• Sonuç bulunamadı

QUALITY OF LIFE AND SELF-CARE AGENCY ON OSTEOARTHRITIS PATIENTS

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "QUALITY OF LIFE AND SELF-CARE AGENCY ON OSTEOARTHRITIS PATIENTS"

Copied!
5
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Hatice TEL

Cumhuriyet Üniversitesi, Sa¤l›k Bilimleri Fakültesi Hemflirelik Bölümü ‹ç Hastal›klar› Hemflireli¤i Anabilim Dal› S‹VAS

Tlf: 0346 219 16 50 e-posta: haticetel@gmail.com Gelifl Tarihi: 18/09/2009 (Received) Kabul Tarihi: 10/11/2009 ‹letiflim (Correspondance) Hatice TEL1 Sami H‹ZMETL‹2 Havva TEL3 Mustafa YILDIRIM4

QUALITY OF LIFE AND SELF-CARE AGENCY ON

OSTEOARTHRITIS PATIENTS

OSTEOARTR‹TL‹ YAfiLILARDA ÖZBAKIM GÜCÜ

VE YAfiAM KAL‹TES‹

Ö

Z

Girifl: Bu araflt›rma bir üniversite hastanesinin Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezinde Osteoar-trit tan›s› ile yatan yafll› hastalar›n özbak›m gücü ve yaflam kalitesi durumunu belirlemek amac›yla yap›l-m›flt›r.

Gereç ve Yöntem: Tan›mlay›c› nitelikteki bu çal›flmaya osteoartrit tan›l›, 65 yafl ve üzeri 90 yafll› hasta al›nm›flt›r. Araflt›rma verileri araflt›rmac›lar taraf›ndan oluflturulan kiflisel bilgi formu, Özbak›m gü-cü ölçe¤i ve WHOQOL-Bref yaflam kalitesi Ölçe¤i ile toplanm›flt›r. Araflt›rma verileri tan›mlay›c› istatistik-ler, t testi ve ANOVA varyans analizi ile de¤erlendirilmifltir.

Bulgular: Osteoartritli yafll›larda özbak›m gücü ve yaflam kalitesi aras›nda anlaml› pozitif bir iliflki, yafl ve hastal›k süresi ile özbak›m gücü ve yaflam kalitesi aras›nda anlaml› negatif bir iliflki oldu¤u sap-tanm›flt›r. Hastal›k süresi 1-5 y›l olan yafll›lar›n özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar›n›n yüksek oldu-¤u saptanm›flt›r.

Sonuç: Osteoartritli yafll› bireylerin yafl› ve hastal›k süresi artt›kça özbak›m gücü ve yaflam kalitesi azalmaktad›r.

Anahtar Sözcükler: Yafll›l›k; Osteoartrit; Özbak›m; Yaflam Kalitesi.

A

BSTRACT

Introduction: The purpose of this research was to deternine the self-care agency and quality of life of patients who were admitted to hospital at the Physiotherapy and Rehabilitation Centre of a uni-versity hospital, with a diagnosis of osteoarthritis.

Materials and Method: A total of 90 patients, aged 65 years old and over, and diagnosed with osteoarthritis, were included in this descriptive study. The data was collected through personal data forms designed by the researchers, the self-care agency scale, and the WHOQOL-Bref life quality scale. The data was evaluated using descriptive statistics, pearson correlation analysis, t-test and ANOVA vari-ance analysis

Results: It was found that there was a significant positive relationship between self-care agency and the quality of life in aged patients with osteoarthritis. There was a significant negative relationship between age, the duration of the disease and self-care agency and quality of life. The quality of life and self-care agency scores of the patients whose duration of disease were 1-5 year were higher.

Conclusion: As the duration of disease and the age of the patients with osteoarthritis increases, self-care agency and the quality of life decreases.

Key Words: Old age; Osteoarthritis, Self-Care; Quality of Life.

(2)

G

‹R‹fi

G

ünümüzde insan yaflam›n›n giderek uzamas› ile toplum-larda yafll› nüfus artmaktad›r. Türkiye’de nüfusun %7.8’ini yafll›lar oluflturmakta, 2025 y›l›nda bu oran›n %9.3’e ulaflmas› beklenmektedir (1). Yafllanmaya ba¤l› olarak bireyler birçok sa¤l›k sorunu ile karfl› karfl›ya gelmekte, gün-lük yaflamlar›n› ba¤›ms›z olarak sürdürmekte güçgün-lükler yafla-makta, çevrelerine ba¤›ml› duruma gelmektedir (2). Yafll›lar-da fiziksel yetersizlik ve ba¤›ml›l›¤a neden olan hastal›klar-dan birisi de osteoartrittir (3).

