EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TURİZM İŞLETMECİLİĞİ BİLİM DALI
TURİZM VE OTELCİLİK MESLEK DERSLERİ ÖĞRETMENLERİNİN
SEKTÖRDE İŞBAŞI EĞİTİMİNDE BEKLENTİLERİNİN
KARŞILANMASI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Hasan Evrim ARICI
Ankara Mart, 2011
i
T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TURİZM İŞLETMECİLİĞİ EĞİTİMİ BİLİM DALI
TURİZM VE OTELCİLİK MESLEK DERSLERİ
ÖĞRETMENLERİNİN SEKTÖRDE İŞBAŞI EĞİTİMİNDE
BEKLENTİLERİNİN KARŞILANMASI ÜZERİNE BİR
ARAŞTIRMA
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Hazırlayan Hasan Evrim ARICI
Danışman: Yrd. Doç. Dr. A. Özdal DEĞİRMENCİOĞLU
Ankara Mart, 2011
ii T.C.
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜNE
Hasan Evrim ARICI’nın “Turizm ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Sektörde İşbaşı Eğitiminde Beklentilerinin Karşılanması Üzerine Bir Araştırma” başlıklı tezi …../…../…….. tarihinde, jürimiz tarafından Turizm İşletmeciliği Eğitimi Anabilim Dalında Yüksek Lisans Tezi olarak kabul edilmiştir.
Adı Soyadı İmza
Başkan: Doç.Dr. Mehmet ARSLAN ………
Üye(Tez Danışmanı): Yrd.Doç.Dr. A.Özdal DEĞİRMENCİOĞLU ………..
Üye: Yrd. Doç.Dr. Serdar TARAKÇIOĞLU ………..
Üye: Doç.Dr. Yasin BOYLU .…… ………...
Üye: Yrd.Doç.Dr. Hakan KOÇ ………. .
İmza Unvan
Adı Soyadı
iii
ÖNSÖZ
Turizmin ekonomiye yaptığı katkının sürekli artış göstermesi, turizm sektöründe ülkelerarası rekabeti gündeme getirmektedir. Artan rekabet ortamında var olabilmenin temel şartlarından biri de nitelikli insan gücüdür. Nitelikli personelin yetiştirilebilmesi ise ancak kaliteli turizm eğitimi ile mümkündür. Bu bağlamda Türkiye'de Anadolu otelcilik ve turizm meslek liseleri, ülkedeki turizm eğitim sistemi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.
Turizm eğitiminin ana aktörlerinden birisi de turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenleridir. Milli Eğitim Bakanlığı turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin sektördeki yenilikleri takip etmeleri, uygulamaları yerinde görmeleri için 2008 yılından itibaren işbaşı eğitim seminerleri düzenlemektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de ortaöğretim düzeyinde turizm eğitimi verilen Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde görevli meslek dersleri öğretmenlerinin sektörde işbaşı eğitim uygulamalarından beklentilerinin ne ölçüde gerçekleştiğini ortaya koyarak, önümüzdeki yıllarda düzenlenecek olan işbaşı eğitim uygulamalarının planlanmasına katkı sunmaya çalışılmıştır.
Bu bağlamda; araştırmanın her aşamasında düşünce, tavsiye ve katkılarından dolayı, değerli danışman hocam Yrd. Doç. Dr. A. Özdal DEĞİRMENCİOĞ LU’na teşekkürlerimi sunmayı bir borç bilirim. Özellikle anket kısmındaki düzenlemelerde ve araştırmanın istatistiki veri çözümlemelerinde görüşlerinden yararlandığım hocam Yalçın ARSLANTÜRK’e ve verilerin tablolaştırılması aşamasındaki katkılarından dolayı Arş. Gör. Nihan POTAS’a teşekkürlerimi sunmak isterim. Ayrıca, bu araştırma sürecindeki destek ve özverilerinden dolayı sevgili eşime teşekkür ederim.
iv
ÖZET
TURİZM VE OTELCİLİK MESLEK DERSLERİ ÖĞRETMENLERİNİN SEKTÖRDE İŞBAŞI EĞİTİMİNDE BEKLENTİLERİNİN KARŞILANMASI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
ARICI, Hasan Evrim
Yüksek Lisans, Turizm İşletmeciliği Eğitim Bilim Dalı Tez Danışmanı: Yrd. Doç. Dr. A. Özdal DEĞİRMENCİOĞLU
Mart, 2011, 117 Sayfa
21. yüzyılın en hızlı gelişen ve değişen sektörlerinden birisi turizm sektörüdür. Turizm işletmelerinin, turizm sektöründen elde ettikleri karı arttırmak için sundukları hizmet kalitesini yükselterek müşteri devamlılığını sağlamaları gerekmektedir. Hizmet kalitesini arttırmak da eğitimli personel ile gerçekleştirilebilir. Türkiye’de turizm eğitiminin büyük bir bölümü ortaöğretim düzeyinde başlamaktadır. Ortaöğretim düzeyinde turizm eğitimi alan öğrencilerin, geleceğin kalifiye elemanı olarak yetiştirilmesinde en önemli yeri turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenleri almaktadır.
Bu bağlamda otelcilik ve turizm meslek dersleri öğretmenleri turizm sektöründeki gelişmeleri takip ederek yenilikleri uygulayabilmelidirler. Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü bu nedenle turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerini her yıl sektörde işbaşı eğitime almaktadır.
Bu çalışma turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin sektörde işbaşı eğitiminde beklentilerini tespit etmek ve bu beklentilerinin ne kadarının gerçekleştiğini ortaya koymak amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın uygulama kısmı Antalya’da gerçekleştirilmiştir. Anketler işbaşı eğitime katılan 210 öğretmene uygulanmıştır. Katılımcıların kişisel özellikleri yüzde ve frekans olarak verilmiştir. Araştırmanın analizinde Parasuraman, Zeithaml ve Berry tarafından geliştirilen SERVQUAL tekniği kullanılmıştır. Hipotezler eşleştirilmiş t testi ile kontrol edilmiştir. SPSS istatistik programında veriler analiz edilerek beklenti ve algılara ilişkin sonuçlar elde edilmiştir. Sonuçlar tartışılarak önerilerde bulunulmuştur.
Anahtar Kelimeler: İşbaşı Eğitim, Turizm Eğitimi, Turizm Sektörü, Turizm ve Otelcilik Öğretmeni, Servqual
v
ABSTRACT
A RESEARCH ON MEETING THE EXPECTATIONS OF TOURISM AND HOTEL MANAGEMENT VOCATIONAL TRAINING TEACHERS
ON-THE-JOB TRAINING IN THE SECTOR ARICI, Hasan Evrim
Masters Degree, Tourism Management Training Discipline Thesis Advisor: Assistant Professor A.Özdal DEĞİRMENCİOĞLU
March,2011,117 Pages
One of the most quickly developing and changing sectors of 21st century is tourism sector. Tourism enterprises need to provide the continuity of the customers in order to increase the profit gained from the tourism sector by raising the quality of the service offered.Raising the quality of service can be fulfilled with trained personnel. A great part of tourism training starts at secondary school level in Turkey.Tourism and hotel management vocational training teachers have the most important role on training the students with secondary level tourism education to be the future’s qualified personnel.
So , the tourism and hotel management vocational training teachers should follow the developments in tourism sector and carry out the innovations.General Directorate of Trade and Tourism Education gives training to the vocational teachers on-the-job training every year.
This research has been carried out in order to identify the ecpectations of the tourism and hotel management vocational training teachers and to present the fulfilling percentage.The application part of this research has been carried out in Antalya. The questionnaires have been applied to 210 teachers participating these on-the-job training. The personal characteristics of the participants have been presented as percentage and frequency. The SERVQUAL Technique developed by Parasuraman, Zeithaml and Berry, has been used for the analysis of this research.Hypothesis has been matched and controlled with the T test.The data has been analyzed on the SPSS analysis programme and results on the expectations and perceptions have been acquired.These results have been discussed and suggestions have been proposed.
