EPİZYOTOMİNİN DOĞUM SONRASI DÖNEMDE CİNSEL FONKSİYONA ETKİSİ

(1)

Yrd.Doç.Dr. Zekiye KARAÇAM

Adnan Menderes Üniversitesi Ayd›n Sa¤l›k Yüksekokulu,

ÖZET

Amaç:Araﬂt›rman›n amac› do¤um sonras› dönemde epizyotominin cinsel fonksiyona etkisini ince-lemektir.

Gereç-Yöntem: Araflt›rma 01.01.2007 ve 01.05.2007 tarihleri aras›nda kesitsel vaka-kontrol çal›fl-mas› olarak yap›lm›flt›r. Araflt›rmaya olas›l›ks›z örnekleme yöntemi ile 56 kad›n al›nm›flt›r. Araflt›rma verileri soru formu, basit tan›mlay›c› a¤r› yo¤unlu¤u skalas› ve Arizona Cinsel Yaflant›lar Ölçe¤i (Ka-d›n Formu) ile toplanm›flt›r.

Bulgular: Epizyotomi ve kontrol gruplar›ndaki kad›nlar›n önemli bir bölümü do¤um sonras› dö-nemde cinsel iliflkiye yeniden bafllad›klar›nda a¤r› yaflamaktan korktuklar›n› (epizyotomi: %72.7, kon-trol: %69.6) ve a¤r› yaflad›klar›n› (epizyotomi: %54.5, konkon-trol: %34.8), küçük bir bölümü de bu a¤r›n›n halen devam etti¤ini (epizyotomi: %9.1, kontrol: %17.1) bildirmifllerdir. Epizyotomi (%84.8) ve kon-trol (%87.0) gruplar›nki kad›nlar›n büyük bir bölümünün cinsel alanda sorun yaflad›klar› saptanm›flt›r. Bu de¤iflkenler bak›m›ndan her iki grup istatistiksel olarak benzerdi.

Sonuç: Bu araflt›rmada kad›nlar›n büyük bir bölümünün do¤um sonras› dönemde cinsel alanda so-run yaflad›¤›, ancak epizyotominin cinsel fonksiyonu etkilemedi¤i sonuçlar› elde edilmifltir.

Anahtar Kelimeler:Cinsel fonksiyon, epizyotomi, do¤um sonras› dönem, ebelik / hemﬂirelik bak›-m›

EFFECTS OF EPISIOTOMY ON SEXUAL

FUNCTION IN THE POSTPARTUM PERIOD

ABSTRACT

Aim:The aim of this study was to investigate effects of episiotomy on sexual function in the post-partum period.

Materials and Methods: The study was conducted as a cross-sectional, case-control study, betwe-en 01.01.2007 and 01.05.2007. The study included 56 wombetwe-en selected with a non-probability method.

* 1.Ulusal Ebelik Kongresi Harbiye Askeri Müze ve Kültür Sitesi, 20–22 Haziran 2007, ‹stanbul, Sözel bildiri ola-rak sunulmuﬂtur.

(2)

Giriﬂ

Cinsel sa¤l›k, cinsellikle ile ilgili fiziksel, duy-gusal, ruhsal ve sosyal bak›mdan iyilik hali olarak tan›mlanmaktad›r (WHO, 2004). Güvenilir, mem-nuniyet verici ve hofla giden bir cinsel yaflam› sür-dürmek temel insan hakk›d›r. Cinsellik biyolojik, psikolojik, sosyo-kültürel, ekonomik, politik, etik, yasal, tarihi ve manevi olmak üzere çok say›da faktörden etkilenmektedir (WHO, 2004). Do¤um yapma kad›n›n yaflam›nda önemli bir olayd›r. Bu dönemde oluflan fiziksel ve psiko-sosyal de¤iflim-ler kad›n›n cinsel yaflam› ve evlilikten memnuni-yetini etkilemektedir (Botros ve ark., 2006).

Do¤um sonras› dönemde ortaya ç›kan hormo-nal ve psikolojik de¤iflimler, halsizlik ve yorgun-luk, loflial ak›nt›, perineal travma ve a¤r›, vajinal kayganl›kta azalma, yara iyileflmesine zarar ver-me korkusu, gebe kalma korkusu, yenido¤an be-be¤in stres ve bask›s› kad›n›n cinsel ilgi ve perfor-mans›n› azaltmaktad›r. Bu azalma gebelikte baflla-makta ve do¤um sonras› dönemde haftalarca ya da aylarca devam etmektedir (Blackburn, 2003; Bot-ros ve ark., 2006; Lee, Yen, 2007; Von Sydow, 1999). Barrett ve ark. (2000) kad›nlar›n ço¤unun do¤umdan sonraki ilk üç ay içinde cinsel aktivite-lerine geri dönmeaktivite-lerine ra¤men %83’ünün cinsel problem yaflad›¤›n›, alt›nc› ayda bu oran›n %64’e

geriledi¤ini, fakat hiçbir zaman gebelik öncesi ko-numuna (%38) dönmedi¤ini bildirmiﬂlerdir. Bu durum kad›n›n benlik sayg›s›n›, yaﬂam kalitesini olumsuz etkilemekte ve duygusal s›k›nt›lara ne-den olmaktad›r (Addis ve ark., 2006).

