Prematüre buzağılarda kan asit-baz dengesi, bazı kan gazları ve elektrolit düzeyleri

"rl. nil. Drrg. (2000).16.1: 1.l7-150

PREMATURE BUZAGILAROA KAN AsiT-BAZ OENGESi

,

BAZI KAN

GAZLARI

ve

ELEKTROLiT OUZEYLERi

Mahmut Oklo Fatih M. Birdane 1

Bl

ood

Acid·B~lse

S

t

at

u

s.

So

m

e Blood Gllses a

nd

E

l

ec

tr

o

l

ytes Leve

l

s

in

Pr

e

m

a

tur

e

Ca

l

ves

Summary: In this study. acid-base status. the levels of both some blood gases and electrolytes of venous blood were determined in premature and healthy calves. Twenty premature calves and 10 newborn healthy calves were

used as a material. The premature calves have 259 10 265 geslallon days and 29 to 43 kg body weight. general we-akness. soft claw. inability 10 stand. weak or no sucking reflex. respiratory distress and short silky halrcoat. Five out of twenly premature calves died. Venous blood pH. pe02' p02' 02SAT ve BE levels were significantly different in the premature calves (p<O.OI) compare to the newborn calves.

Key words; Acid-base. blood gases. electrolytes, premature calves

Ozet. Bu yall~mada, prematUre ve sagllkll buzagllarda aSll·baz dengesi. bazl venOz kan gazlarl ve elektrollt duzeyleri belirlendi. Call~mada 259-265 gunlUk ve 29-43 kg canll aglrhga sahip 20 premature ve 10 yenl doQrn~ saghkh bu-zagl materyal olarak kutlamldl. PrematUre buzagllarda genel halslzhk. ayakta durmakla g~IOk. halll veya yetersiz emme refleksl. ayak tlrnaklanmn yumu~akllgl. klsa yumu~k tUylOIOk ve solunum gu~tugu behrlendi. Premature d09an 5 buzagl Oldu. PrematUre buzagllarda venOz kan pH. pe02' p02' 02SAl ve BE seviyelennde yeni dogan bu-zagllara g6re Onemli farkltltklar belirlendi.

Anahtar kelimeler: Kan gazlan. aSI!·baz dengesl. eleklrolil. prematOre buzagllar

Giri~

Son Ylliarda SI{Jlr i~letmelerinde doQan bu-za{Jllarda premature oranl gittikye artmaktadlr. Pre-mature veya abort do{Jumlara: fiziksel fakt6rler (hipoksi. hipertermi. travma). genelik laklMer. y8Vre laklorleri (beslenme yelarsizli!}i. loksik bilki tuketimi. kimi kimyasal madde ve ilay uy-gulamafart). hormonal lakt6rfer (6slrojen, pros-toglandin ve kortizol uygulamalart) va bazl en-lekslYoz hastaflklar (bakteriyal. viral. lungal ve protozoal) yol acmaktadlr (Miller.1986; Robert. 1986)

Premature hayvanlann belirlenmesinde; ga-belik suresinin klsah{Jl. du~uk canh a{Jlrhk. klsa yu-nluj:ak tUyluluk. di~ etlerinin di~lerden tam' olarak slynlmamasl. ayak tlrnaklannm yumu~aklt!}l.

emme refleksinin yetersiz olmasl ve genef halsizlik gibi kriterler goz onunde bulundurulmaktadtr (Ko-terbe ve Madigan. 1990; Paradis, 1984: Ok ve ark.1999). Genelde 42 gOnlUk ile 260 gOnlOk ara-smda doganlar abort. 260 gun uzerindeki arkan dogumlar ise premature olarak kabul edilmektedir (Miller.1986; Robert. 1986).

