas Bilginin Da, t lmas ve Payla+ lmas Mü+terilerle S k Bir Ba, Olu+turulmas Verimlilik Etkinlik Zaman Co,rafya ?li+kiler DE ER E T K
ekil-1.8: Bilgi Sistemlerinin Geli+imi
• Küresel yönetim kontrolünün sa(lanmas5: Faaliyetleri çe+itli
ülkelere ya da bölgelere yay lm + olan organizasyonlarda faaliyetler yerinden yönetildi,inde bu faaliyetleri kontrol etmek güçle+mektedir. ?leti+im teknolojisiyle güçlendirilen bir i+letmenin örgütsel ve bölgesel kontrol alan geni+ler ve i+letmenin daha etkin ve verimli çal +mas mümkün olur. Çünkü firman n farkl ülkelerde veya bölgelerde faaliyet gösteren birimlerinin performans verilerine ula+mak ve geri bildirim vermek daha çabuk ve kolay olmaktad r.
• Yeni pazarlara girme: Co,rafik olarak geni+lemenin maliyeti pek
çok firman n yeni pazarlara girmesindeki engellerden biridir. ?leti+im teknolojisine dayal bilgi sistemleri firmalar n yeni pazarlara girmelerini kolayla+t rabilir. Örne,in bir firman n yabanc bir ülkede faaliyete ba+layacak olan bir biriminin kadrosu yaln zca i+lemleri yürütecek çal +anlardan olu+abilir, di,er faaliyetler (planlama, kontrol vb.) ana ülkeden, telekomünikasyon teknolojine dayal bilgi sistemleri arac l , yla elektronik olarak desteklenebilir. Ayr ca, dünya çap nda yay lm + ileti+im sistemleri sayesinde finans sektöründe faaliyet gösteren bankalar, arac kurumlar gibi kurulu+lar n 24 saat faaliyet gösteren finansal piyasalardan etkili bir +ekilde yararlanmas da mümkün olmaktad r.
4.3. letmelerin ç ve D5 li kilerinin Yeniden Düzenlenmesi • Arac5lar5n kald5r5lmas5: ?leti+im teknolojisine dayal bilgi sistemleri yöneticilerin yönetim alan n geni+letece,inden orta kademe yöneticilerinin bir k sm na olan gereksinim azalt labilir. Bu, örgütlerin düz bir yap kazanmas n sa,layarak mü+terilerin istek ve +ikayetlerini konuyla ilgili kimselere direkt olarak iletmesini mümkün k lar ve böylece mü+terilerin i+letmenin sa,lad , ürün ya da hizmetle ilgili alg lad , de,er de artar.
• Bilginin da(5t5lmas5 ve payla 5lmas5: ?leti+im teknolojisi, bilginin
organizasyon içinde (özellikle farkl yerler aras nda) da, t m n ve payla+ m n kolayla+t r r, çabukla+t r r ve bilginin birkaç ki+inin elinde toplanmas n önler. Örgüt içinde, kritik bilgilerin, kritik konularda karar verme yetene,i en yüksek yöneticiler olduklar kan s nedeniyle yaln zca k demli yöneticilerin ellerinde bulundu,u görülmektedir. Bu tür bilgiler organizasyon içinde herkesçe ula+abilir k l nd , nda daha alt düzeydeki çal +anlar ve yöneticiler kendi görevlerini gerçekle+tirirken ba+kalar na daha az ba, ml kalacaklar ndan kendilerini güçlendirilmi+ hissedebilirler.
• Mü terilerle s5k5 bir ba( olu turulmas5: ?leti+im teknolojisi
mü+terilerle daha s k bir ba, n olu+turulmas n da destekler. Örne,in tedarik zinciri hatt nda kurulacak terminaller sipari+ verme i+lemlerini basitle+tirerek ve çabukla+t rarak mü+teri, üretici ve toptanc aç s ndan sipari+ verme sürecinin verimlili,ini art r r. Bu uygulama ayr ca teknik olarak mü+terilerin ba+ka bir
toptanc veya üreticiye geçme maliyetini art raca, ndan mü+terilerin belirli bir üreticiye veya toptanc ya olan ba, ml l , n da art r r.
Bu yarar ve f rsatlar n yan nda bilgi teknolojisi uygulamalar yap sal olmayan süreçleri veya i+leri rutin i+lemlere dönü+türebilir; i+lerin gerçekle+tirilmesinde gerekli olan i+gücü gereksinimini azaltabilir veya ortadan kald rabilir; i+lerin gerçekle+tirilmesi s ras nda kullan lmas gereken analitik yöntemlerin uygulanmas n kolayla+t rabilir; belirli bir s rada yap lmas gereken i+lerin/görevlerin s ras n n de,i+tirilmesini mümkün k labilir; i+lerin hangi a+amada bulundu,unu, girdi ve ç kt lar izlemeyi kolayla+t rabilir (Davenport ve Short, 1990).