Normal cinsel fonksiyonun sürdürülebilmesi için kad›n›n pelvis bölgesinin sa¤l›kl› olmas› önemlidir (Botros ve ark. 2006). Do¤um sonras› dönemde perineal travma pelvis bölgesinin sa¤l›-¤›n› etkileyen önemli bir durumdur. Do¤um s›ra-s›nda oluflan perineal travmalar›n büyük bir bölü-münü epizyotomi oluflturmaktad›r. Epizyotomi, perinenin düzensiz ve ciddi laserasyonlar›n› önle-mek, onar›m› kolaylaflt›rmak, bebe¤i mekanik ve metabolik etkilerden korumak, mesaneyi travma-lara karfl› korumak ve gelecekteki perineal relak-sasyonlar› önlemek amac› ile do¤um eyleminin ikinci devresinde perine bölgesine yap›lan bir in-sizyondur (Olds ve ark., 2004; Varney ve ark., 2004).

Dünya Sa¤l›k Örgütü, epizyotominin yarar›n-dan daha fazla zarar›n›n olmas› nedeni ile rutin olarak kullan›lmamas›n› önermektedir (WHO, 2003). Epizyotomi uygulanma oran› birçok gelifl-mifl ülkede giderek azalt›lmaktad›r. Bu azalmada 1983 y›l›ndan bu yana yap›lan çal›flmalarda epiz-yotominin rutin olarak kullan›m›n›n bilimsel ola-rak beklenen olumlu etkiye sahip olmad›¤›n›n gösterilmesi etkili olmufltur (Albers ve ark., 2005; Data were collected with a questionnaire, Simple, Descriptive Pain Intensity Scale and Arizona Sexual Experiences Scale (for women).

Results: A large proportion of the women in episiotomy and control groups was worried that they would feel pain in their first sexual intercourse after delivery (episiotomy: 72.7%, control: 69.6%) and really felt pain (episiotomy: 54.5%, control: 34.8%). A small proportion of the women in both groups still felt pain during sexual intercourse at the end of the study period (episiotomy: 9.1%, control: 17.1%). Rates of women in both groups (episiotomy: 84.8%, control: 87.0%) had sexual problems in the postpartum period. Regard of these variables, rates of the women in both groups is statistically si-milar.

Conclusion: In the present study, a large proportion of the women turned out to experience sexual problems in the postpartum period and episiotomy was not found to affect sexual function.

(3)

Carroli, Belizan, 2007; Thacker, Banta, 1983; To-masso ve ark., 2006). Bu çal›flmalarda, epizyoto-minin perineyi korumaktan çok, vajinal kas gü-cünde azalma, postpartum perineal a¤r›, dispara-noya (a¤r›l› cinsel iliflki), kan kayb›, anal sifinkter hasar› ve anal inkontinansta art›fla neden oldu¤u, üriner incontinans› azaltmad›¤› ve neonatal so-nuçlar› gelifltirmedi¤i bildirilmektedir (Albers ve ark., 2005; Sartore ve ark., 2004; Thommasen ve ark., 2005). Ayr›ca epizyotominin spontan lase-rasyonlara göre daha geç iyileflti¤i, daha fazla an-ne-bebek etkileflimine ve do¤um sonu cinsel yafla-m›n yeniden oluflturulmas›na müdahale etti¤i bil-dirilmektedir (Lowdermilk ve ark., 2000; Olds ve ark., 2004; Williams ve ark., 2007). Bu nedenler-le epizyotominin rutin olarak uygulanmas› yerine iri bebek, fetal distres, prezentasyon-pozisyon bo-zukluklar›, perinenin rijit oldu¤u ve perinede skar dokusunun bulundu¤u durumlar, vakum uygula-mas› gereken durumlarda secici olarak uygulan-mas› ve mutlaka uygulanacaksa mediolateral epizyotominin tercih edilmesi önerilmektedir (Carroli, Belizan, 2007; WHO, 2003).

Ülkemizde epizyotomi uygulanma durumu ge-liflmifl ülkeler ile paralellik göstermemektedir. Ge-leneksel olarak ilk do¤umunu yapan kad›nlara ru-tin epizyotomi uyguland›¤›, ikinci ve daha fazla do¤umu olan kad›nlara da s›kl›kla epizyotomi uy-guland›¤› bilinmektedir. Yap›lan çal›flmalarda va-jinal do¤umlar›n %64-74.2’sinde epizyotomi uy-guland›¤› bildirilmektedir (Çal›flkan ve ark., 2003; Karaçam, Ero¤lu, 2003).

Do¤um sonras› dönemde perineal bölgedeki travmalar iyilefltikten sonra efllerin cinsel yaflam-lar›na tekrar bafllamalar› önemlidir. Çok say›da çal›flmada epizyotominin do¤um sonras› dönemde disparanoya ile iliflkisi incelenmifltir (Carroli, Be-lizan, 2007; Thacker, Banta, 1983; Tomasso ve ark., 2006). Ancak epizyotominin cinsel fonksi-yon üzerine etkileri ile ilgili, daha fazla bilgiye gereksinim duyulmaktad›r. Özellikle toplumsal özelliklerimizi de yans›tabilen bu bilgi, ebe / hem-flire ve di¤er sa¤l›k çal›flanlar›n›n do¤um sonras›

bak›m hizmetlerini planlamalar›, sunmalar› ve do-lay›s› ile kad›n›n üreme sa¤l›¤›n›n / cinsel sa¤l›¤›-n›n gelifltirilmesinde yararl› olabilir. Bu nedenle, bu çal›flmada epizyotominin do¤um sonras› dö-nemde cinsel fonksiyon üzerine olan etkisinin in-celenmesi hedeflenmifltir.

