20, 1-2 (1990) 20, 1-2 (1990)
Avokado Yaprak Uçucu Yağı Üzerinde Araştırmalar
Investigations on A v o c a d o Leaf Oil
Engin ŞARER* Gamze K Ö K D İ L *
Ö Z E T
Persea americana Mill. (P.gratissima Gartn.) (Lauraceae) " A v o
k a d o " vatanı tropik A m e r i k a olan, ülkemizde d e G ü n e y A n a d o l u b ö l -gesinde kültürü yapılan bir ağaçtır. Bu çalışmada P.americana yaprak u ç u c u yağının k o l o n kromatografisi, G L C ve GC-MS yöntemleri ile ana-lizi yapılmıştır.
P.americana yapraklarından subuharı distilasyonuyla % 3 . 0 (h/a)
oranında açık sarı renkli ve baharlı k o k u l u bir u ç u c u y a ğ elde edilmiş-tir. U ç u c u yağın G L C ve GC-MS analizleri sonunda y a ğ d a 11 monoter-penik hidrokarbon, 9 oksijenli m o n o t e r p e n ve seskiterpen teşhis edil-miştir. U ç u c u yağın ana bileşeni metilkavikol'dür ( % 9 0 . 0 3 ) .
S U M M A R Y
Persea americana Mill.(P.gratissima Gârtn.) (Lauraceae) " A v o c a
-d o " is a small tree native to tropical A m e r i c a an-d cultivate-d in sout-hern T u r k e y . In this study, the volatile oil f r o m the leaves of
P.ameri-cana has been analyzed by L S C , G L C and GC-MS m e t h o d s .
A light y e l l o w volatile oil with a spicy o d o u r has been obtained with a p r o p o r t i o n of 3 . 0 % (v /w) f r o m leaves of P.americana by h y d r o -distillation. 11 m o n o t e r p e n e h y d r o c a r b o n c o m p o u n d s and 9
oxygen-R e d a k s i y o n a verildiği tarih: 1 0 . 1 . 1 9 9 0
A v o k a d o Y a p r a k U ç u c u Y a ğ ı Ü z e r i n d e A r a ş t ı r m a l a r . 19
containing monoterpenes and sesquiterpenes identified in the volatile oil by G L C and GCMS analysis. Methylchavicol in the main c o m p o -nent ( 9 0 . 0 3 % ) in the volatile oil from P.americana.
Anahtar Kelimeler: Persea americana Mill., U ç u c u yağ, GC-MS, Metilkavikol
Persea americana Mill. (P.gratissima Gârtn.) (Lauraceae) " A v o
k a d o " vatanı tropik Amerika olan, çoğunlukla tropik ve subtropik b ö l -gelerde (özellikle A . B . D . , İsrail ve G ü n e y Afrika'da) kültürü yapılan ve A v r u p a ' d a da değerli bir kültür bitkisi olan bir ağaçtır ( 1 - 4 ) . Ülke-mizde de G ü n e y A n a d o l u bölgesinde bahçelerde yetiştirilmektedir ( 5 ) .
A v o k a d o , sabit y a ğ ve çeşitli vitaminler y ö n ü n d e n zengin meyvaları nedeniyle ö n e m kazanmış bir bitkidir ( 4 , 6 8 ) . Meyvalar gıda m a d -desi olarak tüketildiği gibi meyvalardan elde edilen sabit yağ, gıda ve k o z m e t i k sanayiinde de kullanılmaktadır. Yapılan çalışmalar m e y v a ve tohumların bakterisit etkide maddeler içerdiğini, ayrıca Sarkoma-18 de etkili bileşikler taşıdığını göstermiştir ( 4 ) .
1969 yılında B E R G H b o t a n i k ayrıcalıklarını gözönüne alarak
P.americana Mill. bitkisinin Guatemala, Meksika ve Batı Hindistan tipi
o l m a k üzere 3 ırkının bulunduğunu bildirmiştir. Takip eden yıllarda R H O D E S ve arkadaşları P.americana'nın 67 karakterini inceleyerek bu 3 ırkın varlığını doğrulamışlardır.