Key words: On-the-job training, Tourism Training, Tourism Sector, Tourism and hotel Management Teacher, Servqual
vi
İÇİNDEKİLER
JÜRİ ÜYELERİNİN İMZA SAYFASI……….İ ÖNSÖZ………İİ ÖZET…….….………....İİİ ABSTRACT………...İV İÇİNDEKİLER………..V TABLOLAR LİSTESİ………..VI ŞEKİLLER LİSTESİ………..……….VII GRAFİKLER LİSTESİ………..VIII KISALTMALAR LİSTESİ………..IX 1. BÖLÜM GİRİŞ……….…….……….1 1.1. Araştırmanın Amacı….………3 1.2. Araştırmanın Önemi……….………5 1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları………...6 1.4. Araştırmanın Varsayımları………..6
1.5. Terimlerin ve Kısaltmaların Tanımlanması………7
2. BÖLÜM KURAMSAL BİLGİLER VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR...8
2.1. Eğitim………. ………..………..8
2.1.1. Mesleki Eğitim………...………9
2.1.2. Turizm Eğitimi Tanımı ve Gerekliği……....…...………11
2.1.3. Turizm Eğitiminin Yararları……... ...13
2.1.4. Turizm Eğitiminin Amacı……...………..14
2.1.5. Turizm Eğitiminin Diğer Eğitim Alanlarından Farkı… ...16
vii
2.1.7. Ortaöğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi…...……….20
2.1.7.1. Turizm ve Ote lcilik Grubu Öğretmeni…..………….………...22
2.2. Hizmet içi Eğitim Kavramı….………25
2.2.1. Hizmet İçi Eğitimin Önemi ve Amacı…………...28
2.2.2. Hizmet İçi Eğitimin Yararları……….30
2.2.3. Hizmet İçi Eğitimin Genel İlkeleri……..…………...31
2.2.4 Hizmet İçi Eğitim İhtiyacı Belirleme Yöntemleri………...………...32
2.2.4.1.Eğitim İhtiyaç Bildirim Formu……….33
2.2.4.2. Görüşme………...………....33
2.2.4.3.Anket………...34
2.2.4.4. Psikoteknik Test Yöntemi………....35
2.2.5. Hizmetiçi Eğitim Türleri………..……...36
2.2.5.1. İş Başında Hizmetiçi Eğitim………....36
2.2.5.1.1. Yönetici Gözetiminde Eğitim...37
2.2.5.1.2. Yetki Verme Yoluyla Eğitim………..38
2.2.5.1.3. Formen Aracılığıyla Eğitim………38
2.2.5.1.4. İşe Alıştırma Eğitimi………...39
2.2.5.1.5. Rotasyon Eğitimi……….………39
2.2.5.1.6. Grup Çalışmalarına Katılım Yoluyla Eğitim……...40
2.2.5.2. Adaylıkta Hizmetiçi Eğitim……….41
2.2.5.3. Hizmette Hizmetiçi Eğitim………..…………41
2.2.5.3.1. Temel Ya da Uyarlama Eğitimi………..41
2.2.5.3.2. Yeniden Eğitim ya da Değişikliklere Uyarlama ve Geliştirme Eğitimi……..……….41
2.2.5.3.3. Bilgi Tazeleme………42
2.2.5.3.4. Tamamlama Eğitimi………42
2.2.5.3.5. Yükseltme Eğitimi………...43
2.3. Turizm ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin İşbaşı Eğitimi………..43
2.3.1. Sektörde İşbaşı Eğitim Süreci..………..44
2.3.1.1.İşbaşı Eğitimin Planlanması….………...…...44
2.3.1.2. Planlama İlkeleri………44
viii
2.3.1.4. Etkin Katılım………..45
2.3.1.5. Eğitimde Fırsat Eşitliği.………..46
2.3.1.6. Eğitim Sorumluluğun Belirlenmesi……….46
2.3.1.7. Eğitimcilerin Yetenekli Kişiler Olması………...47
2.3.1.8. Eğitim Programının Kaliteli Olması………47
2.3.1.9. Eğitimin Yararlılığı………..………48
2.3.1.10. Eğitim Planlaması Yaklaşımları………48
2.3.2. İşbaşı Eğitim Politikaları……….………..49
2.3.3. İşbaşı Eğitimde Önceliklerin Saptanması…………...50
2.3.4. İşbaşı Eğitim Zaman ve Süresinin Saptanması……….50
2.3.5. İşbaşı Eğitim Planı………51
2.3.6. İşbaşı Eğitim Programlaması………52
2.3.7. İşbaşı Eğitimin Uygulanması…………..………..54
2.3.7.1.Yetiştirilecek Personelin Seçimi………...55
2.3.7.2. Öğretici Personelin Seçimi………..………55
2.3.7.3. Uygun Yer ve Ortamın Sağlanması……….56
2.3.7.4. Uygulanacak Öğretim Yöntemlerinin Seçimi...…………...57
2.3.8. İşbaşı Eğitimin Değerlendirilmesi………...58
2.4. Servqual Model………..………..60 2.4.1. Anlamı ve Önemi………60 3. BÖLÜM ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ...……….63 3.1. Araştırma Modeli………...63 3.2. Evren ve Örneklem………66
3.3. Veri Toplama Teknikleri………66
3.4. Verilerin Analizi………67
4. BÖLÜM ARAŞTIRMA İLE İLGİLİ BULGULAR VE YORUMLAR………68
ix
4.2. Güvenirlilik ve Geçerlilik Analizi………..71
4.3. Betimleyici Faktör Analizi……….74
4.4. Varyans Dağılım Tablosu………..76
4.5. Normallik Testi………..78
4.6. İşbaşı Eğitime Katılan Turizm Ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Güvenirlilik Açısından Beklenti Ve Algılarına İlişkin Bulgular……….79
4.7. İşbaşı Eğitime Katılan Turizm Ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Somut Unsurlar Açısından Beklenti Ve Algılarına İlişkin Bulgular……….80
4.8. İşbaşı Eğitime Katılan Turizm Ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Heveslilik Açısından Beklenti Ve Algılarına İlişkin Bulgular……….81
4.9. İşbaşı Eğitime Katılan Turizm Ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Güvence Açısından Beklenti Ve Algılarına İlişkin Bulgular ………..83
4.10. İşbaşı Eğitime Katılan Turizm Ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Empati Açısından Beklenti Ve Algılarına İlişkin Bulgular ………..84
4.11. İşbaşı Eğitime Katılan Turizm Ve Otelcilik Meslek Dersleri Öğretmenlerinin Genel Beklenti Ve Algılarına İlişkin Bulgular…………..85
5. BÖLÜM SONUÇ VE ÖNERİLER………...86
KAYNAKÇA………...91
EKLER………..102
EK 1 ANKET FORMU………102
EK 2 İŞBAŞI EĞİTİM KATILIMCI LİSTESİ……….106
x
KISALTMALAR CETVELİ
F Freekans
N Denek Sayısı
A.O. Aritmetik Ortalama
Ss Standart Sapma Değeri
Sh Standart Hata
t T testi puanı
vb. Ve benzeri
% Yüzde
sig Sigma
P ( sig. ) P değeri sigma
MEB Milli Eğitim Bakanlığı
TTÖGM Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel
Müdürlüğü
HİEDB Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı
ÖSYM Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi
DGS Dikey Geçiş Sınavı
ÖSS Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sınavı
WTO Dünya Turizm Örgütü
AOTML Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek
Lisesi
SPSS Statistical Packages For The Social
Sciences (Sosyal Bilimler İçin İstatistik Paketi)
xi
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1: Turizm Eğitiminin Genel Çerçevesi……… ………...10
Tablo 2: Cinsiyet Dağılımı……….………..60
Tablo 3: Yaş Dağılımı………..………60
Tablo 4: Öğrenim Durumu………..…….61
Tablo 5: Mezuniyet Alanı……….61
Tablo 6: Okul Türü………61
Tablo 7: Branş Dağılımı………...62
Tablo 8: Hizmet Yılı………...62
Tablo 9: Hizmet İçi Eğitime Katılım………..63
Tablo 10: Beklenti Sorularına İlişkin Güvenirlilik Analizi………...63
Tablo 11: Algılama Sorularına İlişkin Güvenirlilik Analizi………..64
Tablo 12: Betimleyici Faktör Analizi Sonuçları………65
Tablo 13: Varyans Dağılım Tablosu………..67
Tablo 14: Normallik Testi……….68
Tablo 15: İşbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin Güvenirlilik Açısından Beklenti ve Algılamalarının Karşılaştırılması…...……….69
Tablo 16: İşbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin Somut Unsurlar Açısından Beklenti ve Algılamalarının Karşılaştırılması………..71
Tablo 17: İşbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin Heveslilik Açısından Beklenti ve Algılamalarının Karşılaştırılması...……….72
Tablo 18: İşbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin Güvence Açısından Beklenti ve Algılamalarının Karşılaştırılması………73
Tablo 19: İşbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin Empati Açısından Beklenti ve Algılamalarının Karşılaştırılması………74
xii
Tablo 20: İşbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin Genel Beklenti ve Algılamalarının Karşılaştırılması ...………75
xiii
ŞEKİLLER LİSTESİ
Şekil 1: Turizm Eğitim Sistemi………..15
Şekil 2: Mesleki Eğitim Sistemi……….18
Şekil 3: Mesleki Eğitim Sistemi……….21
Şekil 4: Birleştirilmiş Hizmet Kalitesi Ölçütleri………61
1. BÖLÜM
1. GİRİŞ
Turizmin ekonomiye yaptığı katkının sürekli artış göstermesi, turizm sektöründe ülkelerarası rekabeti gündeme getirmektedir. Artan rekabet ortamında var olabilmenin temel şartlarından biri de nitelikli insan gücüdür. Rekabetin yoğun olarak yaşandığı dünya turizm piyasalarına standarda uygun ve kaliteli turistik mal ve hizmetle girebilmek için hem genel olarak toplumun turizmin önemini kavraması hem de yeterli sayıda nitelikli personel gereklidir. Nitelikli personelin yetiştirilebilmesi ise ancak kaliteli turizm eğitimi ile mümkündür. Bu bağlamda Türkiye'de Anadolu otelcilik ve turizm meslek liseleri, ülkedeki turizm eğitim sistemi içerisinde önemli bir yer tutmaktadır.