Kan gazlan ve asit·baz de{Jerlendirilmesinde ilk basamak, hastamn asidemik, alkalemik veya nor· mal pH'ya sahip olup olmadlgmJ belirfemekledir. Daha soma parsiyel karbondioksit basmci (pC0₂₎ ve bikarbonat (HC03

J

dOzeylerinin belirlenmesiyle asidemi ve alkaleminin kayna{J1 OI1aya konur (Kes-kin ve Eksen. 1993: Keskin ve ark. 1 999: Nay-lor.1987). peo₂ baslncm yOksek olmasl metabolik veya solunum asidozisine, basmcm azalmaSI ise metabolik ve solunum alkalozisine i~arettir. ~ayel kan pC0₂ basmCI yOksek. kan pH'sl dO~Ok ve HC0₃. konsantrasyonu normal ise bu durum so-lunum asidozisini ifade edar (Gustin va ark. 1988; Turgul.1995).

Solunum yollan enleksiyonlart (pnomoni, bronkopnomoni va bron~it) alt ve ust sol unum yol-Ian obstruksiyonlan. asfeksi. pn6moloraks, ve kro-nik obstrOktil akci!}er hastaltklan primer olarak, CNS'nin travmatik lezyonlan (sol unum depresyonu) ise sekonder olarak solunum yelmezligine yol aya-rak solunum asidozisine zemin hazlrlarlar. Solunum asidozlsinde geli~en hipoksi veya hipoventilasyon

Gcli~ T;!rihi : ~41 ~_1999. @:rn;!hmUIOk@"ahoo.l·om

OK. BIRDANE

Tablo 1.Yeni dogan saghkll ve premature buzagllarda kan asit-baz dengesi, bazl kan gazlan ve elektrolit duzeyteri Parametreler pH PvC02 (mmHg) Pv02 (mmHg) HC03- (mEqll) BE(vv) (mEq/l) 02SAT (%) Na (mEqll) K(mEqlL) Ca(mEqIL) -: p<O.OS Sagllkh buzagl (n: 10)

,

S,

7.347±O.Oe 4S.20±2.7 33.9S±1.47 24.8±O.48 3.3S±1.17 70.05±a.7 132.6±0.39 3.910.38 1.03±O.15 ": p<O.OI Premature buzagl (n:20)

,

S,

T test 7.237±O.04 S6.S0±3.4 22.0S±1.06 20.9±O.69 -4.74±S.72 2S.8±4.3 138.6±O.45 3.7±O.24 0.84±O.23 .. -: 1)<0.001

pC02 basmcmda artll,)a, parsiyel oksijen basmci

(p02) ve oksijen baglama kapasitesinde (02SAT) azalmaya yol ac;;ar (Body, 1986;Turgul,1995).

Bu c;;ali~ma, solunum stresli prematOre bu

-zagllarda venoz kan asit-baz dengesi. bazl kan gazlan ve elektrolil dOzaylerinde meydana gelen

degi~iklikleri incelemek amaclyla yaplldl.

Materyal ve Metot

Bu c;;alil,)mada 259-265 gOnlOk, 29-43 kg canlt a{jlfligmda 20 prematUre ve 10 saglikli yeni dogmu~

buzagl olmak Ozere toplam 30 buzagl kulianlldl. Yeni dogan saghkli ve prematOre buzagllardan

ya~amm ilk 12 saatinde vena jugularis'ten heparinlj

enjekt6r1ere kan 6rnekleri alindl. Kan orneklerinden

pH_{, p02' pC02,} H_{C03 .}. 02SAT, BE ite birlikle Na+, Ca+ va K+ dOzeyleri kan gazlan cihazl jle 61C;;Oldu (Ciba corning288, Blood Gas System).

Gruplar arasmdaki istatiksel larkligm be-IIrlenmesinde ~Two Sample Studenl t~ lestinden ya, rarlanlldl (DOzgune~ ve ark. 1983).

Bulgular

PrematUre buzagtlarda genel halsizlik. ayakla durmakla gOyluk, hafif veya yelersiz emme refleksi,

di~ etlerinin di~lerden tam olarak slynlmadlgl, ayak Ilrnaklannm yumul,)akligl. klsa yumu~ak tQyIOIOk ve sol unum g~IOgO belirlendi. PrerAatUre dogan be~

buzagl oldO. Yeni dogan saglikh ve prematOre

bu-" 8

zagllarda belirlenen kan asit-baz dengesi, bazl kan gazlan ve plazma elektrolit dOzeyleri Tabla 1 'de

ve-rilmi~llr.