Osteoartrit sinoviyal eklemlerin dejenerasyonu sonucu ge-liflen, eklemlerde a¤r›, sertlik ve hareket kayb›yla karakterize kronik bir hastal›kt›r (3). Osteoartrit prevalans› yaflla birlikte artmakta, hastal›k orta yaflta ve yafll› bireylerde yayg›n olarak görülmektedir (3,4). Osteoartrit’te görülen eklem a¤r›lar› bi-reyde fonksiyon kayb›na, günlük yaflam aktiviteleri ve sosyal aktivitelerde engellere, fiziksel ve psiko-sosyal disabiliteye neden olmaktad›r. Osteoartrit geliflmifl ve geliflmekte olan ül-kelerde önemli bir disabilite nedenidir (3,5,6). Osteoartritli hastalar›n %80’ininde hareket k›s›tl›¤› geliflti¤i, %25’inin günlük yaflam aktivitelerini sürdürmekte zorland›¤›, osteoar-tritin bireylerin fiziksel fonksiyonlar›n›, öz bak›m›n› sürdür-me durumunu ve yaflam kalitesini olumsuz yönde etkiledi¤i belirtilmektedir (7,8).

Özbak›m bireyin yaflam›, sa¤l›¤› ve iyilik halini sürdür-mek için gerçeklefltirdi¤i etkinlikleri içersürdür-mekte olup bireyin yaflam kalitesi ile yak›n iliflkisi içindedir (9,10). Bireyin temel gereksinimlerini karfl›layabilmesi ve iyilik halini sürdürebil-mesi için yeterli özbak›m gücüne sahip olmas› gerekmektedir (11). Osteoartrit yafll›l›kta oldukça s›k görülmekte, bireyin ba¤›ms›zl›¤›n› ve yaflam kalitesini olumsuz etkiledi¤i gibi ciddi düzeyde tedavi ve rehabilitasyon harcamalar›na da ne-den olmaktad›r (12). Bu özellikleri nene-deniyle osteoartrit önemli bir sa¤l›k sorunudur. Kronik bir hastal›k olan osteoar-trit’in baflar›l› bir flekilde yönetilmesi ile hastalar›n sa¤l›¤› ve yaflam kalitesi gelifltirilebilir, ba¤›ms›zl›¤› desteklenebilir.

Bu araflt›rma bir üniversitesi hastanesinin Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezinde osteartrit tan›s› ile yatan yafll› hastalar›n özbak›m gücü ve yaflam kalitesini belirlemek ama-c› ile yap›lm›flt›r.

G

EREÇ VE

Y

ÖNTEM

T

an›mlay›c› özellikte olan bu araflt›rmaya 1 Ekim-31 Ara-l›k 2008 tarihleri aras›nda bir üniversite hastanesinin Fi-zik Tedavi ve Rehabilitasyon Merkezinde osteartrit tan›s› ile

yatarak tedavi alan ve çal›flmaya kat›lmay› kabul eden 65 yafl ve üzeri 90 hasta al›nm›flt›r. Araflt›rmaya bafllamadan önce ku-rumdan yaz›l› izin al›nm›fl ve hastalara araflt›rma hakk›nda bilgi verilerek sözel onamlar› al›nm›flt›r. Araflt›rma verileri ki-flisel bilgi formu, Özbak›m gücü ölçe¤i ve WHOQOL-Bref yaflam kalitesi ölçe¤i ile toplanm›flt›r.

Kiflisel Bilgi Formu: Hastalar›n cinsiyet, yafl, medeni durum,

ö¤renim durumu gibi sosyodemografik özelliklerini, hastal›k süresini, baflka bir hastal›¤› olup-olmad›¤›n›, duyu kayb› olup- olmad›¤›n›, yard›mc› araç ve ilaç kullanma durumunu araflt›ran aç›k uçlu sorulardan oluflmaktad›r.