Türk turizm sektörü; personel kalitesi, eğitimi ve istihdamı bakımından önemli bir durumla karşı karşıyadır. Bir taraftan, turizm eğitim ve öğretimi potansiyeli sektörün nitelikli personel ihtiyacını karşılamak imkânından yoksun iken, diğer taraftan sektör, meslekî eğitim almış personeli istihdam etmekte çekimser davranmaktadır. Bu çekimserlik, turizm eğitim ve öğretim kurumlarının, sektörün aradığı nitelikli elemanı yetiştirip yetiştiremediği konusunu gündeme getirmektedir( Olalı, 1990: 306 ).
Bu nedenle, Türkiye'deki turizm eğitimi, kalitesi yönünden incelenmelidir. Eğitim, bireyin davranışlarında geliştirici bir değişme meydana getirme sürecini ifade etmektedir. Bu yönüyle eğitim; iş gücüne nitelik kazandırır, üretimde emek faktörünün verimliliğini artırır. Meslekî turizm eğitimi ise turizm sektöründe çalışan ve çalışacak olan kişilere, turizm sektörünün ihtiyaç duyduğu meslekî yenilikleri ve becerileri kazandırmayı hedefleyen bir eğitim türüdür( Hacıoğlu, 1992: 92 ).
Türk turizminin gelişimini sağlayabilmek eğitimli personeller ile kaliteli hizmet verebilmek için turizm eğitimi veren okullarda iyi bir eğitimin veriliyor olması gerektiği bilinen bir gerçektir. Ancak okullarda iyi bir eğitimin verilebilmesi, yani öğrencilerin başarılı olabilmeleri için okuldaki öğretimin niteliğinin yükseltilmesi gereklidir. Okullardaki başarı grafiği de nitelikli
öğretmenler olmadan önemli düzeyde yükseltilemez. Başka bir ifadeyle, iyi öğrencilere sahip olunabilmesi için iyi öğretmenlere ihtiyaç vardır.
Türkiye'de meslekî turizm eğitim ve öğretimi, örgün ve yaygın olmak üzere iki şekilde yapılmaktadır. Yaygın turizm eğitimi çeşitli kuruluşlar tarafından açılan kurslar vasıtasıyla yerine getirilmektedir. Örgün turizm eğitim ve öğretimi ise orta öğretim ve yüksek öğretim düzeyindeki eğitim kurumları tarafından yapılmaktadır. Ortaöğretimde meslekî turizm eğitimi Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri ile Ticaret Meslek Liseleri ve Anadolu Meslek Liselerinde açılan programlarla yürütülmektedir. Araştırma konusunu Anadolu Otelcilik Ve Turizm Meslek Liselerinde görevli meslek dersleri öğretmenleri teşkil etmektedir.
1986 yılında yürürlüğe konulan 3308 sayılı kanun gereğince meslek liselerinde başlatılan uygulamalı eğitim Anadolu Otelcilik ve T u r i z m Meslek Liselerinde sektörün özelliği de dikkate alınarak; Turizm bakımından hareketsiz olan Ekim – Mart ayları arasındaki altı aylık sürede okulda; Nisan – Eylül ayları arasındaki ikinci a l t ı a yl ı k d ö n e m d e i s e t u r i z m i ş l e t m e l e r i n d e g e r ç e k l e ş t i r i l m e k t e d i r (İnce, 2002: 200).
Turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenleri çeşitli konularda hizmet içi eğitim almış olmakla beraber, verilen eğitimlerin yanı sıra turizm alanında da hizmet içi eğitime ihtiyaç duymaktadırlar. Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde görevli meslek dersleri öğretmenlerinin sektör deneyimine sahip olmaları hem okul yönetimi hem de verilecek turizm eğitiminin niteliği açısından önem taşımaktadır.
Bu kapsamda MEB Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin turizm sektörünü yerinde görüp tanımaları, yenilikleri izlemeleri için işbaşı eğitim seminerleri düzenlemektedir. Turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerine işbaşı eğitim uygulaması yapılarak öğretmenlerin sektör deneyimlerinin arttırılabileceği, sektörde kullanılan son gelişmelerin yakından takip edilerek okullarda öğrencilerine aktarılabileceği düşünülmektedir. Bunun yanı sıra ortaöğretim düzeyinde verilen turizm eğitiminin sektördeki uygulamalarla paralellik göstermesi açısından da meslek dersleri öğretmenlerinin işbaşı eğitim uygulamasına tabi tutulması gerekli görülmektedir.
Bu araştırmanın yapılmasına Türkiye’de ortaöğretim düzeyinde turizm eğitimi verilen Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde görevli meslek
dersleri öğretmenlerinin sektörde işbaşı eğitim uygulamalarından beklentilerinin ne ölçüde gerçekleştiğini ortaya koymak, önümüzdeki yıllarda yapılacak olan işbaşı eğitim uygulamalarının düzenlenmesine yardımcı olabilmek gerekliliği ile karar verilmiştir.
Turizm sektöründe meslek dersleri öğretmenlerine işbaşı eğitim uygulamasının ilk kez 2008 yılı Mayıs ayında denenmesi ve turizm sektöründe işbaşı eğitim ile ilgili yayınlanmış yüksek lisans ve doktora tezinin olmaması bu çalışmanın özgünlüğü açısından bir diğer göstergedir. Ayrıca yapılan literatür taramasında meslek dersleri öğretmenlerinin turizm sektöründe işbaşı eğitim uygulaması ile ilgili yayınlanmış makaleye de rastlanmamıştır.
1.1. Araştırmanın Amacı
Milli Eğitim Bakanlığı Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü turizm otelcilik meslek liselerinde görev yapan meslek dersleri öğretmenlerinin turizm sektörü ile ilişkisini geliştirmek, öğretmenlerin sektör deneyimlerini arttırarak yenilikleri yerinde görme ve incelemelerini sağlamak amacıyla hizmet içi eğitim semineri kapsamında sektörde işbaşı eğitim uygulamasına başlamıştır. İlk kez 2008 yılında pilot uygulama ile başlatılan işbaşı eğitim uygulamasına 2009 yılında 225 meslek dersleri öğretmeni çağrılmıştır.
Bu araştırmanın amacı, turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin sektörde işbaşı eğitiminde beklentilerinin ne kadarının karşılandığını ortaya koymaktır.
Elde edilen bulgu ve sonuçlar doğrultusunda MEB Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğüne araştırma sonuçları sunularak işbaşı eğitim uygulamalarının plan ve programının hazırlanması, öğretmenlerin işbaşı eğitimi yapacakları işletmelerin tespiti, işbaşı eğitimin uygulanması ve değerlendirilmesi aşamalarında bir öneri sunulması planlanmaktadır. İşbaşı eğitim uygulamalarının öğretmenlerin beklentilerine göre önümüzdeki yıllarda geliştirilmesine katkı sağlamak araştırmanın hedefleri arasında yer almaktadır.
SERQUAL tekniği ile hazırlanan beklenti ve algılama sorularından oluşan anket ile eğitimin ilk günü öğretmenlerin beklentileri, son günü ise algılamaları
ölçülerek, işbaşı eğitimin öğretmen beklentilerini karşılayıp karşılamadığı ortaya konulmaktadır. Örneklem olarak MEB Ticaret Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü tarafından işbaşı eğitim kursuna gönderilen 225 meslek dersleri öğretmeni seçilmektedir.
Bu araştırmada problem cümlesinde belirtilen konunun aydınlatılabilmesi için alt problemler olarak aşağıdaki sorulara cevap aranmaktadır.
Sektörde işbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin;
1. Genel olarak algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
2. Güvenirlilikle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
3. Somut unsurlar açısından algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir faklılık var mıdır?
4. Heveslilikle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
5. Güvenceyle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
6. Empatiyle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık var mıdır?
Beklenti ve algılama anketlerinde yöneltilen 22’şer sorudan toplam 44 soruda 1.2.3.4.5.21. sorular güvenirlilik, 6.7.8.9. sorular somut unsurlar, 10.11.12.13.19. sorular heveslilik, 14.15.16.17. sorular güvence, 18.20.22. sorular empati ile ilgili kriterleri ölçmek amacıyla, Parasuraman, Zeithaml ve Berry tarafından açıklanan algılanan hizmet kalitesi ve dolayısıyla memnuniyet düzeyini ölçmek üzere beş grup halinde hazırlanmıştır.
Yukarıda belirtilen amaçlara yönelik hipotezler şu şekilde belirlenmiştir. Bu belirtilen hipotezler ilişkinin var olup olmadığını gösterecektir.
Sektörde işbaşı eğitime katılan turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmenlerinin;
1. Genel olarak algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık vardır?
2. Güvenirlilikle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık vardır?
3. Somut unsurlar açısından algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir faklılık vardır?
4. Heveslilikle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık vardır?
5. Güvenceyle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık vardır?
6. Empatiyle ilgili algılamaları ve beklentileri arasında anlamlı bir farklılık vardır?
1.2. Araştırmanın Önemi
Dünya Turizm Örgütü’nün 2009 yılı verilerine göre Türkiye dünyada en çok turist çeken sekizinci ülke olmuştur. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre ise ülkemiz ödemeler dengesinin %30’unu turizm gelirleri ile sağlamaktadır. Türkiye için bu denli büyük öneme sahip turizmin nitelikli ve eğitimli personel ihtiyacının olduğu kaçınılmazdır.