5. Bilgi Teknolojisi Tabanl5 De(i imlerin Organizasyonlar Üzerindeki Etkileri
Fonksiyonel hiyerar+i döneminde emir-komuta zinciri, görevde uzmanla+ma, kurallar-prosedürler, kontrol alan , bütçe vb. bir dizi yönetim prensipleri geli+tirilmi+ ve y llarca ba+ar ile uygulanm +t r. Bu yönetim prensipleri nispeten az çevresel de,i+kenli,in bulundu,u kitlesel üretim döneminde oldukça etkili iken, servis sektörünün giderek büyüdü,ü ve üretimde küresel rekabet bask lar n n artt , günümüzde yetersiz kalm +t r. Yetersizliklere cevaben matris yap lar, ürün odakl departmanlar, karar vermede kat l mc yakla+ m, amaçlara göre yönetim, Teori Z vb. yeni yönetim teknikleri geli+tirilmi+tir. Fakat, toplumsal ve endüstriyel dinamiklerin h zla de,i+mesi yeni çözüm taleplerini do,urmaktad r. Günümüzde mevcut teknoloji seviyesi ile varolan organizasyon yap lar n n etkinli,ini artt r labilir ve daha da önemlisi yeni organizasyon yap lar geli+tirilebilir. Çünkü bugünkü çözüm aray +lar nda daha önce kaynak olarak bulunmayan (ya da ilkel veya geli+me düzeyinde olan) bilgi teknolojisi bulunmaktad r. Bilgi teknolojisi tabanl örgütsel de,i+imin organizasyon yap lar nda, organizasyonda yap lan i+lerde, örgütsel ileti+imde ve örgütler aras ili+kilerde yol açt , önemli de,i+iklikler 4 temel ba+l kta özetlenebilir (bilgi teknolojisi tabanl örgütsel de,i+im boyutlar Tablo-3’de gösterilmi+tir):
• Organizasyonlarda güç, rol ve hiyerar iye etki ederek içsel yap5n5n de(i tirilmesi: Leavitt ve Whisler 1958'de bilgi teknolojisinin orta
kademe yöneticilerini azaltaca, n ve üst kademe yöneticilerinin kontrol alanlar n artt raca, n do,ru olarak öngörmü+lerdir (1958). Faaliyet verilerini içeren kolayl kla ula+ labilir veri tabanlar , çe+itli örgütsel birimleri birbirine ba,layan ileti+im a,lar faaliyet sonuçlar n n üst yönetimler için raporlanmas na olanak verdi,inden orta kademe yöneticilerine olan ihtiyaç nispi olarak azalm +t r (Benjam n ve Morton, 1988) ve böylelikle yal n organizasyon yap lar mü+terileri çabuk yan tlamada, pazara kaliteli ürünler getirmede ve masraflar k smada uygulanan stratejilerin temel bir parças haline gelmi+tir
(Drucker, 1988). Günümüzde i+letmeler mü+terilerle ileti+im kurduklar ba,lant noktalar na çok önem vermek zorundad rlar. Çünkü, mü+terilerin verilen hizmetle ilgili alg lad klar de,er birkaç dakikal k i+lemler sonunda olu+maktad r. Bu nedenle ters piramit biçimindeki organizasyon yap lar geli+tirilmektedir. Bu tür organizasyon yap s nda mü+teri ile temas eden çal +an n, ço,u mü+teri gereksinimlerini h zl ve do,ru bir +ekilde kar+ layabilecek donan ma ve yetkiye sahip olmas gerekmektedir. Bilgi teknolojileri (bilgisayar donan mlar ve yaz l mlar , ileti+im cihazlar ve ileti+im a,lar ) çal +ma yöntemleri içinde uygun bir +ekilde konumland r ld , nda mü+teriye verilecek hizmetin kalitesini olumlu bir +ekilde etkileyecektir (Quinn ve Paquatte, 1990). Kar+ la+ labilecek di,er bir organizasyon yap s da +ebeke organizasyon yap s d r. Oebeke organizasyon yap s nda ba+ar büyük ölçüde farkl co,rafik alanlardaki birimlerin faaliyetlerinin koordinasyonuna ba,l d r. Veri tabanlar ve geni+ alan a,lar (network) ile birbirlerine ba,lanan farkl yerlerdeki birimler bir merkezde çal + yormu+ gibi kolayl kla koordine edilebilmektedir (Quinn ve Paquatte, 1990).