Tartl~ma ve Sonuc;:

Bu ara~!lrmada. yeni dogan saglikh buzag11ar

ile sol unum sIres Ii prematUre buzagllarda kan asit-baz dengesi. asit-bazl kan gazlart ve elektrolit dO-zeylerinin genel blr kar~lla~ttrllmasl yaplldl.

McSherry ve Grinyer, (1954) yaptlklan bir aral,)-Ilrmada sagltkll 4 gOnlOk ile 10 haftahk buzagllarda venoz kan pH'sl 7.44, HC0_{3 _} dOzeyini ise 31.03 mEqlL olarak tespil elmi~lerdir. Ole yandan

00-nawick ve Baue, (1968) kan pH'stnI7.37. HC0_3. dO-zeyini ise 23.9 mEq/l olarak belirlemi~lerdir. Pickel ve ark. (1989) solunum stresli prematOre bu-zagllarda kan pH'sl ve p02 bastnclntn 6nemli oran-da azaldlgl. pC02 bastnlctnoran-da ise artl~ ~ekillendiginl

ortaya koymu~tur. $ahal ve ark. (1994) Ishalli bu-zagllarda venoz kan pH. HC0₃. ve baz de-gerJennin, saglikillara gore 6nemli dOzeyde

azal-dl~lnl 'Ie sodyum bikarbonat tedavislnden soma

normal dOzeye ula~tlgtnl bildirmi~lerdlr. Body. (1986) yeni dogan buzagllarda ortalama venoz kan pH:7.36, PC02: 57.6 mmHg, HC03.:30.6 mmol ve

BE:3.86 mEqIL olarak beJiriemll,)tir. Sunulan ara~­ hrmada prematOre buzagllarda venaz kan pH'sl (7.237) ve H_{C03_} (20.9 mEq/l) dOzeylerinin, yeni dogan sagltklt buzagllann kan pH'sl (7.347)

(p<O.OI) ve HC03. dOzeyine (24.8 mEq/l) gore

dO~Ok oldugu ortaya kondu. Sagllklt yeni dogan

bu-zagllann kan pH'sl ve HC03. dOzeyleri Donawick ve Baue'ntn (1968) verileriyle, premature buzagllartn kan pH'SI ise Pickel ve ark. (1989) verileriyle pa-relellik gostermektedir. Kan pH'stntn dO~mesinin

ne-denio prematOre buzagllarda asfeksiye baglt ge-li~en hipovenlilasyon sonucunda yeterli dOzeyde CO2 atlltmtnln yapllamamasl ve HC03. kon-sanlrasyonun azalmaSI ite ilgili olabihr. _{Zira pC02} baslOcmm yOksek olmas •. kan pH'slOm ve _{HC03_}

konsantrasyonunun dO~Ok olmaSI miks metabolik ve solunum asidozisine il,)arettir (Turgut,1995).

Solunum yollan enleksiyonlan (pn6moni.

bran-kopnbmoni, bron~it) Ost solunum yollart

obs-truksiyonlan, asfeksi. pnomoloraks va krontk

obs-trOktil akciger hastaltklan primer olarak. CNS travmatik lezyonlan (solunum depresyonu) ise

se-konder olarak solunum yetmezligine yol ayar.

Bunun sonucu solunum asidozisi geli~ir. Solunum asidozisinde geli~en hipoksi veya hipoventllasyon sonucu pC02 basmcmda artl~, p02 baslOcmda

I>rcnmtiir~ Buzagllardll Knn ,\sil-lIa7.DenJ;:esi, 11:11.1 Kan Gli1J:IrI ...