Öz Bak›m Gücü Ölçe¤i: Özbak›m gücü ölçe¤i Kearney ve

Fleischer taraf›ndan gelifltirilmifltir. Ölçe¤in Türkiye’de ge-çerlilik ve güvenirlilik çal›flmas› Nahc›van taraf›ndan yap›l-m›flt›r. Ölçek beflli likert tipi 35 madde içermektedir. Ölçek-ten al›nacak en yüksek puan 140’d›r. ÖlçekÖlçek-ten al›nan puan›-n›n yüksekli¤i özbak›m gücünün yüksek oldu¤unu göster-mektedir (13).

WHOQOL-Bref Yaflam Kalitesi Ölçe¤i: Dünya Sa¤l›k

Ör-gütü’nün gelifltirdi¤i ölçek genel alg›lanan yaflam kalitesinin sorguland›¤› 26 sorudan oluflmaktad›r. Ölçe¤in Türkiye’de geçerlilik ve güvenirlilik çal›flmas› Eser ve arkadafllar› taraf›n-dan yap›lm›flt›r. Türkçe geçerlilik çal›flmalar› s›ras›nda ekle-nen bir ulusal soru ile WHOQOL-Bref –TR versiyonu 27 so-rudan oluflmaktad›r. Ölçek bedensel sa¤l›k alan›, ruhsal sa¤-l›k alan›, sosyal alan, çevresel alan ve ulusal çevre alanlar›n› içerir. WHOQOL-Bref 0-20 puan üzerinden hesaplanmakta-d›r. Ölçekten al›nan puan›n›n yüksekli¤i yaflam kalitesinin yüksek oldu¤unu göstermektedir (14).

Araflt›rma verileri SPSS 15.0 bilgisayar istatistik paket program› arac›l›¤› ile analiz edilmifltir. Verilerin analizinde; tan›mlay›c› istatistikler, Pearson korelasyon analizi, t testi ve ANOVA varyans analizi kullan›lm›flt›r. Özbak›m gücü ile ya-flam kalitesi, yafl ile özbak›m gücü ve yaya-flam kalitesi, hastal›k süresi ile özbak›m gücü ve yaflam kalitesi iliflkisi Pearson ko-relasyon analizi ile de¤erlendirilmifltir. Cinsiyet, medeni du-rum, duyu kayb›, yard›mc› araç kullanma, ikinci bir hastal›k tan›s› de¤iflkenlerine göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi du-rumu t testi ile analiz edilmifltir. E¤itim dudu-rumu, yafl grubu, hastal›k süresi ve günlük kulllan›lan ilaç say›s› de¤iflkenlerine göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi durumunu de¤erlendir-mede ANOVA varyans analizi kullan›lm›flt›r.

B

ULGULAR

(3)

y›l)’dir. Hastalar›n %62.2’sinin kad›n, %53.3’ünün 65-69 yafl grubunda, %64.4’ünün evli, %55.6’sinin ilkokul e¤itimli, %50’sinde duyu kayb› oldu¤u, %42.2’sinin baston, koltuk de¤ne¤i gibi yard›mc› araç kulland›¤›, %46.7’sinin hastal›k süresinin 1-5 y›l aras›nda oldu¤u, %57.8’inin günde 3 veya 4 ilaç kulland›¤› ( analjezik, antihipertansif, antidiyabetik ve inhaler gibi), %65.6’s›n›n diabetes mellitus, kronik obstruk-tif akci¤er hastal›¤›, kardiyovasküler hastal›k, hipertansiyon gibi ikinci bir hastal›k tan›s›na sahip oldu¤u saptanm›flt›r.

Hastalar›n özbak›m gücü ile yaflam kalitesinin ruhsal ala-n› (r=.301, p=.004), çevresel alaala-n› (r=.346, p=.001) ulusal çevresel alan› (r=.303, p=.004) aras›nda anlaml› pozitif bir iliflki oldu¤u saptanm›flt›r. Özbak›m gücü artt›kça yaflam ka-litesinin ruhsal, çevresel ve ulusal çevresel alanlar›n›n puanla-r› artmaktad›r.

Hastalar›n yafl› ile özbak›m gücü (r=-.322, p=.002) ve ya-flam kalitesinin ruhsal alan› (r=-.325, p=.002), sosyal alan› (r=-.266, p=.011), çevresel alan› (r=-.370, p=.000) ulusal çevresel alan› (r=-.339, p=.001) aras›nda anlaml› negatif bir iliflki oldu¤u saptanm›flt›r. Yafl artt›kça özbak›m gücü ve

ya-flam kalitesinin ruhsal, sosyal, çevresel ve ulusal çevresel alan-lar›n›n puanlar› azalmaktad›r.