GEREÇ-YÖNTEM

Araflt›rma kesitsel vaka-kontrol çal›flmas› ola-rak yap›lm›flt›r. Araflt›rmaya 01.01.2007 ve 01.05.2007 tarihleri aras›nda, olas›l›ks›z örnekle-me yöntemi ile Ayd›n il örnekle-merkezinde yaflayan 56 kad›n al›nm›flt›r. Epizyotomi uygulanan 33 kad›n epizyotomi grubunu ve epizyotomi uygulanma-yan 23 kad›n kontrol grubunu oluflturmufltur. Ve-ri toplama arac›n›n kendini bildiVe-rim bölümleVe-ri ol-du¤u için en az ilk okul mezunu olan kad›nlar araflt›rmaya dahil edilmifllerdir. Ayr›ca kad›nlar›n cinsel iliflkiye yeniden bafllama zamanlar› ve cin-sel yaflant›lar ölçe¤inin son bir haftay› de¤erlen-dirme durumu göz önüne al›nm›fl ve do¤umdan sonra en az ikinci ay›n› dolduran kad›nlar araflt›r-maya dahil edilmifltir. Cinsel yaflam›na geri dön-memifl olan kad›nlar araflt›rmadan d›fllanm›flt›r.

Veri toplama araçlar›

Araflt›rma verileri araflt›rmac›lar taraf›ndan ge-lifltirilen soru formu ve basit tan›mlay›c› a¤r› yo-¤unlu¤u skalas› ve Arizona Cinsel Yaflant›lar Öl-çe¤i (Kad›n Formu) ile toplanm›flt›r. Soru formun-da kad›n›n yafl›, e¤itim düzeyi, çal›flma durumu, sa¤l›k güvencesi, obstetrik öykü, evlilik durumu, alg›lad›¤› gelir düzeyi, bebe¤inin do¤um tarihi, do¤umdan sonra sa¤l›k sorunu yaflama, dikifllerin iyileflmesi ile ilgili sorun yaflama, do¤um sonu cinsel yaflama geri dönme zaman›, do¤umdan son-ra ve halen cinsel iliflkide a¤r› yaflamaktan kork-ma ve a¤r› yaflakork-may› sorgulayan 20 soru yer al-makta idi. Soru formunun, 10 kifli ile ön uygulama yap›larak, anlafl›l›rl›¤› ve kullan›labilirli¤i geliflti-rilmifltir.

Basit tan›mlay›c› a¤r› yo¤unlu¤u skalas› (Simple descriptive pain intensity scale): Bu

(4)

olu-flur, çizginin üzerinde eflit aral›klarla a¤r› fliddeti-ni tan›mlay›c› kelime ve say›lar bulunmaktad›r. Bu kelime ve say›lar a¤r› yok (0), hafif a¤r› (1), orta fliddette a¤r› (2), çok fliddetli a¤r› (3), olduk-ça çok fliddete a¤r› (4) ve en fliddetli a¤r› (5)’d›r (Carroll, Bowsher, 1993). Bu çal›flmada kad›na a¤r› skalas› gösterilerek cinsel iliflki esnas›nda ya-flad›¤› a¤r›y›, 0 (a¤r› yok) ve 5 (en fliddetli a¤r›) aras›nda derecelendirmesi istenmifltir.

Arizona Cinsel Yaﬂant›lar Ölçe¤i (Kad›n For-mu): Bu ölçek McGahuey ve ark. (2000)

taraf›n-dan bireylerin cinsel alanda yaflad›klar› sorunlar› k›sa, kolay biçimde taramak ve saptamak amac› ile gelifltirilmifltir. Ölçe¤in Türkçeye uyarlanmas› Soykan (2004) taraf›ndan yap›lm›flt›r. Bu kendini bildirim ölçe¤i, 6’l› Likert tipindedir ve 5 madde-den oluflmaktad›r. Ölçekte kad›nlardan bu gün da-hil son bir haftay› de¤erlendirmeleri istenmekte-dir. Ölçek maddelerinden elde edilen puanlar›n toplam›, toplam ölçek puan›n› oluflturmaktad›r ve kesme puan› 11 olarak bildirilmifltir. Ölçe¤in Türkçe güvenirli¤inde, Cronbach alfa iç tutarl›k say›s›n›n 0.89 ve test-yeniden test güvenirli¤inin 0.88 oldu¤u bildirilmektedir.

