F U A D
K Ö P R Ü L Ü
F u a d K ö p r ü l ü , 1890 da İstanbul'da doğ
m u ştu r. 1910 -1913 seneleri arasında m u h telif liselerde tü rk ç e ve edebiyat m u allim liklerin d e b u lu n m uş ve 1913 de İstan b u l D a rü lfü n u n u E debiyat Şubesi T ü rk edebiyatı ta rih i m üderrisliğ ine tay in edilm iştir. A yrıca M ülkiye ve Sanayii Nefise M ekteplerinde ve İlâh iy at F akültesinde ta rih m uallim liği yapm ıştır.
K ö p r ü l ü 'n ü n daha çok küçük yaşında başlıyan ilim ve edebiyat sahasındaki neşriy at faaliyeti, bu ta rih lerd en itib aren gittikçe artm ış; gerek yevm i gazetelerde gerek m ecm ualarda edebiyat ve edebiyat ta rih i m eseleleri üzerindeki esaslı a ra ştırm a ların ın in tişarı b irb irin i tak ip etm iştir.
1915 de Millî Tetebbüler Mecmuası'nı, 1924 de T ü r k i
yat M ecm uast'nı, 1931 de T ü r k H u k u k ve İktısad Tarihi Mecmuası'm, 1935 te T ü rk Halk Edebiyatı Ansiklopedisi ni neşre başlam ıştır.
T ü rk iy a t ve T ü r k H u k u k ve îlctısad Tarihi m ecm ua
ları, kendisi tara fın d a n idare edilm ekte olan Tü rkiya t
Enstitüsü'nün organı olarak n eşredilm ektedirler.
F u a d K ö p r ü l ü , bugün A n k a r a 'da
Dil, Tarih, Coğrafya Fakültesinde, O rta Zam an T arihi;
Siyasal B ilgiler O kulunda, T ü rk m üesseseleri tarih i;
İstan b u l Ü niversitesinde, T ü rk dili ve edebiyatı k ü rsü le rin i işgal eylem ektedir.
1934 denberi K a r s m eb'usudur.
T ü rkiy e'nin m u h telif gazete ve m ecm ualarındaki b ü yük ve küçük m akaleleri ve m üstakil k ita p la r halindeki eserleri bugünkü T ürk ilm i k ü tü ph anesin in en zengin
2
eserleridirler. 1921 den başlıyarak A vru panm m u h telif m ecm ualarında fransızca, alm anca m ü tead d it m akaleleri in tişar etm iştir.
1934 te Sorbonne Ü niversitesinin daveti üzerine orada verdiği dersler L E S O R IG IN E S de L 'E M P IR E OTTO-
M A N ism i altın d a neşredilm iştir. K ö p r ü l ü , L e y den de çıkan büyük İslâm Ansiklopedisi m esaisine de
iştirak etm iş, b u rad a da m u h telif yazıları çıkm ıştır. Bir çok beynelm ilel ilm i kongrelerde T ü rk Ü niversitesini ve
C üm huriyet H ü k üm etin i tem sil eden F u a d K ö p -
r ü 1 ü, A vrupa ilim m ahafilinin h ü rm e t ve ta k d irle rin i
to p lıy an b ir T ü rk âlim idir:
1925 te Şûra C um huriyetleri İttihadı Ulûm A kadem isi azalığına intihap edilm iştir.
1927 de Heidelberg Ü niversitesi kendisine fah rî fel sefe doktorluğu payesini verm iştir.
1926 da M acar ilim cem iyetinin m u h ab ir azalığına ve 1934 te ayni cem iyetin fah rî azalığına intih ap edilm iştir.
1937 de A t i n a Ü niversitesi, k u ru lu şu n u n 100
üncü yıldönüm ü dolayısile kendisine fah rî doktorluk p a yesini v erm iştir.
D aha b ir çok A lm an, Fransız, Rus ilim cem iyetlerinin
azası olan F u a d K ö p r ü l ü , ayrıca B e l -
g r a d 'da çıkan Revu e internationale des etudes balca-
nigue'in ta h rir heyetindendir.
T ürkiyede çıkan m u h telif k itap ve m akalelerinin
m u h telif A vrupa lisanlarında tercüm e ve hü lâsaları m ev cu ttur.
1934 senesine k a d a r olan b ü tü n n eşriy atı hakkında T ürkiyede de b ir bibliyografi n eşrolunm uştur.
T ercüm eihali hak kın da alm anca Brockhaus ansiklope disine ve rusça Rus Edebiyat A n siklo p e d isin e m ü racaat edilebilir.