1973 yılında yapılan bir çalışmada ise bitkinin yaprakları k e m o -t a k s o n o m i k açıdan incelenmiş-tir. Bu araş-tırma sonucunda yaprakların u ç u c u yağ bileşimi açısından 2 gruba ayrıldığı saptanmıştır. Bunlardan ilki anabileşen olarak metilkavikol (estragol), ç o k az miktarda karyofil-len taşırken, diğeri ana bileşen olarak karyofilkaryofil-len içermektedir. B E R G H ve R H O D E S tarafından açıklanmış bu b o t a n i k ırklardan Batı Hindis-tan ve Meksika ırkları ana maddesi metilkavikol olan 1. gruba, Guate-mala ırkı ise karyofillen açısından zengin 2.gruba girmektedir ( 9 ) .
Ülkemizde kültür bitkisi olarak bulunan P. americana Mill.'nın y a p -raklarından hazırlanan çay G ü n e y A n a d o l u b ö l g e m i z d e halk ilacı olarak kullanılmaktadır (5,10). Literatürde de Persea persea yapraklarından hazırlanan galenik preparatların Brezilya'da tedavide kullanıldığı ka-yıtlıdır ( 4 ) .
Bu araştırmada, Mersin kaynaklı kültür bitkisinin yapraklarından elde edilen u ç u c u yağın k o l o n kromatografisi, G L C ve GCMS y ö n t e m -leri ile analizi yapılarak bu u ç u c u yağın bileşimi aydınlatılmıştır.
D E N E L K I S I M
Materyal
Üzerinde çalışma yapılan u ç u c u y a ğ 1986 yılının Haziran ayında Mersin çevresinden toplanan Persea americana Mill. bitkisinin yaprak-larından su buharı distilasyonu ile elde edildi.
Metod
D r o g u n içerdiği su miktarı ve volumetrik y ö n t e m l e uçucu y a ğ miktarı belirlenerek, h a m drogtaki u ç u c u yağ miktarı bulundu.
U ç u c u yağın bileşimindeki maddelerin teşhisi için k o l o n kroma-tografisi, G L C ve GC-MS yöntemlerinden yararlanıldı. U ç u c u yağ bileşi-mindeki maddelerin y ü z d e miktarları elektronik integratörle belirlendi.
P.americana'dan elde edilen u ç u c u yağ, analizinin daha sağlıklı
ol-ması için k o l o n kromatografisi ile 2 fraksiyona ayrılarak ve fraksiyon-lar düşük derecede yoğunlaştırıfraksiyon-larak gaz kromatografik analiz için hazırlandı (11). Monoterpenik hidrokarbon fraksiyonunun analizi " P a c -kard 419 Gas C h r o m a t o g r a p h " cihazında ve 8 m'lik bakır kolonlar kul-lanılarak yapıldı. A d s o r b a n olarak asitle yıkanmış Chromosorb W (60-80 m e s b ) , taşıyıcı gaz olarak azot (10 m l / d k ) kullanıldı. Stasyoner faz olarak ise % 10 O D P N (40° C) ve % 10 Carbowax 20 M (50° C) kolonlarından yararlanıldı. Oksijenli bileşikler ve seskiterpenlerin teş-hisi için " F i n n i g a n Mat Modeli 4615 ( Q ) " GC-MS cihazı kullanılarak 30 m uzunlukta SE-54 kapiler k o l o n u n d a n yararlanıldı. 80°-265°C ara-sında sıcaklık programlaması uygulandı.
Piklerin teşhisi standart maddeler, standart kromatogramlar ve spektrumlardan yararlanılarak yapıldı.