‹ﬂlem

Araflt›rma verilerinin toplanmas›nda örneklem kriterlerine uygun olan kad›nlara araflt›rma ile il-gili aç›klama yap›larak sözel olurlar› al›nm›flt›r. Daha sonra soru formu yüz-yüze görüflme yönte-mi doldurulmufltur. Ard›ndan Arizona Cinsel Ya-flant›lar Ölçe¤i’nin doldurulmas› ile ilgili kad›nla-ra bilgi verilmifl ve kendini bildirim olakad›nla-rak dol-durmalar› sa¤lanm›flt›r.

Verilerin analizi

Verilerin analizi SPSS 11.5 arac›l›¤› ile yap›l-m›flt›r. Araflt›rman›n bütün de¤iflkenleri bak›m›n-dan epizyotomi ve kontrol gruplar› karfl›laflt›r›l-m›flt›r. Araflt›rma veriler tan›mlay›c› istatistikler, ki-kare testi ve Mann-Whitney U testi ile analiz edilmifltir. P<0.05 düzeyindeki de¤erler istatistik-sel olarak önemli kabul edilmifltir.

Etik varsay›mlar

Araflt›rma verilerinin toplanabilmesi için T.C. Ayd›n Valili¤i ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü’nden yasal izin al›nm›flt›r. Araflt›rma kapsam›na al›nan

kad›n-lara araflt›rma ile ilgili bilgi verilmifl ve sözel olur-lar› al›nm›flt›r.

BULGULAR

Her iki gruptaki kad›nlar›n, istatistiksel olarak benzer flekilde, daha çok ilkokul e¤itimi ald›¤› (epizyotomi: %48.5, kontrol: %65.2; X2=1.16, p=0.46), ev han›m› oldu¤u (epizyotomi: %93.9, kontrol: %100; X2=2.17, p=0.14), sa¤l›k güven-cesinin bulundu¤u (epizyotomi: %93.9, kontrol: %82.6; X2=1.79, p=0.18) ve tamam›n›n resmi ni-kah›n›n oldu¤u belirlenmifltir. Epizyotomi gru-bundaki kad›nlar›n (%15.2) kontrol grugru-bundakile- grubundakile-re (%39.1) gögrubundakile-re daha az oranda gelir düzeylerini düflük olarak alg›lad›klar› ve bu fark›n istatistiksel olarak önemli oldu¤u belirlenmifltir (X2=4.16, p=0.04) (Tablo 1). Epizyotomi grubundaki kad›n-lar›n kontrol grubundakilere göre, istatistiksel ola-rak önemli bir flekilde, ortalama yafllar›n›n (epiz-yotomi: 24.36+3.15; kontrol: 29.04+5.10; Mann-Whitney U:164.000, p=0.000), gebelik (epizyoto-mi: 1.39+0.66; kontrol: 3.30+1.46; Mann-Whit-ney U:70.500, p=0.000) ve canl› do¤um (epizyo-tomi: 1.30+0.53; kontrol: 2.87+1.36; Mann-Whit-ney U:82.500, p=0.000) say›lar›n›n daha az oldu-¤u görülmüfltür (Tablo 2).

Araflt›rma kapsam›na al›nan az say›da kad›n, istatistiksel olarak benzer flekilde, do¤um sonras› dönemde sa¤l›k sorunu yaflad›klar›n› bildirmifller-dir (epizyotomi: %12.1, kontrol: %8.7; X2=0.17, p=0.68). Bu kad›nlar›n meme enfeksiyonu (epiz-yotomi grubundan üç kad›n), pelvik kitle (her iki gruptan birer kad›n) ve ruhsal rahats›zl›k (kontrol grubundan bir kad›n) yaflad›klar› belirlenmifltir.

Kad›nlar›nda yara iyileflmesi ile ilgili sorun bulunma durumlar› incelendi¤inde, epizyotomi grubundaki kad›nlar›n kontrol grubundakilere gö-re daha fazla oranda enfeksiyon, dikifllerde aç›lma ve iyileflmede gecikme sorunlar› yaflad›klar› sap-tanm›flt›r (epizyotomi: %18.2, kontrol: %4.3). Fa-kat yap›lan istatistiksel de¤erlendirmede yara iyi-leflmesi ile ilgili sorun bulunma durumu bak›m›n-dan epizyotomi ve kontrol gruplar› aras›nda fark bulunamam›flt›r (X2=2.69, p=0.102).

Epizyotomi ve kontrol gruplar›ndaki kad›nla-r›n do¤um sonras› bulunduklar› ay (s›ras› ile

(5)

orta-lama 6.36+, 3.35 ve 7.52+ 2.92; Mann-Whitney U:297.500, p=0.170) ve cinsel iliflkiye yeniden bafllama haftalar›n›n (s›ras› ile ortalama 7.12+1.83 ve 7.22+3.55; Mann-Whitney U:343.000, p=0.503) istatistiksel olarak benzer oldu¤u belir-lenmifltir (Tablo 2). Yine istatistiksel olarak ben-zer flekilde, her iki gruptaki kad›nlar›n önemli bir bölümü do¤um sonras› cinsel iliflkiye yeniden bafllad›klar›nda a¤r› yaflamaktan korktuklar›n› (epizyotomi: %72.7, kontrol: %69.6; X2=0.07, p=0.80) ve a¤r› yaflad›klar›n› (epizyotomi: %54.5, kontrol: %34.8; X2=2.13, p=0.15), küçük bir bö-lümü de bu a¤r›n›n halen devam etti¤ini (epizyo-tomi: %9.1, kontrol: %17.1) bildirmifllerdir (Tab-lo 3). Epizyotomi (%84.8) ve kontrol (%87.0) gruplar›nki kad›nlar›n istatistiksel olarak benzer flekilde yüksek oranda cinsel alanda sorun yafla-d›klar› saptanm›flt›r (Tablo 1).