azalma meydana gelir (Body, 1986: Turgul.1995), Moore, (1969) metabolik ve respiratonk asidozisli yeni do{jan buza{jllarda venaz kan pH'slnt : 7.24, PC02:67.4 mmHg ve _HC03.: 28.2 mmoVi olarak

belir1emi~dir. Sunulan bu ara~llrmada, prematOre buza{jllarda belirlenen venOz kan _pC02 baslncI (56.50 mmHg). yeni dogan saQltkh buza{jllarda be· lirlenen venOz _{kan pC02} baslnclndan (45.20 mmHg) Onemh (p<O.Ol) dOzeyde yuksek bu-lundu. Premature buzagllarda venaz kan pC02 baslnctntn yOksek olmast, buzagtlarda geli~en hi-poventilasyona bagtt CO_2'ntn akcigerlerden yeterli duzeyde attlamamast ile ilgili olabilir (Moore, 1969). Bu durumu, p02 baslnclnln dO~Ok olmast ve 02SAT kapasitesinin % 25 kadar dO~mesj de dogrulamaktadlr.

Singh ve ark. (1989) kan pH ve p02 ba-slnclnda azalmaya baglt 02SAT kapasitestnde bnemli oranda azalma meydana geldiQini

bil-dirmi~lerdir. Bu ara~ttrmada prematUre buzagtlarda kan p02 (22.05 mmHg) ve 02SAT (%25.8) dO-zeylen, yent dogan sagltkh buzagtlarda belirlenen kan p02 (33.95 mmHg) ve 02SAT (%70.05) du -zeylerine gore 6nemli (p<0.01) oranda azalma belirlendi. PrematOre buzagtlarda venoz kan p02 baslnclnln ve 02SAT kapasitesinin du~uk olmast. buzagtlarda solunum stresine bagll geli~en res -piratorik aStdozis ve dokularda hipoksi sonucu olu~an metabolik asidozise baglanabilir (Moore,1969). <;unku prematUre buzagtlarda kan p02 bastnCln1n 22.05 mmHg kadar du~mesi. doku hipoksisinin en onemli gostergesidir.

Baz lazlaltgt (BE) belli pH'daki kanln baz (b i-karbonat) fazlahglnt ya da eksikligini gosterir. Me -tabolik asidozis ve solunum asidoZisinde BE a91g1 meydana gelir (Naylor,1987: Noyan.1988). Bu

9a-lt~mada premature buzagllarda BE (-4.74±5.72 mEqJL), yeni dogan sagltkh buzagtlara gore (3.35±1.17 mEqlL) anemli (p<0.01) oranda dO~uk

oldugu beltrlendi. PrematUre buzagllarda BE a9t-{jtnln olmasl, miks metabolik ve sol unum asi-doztsinin bir sonucu olabtltr (Naylor,1987; T ur-gUI,1995). Premature buzagtlarda. sagltkltlara gore pC02 baslnclndaki artt~ ve HC0_3: kon-santrasyonundaki azalma bu durumu dog-rulamaktadlr.

Premature buzagllarda Na+, K+ ve Ca++ dO-zeyleri sirastyia 138.6, 3.7 ve 0.B4 mEqIL, yeni dogan buzagtlarda ise Na", ~+ ve Ca+ dOzeyleri 132.6, 3.9 ve 1.03 mEqlL olarak belirlendi. Bu iki

149

grup arastnda bu istalislikt Vanden herhangt blr lark bulunamadl.

Sonu9 olarak premalure buzagtlarda venoz kan pH, HC0_{3_} , p02' 02SAT ite birlikte BE duzeyinde azalma, _{pC02 de} ise artt~ belirlendi. Bulgular t~l­

glnda, solunum slresli prematOre buzagtlarda mtks melabolik ve solunum asidoztsi geli~ltginden, bu du-rumdaki buzagllara hem oksijen ledavisi hem de melabolik asidozise y6nelik ledavi yaptlamastnln daha yararlt olacagt kantstna vartldl.

Kaynaklar

Body. JW(1986). Relationships between aCid-base ba· lance. serum composition and coloslrum absorption In newborn calves. Br.Vet. J., 145: 249-256.

Donawick,W.J .. Baue. M.D. (1968). Blood gases. aClde· base balance and alveolar-arterial oxgen gradient in cal· ves, Am.J. Vet. Res., 29, 561-567.

Duzgune~ 0, Keseci T, GurbUz F (1983). " (statistik me-tcellan" 2. Baskl, Ankara Unlversltesi Vet.Fak Yay, No:1291. Ankara.