S O N U Ç V E T A R T I Ş M A
Persea americana M i l l . ' d a n distilasyon y ö n t e m i y l e elde edilen ve
kuru drog üzerinden hesaplanan u ç u c u yağ miktarı % 3.0 (h/a)'dür. Yapılan analiz sonunda P'.americana'dan elde edilen u ç u c u yağda
A v o k a d o Y a p r a k U ç u c u Y a ğ ı Ü z e r i n d e A r a ş t ı r m a l a r . 21
saptanan m o n o t e r p e n i k hidrokarbonlar: -pinen, -tuyen, kamfen, -pinen, -karen, -fellandren, mirsen, -terpinen, -fellandren, -terpinen ve p-simen'dir. Fraksiyonun ana bileşeni -pinen'dir.
Oksijenli bileşikler ve seskiterpenler ise: ökaliptol, 2-nonanon, metilkavikol, oktenilasetat, 2-undekanon, metilöjenol, aromadendren, nerolidol ve bir seskiterpen ( M . A 190) dir. Fraksiyonun ana bileşeni ise metilkavikoldür.
Şekil l ' d e P.americana u ç u c u yağının S E - 5 4 kapiler k o l o n d a anali-zi sonucu elde edilen gaz k r o m a t o g r a m görülmektedir. U ç u c u y a ğ d a saptanan maddelerin bu k r o m a t o g r a m d a n yararlanılarak ve elektronik integratör kullanılarak bulunan yüzde miktarları ise Tablo l ' d e görül-mektedir.
Persea americana Mill. ülkemizde meyvalarından yararlanılmak
üzere kültüre alınmış bir bitki olmasına rağmen, yaprakları da halk arasında soğuk algınlığı, mide ağrılarına karşı, ayrıca b ö b r e k taşlarını düşürmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu çalışma ile bitkinin yaprak-larının % 3 . 0 u ç u c u yağ taşıdığı ve bu yağın % 90'ını metilkavikol (estragol)'ün oluşturduğu saptanmıştır.
Metilkavikol, Artemisia dracunculus, Ocimum sp., Foeniculum
vulgare v . b . bazı bitkilerin bileşiminde bulunan, ayrıca tat ve k o k u
v e r m e k amacıyla gıda katkı maddesi olarak da eskiden beri kullanılan bir bileşiktir (12,13). A n c a k , 1976 yılında fareler üzerinde yapılan far-makolojik araştırmalar metilkavikol (estragol) ve metaboliti olan l'-hid-roksiestragol'ün hepatokarsinojenik etkili olduğu ve l'-hidroksiestragol' ün etkisinin, metil kavikolden ç o k daha kuvvetli olduğunu ortaya k o y -muştur (14).
1980 sonrasında allilarenlerin karsinojenik etkileri ve yapı-etki ilişkileri üzerinde yapılan araştırmalar sonucunda da metilkavikol, özel-likle de l'-hidroksiestragol'ün doza bağlı olan hepatokarsinojenik etkileri doğrulanmıştır ( 1 5 - 1 7 ) .
Gıda katkı maddesi olarak metilkavikol'ün kullanım d o z u p p m seviyesindedir (17). Bu d o z d a herhangibir etki saptanmamıştır. A n c a k doğal olarak çeşitli u ç u c u yağlarda bulunan bu m a d d e , yiyecekler yo-luyla da v ü c u d a alınmaktadır. Eksojen kaynaklı bir karsinojenik m a d d e
Şekil 1. Persea americana Mill. uçucu yağının SE-54 kapiler kolonundaki gaz kromatogramı.
A v o k a d o Y a p r a k U ç u c u Y a ğ ı Ü z e r i n d e Araştırmalar 23
T a b l o 1. Persea americana Mill. u ç u c u yağında saptanan maddelerin % miktarları.* P i k N o . Maddeler % 1 -pinen 1.65 2 mirsen 0 . 3 7 3 ökaliptol 0 . 7 6 4 2—nonanon 0 . 3 3 5 metilkavikol 9 0 . 0 3 6 oktanilasetat 0.18 7 2 - u n d e k a n o n 0 . 2 2 8 metil öjenol 1.59 9 aromadendren 0 . 4 9 10 nerolidol 2 . 5 9 11 seskiterpen ( M . A . 190) 1.30
* U ç u c u y a ğ d a teşhis edilen ve miktarı < % 0.18 olan bileşikler bu t a b l o y a katılmamıştır.
olarak metilkavikol'ün oral kullanımda neden olabileceği zararlı etki ler g ö z ö n ü n e alınarak Persea gratissima yapraklarının ülkemizde oldu ğu gibi halk arasındaki gelişigüzel kullanımı, k o n u n u n duyurulmasıyla engellenmelidir.