TARTIﬁMA

Kad›n›n cinsel fonksiyonu genel sa¤l›k duru-mu, sosyo-demografik koflullar›, psikolojik ve sis-temik rahats›zl›klar›n›n yan›nda, do¤um sonras› dönemde oluflan fizyolojik ve psikolojik de¤iflim-lerden de etkilenmektedir (Hayes, Dennerstein,

2005; Lewis ve ark., 2004). Bu çal›flmada do¤um sonras› dönemde epizyotominin cinsel fonksiyon üzerine olan etkisi Arizona Cinsel Yaflant›lar Öl-çe¤i (Kad›n Formu) arac›l›¤› ile incelenmifltir. Bu ölçekte cinsel fonksiyonun cinsel istek, uyar›lma hissi, vajinal ›slanma veya nemlenme, orgazm ol-ma ve tatmin olol-ma boyutlar› de¤erlendirilmekte-dir.

Cinsel fonksiyonun yafl ile azald›¤› ve bu azal-man›n 30’lu yafllarda bafllad›¤› bildirilmektedir (Botros ve ark., 2006; Hayes, Denersten, 2005). Bu çal›flmada, epizyotomi grubundaki kad›nlar›n kontrol grubundakilere göre daha genç yaflta ol-malar›na ra¤men, her iki gruptaki kad›nlar›n cin-sel fonksiyon skorlar›n›n benzer oldu¤u gözlen-mifltir. Bu durum araflt›rmaya kat›lan her iki grup-taki kad›nlar›n halen cinsel fonksiyonda azalma-n›n görüldü¤ü yafllarda bulunmamalar› ile aç›kla-nabilir.

Yap›lan çal›ﬂmalarda do¤um yapan kad›nlar›n cinsel fonksiyonlar›n›n do¤um yapmadan önceki döneme göre daha kötü oldu¤u, do¤um yapma sa-y›s›n›n cinsel fonksiyonu azalt›c› bir faktör oldu-¤u ve cinsel iste¤i ve uyar›lma hissini azaltt›¤› bil-dirilmektedir (Botros ve ark. 2006; Signorello ve Tablo 1. Kad›nlar›n Baz› Sosyodemografik De¤iﬂkenlerinin Epizyotomi ve Kontrol Gruplar›na Göre Da¤›l›m› (Epizyotomi: 33, Kontrol: 23).

Gruplar

De¤iﬂkenler Epizyotomi Kontrol df Ki-kare/P-de¤eri n(%) n(%)

E¤itim Düzeyi

‹lkokul 16 (48.5) 15 (65.2) 2 1.546/0.462 Ortaokul 6 (18.2) 3 (13.0)

Lise 11 (33.3) 5 (21.7) Gelir getiren iﬂte çal›ﬂma

Çal›ﬂ›yor 2 (6.1) 0 (0.0) 1 2.167/0.141 Ev han›m› 31 (93.9) 23 (100.0)

Sa¤l›k güvencesi

Olan 31 (93.9) 19 (82.6) 1 1.793 / 0.181 Olmayan 2 (6.1) 4 (17.4)

Alg›lanan gelir düzeyi

Düﬂük 5 (15.2) 9 (39.1) 1 4.16/0.041 Orta 28 (84.8) 14 (60.9)

(6)

ark., 2001). Botros ve ark. (2006) yafl ve do¤um flekli dikkate al›nmaks›z›n, do¤um yapman›n cin-sel fonksiyon üzerine bir etkisinin oldu¤unu, bu etkinin do¤um sonras› dönem süresince fiziksel faktörlerden çok psikolojik faktörler ile iliflkili ol-du¤unu bildirmifllerdir. Bu çal›flmada epizyotomi grubundaki kad›nlar›n kontrol grubundakilere gö-re daha çok say›da do¤um yapmalar›na karfl›n, her iki gruptaki kad›nlar›n cinsel fonksiyon alan›nda benzer oranda sorun yaflad›klar› gözlenmifltir. Bu sonuç, çal›flmam›za kat›lan kad›nlar›n cinsel fonk-siyonlar›n›n do¤um say›s› ile iliflkili olmad›¤›n› göstermesi bak›m›ndan önemlidir.

Do¤um sonras› dönemde cinsel iliflkinin yeni-den bafllama zaman› toplumlara göre de¤ifliklik göstermektedir. ‹ngiltere ve Amerika Birleflik Devletleri’nde do¤um sonras› dönemde efllerin cinsel iliflkiye yeniden bafllama zaman› k›sa bir süreden birkaç aya kadar de¤iflmektedir (Barrett

ve ark., 2000; Blackburn, 2003). Ülkemizde yap›-lan çal›flmalar ise, bu araflt›rman›n bulgular›na benzer fleklide, kad›nlar›n ço¤unun postpartum al-t›nc› haftada cinsel iliflkiye bafllad›klar› bildiril-mektedir (Erbil, 2005; Ery›lmaz ve ark., 2005). Bu sonuç, ülkemizde sa¤l›k çal›flanlar›n›n do¤um yapan kad›nlara alt› hafta sonra cinsel iliflkiye bafllamalar›n› önermeleri ile ilgili olabilir.