Tablo-3: Bilgi Teknolojisi Tabanl Örgütsel De,i+im Boyutlar
Endüstri Ça(5 Örgütü Bilgi Ça(5 Örgütü
Fonksiyon ve ürüne dayal hiyerar+ik
organizasyon Çapraz fonksiyonel tak mlara dayal +ebeke organizasyon
Kat Bürokrasi Esnek bürokrasi
Yap dan kaynakl örgütsel
bütünle+me Bilgiden kaynakl örgütsel bütünle+me
Fonksiyon odakl eksik optimizasyon Örgüt odakl küresel optimizasyon
Yap sal güçlendirme Bilgisel güçlendirme
Parçalara ayr lm + i+lerin bireylerce
yerine getirilmesi Bütünle+tirici süreçlerin tak mlarca gerçekle+tirilmesi
Fonksiyonel uzmanlar Problem odakl yöneticiler
Uzmanl k : Fonksiyonel ihtisas olarak Bilgiye eri+ebilme: Örgütsel kaynak olarak
Kaynak: Teng vd., 1996’den uyarlanm +t r.
• Elektronik ileti im yoluyla tak5m çal5 mas5, problem odakl5 çal5 ma biçimlerinin desteklenmesi: Farkl yerlerde faaliyet gösteren i+
gruplar , departmanlar veya i+letmeler elektronik olarak birbirlerine ba,land , nda ayn i+ grubunda veya bir merkezde çal + yormu+ gibi verimli çal +abilirler. Çünkü ileti+im teknolojisi farkl yerlerde faaliyet gösteren birimler aras ndaki bilgi al + veri+inin ayn yerdeymi+ler gibi kolayca gerçekle+tirilmesini mümkün k lmaktad r. Farkl yerli-ayn zamanl ileti+ime olanak sa,layan çe+itli amaçlara uygun olarak geli+tirilmi+ telekonferans
sistemleri farkl fiziksel mekanlarda bulunan kimselerin grup çal +malar na kat l m n mümkün k ld , ndan çal +anlar n kendilerini bir grubun üyesi olarak görmelerinden dolay motivasyonunu art r r, farkl kimselerin görü+lerine veya bilgilerine ula+ labildi,inden sinerji yarat l r ve de,erlendirmelerin daha objektif bir +ekilde yap lmas sa,lan r (Nunamaker, 1991).
• Bilgiye ula ma ve ileti im olanaklar5n5n artmas5 sonucu alt sistemlerin bütünle tirilmesi: ?+letmedeki bir birimin gerçekle+tirdi,i
i+lemlerin ba+ka bir birimde derhal kar+ l k bulmas gerekebilir. Birbirlerine ba,l olarak çal +an ki+iler ya da alt sistemler sürekli bilgi al +veri+inde bulunmak zorundad r. Aksi halde faaliyetleri kesintiye u,rayabilir. Gerçek zamanl çal +an bilgi teknolojileri, birbirine ba,l olarak çal +an alt sistemlerin faaliyetlerinin bütünle+tirilmesini sa,layan önemli bir araçt r. Günümüzde, bankac l k sektörünün sundu,u servisler bilgi teknolojilerinin sa,lad , olanaklara iyi bir örnek te+kil etmektedir.
• Elektronik ileti im, elektronik entegrasyon yoluyla
organizasyonlar aras5 i birli(i ve yatay bütünle menin sa(lanmas5: Bu
perspektifte teknolojinin ana etkisi, i+lerin daha h zl , daha iyi ve daha ucuz yap lmas üzerinde de,il, organizasyonlar n mal ve hizmet ak + n de,er zinciri boyunca nas l yönettiklerindedir (sat c kontrollü envanter yönetimi gibi). Teknolojik ilerlemedeki ve onu h zland ran bilgideki art + çevresel belirsizli,i artt rmaktad r. ?+birlikleri, +ebekeler ve tedarik zinciri gibi yönetim anlay +lar ndan önceki hakim görü+ çevresel belirsizli,in dikey bütünle+meyle azalt labilece,i yönündeydi. Ancak, dinamik çevrelerdeki dikey bütünle+menin eksik optimizasyon ile sonuçlanabilece,i, de,i+ken ve bilgi yo,un çevrelerde özellikle bilgiye dayal i+birlikçi yakla+ mlar n hiyerar+ik yap lanmalardan daha etkin olaca, vurgulanmaktad r (Achrol, 1997). Son y llarda yap lan çal +malarda bireysel i+letmelerin art k tamamen otonom varl klar olarak rekabet edemeyece,i ve rekabetin, markalar veya ma,azalar aras olmaktan ç k p, tedarik zincirleri aras bir rekabete dönü+ece,i belirtilmektedir (Ellinger, 1999). Bundan dolay tedarik zinciri üyelerinin koordinasyon içinde çal +mas ön plana ç kmaktad r ve tedarik zinciri üyelerinin çapraz-fonksiyonel bir bütünle+meye te+vik edilmesi gerekmektedir. Dolay s yla, firma içi ve d + yönetim faaliyetlerinde örgütsel kaynaklar n n daha etkin kullan labilmesi için daha fazla bilgi al + veri+ine ve bilginin dola+abilece,i kanallar n geli+tirilmesine ihtiyaç vard r (Porter ve Millar, 1985). Bütünle+me kritik bilgilerin ak + serbest olmad kça eri+ilebilir bir hedef de,ildir ve bilgi teknolojileri kullan m örgütler aras bütünle+meyi daha ileri bir düzeye ta+ yacakt r (Gustin vd., 1994).