Hastalar›n hastal›k süresi ile öz bak›m gücü ( r=-.294, p=.005) yaflam kalitesinin ruhsal alan› (r=-.307, p=.003) ve sosyal alan› (r=-.244, p=.021) aras›nda anlaml› negatif bir iliflki oldu¤u, hastal›k süresi artt›kça ruhsal ve sosyal alan pu-anlar›n›n azald›¤› saptanm›flt›r.

Tablo 1’de hastalar›n yafl grubuna göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar› görülmektedir. Hastalar›n yafl grubu-na göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar› aras›nda is-tatistiksel olarak anlaml› bir fark oldu¤u (p<0.05) saptanm›fl-t›r. 75 ve üzeri yafl grubundaki hastalar›n özbak›m gücünün düflük, 65-69 yafl grubundaki hastalar›n bedensel alan d›fl›nda yaflam kalitesinin tüm alanlar›n›n puanlar›n›n di¤er yafl grup-lar›ndakilerden yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.

Tablo 2’de hastalar›n hastal›k süresine göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar› görülmektedir. Hastal›k süresine göre hastalar›n özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar› ara-s›nda istatistiksel olarak anlaml› bir fark oldu¤u (p<0.05) saptanm›flt›r. Hastal›k süresi 1-5 y›l olan hastalar›n özbak›m

Tablo 1— Hastalar›n Yafl Grubuna Göre Özbak›m Gücü ve Yaflam Kalitesi Puanlar›

Özbak›m Gücü Yaflam Kalitesi Alanlar›

Bedensel Ruhsal Sosyal Çevresel Çevresel-TR X ± ss ± ss ± ss ± ss ± ss ± ss Yafl Grubu 65-69 128.40±12.04 12.97±1.80 14.79±1.57 14.33±2.75 15.01±1.84 14.38 ±1.74 70-74 123.08±10.57 12.76±4.96 13.22±1.86 12.22±2.82 14.39±2.00 13.88 ±1.71 75 ve üzeri 117.78±12.41 12.50±2.45 12.85±2.38 12.44±1.44 13.13±1.53 12.96 ±1.31 Toplam 124.86±12.35 12.82±3.04 13.98±2.01 13.39±2.73 14.47±1.95 13.97 ±1.72 F, p F= 5.723 F= .159 F= 10.126 F= 6.906 F= 6.844 F= 4.875 p=.005 p=.853 p=.000 p=.002 p=.002 p=.010 X X X X X

Tablo 2— Hastalar›n Hastal›k Süresine Göre Özbak›m Gücü ve Yaflam Kalitesi Puanlar›

Özbak›m Gücü Yaflam Kalitesi Alanlar›

Bedensel Ruhsal Sosyal Çevresel Çevresel-TR ± ss ± ss ± ss ± ss ± ss ± ss

Hastal›k Süresi (Y›l)

X X X X X X

(4)

gücü ile yaflam kalitesinin ruhsal ve çevresel alan puanlar›n›n yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.

Tablo 3’te hastalar›n günlük kulland›¤› ilaç say›s›na göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar› görülmektedir. Has-talar›n günlük kulland›¤› ilaç say›s›na göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi puanlar› aras›nda istatistiksel olarak anlaml› bir fark oldu¤u (p<0.05) saptanm›flt›r. Günlük 5 ve daha faz-la ifaz-laç kulfaz-lanan hastafaz-lar›n özbak›m gücü ile yaflam kalitesinin ruhsal ve sosyal alan puanlar›n›n düflük oldu¤u saptanm›flt›r. Hastalar›n cinsiyet, medeni durum, e¤itim, duyu kayb›, yar-d›mc› araç kullanma, ikinci bir kronik hastal›k tan›s›n›n ol-mas› gibi özelliklere göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi ara-s›nda anlaml› bir fark olmad›¤› (p>0.05) saptanm›flt›r.

