TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 1, SAYFA: 41 ÖZ
Bu çal›ßma Ayd›n Huzurevi sakinlerinin denge ve yürüme durumla-r›n› ve bunu etkileyen faktörleri belirlemek ve düßme risklerini saptamak amac› ile yap›lm›ßt›r.
Ayd›n Huzurevindeki 101 yaßl› çal›ßma kapsam›na al›nd›. Yaßl›larla birebir yüz yüze görüßülerek, sosyo-demografik özelliklerini, özürlülük durumunu, yard›mc› yürüme cihaz› kullan›m›n›, tan› konmuß hastal›kla-r›n› de¤erlendirmeye yönelik bir form dolduruldu ve Tinetti Denge ve Yü-rüme De¤erlendirme Skalas› uyguland›. Saptanan skorlardan 28-26, 25-19 aras› ve 25-19’un alt› s›ras›yla normal fonksiyon, orta derece ve ciddi düß-me riski olarak kabul edildi.
101 yaßl›n›n 64’ü (%63,4) erkek, 37’si (%36,6) kad›nd›. Grubumuz-da yürüme ve denge toplam skor ortalamas› 19,51 olarak bulundu. Yaßl›-lar›n 41’inde (%40,6) ciddi düßme riski, 23’ünde(%22.8) orta derecede düßme riski ve 37’sinde (%36,6) normal fonksiyon saptand›. Serebrovas-küler hastal›¤› (SVH) olan 20 yaßl›n›n 16’s› (%80) ve kad›nlar›n 20’si (%54), ciddi düßme riski olanlar grubundayd›. Yaßl›lar›n 73’ü (%72,3) yard›mc› yürüme cihaz› kullanm›yordu ancak bunlar›n 18’i (%24,6) ciddi düßme riski olanlar grubundayd›.
Yaßl›lar›m›z›n yaklaß›k yar›s›nda ciddi denge ve yürüme problemi sap-tanm›ßt›r. Bu kißilerden yard›mc› alet kullanmayanlar›n kullanmalar› sa¤lan-mal› ve özellikle riskli durumda olan SVH’l› hastalar ve kad›nlar bilgilendi-rilerek olas› düßmelere karß› önlem al›nmas› hedeflenmelidir.
Anahtar sözcükler: Yaßl›lar, Yürüme, Geriatri, Düßme, Risk de¤er-lendirmesi, Kad›n.
ABSTRACT
Aim of the study was to evaluate the balance and gait status of elderly persons, the factors affecting their status and determine the risk of falls.
Our study group was 101 residents of the nursing home in Ayd›n. A form for assesing the handicap status, usage of helping devices (walker, cane etc.) and chronic conditions was filled and Tinetti Balance and Gait Evaluation Scale was applied. The scores between 28-26, 25-19 and below 19 were accepted as normal function, moderate and severe impairment group, respectively.
Mean value of the balance and gait score was 19.51. Of the total re-sidents, 41(40.6%) were in the severe, 23(22.8%) were in the moderate impairment group and 37(36.6%) showed normal function. Of the 20 elderly with cerebrovascular diseas, 16 (80%) and of the 37 wo-men, 20 (%54) were in the severe impairment group. Among the 73 resi-dents who were not using helping devices, 18 (24.6%) were also in the severe impairment group.
Nearly half of the residents showed severe balance and gait problems. Female gender and cerebrovascular disease were found to be the risk factors for fall. Risk groups for fall have to be educated for pre-vention of fall and encouraged to use helping devices.
Key words: Elderly, Gait, Geriatrics, Falls, Risk Assessment, Fe-male.
Geliß: 28.01.2004 Kabul: 24.02.2004
Adnan Menderes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, AYDIN
‹letißim: Yrd. Doç. Dr. Ayfer GEMALMAZ, Adnan Menderes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, AYDIN Te: (0256) 251 45 88 • Fax: (0256) 214 40 86 • E-mail : ayfer64@yahoo.com
*26-30 Ekim 2002’de I. Ulusal Geriatri Kongresi, Antalya ve 18-22 Haziran 2003. Slovenia, WONCA EUROPE 2003 ESCP/FM CONFERENCE’de tebli¤ edilmißtir.