F u a d K ö p r ü l ü 'n ü n İlmî faaliy etin e ait m u h telif A v ru p a âlim lerinin m ü talealarm d an çıkarılm ış bazı küçük parçalar:
T ü r k Edebiyatında İ lk M utasavvıflar isim li eseri h a k
kında:
— K ö p r ü l ü z a d e bu m üşkül sahada öyle
b ir re h b e r vücuda g etirm iştir ki, bu re h b e r b ir çok m esa ili h allettiğ i gibi, ileride de yapılacak h erh an g i tetk ik a tı şayanı ehem m iyet b ir su re tte kolay laştıracak tır.
— G erek kabiliyeti, gerek vaziyetinin husu siy eti do-
layısile hiç kim se bu te tk ik a tı y ap m ak ta K ö p r ü l ü
z a d e 'den daha fazla sa lâ h iy etta r değildir (K Ö R Ö SI
C S O M A - A R C H I V E M, No: 4, 1924).
Prof. N E M E T H G Y U L A
— Y eni T ü rk iy e'n in ilim ve fen te tk ik a tı sahasında
m üellif F u a d K ö p r ü l ü b ir m ü cteh ittir. Çok
m ühim ve çok m ütenev vi b ahisleri b ü y ü k b ir nazarı v u k u fla k a v rıy a ra k tetk ik lerin i, oku y an ları yorm ıyacak b ir lisanla ifade etm ek san 'atm a ü stad an e b ir su re tte v âkıftır. G arp ve şark edeb iy atların a tam b ir v u k ufla m alik b u lu n duğundan, h e r m eseleyi, h e r m ebhasi derin b ir tarzda te tk ik ve ta h lil etm ek ted ir (O RIEN TA L I S T I S H E LITE-
R A T U R Z E IT U N G , No: 3, 1923).
Prof. J. H. M O R D T M A N N
— G arbı A v ru p a Ü niversitelerind e öğretilen tarih î ve edebî in tik ad m en sıkı u su llerin in b u rad a ta tb ik edil diğini tak d ire k a d a r giden b ir h a y re tle görüyoruz.
— A rkasında kendisini tak ip edenler çıkarsa - ki b u n ların çok olacağını zannediyorum - bu eser b ir devir açacaktır (JO U R N A L A S IA T IQ U E , İkin cikâ n un - Mart
nüshası, 1923).
Prof. CL. HU A R T
4
T ü r k Edebiyatı Tarihi isim li eseri hakkında:
— Bu eser A d riy atik denizi sahillerind en Çin h u d u t ların a k ad ar uzanan vâsi b ir sahada dağılm ış olan m u h telif T ü rk cinslerinin um um î edebiyat tarih id ir.
— Bu eser yalnız m ü teteb b i ve âlim ler için değil, bu eski m illetlerin k ü ltü rü ile yak ın dan alâk ad ar olan herkes için en lüzum lu b ir reh b e r h izm etini görecektir (Mog,
B. II, 1 -2, 1923-1925, S. 167).
Prof. F. K R A E L I T Z Bizans müesseselerinin Osmanlı müesseselerine tesiri hakkında bazı mülâhazalar isim li eseri hakkında:
— Bu mesele, etraflı m enb alara m ü racaat edilerek, A vrupada bilhassa şark iy at sahasında zaten m evcut ilk te tk ik le ri arîz ve am îk gözden geçirerek o şekilde m ev- zuubahs edilm iştir ki bu yüksek liy ak atli T ü rk âlim inin İlmî m esele v az'ındaki dâhiyane ve s ü r'a tli an layışına ve m evzua karşı olan m etodik h âkim iyetine şehadet eder
(O R IE N T A L IS C H E L I T E R A T U R Z E IT U N G , No: 819, 1933).
Prof. F. T A E S C H N E R Les Origines de l'Empire Ottoman isim li eseri h a k
kında:
— K u d retli ve m üşkülpesent b ir eser olan bu m ük em
m el küçük kitap, bize F u a d K ö p r ü l ü 'y ü m e
tin tenkidi işlerinde tecrü b eli b ir allâm e, iyi çalışm anın ne dem ek olduğunu bilen b ir tarih çi ve nih ay et tarafg ira- ne izahlardan n e fre t ederek an 'an ep erest m anüellerim i- zin tasasız b ir şuursu zluk la kay d etm ekte o ld u kları pek çok h ata ve iltib asları tashih etm esini bilen b ir ilim ada m ı olarak gösteriyor (Annales d'histoire économique et
sociale).