Turizm sektörüne ara eleman yetiştiren Anadolu Otelcilik ve Turizm meslek liselerinde görevli meslek dersleri öğretmenlerinin sektörü tanıyan, sektör tecrübesine sahip kişiler olması gerekmektedir. Bunun sağlanabilmesi için meslek dersleri öğretmenlerinin turizm sektöründe faaliyet gösteren işletmelerde işbaşı eğitim yaparak sektör deneyimini arttırmaları planlanmaktadır. Bu araştırmanın turizm sektöründe işbaşı eğitim alanında hazırlanmış ilk tez çalışması olmasından dolayı bu alanda yapılacak araştırmalara kaynak teşkil etmesi mümkündür. Bunun yanı sıra Milli Eğitim Bakanlığı Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü ile Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından düzenlenen işbaşı eğitim uygulamalarının değerlendirilmesi, önümüzdeki yıllarda uygulanması planlanan işbaşı eğitim seminerlerine de yol gösterici olması açısından katkı sağlaması beklenmektedir.
1.3. Araştırmanın Sınırlılıkları
Araştırma Türkiye deki Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde görevli olup 2009 yılı Mayıs ayında MEB Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenen işbaşı eğitim uygulamalarına katılan 225 turizm ve otelcilik meslek dersleri öğretmeni ile sınırlıdır.
Servqual tekniği ile hazırlanan beklenti anketi sektörde işbaşı eğitimin ilk günü 210 meslek dersi öğretmenine uygulanmıştır. Eğitimin son günü ise algılama anketi aynı gruba konakladıkları Antalya Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesinde uygulanmıştır. Bu çalışma mesleki turizm eğitimi kalitesinin arttırılması için faydalı olduğu öngörülen meslek dersleri öğretmenlerine yönelik 2009 yılındaki işbaşı eğitim uygulamaları ile sınırlıdır.
1.4. Araştırmanın Varsayımları
Araştırmanın kavramsal çerçevesinin belirlemek amacıyla taranan kaynaklar yeterli bilgiler vermektedir. Araştırmada veri toplama aracı olarak anket kullanılacaktır. Turizm ülke ekonomisine katkıları yanında istihdamı artırıcı etkisi ile de yüksek katma değer yaratan bir sektördür. Turizm eğitiminde meslek dersleri öğretmenlerinin sektör deneyimine sahip olmaları ve turizm eğitiminin sektörün ihtiyaçlarına cevap verebilecek düzeyde olması gerektiği ile ilgili olarak çeşitli toplantılar yapılmış, sempozyumlarda bu konularda bildiriler sunulmuş, literatürde yazılar yer almıştır. Bu olgular dikkate alınarak bu çalışma da aşağıdaki sayıtlılara bağlı olarak yapılmıştır:
1. Araştırmanın uygulanacağı meslek dersleri öğretmenleri araştırma konusuna ilgi duyacaktır.
2. Araştırma kapsamında anketi yanıtlayan denekler düşüncelerini hür iradeleri doğrultusunda ve objektif olarak ortaya koyacaklardır.
3. Ankette yer alan sorular ve konular, işbaşı eğitim ile öğretmenlerin eğitimden beklentilerinin karşılanma düzeyini önemli ölçüde yansıtacaktır.
1.5. Terimlerin Ve Kısaltmaların Tanımlanması
Çalışmanın bu bölümünde çalışma sırasında sıklıkla kullanılan, bazı kavramların (turizm, turizm eğitimi, MEB, TTOGM, İşbaşı eğitim, AOTML, meslek dersleri öğretmeni, sektör gibi kavramların) ne anlamda kullanıldığı üzerinde durulmuştur.
1. Turizm : İnsanların çeşitli amaçlarla sürekli ikamet ettikleri yerden
başka yerlere yapmış oldukları 24 saatten fazla süreyi kapsayan yer değiştirme faaliyetlerine turizm denir.
2. Turizm Eğitimi : Turizm eğitimi; topluma turizm ile ilgili bilgi, beceri ve
anlayış kazandırma faaliyetlerinin tümüdür (Gören, 2005: 5–6).
3. Hizmet İçi Eğitim: Personelin yetiştirilmesi amacıyla düzenlenen kurs, seminer
gibi faaliyetlerdir.
4. İşbaşı Eğitim : Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinde görevli
meslek dersleri öğretmenlerinin yaz sezonunda TTOGM tarafından belirlenen Antalya bölgesindeki 4 – 5 yıldızlı otellerle A grubu seyahat acentelerinde yaptıkları uygulamalı eğitimdir.
5. Meslek Dersleri Öğretmenleri : Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek
Liselerinde görevli Konaklama ve Seyehat Hizmetleri Alanı ile Yiyecek İçecek Hizmetleri Alanı öğretmenleridir.
6. Sektör : Türkiye de turizm faaliyetlerinin sürdürüldüğü alandır. 7. AOTML : Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi
8. TTOGM : Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü 9. MEB : Milli Eğitim Bakanlığı
10. HİEDB : Hizmet İçi Eğitim Dairesi Başkanlığı
2. BÖLÜM
KURAMSAL BİLGİLER VE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR
2.1. Eğitim
Bilim ve teknolojideki hızlı gelişmeler insan yaşantılarını ve toplumsal yapıları değiştirmekte ve geliştirmektedir. Bu durumdan en fazla o toplumun eğitim sistemleri ve bu sistemler içerisinde önemli bir yere sahip olan mesleki ve teknik eğitim alanı etkilenmektedir. Bu etkilenmelerde elbette iş gücünün önemli bir yeri vardır. İyi yetişmiş insan gücü, teknolojik ilerlemenin ortaya çıkaracağı toplumsal ve bireysel uyumsuzluk sorunlarını daha aza indirebilecek, ülke ekonomisi dolaylı olarak bu durumdan yararlanabilecektir. Ancak yetişmemiş daha genel bir söylemle vasıfsız insan gücü o ülke için önemli bir issizlik sorununu ortaya çıkaracaktır. Özellikle Türkiye gibi gelişmekte olan ülkeler, vasıfsız insan sayısının artması nedeniyle issizlik sorunu yasamaktadırlar. İyi yetişmiş insan gücü bu yönüyle işsizliği azaltmada ülkelerin eğitim sistemleri acısından ulaşılması gereken ilk boyuttur ve mesleki eğitime verdikleri önem ve eğitim sistemlerindeki kapsam önemli ölçüde bu boyutu etkilemektedir (Aykaç, 2002: 12).
Eğitim, önceden saptanmış ilkelere göre insanların davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkinlikler ve bireyin davranışlarında kendi yaşantısı yoluyla kasıtlı olarak istendik değişme oluşturma sürecidir (Demirel ve Kaya, 2004: 5).
Eğitimin amacı, toplumsal, kişisel ve ekonomik hayatın gereksinim duyduğu çeşitli becerilere, bilgilere, düşünme, sorun çözme, aradığı bilgileri kendisi bulma yetilerine sahip insanı yetiştirmek olarak özetlenebilir (Tüylüoğlu, 2003: 4).
Genel olarak bir eğitim sistemi, kişilerin beden, zihin, ahlak, ruh ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı bir kişiliğe ve karaktere, özgür ve bilimsel düşünce gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, insan haklarına saygılı, kişilik ve girişimciliğe değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan, yapıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmeyi, bireylerin ilgi, eğitim ve yeteneklerini geliştirmeyi amaçlar.
Eğitimin toplumsal önemini belirten bu ilkelerin yanı sıra, asıl fonksiyonu ülkenin ekonomik gücünü artırmayı ilgilendiren boyutudur. Bu boyut ülkenin kalkınması ve dolayısıyla refaha ulaşması açısından büyük önem taşır. Çünkü işgücü bir üretim faktörüdür ve diğer bir üretim faktörü olan sermaye, ne kadar iyi olursa olsun, ancak nitelikli işgücü ile bir anlam ve değer kazanır (Kızılı rmak, 2000: 1).
2.1.1. Mesleki Eğitim
Gelişen teknolojiye bağlı olarak meslek alanlarındaki çeşitliliğin artması ve mevcut mesleklerdeki nitelik ve niceliğin değişmesi, meslek öncesi eğitimin önemini arttırmıştır. Mesleki ve teknik eğitim, bireylere bu değişime ayak uydurmalarını sağlayacak önemli kurumlar olarak ortaya çıkmaktadır. Teknolojiyle birlikte bilginin sürekli artması, çok bilgi edinmek yerine, bilgi üretiminin ve işlevsel bilgiyi öğrenmenin önemini arttırmıştır (Çelik, 2005: 25).