ARAÞTIRMA-RESEARCH
Türk Geriatri Dergisi 7 (1): 41-44, 2004
Turkish Journal of Geriatrics
HUZUREV‹ SAK‹NLER‹N‹N
YÜRÜME VE DENGE
DURUMLARININ
DEÚERLEND‹R‹LMES‹*
EVALUATION OF THE BALANCE AND
GAIT STATUS IN NURSING HOME
RESIDENTS
Dr. Ayfer GEMALMAZ
Dr. Güzel D‹ÞÇ‹G‹L
Dr. Okay BAÞAK
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 1, SAYFA: 42
HUZUREV‹ SAK‹NLER‹N‹N YÜRÜME VE DENGE DURUMLARININ DEÚERLEND‹R‹LMES‹ G‹R‹Þ
Beklenen yaßam süresinin artmas›na ba¤l› olarak yaßl› say›s› giderek artmaktad›r(1). Bu asl›nda olumlu bir gelißme olarak ka-bul edilmesi gereken bir saptama olmas›na ra¤men, yaßl› nüfusa ba¤l› çözülmesi gereken sorunlar› da beraberinde getirmektedir. Amerika Birleßik Devletleri’nde yaßl›larda ölüm sebepleri aras›n-da kazalar beßinci s›raaras›n-da yer almakta olup primer neden düßmele-re ba¤l› ölüm olarak bildirilmektedir(2). Yine yaßl› nüfusta sapta-nan düßmelere ba¤l› kazalar›n %66’s› potansiyel olarak önlenebi-lir niteliktedir, dolay›s›yla risk faktörlerinin ve düßme riskine sa-hip yaßl›lar›n saptanmas› önemlidir(3,4).
The U.S. Health Care Financing Administration and Connec-ticut Long-Term Care Registry (1998) kay›tlar›na göre yaßl›lar›n düßmesi sonras›nda ortaya ç›kan her yaralanman›n hastane kal›ß süreleri, ev bak›m›, acil servis vb süreçler dikkate al›nd›¤›nda or-talama 19.440 USD gibi bir maliyeti oldu¤u bildirilmektedir(5). Düßmelerin önlenmesi için al›nacak tedbirlerin hem yaßl›lar›n ya-ßam kalitesinde art›ßa, hem de düßmelere ba¤l› ortaya ç›kacak ma-liyetten kaç›nmaya yol açt›¤›n› bildiren pek çok çal›ßma vard›r(6-8). Tamamen ekonomik aç›dan bak›ld›¤›nda bile düßme aç›s›ndan risk alt›nda olan yaßl› nüfusun saptanmas› ve önlemeye yönelik tedbirlerin al›nmas› önemlidir.
Tinetti Denge ve Yürüme De¤erlendirme Skalas› denge ve yürüme durumunu de¤erlendirmeye yarayan, tarama özelli¤i taß›-yan, uygulamas› basit bir test olup güvenirlik, geçerlilik aç›s›ndan iyi bir performansa sahip oldu¤u gösterilmißtir(9,10). Bahsedilen özellikleri nedeniyle de denge ve yürüme durumunu saptamak, düßme riskini belirlemek amac›yla çal›ßmam›zda kullan›lm›ßt›r.
Bu çal›ßma, Ayd›n Huzurevi sakinlerinin sosyo-demografik özelliklerini, denge ve yürüme durumlar›n› belirlemek, bunlar› et-kileyen faktörleri de¤erlendirmek, düßme risklerini saptamak amac› ile yap›lm›ßt›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Ayd›n Huzurevinde yaßayan 101 yaßl› çal›ßma kapsam›na al›nd›. Yaßl›larla bire bir yüz yüze görüßülerek, sosyo-demografik özelliklerini, özürlülük durumunu, yard›mc› yürüme cihaz› kulla-n›m›n› (baston, walker vb), tan› konmuß hastal›klar›n› de¤erlen-dirmeye yönelik bir form dolduruldu ve Tinetti Denge ve Yürü-me De¤erlendirYürü-me Skalas›(10) uyguland›. Bu skaladan elde edi-len toplam denge ve yürüme skoru 28 olup, 28-26 aras› normal, 25-19 aras› orta derece ve 19’un alt› ise ciddi düßme riski olarak kabul edilmektedir.Skorun 19’un alt›nda olmas› durumunda düß-me riskinin 5 kat artt›¤› öngörülmüßtür(11). Veriler SPSS 10.0 is-tatistik program› kullan›larak de¤erlendirilmißtir.
BULGULAR
Çal›ßma grubumuzu olußturan 101 yaßl›n›n 64’ü (%63,4) er-kek, 37’si (%36,6) kad›nd›
Grubun genel yaß ortalamas› 75,3 y›l (53-95) olup bu de¤er kad›n cinste 75,8 y›l, erkek cinste 75,4 y›l olarak saptand›.
Yaßl›lar›n kronik hastal›klara sahip olma durumlar› Tablo 1’de gösterilmißtir.