Bu çal›flmada her iki gruptaki kad›nlar›n önemli bir bölümünün istatistiksel olarak benzer flekilde, do¤um sonras› cinsel iliflkiye yeniden bafllad›klar›nda a¤r› yaflamaktan korktuklar› gö-rülmüfltür. Benzer bir çal›flmada Hayes ve Den-nerstein (2005) do¤um sonras› dönemde kad›nla-r›n yeniden cinsel yaflamlakad›nla-r›na döndüklerinde his-settikleri a¤r› beklentisinin cinsel yaflamlar›n› et-kiledi¤ini bildirmifllerdir.

Lee ve Yen (2007) bu çal›flman›n bulgular›na benzer flekilde, kad›nlar›n %30-52,5’inin do¤um Tablo 2. Kad›nlar›n Baz› De¤iflkenlerinin Epizyotomi ve Kontrol Gruplar›na Göre Da¤›l›m› (Epizyotomi : 33, Kontrol: 23).

Mean Sum of

Mann-Ortalama±SD Rank Ranks WhitneyU p-de¤eri Yaﬂ-Epizyotomi (33) 24.35±3.15 21.97 725.00 164.000 0.000

Kontrol (23) 29.04±5.10 37.87 871.00 Gebelik say›s›

Epizyotomi (33) 1.39±0.66 19.14 631.50 70.500 0.000 Kontrol (23) 3.30±1.46 41.93 964.50

Canl› do¤um say›s›

Do¤umdan sonra geçen süre (ay)

Cinsel iliﬂkiye baﬂlama zaman› (hafta)

Cinsel iliflkide yaflanan a¤r›n›n fliddeti

(7)

sonras› dönemde disparanoya yaflad›klar›n› bildir-mifllerdir. Yine Carroli ve Belizan (2007), Tomas-so ve ark. (2006) bizim çal›flma bulgular›m›za ben-zer flekilde epizyotominin disparanoya riskini ar-t›rmad›¤›n› bildirmifllerdir. Sartore ve ark. (2004) ve Thommasen ve ark. (2005) ise, bu bilgilerin ak-sine epizyotominin a¤r›l› cinsel iliflki ile iliflkili ol-du¤unu belirtmifllerdir. Barrett ve ark. (2000) da epizyotominin do¤um sonras› üçüncü ayda a¤r›l› cinsel iliflki ile iliflkili oldu¤unu ve alt›nc› ayda bu iliflkinin bulunmad›¤›n› bildirmifllerdir. Bu sonuç-lar, çal›flmalar›n örneklem grubunda yer alan ka-d›nlar›n sahip oldu¤u perineal taravman›n miktar›, yara iyileflme süreci ve cinsel iliflkiye bafllama za-manlar›ndaki farkl›l›k ile iliflkili olabilir.

Postpartum dönemde efllerin en az 1/3’ünde uzun süre devam eden psikoseksüel rahats›zl›klar bulunmaktad›r (Von Sydow, 1999). Bizim çal›fl-mam›zda, Barrett ve ark. (2000)’n›n çal›flmas›nda bildirilen orana (%83) benzer flekilde do¤um son-ras› dönemde kad›nlar›n büyük bir bölümünün cinsel alanda problem yaflad›¤› belirlenmifltir. Bu sonuç kad›nlar›n önemli bir bölümünün do¤um sonras› dönemde cinsel alanda sorun yaflad›¤›n› göstermesi bak›m›ndan önemlidir.

Bu çal›flmada epizyotomi (%84.8) ve kontrol (%87.0) gruplar›nki kad›nlar›n istatistiksel olarak benzer flekilde cinsel fonksiyon bozuklu¤u yafla-d›klar› saptanm›flt›r. Benzer bir çal›flmada, Botros

ve ark. (2006) da epizyotominin cinsel yaflam ka-litesi skorunu etkilemedi¤ini bildirmifllerdir. Yine bu çal›flman›n bulgular›na benzer flekilde, Signo-rello ve ark. (2001) da epizyotomisi olan kad›nla-r›n cinsel fonksiyon sonuçlakad›nla-r›n›n spontan laseras-yonu olanlar›nki ile benzer oldu¤unu bildirmifller-dir. Bir baflka çal›flmada ise, Johanson (2000), pe-rineal travmas› olmayan kad›nlar›n do¤um sonras› dönemde daha az cinsel problem yaflad›klar›n› bil-dirmektedir. Bu sonuçlara göre, daha kapsaml› ça-l›flmalarda perineal travman›n cinsel fonksiyon ile iliflkisinin incelenmesi gerekti¤i düflünülmektedir.