Sonuç ve De(erlendirme
Bilgi teknolojileri, özellikle de,i+ken ve bilgi yo,un çevrelerde, i+letmelerin ve onlar n da içinde yer ald , daha üst sistemlerin ba+ar s nda önemli rol oynamaktad r. Bilgi teknolojisi uygulamalar zaman n daha iyi kullan lmas na, co,rafik k s tlamalar n a+ lmas na ve i+letme içi ve d + ili+kilere etki ederek i+letmenin üretti,i ürün ya hizmetin de,erini (verimlili,i ve etkinli,i art rarak, yenilikler yarat lmas n destekleyerek) art rmaktad r. Bilgi teknolojileri ayr ca organizasyonlarda güç, rol ve hiyerar+iye etki ederek; elektronik ileti+im yoluyla tak m çal +malar n ve problem odakl çal +ma biçimlerini destekleyerek; bilgiye ula+ma ve ileti+im olanaklar n artt rarak organizasyon yap lar nda, organizasyonda yap lan i+lerde, örgütsel ileti+imde ve örgütler aras ili+kilerde yol açt , önemli de,i+ikliklere yol açmaktad r.
Bilgi teknolojileri i+letmeleri verimli ve etkin bir +ekilde yönetebilmek ve rekabet üstünlü,ü sa,layabilmek için gerekli olan bilgileri ve araçlar temin edebilir. Ancak, bilgi teknolojileri stratejik amaçlar ve i+letme faaliyetlerini gerekti,i gibi destekleyemedi,i takdirde yap lan çal +malar ba+ar s zl ,a da sürükleyebilir. Bundan ötürü, i+letmelerin faaliyetlerinde stratejik avantajlar kazand rabilecek çe+itli noktalar n tespit edilebilmesi ve bilgi teknolojileriyle desteklenebilmesi için analiz ve çözüm üretme çal +malar nda sosyo-teknik bir yakla+ m benimsenmelidir.
Bilgi teknolojisi tabanl uygun bir de,i+im plan n n olu+turulmas yöneticilerin öncelikli görevlerinden biri olmal d r. Yöneticiler çal +anlar n faaliyetlerinden sorumlu olduklar ndan çal +anlar n ne tür araç, gereç ve bilgiye ihtiyaç duydu,unu belirlemelidir. Bu belirlemeler kullan lacak donan m ve yaz l mlar, i+ kapsamlar ve çal +ma yöntemleri tam anlam yla kavrand ktan sonra belirlenmelidir.
Bilgi teknolojileri, zaman içerisinde demode olabilir veya i+letmenin de,i+en ko+ullar nedeniyle geçerliliklerini yitirebilir. Bu nedenle, yöneticiler yeni teknoloji ve uygulamalar izleyerek bilgi teknolojilerinin verimlili,ini ve faydalar n artt rmaya, geçerliliklerini yitirmelerin, engellemeye ve ortaya ç kan yeni problemleri ve f rsatlar tan mlayarak yeni geli+melerden nas l yararlan labilece,ini belirlemeye çal +mal d r.
Kaynaklar
1. Achrol, Ravi S., 1997. “Changes in the Theory of Interorganizational Relations in Marketing: Toward a Network Paradigm”, Journal of the Academy of Marketing Science, 25, pp.56-71.
2. Alter, Steven, 1991. Information Systems: A Management Perspective, Addison-Wesley Publishing Co., USA.
3. Avgerou, Chrisanthi, 2000. “Information systems: what sort of science is it?”, Omega-The International Journal of Management Science, Vol. 28, Issue: 5, pp. 567-579.