Tüm grubun denge ve yürüme skoru ortalamas› 19,51 olarak bulundu. Düßme riski aç›s›ndan ciddi riske sahip grupta yer alan
hasta say›s› 41 (%40,6), orta risk grubunda 23 (%22,8), normal grupta ise 37 (%36,6) idi (Þekil 1).
Cinsiyet ile düßme riski aras›ndaki ilißki de¤erlendirildi¤inde kad›nlar›n erkeklere oranla düßme riskinin daha yüksek oldu¤u saptanm›ßt›r (p<0.005) (Tablo 2).
Huzurevi sakinlerinin 6’s› (%5,9) yatalakt›, 21’i (%20,8) yar-d›mc› yürüme cihaz› kullan›rken 73’ü (%72,3) herhangi bir cihaz kullanm›yordu.
SVH’s› olan 20 yaßl›n›n 16’s› (%80) ciddi düßme riskine sa-hipti (p<0.0005). SVH’l›lar›n sadece 4’ü (%20) yürümeye yar-d›mc› cihaz kullan›rken 12 yaßl› (%60) hiç bir cihaz kullanm›yor-du (Þekil 2). Geri kalan SVH’l› 4 yaßl› ise yatalakt›.
Yürüme cihaz› kullanan toplam 21 yaßl›n›n 17’si (%80,9) cid-di düßme riskine sahip gruptayken geri kalan 4’ü (%19.1) orta riskli gruptayd›. Yürüme cihaz› kullanmayan 73 yaßl›n›n 18’i (%24,6) ise ciddi düßme riskine sahip gruptayd›.
TARTIÞMA
Yaßl›larda yaralanmaya ba¤l› ölüm nedenleri aras›nda düßme-ler en önemli yeri tutmaktad›r(2;12). Yaßlanmadaki biyolojik
de-Þekil 11. Yaßl›lar›n düßme risklerine göre da¤›l›m›.
Þekil 11. Yaßl›lar›n düßme risklerine göre da¤›l›m›.
Yatalak
Yard›mc› ccihaz kkullanan Yard›mc› ccihaz kkullanmayan
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 1, SAYFA: 43 ¤ißime ba¤l› olarak görülen denge bozuklu¤u ve
kas-iskelet-du-yusal koordinasyon kayb› düßmelere neden olmaktad›r(3). Gryfe ve arkadaßlar› 65 yaß üzeri yaßl› nüfusun y›lda en az bir kez dü-ßebileceklerini ve bu bireylerin pek ço¤unun tekrarlayan düßme-lere maruz kalacaklar›n› bildirmißlerdir(13). Ülkemizde yap›lan bir çal›ßmada 65 yaß üzerindeki kißilerde son bir y›l içinde düßme s›kl›¤› %33.3 olarak bulunmußtur(14).
Bu çal›ßmada Ayd›n Huzurevinde kalan 101 yaßl› düßme risk-lerini saptamak amac›yla çal›ßma kapsam›na al›nm›ß ve tarama testi olarak Tinetti Denge ve Yürüme De¤erlendirme Skalas› uy-gulanm›ßt›r. Bu testin düßme riskini saptama konusunda, servikal kanser taramas›nda kullan›lan “pap smear” kadar etkili bir tarama arac› oldu¤u belirtilmektedir(15).
Bu testten elde edilen skorlar dikkate al›nd›¤›nda 41 (%40,6) yaßl›n›n ciddi risk ve 23 (%22,8) yaßl›n›n orta risk grubunda ol-du¤u saptanm›ßt›r. Bu orta ve ciddi risk grubundaki yaßl›lar›n düßme e¤ilimlerinin yüksek olmas›na ra¤men yard›mc› yürüme cihaz› kullan›m oranlar›n›n düßük oldu¤u görülmüßtür. Bizim se-rimizde yer alan toplam 101 yaßl›dan 73’ü (%72,3) herhangi bir yard›mc› yürüme cihaz› kullanm›yordu ve bunlar›n %24.6’s›n›n ciddi düßme riski vard›. Bu gruptaki hastalar›n yard›mc› yürüme cihaz› kullanmalar›n› sa¤lamak bile düßme riskini azaltacak bir önlemdir. Yürüme dengesini sa¤layan yard›mc› cihazlar›n kulla-n›m›n›n yarar› çeßitli otörler taraf›ndan bildirilmißtir(16,17). Ça-l›ßmam›z›n verileri ›ß›¤›nda gereksinimi olan yaßl›lar›n yard›mc› yürüme cihaz› kullanmalar›n› sa¤lamak için huzurevi hekimi ile ißbirli¤i yap›lm›ßt›r.