Araﬂt›rman›n S›n›rl›l›klar›

Bu çal›flman›n baz› s›n›rl›l›klar› bulunmakta-d›r. Birincisi, kontrol grubundaki kad›nlar›n yafl ortalamalar› epizyotomi grubundakilere göre daha fazlad›r. Yafl›n art›fl›na ba¤l› olarak cinsel fonksi-yon olumsuz etkilenebilir. ‹kincisi, kontrol gru-bundaki kad›nlar›n büyük bir bölümünde (%73.9) spontan laserasyon bulunmakta idi. Bu laseras-yonlar cinsel fonksiyonu epizyotomiye benzer fle-kilde etkileyebilir. Üçüncüsü, araflt›rma olas›l›ks›z örnekleme yöntemi ile belirlenen az say›da birey ile gerçeklefltirilmifltir. Bu nedenle, elde edilen so-nuçlar bu çal›flmaya kat›lan bireyleri temsil et-mektedir.

SONUÇ ve ÖNER‹LER

Tablo 3. Kad›nlar›n Cinsel ‹liﬂki ile ‹lgili Baz› De¤iﬂkenlerinin Epizyotomi ve Kontrol Gruplar›na Göre Da¤›l›m› (Epizyotomi: 33, Kontrol: 23)

Gruplar

Cinsel iliﬂkide a¤r› yaﬂamaktan korku

Yaﬂayan 24 (72.7) 16 (69.6) 1 0.066/0.80 Yaﬂamayan 9 (27.3) 7 (30.4)

Cinsel iliﬂkide a¤r›

Halen cinsel iliﬂkide a¤r›

(8)

Bu çal›flmada kad›nlar›n çok büyük bir bölü-münün do¤um sonras› dönemde cinsel alanda so-run yaflad›¤›, ancak epizyotominin cinsel fonksi-yonu etkilemedi¤i sonuçlar› elde edilmifltir. Do-¤um sonras› bak›m hizmeti veren ebe / hemflire ve di¤er sa¤l›k çal›flanlar›n›n, bu konuyu bak›mlar› kapsam›na almalar›, kad›n ve efline do¤uma ba¤l› cinsel fonksiyonda oluflan de¤ifliklikler ile ilgili dan›flmanl›k yapmalar› önerilebilir. Ayr›ca kad›n-lar›n cinsel fonksiyonlar› ile ilgili gebelik öncesi, gebelik, do¤um ve do¤um sonras› dönemleri kap-sayan ileri prospektif çal›flmalar yap›larak cinsel sa¤l›¤› /üreme sa¤l›¤›n› gelifltirmeye katk› olufltu-rulabilir.

Teflekkür: Bengü ERAY, Sadegül KILINÇ Adnan Menderes Üniversitesi Ayd›n Sa¤l›k Yük-sekokulu Ebelik Bölümü ö¤rencileri olarak veri-lerin toplanmas› ve bilgisayara girilmesini gerçek-lefltirmifllerdir. Bu katk›lar› için ö¤rencilere, ça-l›flmam›za kat›lan bütün kad›nlara ve Araflt›rma verilerinin toplanabilmesinde uygun ortam sa¤la-d›klar› için Ayd›n ‹l Sa¤l›k Müdürlü¤ü yönetici ve çal›flanlar›na teflekkür ederim.

KAYNAKLAR

Addis, I.B., Van Den Eden, S.K., Wassel-Fyr, C.L., Vittinghoff, E., Brown, JS., Thom D.H., for the Reproductive Risk Factors for Incontinence Study at Kaiser (RRISK) Study Group (2006). Se-xual activity and function in middle-aged and ol-der women. Obstet Gynecol 107; 755–64.

Albers, L.L., Sedler, K.D., Bedrick, E.J., Teaf, D., Peralta, P. (2005). Midwifery care measures in the second stage of labor and reduction of genital

tract trauma and birth: A Randomized Trial.

Jour-nal of Midwifery & Women’s Health 50; 365–372.

Barrett, G., Pendry, E., Peacock, J., Victor, C., Thakar, R., Manyonda, I. (2000). Women’s sexu-al hesexu-alth after childbirth. British Journsexu-al of

Obs-tetrics and Gynaecology 107(2); 186–195.

Blackburn, S.T. (2003). Maternal, Fetal &

Ne-onatal Physiology: A Clinical Perspective. (2th

ed.), New York: Saunders.

Botros, S.M., Abramow, Y., Miller, J.-J. R., Sand, P.K., Gandhi, S., Nickolow, A., Goldberg, R.P. (2006). Effect of parity on sexual function.

Obstet Gynecol 107; 765-770.

Carroll, D., Bowsher, D. (1993). Pain

Mana-gement and Nursing Care. Oxford: Butterwoth

Heinemann Ltd.

Carroli, G., Belizan, J. (2007). Episiotomy for vaginal birth (Review) This is a reprint of a Coc-hrane review, prepared and maintained by The Cochrane Collaboration and published in The

Cochrane Library, Issue 1, The Cochrane

Colla-boration. Published by JohnWiley & Sons, Ltd. Çal›ﬂkan, E., Öztürk, N., Akyan, B., Yalvaç, S., Dilbaz, B., Haberal, A. (2003). Üçüncü basa-mak bir sa¤l›k merkezinde 47145 do¤umun anali-zi: Epidemiolojik bak›ﬂ. MN-Gynecology

Obstet-rics & Reproductive Medicine 9(2); 88–91.