Bu nedenle mesleki eğitime verilen önem artmıştır. Başlangıçta anlamı el becerisi ile sınırlandırılmış olan mesleki eğitim, bireyin tüm yönleri ile gelişimini esas almaktadır. Mesleki eğitim, toplumda çevresi ile etkileşimde bulunan birey için belirli bir meslek alanına ilişkin bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandıran, bireyi zihinsel, fiziksel, duygusal, sosyal, ekonomik ve kişilik yönünden geliştiren bir eğitim süreci olarak düşünülmektedir. “Mesleki eğitimin temel amacı, bireyin teorik ve uygulamalı alanlarda bilgi ve becerilerini geliştireceği öğrenme ortamını sağlamaktır. Mesleki eğitim kurumlarının bu amaca yönelik olarak örgütlenmeleri, bu anlamda staj faaliyetlerinin önemini göz önünde bulundurarak gerekli düzenlemeleri yapmaları gerekmektedir”(Aydoğan, 2002: 12).
Bir toplumun en önemli kaynağı işlenmemiş insan gücü potansiyelidir. Bu kaynağa işlerlik kazandıran mesleki ve teknik eğitimin bir amacı da aynı zamanda bunun tasarruflu ve verimli kullanılmasını sağlamaktır. Bu konuda mesleki ve teknik eğitim görmüş bireyler, görmemiş olanlara kıyasla ekonomik değişimden daha az etkilenmektedir. Bu nedenle mesleki ve teknik eğitim, bireyin değişen ekonomik koşullara uyumunu kolaylaştıran ve bu gelişmelerden yararlanmasını sağlayan bir teminattır (Çelik, 2005: 25).
Turizm işletmelerinin verimli olmaları onların hizmet kalitesiyle doğru orantılıdır. Hizmet kalitesi ise, personelin mesleki eğitimine ve tecrübesine bağlıdır.
Bu nedenle turizmde mesleki eğitim oldukça önemlidir. “Mesleki eğitim, bireylerin belirli bir meslek ve bu mesleğe uygun bir eğitim sürecinde yetişmesi ve gelişmesi için uygulanan bir eğitim-öğretim sistemidir” (Hacıoğlu, 1989: 2).
Yirmi birinci yüzyıl, dar bir alanda mesleki eğitim alan bireyler yerine, bilgiyi kullanan, yeniliklere çabuk uyum sağlayan, yaratıcı, zamandan tasarruf edebilen, sorumluluk alabilen, kendine güvenen bireylerin yetiştirilmesini gerekli kılmaktadır (Çelik, 2005: 26).
Mesleki eğitimin çeşitli tanımları yapılmıştır. Birbirine yakın olan bu tanımlardan bazılarına değinmekte fayda vardır: “Bir toplumdaki bireylerin yaşantılarının sağlanmasında zorunlu olan belirli bir mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yeteneklerini kazandırmak suretiyle bireyin kabiliyetlerini fiziksel, entelektüel, duygusal, sosyal ve ekonomik yönlerden geliştirme sürecidir” (Hacıoğlu, 1989: 2).
Mesleki eğitim; orta öğretimdeki meslek liselerinde ya da üniversitelere bağlı iki yıllık meslek yüksek okullarında öğrenciye bir meslek edindirme amacına yönelik olarak tasarlanmış olan programlarda verilen eğitimdir (Aydoğan, 2002: 12).
Mesleki eğitim; Uzmanlaşmamış ya da yarı uzman işgücünü, uzmanlık gerektiren ve özel nitelikteki görevlere hazırlamak amacıyla yapılan çalışmaların bütünüdür (Üzümcü ve Bayraktar, 2004: 80).
Bir toplumdaki bireylerin meslek sahibi olabilmeleri ve mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandırarak, kişinin kabiliyetlerinin fiziksel, entelektüel, duygusal, sosyal ve ekonomik yönlerden geliştirilmesi sürecidir (Aymankuy ve Aymankuy, 2002: 29).
Tanımlardaki ortak nokta ise; toplumdaki bireylerin bir meslek sahibi olabilmeleri için bir alanda aldıkları eğitimin tümüdür. Mesleki eğitimin amacı insanlara meslek edindirmek, mutlu bireyler ve huzurlu bir toplum oluşturabilmektir. Mesleki eğitimin yaygınlaştırılması, niteliğinin yükseltilmesi, iş yaşamının işgücü talebinin karşılanması, gelişmeyi hızlandırıcı ve istihdam arttırıcı sonuçlar doğurmaktadır. Niteliksiz işgücü fazlalığı ve nitelikli işgücü açığı ancak etkili ve yaygın bir mesleki eğitimle giderilebilir. Etkili bir mesleki eğitim için bireyin bazı yeterlilikleri kazanmış ya da kendini geliştirmiş olması gerekir. Bireyin
etkili iletişim yeterliliklerine sahip olması, mesleğe ilgi duyması ve mesleğini sevmesi etkili bir mesleki eğitim için gereklidir (Çelik, 2005: 25).
2.1.2. Turizm Eğitiminin Tanımı Ve Gerekliliği
İnsan öznesi turizm sektöründe hem arz hem de talep eden konumunda yer alan önemli bir faktördür. Turizm sektöründe tüketici kaliteli bir hizmet aramakta ve kaliteli hizmet de ancak iyi bir turizm eğitimi ile sağlanabilmektedir.
Uluslararası rekabetin yoğunlaştığı hızlı globalleşmenin yaşandığı günümüzde, işletmelerin varlıklarını sürdürmeleri, pazardaki değişikliklere anında uyum sağlayabilmeleri, kalite ve verimliliği sürekli arttırmalarına bağlıdır. Bu nedenle kalite sağlama çalışmalarının biçimlendirilmesinde, profesyonel ve çağdaş yaklaşım, bir işletme için yakalaması gereken en önemli olgu haline gelmiştir. Çünkü ulusal ve uluslararası pazardaki rekabetçi yapılanmada temel başarı etmeni, müşteri, müşteri tercihlerini belirleyen en önemli boyut da kalite olgusudur. Kalite olgusunun yakalanmasında ise en önemli unsurun eğitim olduğu yadsınamaz bir olgudur (Sezgin, 2001: 140).
Eğitilmiş insan gücü; turizm faaliyetlerinde yer alan fiziki elemanlara etkinlik ve anlam kazandıran bir unsurdur. Eğitilmiş insan unsurunun yeterliliği, turistin beklediği düzeyde hizmet almasını sağlamaktadır. Diğer taraftan turizmde uluslar arası düzeyde bir kalite savaşı yaşanmaktadır. Rekabetin yoğun olarak yaşandığı dünya turizm piyasalarına standarda uygun ve kaliteli turistik mal ve hizmetle girebilmek için hem genel olarak toplumun turizmin önemini kavraması, hem de yeterli sayıda nitelikli personel gereklidir. Nitelikli personelin yetiştirilebilmesi ise ancak kaliteli turizm eğitimi ile mümkündür (Olalı, 1983: 211). Turizm sektörünün en önemli özelliklerinden birisi verilen hizmet aşamasında insanlarla doğrudan doğruya ilgili olmasıdır. Turizm sektörünün var olmasının, ayakta kalmasının temel unsuru iyi bir eğitimdir. Turizm sektörünün özelliklerinden dolayı ekonomik verimliliğin sağlanabilmesi için, turizm sektöründe teknik turizm bilgisi, görgüsü ve tecrübesi olan iyi eğitimli kişilerin istihdam edilmesi gerekmektedir.
Turizm olayının ve turizm ekonomisinin halka ve öğrenim gören gençliğe öğretilmesi, turizm konusunda bilgili ve kalifiye personel ve yönetici yetiştirilmesi için yapılan çalışmalara turizm eğitimi denilmektedir (Sezgin, 2001: 135).
Turizm, farklı sosyal ve kültürel yapıya sahip toplumlar arasında etkileşim sağlamakta; sosyal yapıyı ve toplumsal davranış kalıplarını etkilemekte ve zaman zaman da bazı değişimlere yol açabilmektedir. Toplumlar arasındaki bu tür etkileşimlerin olumlu yönde gelişmesi, yine toplumların en küçük öğesi olan insanların eğitimine bağlıdır. Unutulmamalıdır ki turizm endüstrisi hizmet endüstrisidir ve tamamıyla insan gücüne dayanır. İnsan faktörünün böylesine önemli olduğu bir endüstride turizm ile doğrudan ilişkili bireylerin yanı sıra, turizm ile dolaylı ilişki içinde bulunan insanların (şoför, esnaf, yöre halkı vb.) eğitimi de büyük önem taşımaktadır. Bu konuda gelişme sağlanabilmesi için öncelikle insanlar turizmin önemini kavramalı ve üzerlerine düşen görevi yerine getirmelidir. Turizm eğitimini iki bölümde incelemekte fayda vardır;
Doğrudan turizm endüstrisinin içinde yer alan bireylerin eğitimi Dolaylı olarak turizm endüstrisinde yer alan bireylerin eğitimi
Doğrudan turizm endüstrisinde yer alanlar; turizmi kendilerine meslek olarak seçmiş, bu alanda kariyer yapabilmek için lise, üniversitede akademik bir eğitim almış bireylerin yanı sıra, doğrudan turistlere hizmet sağlayan konaklama işletmeleri, yiyecek-içecek işletmeleri, ulaştırma hizmetleri, hediyelik eşya satan işletmeler gibi işletmelerde çalışanlardır. “Son yıllarda Türk ekonomisinin vazgeçilmez temel taşlarından birisi haline de gelen turizm işletmeleri, dış ticaret gelirlerinin yaklaşık beşte birini sağlamaktadır. Bu gelişmelere paralel olarak, turizm yatırımları sürekli olarak teşvik edilmektedir. Ancak Otelcilik ve Turizm işletmelerinde çalışanların eğitim durumu incelendiğinde, bunların;
% 46,7 ‘sinin ilkokul mezunu, % 16,3 ‘nün ortaokul mezunu, % 26 ‘sının lise mezunu,
% 8,7 ‘sinin yüksekokul mezunu olduğu, % 2,3’ ünün ilkokul dahi bitirmediği görülmektedir”(Sezgin, 2001: 137).