Kad›nlarda erkeklere göre düßme s›kl›¤›n›n daha yüksek ol-du¤unu gösteren çal›ßmalar mevcuttur(13,18,19). Bizim çal›ßma-m›zda da cinsiyet ve düßme riski aras›ndaki ilißki de¤erlendirildi-¤inde kad›nlarda düßme riskinin erkeklere göre daha yüksek oldu-¤u saptanm›ßt›r (p<0.005).
Düßme riskinin SVH varl›¤›nda artt›¤›n› bildiren pek çok
ça-l›ßma vard›r(20-22). Bizim çaça-l›ßmam›zda SVH’s› olan 20 hasta-dan 16’s›n›n düßme riskinin yüksek oldu¤u saptanm›ßt›r (p<0.0005). Çal›ßmam›z›n sonuçlar› bu konudaki di¤er çal›ßma-larla uyumludur.
Kronik hastal›klar s›kl›k aç›s›ndan dikkate al›nd›¤›nda %43.6 ile hipertansiyon en s›k rastlanan kronik hastal›kt›. Hipertansiyon literatürde düßme riskinde art›ßa neden olabilecek bir faktör ola-rak tan›mlanm›ßt›r (23), Çal›ßmam›zda hipertansiyonu olan yaß-l›lar›n skorlar›na bak›ld›¤›nda 16 yaßl›n›n düßme riskinin olmad›-¤›, 7 yaßl›n›n orta riskli ve 21 yaßl›n›n ise ciddi düßme riskinin ol-du¤u görülmüß ancak düßme riski ile hipertansiyon aras›ndaki ilißki istatistiksel olarak anlaml› bulunmam›ßt›r.
Yaßl› kißilerde karß›laß›lan bir sorun da çoklu ilaç kullan›m›-d›r. Kullan›lmas› planlanan ilaçlar aras›nda denge sistemine etki eden, sedasyon yapan, görme bozuklu¤una yol açanlar›n özellik-le düßme riski fazla olan yaßl›lara reçete edilmemesi yada zorun-lu durumlarda yaßl› ve çevresinin bu konuda uyar›lmas›n›n ge-reklili¤i bilinen bir gerçektir(24). Çal›ßmam›zda çoklu ilaç kulla-n›m› ve düßme riski karß›laßt›r›ld›¤›nda istatistiksel olarak anlam-l› bir ilißki bulunmam›ßt›r.
Ayr›ca hastalar›n yürüyece¤i yerlerde duvar kenar›na tuta-maklar yap›lmal›, yerler duvardan duvara hal› kaplanmal›, parça hal›lar veya yolluklar mutlaka altlar›ndan yap›ßt›r›lmal›, ortal›kta aya¤a tak›lacak eßyalar b›rak›lmamal›, oda ve banyo girißlerinde basamak olmamal›, ›slak zeminler iyi kurulanmal›d›r. Bu konuda temizlik personeli bilinçlendirilmelidir.
Sonuç olarak bu çal›ßmada huzurevi sakinlerinin yar›ya yak›-n›nda ciddi denge ve yürüme bozuklu¤u saptanm›ßt›r. Kad›n ol-man›n ve SVH’n›n, düßmeler için önemli bir risk faktörü oldu¤u bulunmußtur. Ciddi denge ve yürüme bozuklu¤u gösteren yaßl›la-r›n düßmelerden korunma konusunda bilgilendirilmesi ve yard›m-c› yürüme cihaz› kullanmaya yönlendirilmesi gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1 World Health Organization. Resolution of the Executive Board of the WHO on health promotion. Health Promotion International 1998; 13:266.
2. Tinetti ME, Doucette J, Claus E, Marottoli R. Risk factors for serious injury during falls by older persons in the community. J Am Geriatr Soc 1995; 43(11):1214-1221.
3. Gill TM, Williams CS, Mendes de Leon CF, Tinetti ME. The role of change in physical performance in determining risk for dependence in activities of daily living among nondisabled community-living el-derly persons. J Clin Epidemiol 1997; 50(7):765-772.
4. Gill TM, Williams CS, Tinetti ME. Environmental hazards and the risk of nonsyncopal falls in the homes of community-living older per-sons. Med Care 2000; 38(12):1174-1183.
5. Huang HC, Gau ML, Lin WC, George K. Assessing Risk of Falling in Older Adults. Public Health Nursing 2003; 20(5):399-411. 6 Braun BL. Knowledge and perception of fall-related risk factors and
fall-reduction techniques among community-dwelling elderly indivi-duals. Phys Ther 1998; 78(12):1262-1276.
7 Rizzo JA, Friedkin R, Williams CS, Nabors J, Acampora D, Tinetti ME. Health care utilization and costs in a Medicare population by fall status. Med Care 1998; 36(8):1174-1188.