Erbil, N. (2005). Gebelik ve lo¤usal›kta cinsel-lik: Bilgi, tutum ve davran›ﬂlar. 4. Uluslararas›

Üreme Sa¤l›¤› Kongresi Kitab›. Anakara: Bilkent

Otel ve Konferans Merkezi, ss.214.

Ery›lmaz, H.Y., Abal›, S., Döndar, Ç., Kurnaz, E. (2005).Do¤um sonras› dönemde kad›nlar›n cinsel fonksiyonlar› ev etkileyen faktörler. 4. Tablo 4. Cinsel Alanda Sorunu Olan Kad›nlar›n Epizyotomi ve Kontrol Gruplar›na Göre Da¤›l›m›.

Gruplar

Cinsel alanda sorunu

Olan 28 (84.8) 20 (87.0) 1 0.050 / 0.824 Olmayan 5 (15.2) 3 (13.0)

(9)

Uluslararas› Üreme Sa¤l›¤› Kongresi Kitab›.

Anakara: Bilkent Otel ve Konferans Merkezi, ss.198.

Hayes, R., Dennerstein, L. (2005). The impact of aging on sexual function and sexual dysfuncti-on in women: A review of populatidysfuncti-on-based studi-es. J Sex Med 2; 317–330.

Johanson, R. (2000). Perineal massage for pre-vention of perineal trauma in childbirth. The

Lan-cet 355; 250–251.

Karaçam, Z., Ero¤lu, K. (2003). Effects of epi-siotomy on bonding and mother’s healh. Journal

of Advanced Nursing 43(4); 384–394.

Lee, J.T., Yen, H.-W. (2007). Randomized controlled evaluation of a theory-based postpar-tum sexual health education programme. Journal

of advaced Nursing 60; 389-401.

Lewis, R.W., Fugl-Meyer, K.S., Bosch, R., Fugl-Meyer, A.R., Laumann, E.O., Lizza, E., Martin-Morales, A. (2004). Epidemiology / risk factors of sexual dysfunction. Journal of sexual

Medicine 1; 35–39.

Lowdermilk, D. L., Perry, S.E., Bobak, I.M. (2000). Maternity Women’s Health Care. 7th ed., St. Louis: Mosby Inc.

McGahuey, C.A., Gelenberg, A.J., Laukes, C.A., Moreno, F.A., Delgado, P,L,, McKanight, K.M., Manber, R. (2000), The Arizona Sexual Experience Scale (ASEX): Reliability and vali-dity. J Sex Marital Ther 26; 25–40.

Old, S.B., London, M.L., Ladewig, P.W., Da-vidson, M.R. (2004) Maternal-Newborn Nursing

& Womwn’s Health Care. (7th ed.), New Jersey:

Prentice-Hall Inc.

Sartore, A., De Seta, F., Maso, G., Pregazzi, R., Grimaldi, E., Guaschino, S. (2004). The ef-fects of mediolateral episiotomy on pelvic floor function after vaginal delivery. Obstet Gynecol 103; 669 –73.

Signorello, L.B., Harlow, B.L., Chekos, A.K., Repke, J.T. (2001). Postpartum sexual functio-ning and its relationship to perineal trauma: a ret-rospective cohort study of primiparous women.

American Journal of Obstetrics and Gynaecology

184; 881–888.

Soykan, A. (2004). The reliability and validity of Arizona sexual experience scale in Turkish ESRD patients undergoing hemodialysis. Int J

Im-port Res 16(6); 531–534.

Thacker, S., Banta, H.D. (1983). Benefits and risks of episiotomy: An interpretative review of the English language literature, 1860–1980.

Obs-tet Gynecol Surv 38; 322–338.

Thommasen, H.V., Klein, M.C., Mackenzie, T., Lynch, N., Reyes, R., Grzybowski, S. (2005). Obstetric maternal outcomes at Bella Coola Gene-ral Hospital:1940 to 2001. Can J RuGene-ral Med 10 (1); 13–21.

Tomasso, G., Althabe, F., Cafferata, M.L., Aleman, A., Sosa, C. (2006). The need to avoid the routine use of episiotomy. Current Women’s

Health Reviews 2; 99–102.

Varney, H., Kriebs, J.M., Gegor, C.L. (2004). Varney’s Midwifery. (4th ed.) London: Jones and Bartlett Publ.

Williams, A., Herron-Marx, S., Hicks, C. ( 2007). The prevalence of enduring postnatal peri-neal morbidity and its relationship to periperi-neal trauma. Midwifery 23; 392–403.

Von Sydow, K. (1999). Sexuality during preg-nancy and after cildbirth: A metacontent analys›s of 59 studies. Journal Of Psychosomatic Research 47(1); 27–49.

World Health Organization, (2004). Sexual health—a new focus for WHO. Progress in Rep-roductive Health Research 2004, issue 67. Retrie-ved December 11, 2007, from

h t t p : / / w w w . w h o . i n t / r e p r o d u c t i v e h e -alth/hrp/progress/67.pdf.

World Health Organization (2003) Managing complications in pregnancy and childbirth: A gui-de for midwives and doctors. Retrieved January 01, 2008, from http://www.who.int/reproductive- health/impac/Clinical_Principles/Normal_labo-ur_C57_C76.html.