Turizm, ülkemiz ekonomisi için hem bir kaynak hem de kaynak yaratan bir endüstri olarak gün geçtikçe önem kazanmakta ve bu konuda eğitime olan ihtiyaç daha da artmaktadır. Turizm sektörünün emek yoğun bir sektör, öznesinin insan
olması sektörün ihtiyaçlarını karşılayacak personelin iyi yetişmiş, nitelikli olmasını gerektirmektedir.
Şekil 1 de görüldüğü gibi Dünya Turizm Örgütü (WTO) turizm eğitimini; resmi programlar ve işveren esaslı eğitim olmak üzere iki kısımda ele almaktadır (Yağcı, 2001: 25)
Şekil 1: Turizm Eğitiminin Genel Çerçevesi
TURİZM EĞİTİMİ
RESMİ PROGRAMLAR İŞVEREN ESASLI EĞİTİM
Mesleki Akademik İş Üzerinde Şirket içi Programlar
Kaynak: WTO, International Tourism; A Global Perspective, 1997.(Aktaran: Yağcı, 2001: 25)
2.1.3. Turizm Eğitiminin Yararları
Turizmin bir bilim dalı olması ve turizm endüstrisini oluşturan sayısız işletme türü ve iş kolları, iyi bir turizm eğitimini gerekli kılmaktadır. İyi düzenlenmiş ve iyi verilmiş turizm eğitimi sonucunda istihdam edilen personel sayesinde işletmelere sayısız yararlar sağlanacaktır. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir;
Maliyeti düşürür, Müşteri tatmini sağlar, Etkinliği artırır,
Motivasyonu yükseltir, Kar oranını arttırır, İş kazalarını önler.
Eğitimin doğru uygulandığında tüm iş sektörü için yararlı olduğu tartışılmazdır. Genel turizm eğitimi yanında, işbaşı eğitim de büyük önem taşımaktadır.
Eğitimin İşletmeye yararları özetle şunlardır; İşletmenin imajını olumlu etkiler, İşletmenin karlılığını arttırır, Ast üst arasındaki ilişkiyi düzenler, İş ile ilgili teknik bilgiler gelişir, Motivasyon arttırır,
Modern yönetim tekniklerinin uygulanmasına imkân verir, Örgütsel iletişimi arttırır,
İşletmeyi daha iyi çalışılabilir bir yaşam yeri haline getirir. Kişiye yararları ise;
Sorun çözme etkinliğini arttırır, Morali yüksektir,
Kişisel saygınlığı arttırır,
Kendine güven duygusunu arttırır, Kişisel kontrol mekanizmasını attırır,
Çalışanın işten zevk almasını sağlar (Baldıran, 2004: 51–53).
2.1.4. Turizm Eğitiminin Amacı
Turizm eğitimi ve öğretiminin amacı; turizm sektörünün değişik faaliyet dalları için bilgili, becerili, yetenekli, verimli ve bilinçli elemanlar yetiştirmektir (Fırat, 1997: 47).
Meslek formasyonunu veren turizm eğitiminin amacı, bir hizmet endüstrisi olarak işgücüne dayanan turizmde, verimliliği artırmak, insanlara doğrudan hizmet eden kişinin insancıl özelliklerini geliştirmek, personelin yetki ve sorumluluğu arasında denge kurmak, personele karsılaştıkları olayları çözümleyecek ve sonuçları kontrol edebilecek yeteneği vermektir (Üzümcü ve Bayraktar, 2004: 80–81).
Mesleki turizm eğitiminin temel amacı, turizmin ihtiyaç duyduğu mesleki biçimlenmeyi vermektir. Turizm eğitimi veren kurumlar turizm işletmelerinin ihtiyacı olan pek çok hizmeti sağlayabilecek alt kademe insan gücünü, orta kademe ve turizmle ilgili kamu, özel sektör kurumlarına yönetici,
araştırmacı ve planlayıcı elemanları yetiştirmek amacıyla üst kademe insan gücünü sağlamaktır. “Turizm ve otelcilik bölümünden mezun olan öğrencilere;
1. İyi bir yabancı dil eğitimi,
2. Yönetsel açıdan teknik konuların verilmesi, 3. İletişim ve kişiler arası ilişkiler,
4. Turizm işletmeciliği alanında uygulamalı işletme bilgilerinin verilmesi gerekmektedir”(Elgezdi, 2003: 25).
Toplum düzeyinde verilen turizm eğitiminin genel amacı, toplumda turizm bilincini geliştirmek, turizm kaynaklarını koruma anlayışını geliştirmek, turiste karsı ilkeli, dürüst hizmet anlayışını kazandırmak, sevgi, hoşgörü ve Türk konukseverliğine uygun davranış biçimi oluşturmaktır. Örgün turizm eğitimi kurumlarının temel amacı ise; turizm sektöründe iş görecek elemanları temel eğitimden geçirmek, tüm eğitim alanlara turizm bilinci ve felsefesini kazandırmak, yönetim tekniklerini öğretmek ve dünyada hâkim, kabul görmüş anlayışa uyum göstermesini sağlamak, yeni kavram, fikir ve teknolojileri kavrayabilecek üst düzey turizm profesyonellerini yetiştirmektir. “Bu bilgiler ışığında turizm eğitiminin amaçlarını aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür”(Üzümcü ve Bayraktar, 2004: 80);
1. Eğitim yoluyla teorik ve pratik ilişki kurmak, 2. Turizm sektörünün gelişmesine katkıda bulunmak, 3. Turizm sektörüne yetişmiş kalifiye personel sağlamak,
4. Turizmin ekonomik kalkınmadaki yerini ve önemini anlatmak, 5. Vatandaşta olumlu bir turizm bilinci oluşturmak,
6. Turizm sektöründe çalışanlara mesleki bir formasyon kazandırmak, 7. Turistik işletmelerde çalışanların bilgi ve becerilerini artırmak.
Turizm eğitiminin sektörel amaçları da şöyle sıralanabilir (Öztaş, 2002: 93). 1. Turizm sektörüne nitelikli eleman yetiştirmek,
2. Teorik ve pratik eğitimini birlikte yürütmek, 3. Turizm sektörünün gelişmesine katkıda bulunmak, 4. Farklı toplum ve kültürlere hoşgörüyle bakmak, 5. Turizmin ekonomi içindeki yerini vurgulamak, 6. Toplumsal turizm bilincini geliştirmek,
7. Turizmin beşeri özelliğini ön plana çıkarmak,
9. Turistik arz potansiyellerini belirlemek ve bunları korumak için gerekli unsurları öğretmek,
10. Eğitimin temel amacı insanların bilgi ve becerilerinin arttırılması, topluma yararlı olarak yetiştirilmesidir.
2.1.5. Turizm Eğitiminin Diğer Eğitim Alanlarından Farkı
İnsan faktörü her organizasyonun genel başarısında önemli rol oynamakla birlikte, özellikle insanların ağırlandığı hizmet sektöründe bu rolün önemi daha da büyüktür. İşgücünü oluşturan insanların çoğu bu sektörde müşterilerle doğrudan ilişki içindedir ve organizasyonun genel amaçlarına ulaşmasında önemli rol oynamaktadır (İbicioğlu, Avcı ve Boylu, 2003: 75 ).
Son yıllarda yaşanan teknolojik gelişmeler turizm eğitiminin de desteklenmesini gerektirmektedir. Turizm doğası gereği verilen mesleki eğitim yanında kültür eğitimini de gerektirir. Çünkü turizmle uğraşan kişinin tarihini, geçmişini iyi bilen ve iyi tanıtan, dünya kültürlerini ve kendi kültürünü tanıyan, turiste hoşgörülü, onun düşüncelerine saygılı kişi olması gerekir (İlkin ve Dinçer, 1991: 86).
Bir hizmet kompozisyonu içeren turizm faaliyetlerinin genel hizmet paketi olarak somut olmaması, heterojenlik içerip müşteri çalışan ilişkisinin doğrudan bir ilişki olmaması, hizmetin üretiminin ve tüketiminin eş zamanlı olması, hizmetin bir yerden başka yere, bir zamandan başka zamana aktarılmaması ön plana çıkmaktadır (Gümüş, 2000: 310).