4. Benjamin, R.I., Morton, M.S., 1988. “Information Technology, Integration, and Organizational Change”, Interfaces, Vol.: 18, Issue: 3, pp. 86-98.
5. Bloodgood, J.M., Salisbury, D., 2001. “Understanding the influence of organizational change strategies on information technology and knowledge management strategies”, Decision Support Systems, Vol.: 31, Issue: 1, pp.55-69.
6. Craig M. Gustin; Theodore P. Stank; Patricia J. Daugherty 1994. “Computerization: Supporting Integration”, International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, Vol. 24, Issue: 1, pp. 11-16. 7. Davenport, T.H., Short, J.E., 1990. "The New Industrial Engineering :
Information Technology And Business Process Redesign", Sloan Management Review, Vol.: 31, Issue: 4, pp. 11-27.
8. DeLisi, P.S., 1990. "Lessons from the Steel Axe: Culture, Technology, and Organizational Change", Sloan Management Review, Vol.: 32, Issue: 1, pp.83-93.
9. Drucker, P.F., 1988. “The Coming of The New Organization”, Harvard Business Review, Volume: 66, Issue: 1, pp. 45-53.
10. Dünya Bankas Veri Taban (http://www.worldbank.org/)
11. Ellinger, A., 2000. “Improving Marketing Logistics-Functional Collaboration in The Supply Chain”, Industrial Marketing Management, Vol.: 29, Issue: 1, pp. 85-96,.
12. Gorry, G.A., Morton, M.S., 1971. “A Framework for Management Informat on Systems”, Sloan Management Review, Vol.: 13, Issue: 1, pp.55-70.
13. Guha, Subashish, Kettinger, William J, 1993. “Busines Process Reenginering”, Information Systems Management, Vol.: 10, Issue: 3, pp.18-28
14. Hammer, Micheal, 1990. “Reenginering Work: Don’t Automate, Obliterate”, Harvard Business Review, Vol.: 68, Issue: 4, pp.104-105. 15. Jiang, J.J., Muhanna, W.A., Kleinc, G., 2000. “User resisteance and
strategies for promoting acceptance across system types”, Information and Management, Vol.: 37, Issue 1, pp. 25-36.
16. Leavitt, H.J., Whisler, T.L., 1958. "Management 1980s", Harvard Business Review, Vol.: 36, Issue: 6, pp.41-48.
17. Marcus, M.L., 1983, “Power, politics and MIS implementation”, Communication ACM, Vol.:26, Issue: 6, pp. 583-598.
18. Nunamaker, J.F., Dennis, A.R., Valacich, J.S.; Vogel, D.R., George, J.F., 1991. “Electronic Meeting Systems to Support Group Work”, Communications of The ACM, Vol.:34, Issue:7, pp.47-60.
19. O’Brien, James, 1997. Introduction to Information Systems, 8th edition,
Irwin, USA.
20. OECD, New Technologies in the 1990s, OECD Observer, 1989, p.155. 21. Porter, M.E., Millar V.E., 1985. “How Information Gives You Competitive
Advantage”, Harvard Business Review, Vol.: 63, Issue: 4, pp. 149-60. 22. Quinn, J.B., Paquatte, P.C., 1990. "Technology in Services: Creating
Organizational Revoluations", Sloan Management Review, Vol.: 31, Issue: 2, pp. 67-78.
23. Robey, D., Boudreau, M.C., 1999. "Accounting for the Contradictory Organizational Consequences of Information Technology: Theoritical Directions and Methodological Implications", Information Systems Research, Vol.: 10, Issue: 2, pp.167-186.
24. Robey, Daniel, 1987. “Implementation and the Organizational Impacts of Information Systems”, Interfaces, Vol.: 17, Issue: 3, pp.72-84.
25. Rockart, J.F., Morton, M.S., 1984. “Implications of Changes in Information Technology for Corporate Strategy”, Interfaces, Vol.: 14, Issue:1, pp. 89-105.
26. Rockart, J.F., Short, J.E., 1989. "IT in the 1990s: Managing Organizational Interdependence", Sloan Management Review, Vol. 30, Issue 2, pp. 7-17. 27. Sarker, S., Lee, A.S., 1999. “IT-enabled organizational transformation: a
case study of BPR failure at TELECO”, Journal of Strategic Inf. Systems, Vol.: 8, Issue:1, pp. 83–103
28. Teng, J.T.C., Grover, V., Fiedler, K.D., 1996. Developing strategic perspectives on business process reengineering: from process reconfiguration to organizational change. Int. J. Mgmt. Sci., Vol.24, No.3, pp. 271-294.