T

ARTIfiMA

Çal›flmaya kat›lan yafll›lar›n özbak›m gücü azald›kça yaflam kalitesinin azald›¤› saptanm›flt›r. Bireyin yaflam›n›, sa¤l›k ve iyili¤ini korumas› için yeterli düzeyde özbak›m gücüne sahip olmas› gerekmektedir. Yafll›l›k döneminde görülen kronik hastal›klar nedeniyle bireyin aktif yaflam› k›s›tlanmakta, öz-bak›m›n› sürdürmesi engellenmekte ve yaflam kalitesi düfl-mektedir (10,11). Yaflam kalitesi bireysel iyilik durumunun bir anlat›m›d›r ve yafll›l›k yaflam kalitesinin azald›¤› durum-lar›n bafl›nda gelmektedir (1). Yafll› bireyin fiziksel aktivite düzeyi yaflam kalitesini ve yaflamdan memnuniyet düzeyini etkilemektedir (15). Yafll›larda yaflam kalitesi de¤erlendiren bir çal›flmada bireylerin yaflamlar›n› aktif olarak sürdürme dü-zeyleri artt›kça yaflamdan memnun olma durumlar›n›n da art-t›¤› belirlenmifltir (16). Yafll› bireylerin günlük yaflam aktivi-telerindeki k›s›tl›l›klar da yaflam kalitesini etkilemektedir. 65 yafl ve üzeri bireylerin günlük yaflam aktivitelerinin bir veya daha fazlas›nda ba¤›ml› oldu¤u belirtilmektedir (17).

Oste-oartriti olan ve olmayan yafll›larla yap›lan bir çal›flmada oste-oartritli bireylerde a¤r› ve fonksiyonel s›n›rl›l›¤›n fazla, yaflam kalitesinin düflük oldu¤u saptanm›flt›r (18). Çal›flma bulgusu bu sonuçla benzer özellik göstermektedir. Osteoartritte s›k-l›kla görülen eklemlerdeki fonksiyon kayb› ve a¤r› semptom-lar› yafll›n›n kendine bak›m›n› sürdürmesini engellemekte ya-flam kalitesini azaltmaktad›r (3,7).

Çal›flmada osteoartritli yafll›lar›n yafl›, hastal›k süresi ve günlük kullan›lan ilaç say›s› artt›kça özbak›m gücü ve yaflam kalitesinin azald›¤› saptanm›flt›r. Yafl›n artmas› ile birlikte bi-reylerin karfl›laflt›klar› sa¤l›k sorunlar›n›n say›s› artmakta, sos-yal yaflama kat›l›mlar› ve kendine güveni azalmakta bunun bir sonucu olarak benlik sayg›s› ve yaflam kalitesi azalmakta-d›r (10). Yap›lan çal›flmalarda yafl artt›kça yaflam kalitesinin azald›¤› belirlenmifltir (19,20). Osteoartritte hastal›k süresi ilerledikçe kronik eklem a¤r›s›, hareket k›s›tl›l›¤› ve kas güç-süzlü¤üne ba¤l› disabilite artmaktad›r (20). Bu bilgi çal›flma-da hastal›k süresi artt›kça özbak›m gücü ve yaflam kalitesinin azalmas› sonucunu desteklemektedir. Günlük 5 ve daha fazla ilaç kullanan yafll›lar›n özbak›m gücü ve yaflam kalitesinin düflük oldu¤u saptanm›flt›r. Kronik hastal›klar› olan yafll›lar birçok ilac› birlikte ve sürekli olarak kullanmaktad›r. Hasta-l›¤›n neden oldu¤u kay›plar artt›kça bireylerin ba¤›ms›zl›¤› azalmaktad›r ( 2,3,21).

Bu çal›flmada hastalar›n cinsiyet, medeni durum, e¤itim, duyu kayb›, yard›mc› araç kullanma, ikinci bir kronik hasta-l›k tan›s› olmas› gibi özelliklere göre özbak›m gücü ve yaflam kalitesi aras›nda anlaml› bir fark olmad›¤› (p>0.05) saptan-m›flt›r. Yaflam kalitesi konusunda yafll›larla yap›lan baz› çal›fl-malarda yukar›da sözü edilen de¤iflkenlere iliflkin farkl› so-nuçlara ulafl›lm›flt›r. Yafll› erkeklerde yaflam kalitesinin kad›n-lardan daha yüksek oldu¤u (1,21), yafll› bireyin ö¤renim dü-zeyi art›kça yaflam kalitesinin artt›¤› (21), kronik hastal›¤›

Tablo 3— Hastalar›n Günlük ‹laç Say›s›na Göre Özbak›m Gücü ve Yaflam Kalitesi Puanlar›

