M edeniyet ve insaniyete hizmet edeni
' " " * A tTürk matbaacdığımn müessı:
Müteferrika İbrahim Efendi
M atbaacılık me deniyetin teessü sünde; bilhassa genişleyip yayıl m asında çok bü yük bir şerefi taşır. Şarkta . p ,u j eserler el yazm a ları ile tedvin olu nuyordu. Hattat ların idare ettiği devir bizi on seki zinci ve on doku zuncu asır A vru - pasıtıdan muhak kak iki yüz yıl geriye atmıştır. İmparatorluğun son
zam anlarında Rumlar, Ermeniler, M useviler bile Türkfyede müte addit m atbaa açtılar. Fakat yeni leşme hareketlerini şsriate küfür addeden yobaz kafalı rical bu medeniyet âmiline yıllarca yabancı kaldılar.
Türkiyede ilk matbaayı kuracak fikir ve ilim hayatmm temelini hazırlıyan İbra him Müteferrikadır. Anasıl Macar olup ihtida eden bu azimkar adam üçüncü Ah- medin sadrazamı damat İbrahim Paşanın himayesi, Sait Mehmet Efendinin teşviki ile ilk Türk matbaasını açmak muvaffa kiyetini kazandı.
Yirmi sekiz Mehmet celepinin Paris se faretine Avrupa terakkiyatına. meclûp olan oğlu Sait Efendi İstanbulda bir mat baa tesisine çalışıyor, fakat devrin arzusuna muhalefetinden yılıyordu. Niha yet damat İbrahim Paşa gibi müteceddit bhr-zatm bu işe hami olması, maksadı tes- bil etti. Matbaacılığın şer’an de caiz bu lunduğuna dair fetva vermek cesaretini
gösteren Şeyhülislâm Abdullah Efendinin Feriha Tevfik Hanım a rey
himmeti de sayam takdirdir. 1139 da Sait yeren karilerimizden mükâfat
ve^ Müteferrika İbrahim Efendiler namına.
41 — İbrahim müteferrika
tesisler icat ve ihtiralar kadar kıymetliuir. | Muhitin vaziyetine göre ehemmiyeti de 5 fazlalaşır. İbrahim Efendi ne matbaacılığı icat etti ne de bir âlimdi. Fakat on seki zinci asırda orta zaman seviyesi taşıyan j o devir Türkiyesine hizmeti, feyyaz, neti- .[ çeleri itibarile Gutenbergin garp mede niyetinde oynadığı roldan daha az kıymetli değildir. Kitap okuyabilmenin ya vezir ya çok zengin olmağa mütevakkıf bulundu ğa o tarih safhasının yegâne kahramanı İbrahim Efendidir. Türkiyeniıı uyanma ve yenileşme tarihinin ilk sahifesini bu,.su retle gene o açmış oldu.
Müteferrika İbrahim 2 sene sonra «Van kulis namındaki kitabım neşretti. Arapçar- Türkçe lügat olan bit kitap Türk âleminin ilk matbuasıdır. Patrona. Halil.iayani-onun. faaliyetini bir müddet tevkif etti. 1145 de kendi namma tekrar müsaade aldı. 1157 tarihinden vefatına kadar tabettiği 13 vp- hahir olmuştnr. JBunlar
asar
ruhsat verildi ve matbaayı kurduiar. Bazı kazananların
sahifemizdedir.
W y
¿o.
T
isimlen
üçüncü^
f j
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