8 Clemson L, Cumming RG, Roland M. Case-control study of hazards in the home and risk of falls and hip fractures. Age Ageing 1996; 25(2):97-101.
Tablo 11. Yaßl›larda varolan kronik hastal›klar
Hastal›k Toplam % Hipertansiyon 44 43,6 Katarakt 38 37,6 Kardiak hhastal›klar 31 30,7 SVH 20 19,8 ‹ßitme kkayb› 16 15,8 Diabetes mmellitus 14 13,9 KOAH 12 11,9 Romatolojik hhast. 12 11,9 Ortopedik ssorunlar 6 5,9 Depresyon 4 4 Hastal›k yyok 6 5,9 Komorbidite 77 76,2 SVH: Serebrovasküler hastal›k
KOAH: Kronik obstrüktif Akci¤er Hastal›¤›
Tablo 22. Cinsiyet ve düßme riski ilißkisi
Düßme DDüßme TToplam
riski yyok ((%) riski vvar ((%)
Erkek 43 (67.2) 21 (32.8) 64
Kad›n 17 (45.9) 20 (54.1)* 37
Toplam 60 (59.4) 41 (40.6) 101
*(p<0.005)
9 Cipriany-Dacko LM, Innerst D, Johannsen J, Rude V. Interrater reli-ability of the Tinetti Balance Scores in novice and experienced physi-cal therapy clinicians. Arch Phys Med Rehabil 1997; 78(10):1160-1164.
10 Tinetti ME. Performance-oriented assessment of mobility problems in elderly patients. J Am Geriatr Soc 1986; 34(2):119-126. 11 Rubenstein LZ. Comprehensive geriatric assessment. In: Abrams
WB, Beers MH, Berkow R, (eds). The Merck Manual of Geriatrics. Merck & Co., Inc., NJ, USA, 1995; pp 224-235.
12 Baker SP, Harvey AH. Fall injuries in the elderly. Clin Geriatr Med 1985; 1(3):501-512.
13 Gryfe CI, Amies A, Ashley MJ. A longitudinal study of falls in an el-derly population: I. Incidence and morbidity. Age Ageing 1977; 6(4):201-210.
14 Cihan ÜA, Dinç G, Oruço¤lu A, O¤urlu H, Ecebay A. Manisa Mura-diye Sa¤l›k Oca¤› bölgesinde yaßl›larda kaza s›kl›¤› ve kaza ile ilißki-li faktörler. 7.Halk Sa¤l›¤› Günleri: Yaßl›l›k ve Kronik Dejeneratif Hastal›klar , poster 21. 2001.
15 Raiche M, Hebert R, Prince F, Corriveau H. Screening older adults at risk of falling with the Tinetti balance scale. Lancet 2000; 356(9234):1001-1002.
16 Tinetti ME, Speechley M. Prevention of falls among the elderly. N Engl J Med 1989; 320(16):1055-1059.
17 Oakley A, Dawson MF, Holland J, Arnold S, Cryer C, Doyle Y et al. Preventing falls and subsequent injury in older people. Qual Health Care 1996; 5(4):243-249.
18 O’Loughlin JL, Robitaille Y, Boivin JF, Suissa S. Incidence of and
risk factors for falls and injurious falls among the community-dwel-ling elderly. Am J Epidemiol 1993; 137(3):342-354.
19 Bath PA, Morgan K. Differential risk factor profiles for indoor and outdoor falls in older people living at home in Nottingham, UK. Eur J Epidemiol 1999; 15(1):65-73.
20 Syrjala P, Luukinen H, Pyhtinen J, Tolonen U. Neurological diseases and accidental falls of the aged. J Neurol 2003; 250(9):1063-1069. 21 Hyndman D, Ashburn A. People with stroke living in the community:
Attention deficits, balance, ADL ability and falls. Disabil Rehabil 2003; 25(15):817-822.
22 Yates JS, Lai SM, Duncan PW, Studenski S. Falls in community-dwelling stroke survivors: an accumulated impairments model. J Re-habil Res Dev 2002; 39(3):385-394.
23 Hausdorff JM, Herman T, Baltadjieva R, Gurevich T, Giladi N. Ba-lance and gait in older adults with systemic hypertension. Am J Car-diol 2003; 91(5):643-645.
24 Levine SA, Barry PP. Geriatric patients. In: Noble J, (ed). Textbook of Primary Care Medicine. Mosby, Inc., Missouri, USA, 2001; pp 71-88.
TÜRK GER‹ATR‹ DERG‹S‹ 2004, C‹LT: 7, SAYI: 1, SAYFA: 44