Özbak›m Gücü Yaflam Kalitesi Alanlar›

Bedensel Ruhsal Sosyal Çevresel Çevresel-TR ± ss ± ss ± ss ± ss ± ss ± ss Günlük ‹laç Say›s› 2 125.83 ± 8.50 13.14±1.19 14.88±1.66 16.00±2.23 15.58±1.15 14.59 ± .90 3-4 128.38±12.28 12.83±1.97 14.51±1.71 13.84±2.73 14.57±1.93 14.03 ±1.72 5 ve Üzeri 118.94±11.00 12.75±4.46 12.95±2.16 12.16±2.29 14.09±2.02 13.75 ±1.85 Toplam 124.86±12.35 12.82±3.04 13.98±2.01 13.39±2.73 14.47±1.95 13.97 ±1.72 F, p F=6.537 F= .042 F= 7.487 F= 7.619 F= 1.675 F= .678 p=.002 p=.959 p=.001 p=.001 p=.193 p=.510 X X X X X X

(5)

olan yafll›larda yaflam kalitesinin düflük oldu¤u (1) belirlen-mifltir. Osteoartritin a¤r› ve hareket k›s›tl›l›¤› gibi fiziksel be-lirtileri bireyin günlük yaflam aktivitelerini sürdürmesinde sorunlara neden oldu¤u gibi depresyon ve anksiyete gibi duy-gusal sorunlara da neden olmakta özbak›m› ve yaflam kalitesi-ni olumsuz etkilemektedir (18,20).

Bu çal›flmada; osteoartritli yafll›lar›n özbak›m gücü ile ya-flam kalitesi aras›nda yak›n iliflki oldu¤u, özbak›m gücü azal-d›kça yaflam kalitesinin azald›¤›, yafl ilerledikçe özbak›m gü-cü ve yaflam kalitesinin azald›¤›, 75 ve üzeri yafl grubunda, günlük 5 ve daha fazla ilaç kullanan hastalar›n özbak›m gücü-nün düflük oldu¤u, hastal›k süresi 1-5 y›l olan yafll›lar›n özba-k›m gücü ve yaflam kalitesinin yüksek oldu¤u sonucuna ula-fl›lm›flt›r.

Osteoartritli yafll› bireylerin özbak›m ve yaflam kalitesini yeterli düzeyde sürdürmesi bireysel çabalarla birlikte kurum-sal çabalar› da gerektirmektedir. Osteoartritli bireye gereksi-nim duydu¤u yard›m sa¤lanarak hastal›kla uyumlu yaflamas› ve hastal›¤›n olumsuz etkilerini kontrol etmesi sa¤lanabilir. Osteoartritli bireyin özbak›m› ve yaflam kalitesinin sürdürül-mesi birey ve bireyin bak›m›ndan sorumlu aile üyelerinin os-teoartrit hastal›¤›, semptomlar› ve semptomlar›n ele al›nmas› konusunda bilgilendirilmesi ve hastal›¤›n yönetiminde des-teklenmesi ile mümkün olacakt›r.

K

AYNAKLAR

1. Özyurt BC, Eser E, Çoban G, Akdemir SN, Karaca ‹, Karakoç Ö. Manisa muradiye bölgesindeki yafll›lar›n yaflam kalitesini etkileyen faktörlerin de¤erlendirilmesi. Turkish Journal of Ge-riatrics 2007;10(3):117-23.

2. Çivi S, Tanr›kulu M. Yafll›larda ba¤›ml›l›k ve fiziksel yetersiz-lik düzeyleri ile kronik hastal›klar›n prevelans›n› saptamaya yönelik epidemiyolojik bir çal›flma. Turkish Journal of Geriat-rics 2000;3(3):85-90.

3. Brooks P. Impact of osteoarthritis on individuals and society: how much disability? Social consequences and health economic implications. Curr Opin Rheumatol 2002;14(5):573-7.

4. Cook C, Pietrobon R, Hegedus E. Osteoarthritis and the im-pact on quality of life health indicators. Rheumatol Int 2007; 27(4):315-21.

5. Hochberg MC, Altman RD, Brandt KD, et al. Guidelines of

7. Sangha O. Epidemiology of rheumatic diseases. Rheumatology 2000;39(2):3-12.

8. Dominick KL, Ahern FM, Gold CH, Heller DA. Health- rela-ted quality of life and health service use among older adults with Osteoarthritis. Arthritis Rheum 2004;51(3):326-31.