LU CIEN F E B V R E
— Biz kendi şöhretini yapan ilm i m esaisinin izahını ve sentezini Sorbonne' a tahsis ettiği için F u a d K ö p r ü 1 ü 'ye m innettarız. T em enni ediyoruz ki; bizim y a nım ızda olan y erin i işgal için te k ra r gelsin. Ve âlim ane te tk ik le rd e o te tk ik le ri izah etm ek hususunda g österdi ği liy a k a tte n F ransız dinleyicilerini istifade ettirsin. Böy le b ir teşrik i m esainin devam ettiğ ini görm ek biz türko - loklar için b ir sevinç ve m em nuniyet olacaktır.
S E B A S T IE N C H A R L E T Y
— Onun ince ve p a rla k b ir üslûba m alik olan eserleri m evzularının yeniliği ile nazarı dikkati celb ettikten baş ka yalnız T ürk iye için değil, um um iyetle A vru p a m üte- teb b ileri için de b ü y ük kıym eti haizdir.
— O, hem şarkî hem garbı noktai nazard an âlim bir şahsiyettir.
— K ö p r ü l ü z a d e h er zam an ve h e r yerde
v atan ın ı seven ve ona im an eden b ir insan sıfatile çalış m ak ta d ır (Azerbaycanı te tk ik ve teteb b u eden cem iyetin
ihbarı, S a y ı : 2). p ro/. G O R D E L E V S K IY
— Bu âlim in tete b b ü le ri sayesinde İstan b u ld a b u g ü n kü filolojik ilim lerin istediği derecede yüksek, ilm i b ir m ektebin teessüsüne esas vazedilm iş oldu.
— K ö p r ü l ü z a d e 'n in tete b b ü le ri sayesinde T ü rk iy at ilim sahası, gerek ta rih .g e re k lisaniyat itibarile
evvelki vaziy eti ile m ukayese edilem iyecek derecede
yükselm iştir. B undan dolayıdır ki aşağıya im zalarını a t
m ış olanlar, «Prof. K ö p r ü l ü z a d e » n in ulûm
akadem isi m u h ab ir azalığm a in tih abın ı hakkile istem ek ted irler. Şûra Cum huriyetleri İttihadı U lûm A kadem isi
azalarından Prof. W. B A R T H O L D Prof. K R A Ç K O V S K I Y Prof. OLD EN BU RG
6
— K ö p r ü l ü z a d e k a t'iy y e n b ir ihtisas şubesi
içinde m ah su r kalm ış b ir âlim değildir. U m um î alâkası onun k a d a r geniş ad am lara kolay kolay tesadüf edilemez.
— M illetinin p a rla k b ir tim sali olan bu adam , şark zihniy etin in b ağ ların dan k u rtu la ra k ; fak a t k u v v etli k ü l tü rle rle dolu b ir ku v v et m em baı olan m illiyeti terk e t- m eksizin; yeni ve h ü r A vrupai zihniyete kav u şm ak vazi fesini kendi kuvvetile ve tam am en halletm iş b ir adam dır. — B izlerden bazılarım ızın g ayet tab iî olarak, içinde yaşadığım ızdan dolayı edindiğim iz şeyi, o şahsî k u d retile elde ederek A vrup a ilm ine bizden daha d erin b ir ra b ıta ile bağlan abilm iştir (Turkische Post, 3 Ağustos 1927).
Prof. P A U L W IT T EK
F u a d K ö p r ü l ü için :
§ İstan b u l Ü niversitesindeki ted ris h a y a tın ın y irm i
beşinci y ıldönüm ünü id rak etm esi dolayısile, F u a d
K ö p r ü l ü 'ye ith af edilm ek üzere T ü rk ve A vrupalı âlim lerin tü rk olo ji sahasındaki en yeni ve değerli te tk ik lerin i ihtiv a edecek olan b ü y ük b ir eserin n eşri için h a zırlık lar y apılm aktadır.
§ K abataş Lisesi E debiyat M uallim i N i h a d
S a m i B a n a r l ı 'n in XIV üncü asırda şair
A h m e d î tara fın d a n yazılan ilk O sm anlı v ak a y in a
m esi ile ayni şairin bugüne k a d a r elde edilem em iş olan
Cemşîd ve Hurşîd isim li bü y ük m esnevisi üzerinde y a p
tığı a ra ştırm a larla vücuda g etirdiği kuv v etli b ir te tk ik eseri, ilk olarak bu yıldönüm ü m ünasebetile m üellif ta
rafın d an üstadı F u a d K ö p r ü l ü 'ye ith af edi
lerek neşrolunm uştur.
7
,,Kenan" Basımevi ve Klişe Fabıikası
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