Ayrıca turizm sektöründeki yoğun rekabet, tüketici taleplerinin değişen koşullar karşısındaki hassasiyeti gibi nedenler turizmi diğer sektörlerden farklı kılmıştır. Bu yüzden turizm sektöründe personel ihtiyacının doğru tespit edilmesi ve ihtiyaç duyulan personel için eğitim plan ve programlarının sürekliliği önemlidir.
2.1.6. Günümüz Türkiye’sinde Turizm Eğitiminin Yapısı
Eğitim, önceden saptanmış amaçlar doğrultusunda insan davranışlarında belli gelişmeler sağlamaya yarayan planlı etkiler dizgesidir (Karslı, 2003 : 9).
Eğitim sistemi bir bütünlük içinde, örgün eğitim ve yaygın eğitim alt sistemlerinden oluşur. Örgün eğitim belirli yaş gruplarındaki ve aynı seviyedeki bireylere, amaca göre hazırlanmış programlarla okul çatısı altında düzenli olarak yapılan eğitimdir. Bu eğitim türünde, genel, mesleki ve teknik eğitim programla uygulanır. Yaygın eğitim değişik yaş gruplarındaki ve seviyelerindeki bireylere amaçlara uygun hazırlanmış programlarla, programların gerektirdiği ortam ve sürelerde verilen eğitimdir. Halk eğitimi, yetişkinler eğitimi, hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimler de bu alt sistemin birer öğeleridir (Taymaz, 1997: 3).
Turizm eğitimi, toplumda turizm bilincini yerleştirmek, turizm kaynaklarını koruyacak bilinci geliştirmek, turiste karşı onun ekonomik gücüne, ırkına, milliyetine, dinine, diline, toplumdaki statüsüne, ahlak ve namus düzeyine, siyasal ideolojilerine göre ayırım yapmadan eşit ve dürüst hizmet etmek anlayış ve terbiyesini vermek, turizmin sağladığı uzun vadeli çıkarlar üzerine dikkati çekerek saygıya ve konukseverliğe dayalı bir davranış düzenini yerleştirmektir (Olalı, 1982: 264)
Diğer bir tanıma göre turizm eğitimi, turizm olay ve ekonomisinin halka ve öğrenim gören gençliğe öğretilmesi, turizm konusunda bilgili ve kalifiye personel ve yönetici yetiştirilmesi için yapılan çalışmalardır (Sezgin, 2001: 135).
Dünya genelinde turizm eğitimi kapsamında üzerinde asıl durulan konu, mesleki eğitimdir. Genel olarak, “bir toplumdaki bireylerin meslek sahibi olabilmeleri ve mesleğin gerektirdiği bilgi, beceri ve pratik uygulama yetenekleri kazandırarak, kişinin kabiliyetlerinin fiziksel, entelektüel, duygusal, sosyal ve ekonomik yönlerden geliştirilmesi sürecidir” (Aymankuy ve Aymankuy, 2002: 29).
Ülkemizde turizm eğitimi örgün ve yaygın olmak üzere iki şekilde gerçekleştirilmektedir. Örgün turizm eğitimi veren öğretim kurumları, ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyinde, mesleki turizm eğitimi veren okullardan oluşmaktadır. Yaygın turizm eğitimi ise; gerek resmi gerekse özel kurumlar tarafından verilen kısa süreli mesleki kurslar niteliğinde bir görünüm arz etmektedir. Ortaöğretimde mesleki turizm eğitimi Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri, Anadolu Ticaret Meslek Liseleri ve Anadolu Meslek Liselerinde açılan programlarla yürütülmektedir. Yükseköğretimde turizm eğitimi ve öğretimi ise, ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeylerde gerçekleştirilmektedir (Ünlüönen, 2004: 112).
“Turizm eğitiminin önemini gösteren hususlardan biri, gerek işletmeler arasında gerekse uluslararası düzeyde rekabetin gün geçtikçe artmakta olmasıdır. Turizm, endüstri olarak rekabete açık bir sektördür ve bu sektördeki rekabetin anahtarı, kalite ve hizmettir. Artarak devam eden çetin rekabet koşulları altında turizm pastasından istenilen düzeyde pay sahibi almak isteyenlerin, hizmet kalitesini arttırmaya ihtiyaçları vardır. “Artan rekabet ortamında var olabilmenin temel şartlarından biri nitelikli insan gücüdür. Bu da ancak etkin ve kaliteli turizm eğitim ve öğretimiyle” (Ünlüönen, 2000: 218) ve “turizm okulları mezunlarının sektörde çalışmaları ile sağlanabilir” (Kuşluvan ve Kuşluvan, 2000: 252).
Turizm ve otel işletmeciliği eğitiminin her kademesinde öğrencilerin pratik bilgi ve becerilerle de donatılması zorunludur. Her ne amaçla ve hangi mesleki kademede kullanılırsa kullanılsın, turizm eğitiminin her kademesinde teori ile uygulama birbirini tamamlayarak bir bütün oluşturacak şekilde yürütülmek zorundadır. Çünkü turizm sektörünün çok dinamik bir yapıya sahip olması, bu alanda verilen eğitimin, dinamik bir yapıya sahip olmasını gerektirmektedir. Diğer bir anlatımla, verilen eğitimin sadece teorik olması yeteri değildir. Verilen eğitimin başarılı olması için uygulamalı eğitime de yer veriliyor olmasına ihtiyaç vardır (Pelit ve Güçer, 2006: 143).
ŞEKİL. 2 Turizm Eğitim Sistemi
Yetişmiş insan gücü, pek çok dalda kalkınma çabası olan ülkemizde temel rol oynamaktadır. Toplumun en önemli unsuru olan insan, ekonomik ve sosyal faaliyetlerin odak noktasıdır. Ülkemizin kalkınması, zenginleşerek daha fazla gelire sahip olması ülkemizin kaynaklarının ve potansiyelinin iyi ve doğru olarak kullanılması ve yetişmiş insan gücünün oluşturulmasına bağlıdır (Sevgi, 1993 : 19).
Türkiye ‘de turizm eğitimi “turizm” veya “otelcilik ve turizm” adı altında yürütülmektedir. Uygulanan eğitim sistemi sektörün her kesimini içeren turizm eğitimini kapsamaktan ziyade salt otelcilik eğitiminden oluşmaktadır. Diğer ülkelerdeki gibi branşlaşma kavramı turizm eğitim sistemimize yerleşmemiştir
Yaygın eğitim kurumlarında mesleğe yönelik kısa süreli programlarla aşçı, garson, kat görevlisi ve resepsiyon görevlisi gibi ara ve temel eleman yetiştirilmektedir. Örgün eğitim sisteminin ilk basamağını oluşturan turizm meslek liselerinde de, yukarıda belirtilen konulara yönelik eleman yetiştirilmektedir. İkinci basamak olan yüksek okullarda ise işletmeciliğe yönelik genel otelcilik ve turizm eğitim programları uygulanmaktadır. Bu eğitim kurumlarında turizm meslek liselerindeki gibi bölümler yoktur. Daha çok işletmecilik ve yöneticilik dalında ağırlıklı olarak eğitim verilmektedir (Ağaoğlu, 1991: 81–82).
Genel olarak Türkiye’de turizm eğitiminin yapısı incelendiğinde, genel turizm eğitimi, mesleki veya teknik turizm eğitimi olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Genel turizm eğitimi kapsamında yaygın ve örgün turizm eğitimi olarak iki ana başlık altında eğitim verilmektedir. Yaygın turizm eğitiminin amacı, toplumda turizm bilincini uyandırmaktır, örgün turizm eğitiminin amacı ise ilk ve orta öğretimde öğrencilere normal dersler yanında turizm eğitimi ile ilgili derslerde de yardımcı olmaktır. Örgün turizm eğitimi olarak da adlandırılan mesleki düzeyde formasyon veren turizm eğitim ve öğretiminin amacı, turizm sektörünün dalları için bilgili, becerikli, yetenekli, verimli ve bilinçli elemanlar yetiştirmektir. Bu amaçla, Türkiye’de aşağıdaki aşamalarda ve kurumlarda bu düzey eğitim verilmektedir.
1. İşletmelerde personelin eğitimi,
2. Eğitim merkezlerinde düzenlenen turizm eğitimi, 3. Orta öğretim düzeyinde turizm eğitimi,
4. Lise sonrası ön lisans eğitimi, 5. Lisans eğitimi,
2.1.7. Orta Öğretim Düzeyinde Turizm Eğitimi
“Örgün eğitim öğretim kurumlarında gerçek leştirilen d ip lo m a ya yönelik bir eğitimdir. Ortaöğretimde mesleki turizm eğitimi; Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri, Ticaret Meslek Liseleri ve Anadolu Meslek Liselerinde açılan programlarla yürütülmektedir”( Ünlüönen ve Boylu, 2005: 159 ). Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı Turizm Eğitim Merkezleri 2006 yılından itibaren MEB bünyesinde turizm eğitimi vermektedir.
Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liseleri, turizm ve otelcilik sektörünün ihtiyaç duyduğu, yabancı dil bilen, nitelikli ara eleman yetiştiren, öğrencileri mesleğe ve yüksek öğrenime hazırlar(Demirkol ve Pelit 2002: 128).
Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinin mevcut eğitim modeli, sektörle ortaklaşa hazırlanmıştır. Bu model, Türkiye’nin yanı sıra, turizm potansiyeli bulunan diğer ülkeler için de örnek alınabilecek bir eğitim sistemini kapsamaktadır (Turgut, 2003: 64).
2000 yılında yapılan “ turizm sektörünün ara kademe insan gücü ihtiyacı ve turizm eğitimi araştırması” sonuçlarına göre;
1. Konaklama, restoran ve seyehat acentesi işletmelerinin %84,6’sının Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Lisesi mezunlarını tercih ettikleri, 2. İşletmelerin bu okul mezunlarını tercih etmelerindeki birinci etkenin;
mezunların iş ortamına daha kolay ve çabuk uyum sağlamaları,
3. Mezunların yaklaşık % 75’inin ara kademe elemanı olarak tercih edildiği, bunun mevcut sistem ve eğitimin kalitesi açısından son derece olumlu bir gelişme olduğu saptanmıştır ( İnce, 2002: 200).
Turizm işletmelerinin ihtiyacı olan eğitimli personel kaynağı olarak orta öğretim düzeyinde turizm eğitim kuruluşları olarak düşünülmektedir. Hizmet sektörü içerisinde en önde gelen ve ülke ekonomisini kalkındıracak döviz girdisinde en büyük paya sahip olan turizm sektörünün yiyecek içecek, konaklama ve seyahat ile eğlence hizmetleri alanında ihtiyaç duyduğu yabancı dil bilir, nitelikli elemanları yetiştiren, öğrencileri hem mesleğe, hem de yüksek öğrenime hazırlayan ilköğretim okulu üzerine dört yıl eğitim süreli meslek liseleridir. Anadolu Otelcilik ve Turizm Meslek Liselerinden mezun olanlar, yükseköğretim kurumlarına girebilmek için Öğrenci Seçme Sınavına (ÖSS) katılma hakkına sahiptirler. 4702 sayılı Kanun
gereğince sınavsız olarak alanlarındaki meslek yüksek okulu programlarına girebilmektedirler. Ayrıca 4702 sayılı Kanun ile herhangi bir alanda çalışabilmek veya işyeri açabilmek için, o alanda mesleki eğitim görmüş olmak zorunluluğu getirilmiştir. Anadolu Otelcilik Turizm Meslek Liselerinin mevcut eğitim modeli, sektörle ortaklaşa hazırlanmıştır. Bu model, Türkiye'nin yanı sıra, turizm potansiyeli bulunan diğer ülkeler için de örnek alınabilecek bir eğitim sistemini kapsamaktadır. Bu okullarda öğrenim gören öğrenciler, her yıl Ekim-Mart ayları arasında teorik ve uygulamalı eğitimlerini okulda; Nisan-Eylül ayları arasında uygulamalı (beceri) eğitimlerini bu alanda faaliyet gösteren otellerde veya diğer turistik tesislerde yapmaktadırlar. Uygulamalı eğitim süresince öğrencilere işyerlerince asgari ücretin en az % 60'ı oranında ücret ödenmesinin yanı sıra, sigortaları da MEB tarafından yapılmaktadır. Bu okullarda ilk yıl dokuzuncu sınıfta yabancı dil öğretiminin yanı sıra, diğer sınıflarında da yabancı dile ağırlık verilmektedir. Öğrencilere, genel bilgi dersleri ile birlikte; Yiyecek ve İçecek Hizmetleri Alanı mutfak, servis, pastacılık, bar, host ve hosteslik dal dersleri, Konaklama ve Seyehat Hizmetleri Alanının önbüro, kat hizmetleri, operasyon, rezervasyon dal dersleri, eğlence hizmetleri alanının animatörlük ve çocuk animatörlüğü dal dersleri ile Meslekî Yabancı Dil, Bilgi ve İletişim Teknolojileri, Halkla İlişkiler ve İnsan İlişkileri dersleri ile ortak olarak mesleğe geçiş ve mesleğe yönlendirme eğitimi de verilmektedir. Bu okullarda da modüler yapıya göre geniş tabanlı meslek eğitimine imkân veren Alan ve Dal Programı uygulanmaktadır.
Şekil 3: Mesleki Eğitim Sistemi
2.1.7.1. Turizm ve Otelcilik Grubu Öğretmeni
Çalıştığı eğitim kurum ya da kuruluşunda; öğrencilere ya da yetişkinlere, turizm ve otelcilik ile ilgili eğitim veren kişidir. Turizm ve otelcilik ile ilgili hangi bilgi, beceri, tutum ve davranışların, hangi yaş düzeylerindeki öğrenci gruplarına, hangi yöntemlerle kazandırılacağı, MEB tarafından onaylanan öğretim programları ve ilgili mevzuatta belirtilmiştir.
Turizm ve otelcilik grubu öğretmeni, bu program çerçevesinde, Eğitim vereceği grubun düzeyine uygun bir çalışma planı yapar,
Kendisine ayrılan ders saatlerinde planını uygulayarak öğrencilere alanı ile ilgili bilgi ve beceri kazandırır,
Öğrencilerin başarılarını değerlendirir, başarıyı artırıcı önlemler alır,
Eğitici kol çalışmalarında görev alarak öğrencilerin yeteneklerini geliştirici etkinlikler düzenler,
Öğrencilerin gelişimlerini izler, sorunlarının çözümüne yardımcı olur, İşletmelerde uygulama yapan öğrencilerin çalışmalarını izler, ilgililere
rehberlik eder,
Çevresindeki turizm işletmelerindeki gelişmeleri izler, ihtiyaçları saptar, bunların öğretim programlarına yansıtılması için ilgililere önerilerde bulunur,
Nöbetçi olduğu günlerde, okulun düzen ve disiplinini sağlamak üzere görev yapar,
Sınıf öğretmeni olarak, öğrencilerin alan ve ders seçmelerine yardımcı olur, yönetimle ilişkilerini sağlamaya çalışır.
Alanı ile ilgili derslere ait müfredat programı, yıllık ve günlük çalışma planı, not defteri, ders ve yoklama defterleri ile öğrenci iş takip formu hazırlar. Ders kitaplarını, yardımcı kitapları, iş ve işlem yapraklarını, bilgi
yapraklarını ve meslek alanı ile ilgili çeşitli teknik yayınları kullanır.
Eğitim araçlarını (Projeksiyon, tepegöz, video, TV., video bantları, slayt, saydam, bilgisayar, bilgisayar yazılımları, CD vb.) kullanır.
Turizm ve otelcilik grubu öğretmeninin hem alanı hem de öğretmenlik mesleği ile ilgili niteliklere sahip olması gerekir.
Üst düzeyde akademik yeteneğe sahip, Sözel ve sayısal yeteneğe sahip,
Düşüncelerini başkalarına açık bir biçimde aktarabilen, İyi bir öğrenme ortamı sağlayabilen,
Dikkatli, işine özen gösteren,
Mesleğinin sorunları ile ilgilenen ve çözüm yolları bulmaya çalışan, İnsanlarla iyi iletişim kurabilen; sevecen, hoşgörülü, sabırlı,
Öğrencilerin duygu ve düşüncelerini anlayabilen, Kendini geliştirmeye istekli, coşkulu,
Girişimci, yaratıcı kimseler olmaları gerekir.
Turizm ve otelcilik grubu öğretmeni, sınıfta ve turizm işletmelerinde (Seyehat acentası, otel, motel, restoran vb.) görev yapar, görevini genellikle ayakta yürütür.
MEB’e bağlı AOTML’lerde, mesleki eğitim merkezlerinde meslek dersleri öğretmeni olarak görev yaparlar. (Servis teknikleri, kat hizmetleri ve uygulamaları vb. derslere girerler.) Aynı zamanda üniversitelerde öğretim görevlisi olarak çalışabilirler. Mesleki eğitime ve turizm sektörüne eleman kazandırılması konusuna verilen önem doğrultusunda turizm otelcilik okullarında eğitici kadrosuna gereksinim duyulmaktadır. Turizm ve Otelcilik öğretmeni olarak çalışmak istemeyenler ise, turizm işletmeleri, sosyal tesisler ve otellerde, seyahat acentalarında turizm elemanı işletmecisi ve yöneticisi olarak çalışabilmektedirler.
Mesleğin eğitimi Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi “Konaklama İşletmeciliği Öğretmenliği” ile “Seyahat İşletmeciliği ve Turizm Rehberliği Öğretmenliği” bölümlerinde verilmektedir.
Mesleğin eğitimine girebilmek için; Lise veya dengi okul mezunu olmak,
Öğrenci Seçme Sınavı’nda (ÖSS) ilgili programlar için yeterli “Eşit Ağırlık (EA)” puan almak,
Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi (ÖSYS) Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzu’nda “Konaklama İşletmeciliği Öğretmeni” veya “Seyahat İşletmeciliği ve Turizm Rehberliği Öğretmenliği” lisans programı ile ilgili en az bir yükseköğretim programını tercih etmek gerekmektedir.