Gustin. P., De Groote, A. Dhem, A.A.. Baklma. M .. lomba. F. lekeux P (1988). A cornpraSSlon of p02, pC02, pH and bicarbonate in blood Irom the carotid and coccygeal arteries of calves, Vet. Res. Com.,12, 343-346 Keskln. E, Eksen, M (1993). Deneysel olarak hemorattk ~ok olu~turulan kopeklerde kuyuk haclmlerde kan, izo, tonik ve hlpertomk tuzlu su uygulamalarmln hcmcelinamik parametreler ve kan gazlan Qzerine etkileri. Selyuk

Um-versitesi Vet. Fak. Derg .. 9. 2. 74·78.

KesklO. E., Kececi, T, Onder, F (1999). Ankara ke-yilerinde asil-baz dengesi. bazl kan gazlart ve plazma elektroht duzeyleri, Selyuk UnIVersitesi Vet. BII. Derg, (Bask Ida).

Koterba, A, Madl9an. J.E. (1990). Manifestations of di-seases 10 the neonate. In: large Ammal Internal Me-dICine, Ed: Bradford PS , The C V Mosby Company, St louis

McSheny, B.J" Gnnyer, I (1954). The values, carbon dl' oxide content. and levels 01 potasium, calCium. cloride and morgomc phosphorus in the blood serum 01 normal cattle. Am.J. Vet. Res .. 15, 509·510.

Miller A.B. (1986). BOVine abortion. Current Therapy in Theriogenol09Y. Ed: Marrow. W.B. Saunders Company. Philadelphia. 291-300.

Moore, WE (1969). Acid-base and electrolyte changes in normal calves dUring neonalal penOd. Am. J. Vel Res, 30,7,1133-1138.

Naylor. J.M. (19B7). Evaluataion of the tolal carbon dl' oxtde apparatus and pH meter for Ihe determination 01 aCid-base status in diarrheic and healthy calves. Can Vet J .28.1-2,45-48.

Noyan. A (1989). FizyoloJI ders kllabl. Meteksan ltd. $tl Ankara.

OK. BIROANE

Ok. M .• Birdane. FM .. !?en. L, GOzalbakta~, H. (1999).

Study on some blood biochemical parameters In

pre-mature calves, Indian Vet. J (in press).

Paradis, M.R. (1984). Clinical management 01 two

Pre-mature calves, Bovine Clin.; 4: 6.

Pichel, M., Zaremba. W., Grunert. E. (1989). Verlelch

von areriellen und venosen blutgas- und

Sa-urabasenwerten bei zu frOh geboeren gesunden oder an

eir spatasphyxle erkranlen kalben .J. Vet. Med. A .. 1989;

36: 653-663.

Roberts. S.J. (1986). Diseases and accidents of the

gestahon periods (Abortion), Veterinary Obstetrics and

Gemtal Diseases (Iheriogenology). 3rd Ed. Published by

the aulhor. Woodstock. USA.:123-12S.

Signh, H .. Randhama S.S., Sella, M.S. (1989).

Al-leration in acid-base status blood gas dynamic during

150

progresiva hyperkalamia in neonatal calves. Res. in Vel. Sci. 46.277-279.

Senior, D. (1989). Fluid therapy. electrolyte and

aCld-base control. In "Textbook of Veterinary Internal Me

-dicine" Ed. S.J. Ettinger. 429-449. W.B, Saunders Com·

pany, london.

$ahal, M., Kurtdede, A" BOrkO. M.K.. Unsuren. H .. Imren

H.Y .. 6zlem, M.B .. Kallnbacak, A. (1994). Yenido§an IS

-haiti buzagllann khnik bulgulan ve aSll baz dengesi dlk·

kate ahnarak sodyum bikarbonat ve elektrolil slvllarla sa·

galtlml, A.O. Vel. Fak. Dorg., 41,34.509-525.

Turgut, K(1995). Slvr elektroht va asit-baz denge boo

zukluklan. "Veleriner Kllnlk laboratuvar Te~hls"331.