L İ T E R A T Ü R
1. Gildemeister, E., Hoffman, Fr., Die Ätherischen Öle, 5, Akademie-Verlag, Berlin (1961). 2. Candolle, A., Origin of Cultivated Plants, Hafner Publ., N e w Y o r k (1964).
3. Robinson, T., The Organic Constituents of Higher Plants, Burgess Publ. C o m p a n y , Minne-apolis (1967).
4. Hoppe, H.A., D r o g e n k u n d e , 7.Auflage, Walter de Gruyter C o . , H a m b u r g (1975). 5. Baytop, T., T ü r k i y e ' d e Bitkiler ile T e d a v i , İstanbul, Sanal Matbaacılık (1984). 6. Schwanitz, F., D i e E v o l u t i o n der Kulturpflanzen, Bayerischer Landwirtschaftverlag
M ü n c h e n (1967).
7. Whitfield, F.B., T h e Chemistry of F o o d A c c e p t a n c e , CSIRO Food Res. Q., 42 (3-1), 52-57 (1987).
8. Verghese, I., On Essential Oils, Synthite Publ., India (1986).
9. Bergh, I.O., Scora., R.W., Storey, B.W., A Comparison of L e a f Terpenes in Persea, Bot.Gaz.
134 ( 2 ) , 130-134 (1973).
10. Altınkurt, O., Sunal, R., A v o k a d o ' n u n Farmakolojik Etkileri H a k k ı n d a Ö n Çalışma, Ak deniz Üniv. Antalya Tıp Fak.Der. 1 ( 2 ) , 197 (1989).
1 1 . Şarer, E., A n a d o l u Salvia'larının U ç u c u Yağları Üzerinde Araştırmalar. I. Salvia Candi-dissima Vahl. subsp. occidentalis, Ankara Ecz.Fak.Der. 1 3 ( 1 - 2 ) , 143-151 (1983). 12. Guenther, E., T h e Essential Oils, 2, D . V a n N o s t r a n d C o m p a n y I n c . , N e w Y o r k (1966). 13. Poucher, W . A . , Perfumes, Cosmetics and Soaps, 1, C h a p m a n and Hall, N e w Y o r k (1974). 14. Drinkwater, N . R . , Miller, E.C., Miller, J.A., Pitot, H.C., H e p a t o c a r c i n o g e n i t y of Estragole ( l - A l l y l - 4 - m e t h o x y b e n z e n e ) and l ' - H y d r o x y e s t r a g o l e in the Mouse and Mutagenicity of l'-Acetoxyestragole in Bacteria, J. Natl. Cancer Inst., 57 ( 6 ) , 1323-1331, (1976).
15. Swanson, A . B . , Miller, E.C., Miller, J.A., T h e Side-Chain E p o x i d a t i o n and H y d r o x y l a t i o n of the Hepatocarcinogens Safrole and Estragóle and S o m e Related C o m p o u n d s by R a t and Mouse Liver Microsomes, Biochim. Biophys. Ada 673, 504-516, (1981).
16. ZangoııraK, A . , Candwell, J,, Hutt, J,A,, Smith, R . L . , D o s e D e p e n d e n t Conversion of Estra-gole in the R a t and Mouse to the Carcinogenic Metabolite, l ' - H y d r o x y e s t r a g o l e , Biochem. Pharm., 30(11), 1383-1386 (1981).
17. Miller, E.C., Swanson, A . B . , Philips, D.H. et al., Structure-Activity Studies of the Carci-nogenities in the Mouse and R a t of S o m e Naturally Occurring and Synthetic Alkenylben-zene Derivatives Related to Safrole and Estragole, Cancer Research, 43, 1124-1134 (1983).