9. Kara B. Özbak›m tan›m› ve kavramsal yönü. Sendrom Aktüel T›p Dergisi 2001;13(7):25-8.

10. Kaya M, Aslan D, Vaizo¤lu SA, et al. Ankara Keçiören ilçesi-ne ba¤l› bir mahallede yaflayan 65 yafl ve üzeri bireylerin yaflam kalitesi özellikleri ve etkileyen faktörler. Turkish Journal of Geriatrics 2008;11(1):12-7.

11. Bako¤lu E, Yetkin A. Hipertansiyonlu hastalar›n özbak›m gü-cünün de¤erlendirilmesi. CÜ Hemflirelik Yüksekokulu Dergi-si 2000;4(1):41-9.

12. Lastowiecka E, Bugajka J, Najmiec A, Rell-Bakalarska M, Bownik I, Jedryka-Goral A. Occupational work and quality of life in osteoartritis patients. Rheumatol Int 2006;27(2):131-9.

13. Nahc›van ON. A Turkish language equivalence of the exercise of self-care agency scale. West J Nurs Res 2004;26(7):813-24.

14. Eser E, Fidaner H, Eser SY, Elbi H, Göker E. WHOQOL-100 ve WHOQOL-BREF’in psikometrik özellikleri. Psikiyatri Psi-koloji PsikofarmaPsi-koloji (3P) Dergisi 1999;7(l 2):23-40.

15. Eyigör S, Karapolat H, Durmaz B. Bir üniversite klini¤ine baflvuran yafll› kad›nlar›n yaflam kalitesi ve depresyon bulgula-r› aras›ndaki iliflkinin de¤erlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics 2006;9(3):130-5.

16. ‹nal S, Subafl› F, Manganay S, Uzun AV, Hayran O, Akarçay V. Yafll›lar›n fiziksel kapasitelerinin de¤erlendirilmesi. Turkish Journal of Geriatrics 2003;6(3):95-9.

17. King MB, Whipple RH, Gruman CA, Judge JO, Scmidt JA, Wolfson LI. The performance enhancement Project: Impro-ving physical performance in older persons. Arch Phys Med Rehabil 2002;83(8):1060-9.

18. Jakobsson U, Hallberg IR. Quality of life among older adults with osteoarthritis: an explorative study. J Gerontol Nurs 2006;32(8):51-60.

19. Skevington SM, Lofty M, O’Connell KA. The World Health Organization’s WHOQOL-BREF quality of life assessment: Psychometric properties and results of the international field trial. A report from the WHOQOL group. Qual Life Res 2004;13(2):299-310.

Referanslar

Benzer Belgeler

Makroskopik olarak literatürde memenin SHK’lar›- n›n boyutlar› 1-10 cm aras›nda de¤iflmekle birlikte tümörlerin yar›s›ndan fazlas› 5 cm’den büyük

Enerji bakımından dışa bağımlı olduğumuz da Türkiye'nin ekonomik bağımsızlığını ve huııun dolaylı sonucu olarak da siyasal bağım- sızlığımızı büyük

Bir çok iş- lenmeğe müsait taş cinsleri mevcut olan b u yurt kö- şesinde ne için çimento ve iskelet binalar inşa edil- mesi icap etsin.. Döşemeler gayet tabiî ola-

Geçmifl zamanlara ait yunus fosillerin- de görülen arka üyelerin, günümüz yunuslar›nda bu flekilde aniden ortaya ç›k›fl› da bir atavizm örne¤i kabul edi- liyor..

2 Haziran 2008 tarihinde sizlik Sigortas kapsam nda, 20 i siz için Ayval k Halk E itim Müdürlü ü i birli inde bayanlara yönelik “Gümü Has r Tak Örücülü ü” mesle inde

Bireylerin %82.9’ü obezite konusunda eğitim almamış ve özbakım gücü puan ortalamaları (99.06±18.63) eğitim alan gruba göre daha düşük bulunmuştur Eğitim alma

Hem gece hem gündüz nöbet geçiren epi- lepsili hastalar›n di¤er hastalara göre, sa¤l›k durumlar›n› daha olumsuz alg›lad›klar›, daha çok sosyal k›s›tlama

Sonuç olarak özellikle cerrahi ser- vislerde rasyonel antibiyotik kullan›m› konusunda bil- gilendirme çal›flmalar›n›n yap›lmas› ve antimikrobik ilaçlar›n