Kangal ve Yöresi Türkülerinin Viyolonsel Eğitiminde Kullanılmasına İlişkin Bir Çalışma

(1)

(2)

2

KANGAL VE YÖRESİ TÜRKÜLERİNİN VİYOLONSEL

EĞİTİMİNDE KULLANILMASINA İLİŞKİN BİR ÇALIŞMA

Özgün Eroğlu

YÜKSEK LİSANS TEZİ

GÜZEL SANATLAR EĞİTİMİ ANABİLİM DALI

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

(3)

i

TELİF HAKKI VE TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU

YAZARIN

Adı : Özgün Soyadı : Eroğlu

Bölümü : Müzik Eğitimi Bilim Dalı İmza :

Teslim Tarihi : 04/07/2018

TEZİN

Türkçe Adı : Kangal ve Yöresi Türkülerinin Viyolonsel Eğitiminde Kullanılmasına İlişkin Bir Çalışma

İngilizce Adı : A Study on the Use of Kangal and Local Folk Songs in Violoncello Education

(4)

(5)

(6)

iv

TEŞEKKÜR

Çalışmamın başından sonuna kadar yardımlarını esirgemeyen, fikirleriyle yön veren ve benimle büyük özveriyle çalışan öğretmenim sayın Doç. Dr. Şebnem ORHAN’a, Uzman görüşleriyle katkılarını sunan Şinasi ÇİLDEN, Filiz KARA, Taner TOPALOĞLU, M. Can ÇİFTÇİBAŞI, Zümrüt KAÇAR ve Onur AYSU’ya, yöre türkülerine ilişkin donanımıyla tezime katkı sağlayan Savaş AKBIYIK’a, hayatımda bütün değerleriyle yanımda olan babam Ahmet EROĞLU, annem Ümmü EROĞLU, kardeşim Sezgin EROĞLU ve yol arkadaşım, eşim Eylül EROĞLU’ya sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

(7)

v

KANGAL VE YÖRESİ TÜRKÜLERİNİN VİYOLONSEL

EĞİTİMİNDE KULLANILMASINA İLİŞKİN BİR ÇALIŞMA

(Yüksek Lisans Tezi)

Özgün Eroğlu

GAZİ ÜNİVERSİTESİ

EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

Temmuz 2018

ÖZ

Bu araştırma, TRT repertuarında bulunan Kangal ve yöresi türkülerinden Eğitim Fakülteleri’nin Müzik Öğretmenliği Bölümü’ndeki ve Güzel Sanatlar Liseleri’ndeki viyolonsel eğitimine uygun olduğu düşünülen 10 türkü ile, türkülerde kullanılan – kullanılması planlanan sol el teknikleri ve sağ el yay teknikleriyle ve adı geçen müzik kurumlarında görev yapan viyolonsel öğretmenleri ve güncel öğretim programlarıyla sınırlıdır. Kangal ve Yöresi Türkülerinin viyolonsel eğitiminde kullanılmasının viyolonsel eğitimine katkı sağlaması, türküler yoluyla viyolonseldeki uluslararası tekniklerin kavranmasına kolaylık sağlayabilmesi bakımından önemli olduğu düşünülmektedir. Bu araştırma doğrultusunda Kangal ve yöresi türkülerinin, sağ el yay tekniklerinden “legato ve detaşe çalma” konuları, sol el teknikerinden ise “pozisyon geçişi” konuları bakımından Eğitim Fakülteleri Müzik Eğitimi Anabilim Dalları bireysel çalgı dersi “viyolonsel” öğretim programlarında ve Güzel Sanatlar Liseleri bireysel çalgı dersi “viyolonsel” öğretim programlarındaki kazanımlara uygun türküler olup bu türkülerin viyolonsel dersi öğretim programlarına katkı sağladığı sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler : Kangal, sağ el teknikleri, sol el teknikleri, viyolonsel eğitimi Sayfa Adedi : 124

(8)

vi

A STUDY ON THE USE OF KANGAL AND LOCAL FOLK SONGS

IN VIOLONCELLO EDUCATION

(Master Thesis)

Özgün Eroğlu

GAZI UNIVERSITY

GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES

July 2018

ABSTRACT

This research was carried out with 10 folk songs, which are thought to be suitable for the cello education in the Music Teaching Department of the Faculty of Education and the Fine Arts High Schools of the Kangal and the regional folk in the TRT repertoire, with the left-hand techniques and the right-hand bow techniques, is limited to cello teachers and current teaching programs in music institutions. It is believed that the use of Kangal and locals in the cello education is important in terms of contributing to cello education and facilitating understanding of the international techniques through cello. In the direction of this research, the subjects of Kangal and regional folk songs, “legato and detaile” from the right-hand bow techniques and “position shift” from the left-hand technicians are given in the Faculty of Education Music Education Department Branches in individual music lesson “cello” the lesson is suitable for the achievements of the “cello” teaching programs and the results of this study have been reached that these students contributed to the cello course teaching programs.

Key words : Kangal, right hand techniques, left hand techniques, cello education Page Number : 124

(9)

vii

İÇİNDEKİLER

TEŞEKKÜR ... i

ÖZ ... ii

ABSTRACT ... iii

İÇİNDEKİLER ... iv

TABLOLAR LİSTESİ ... vi

SİMGE VE KISALTMALAR LİSTESİ ... viii

BÖLÜM I

GİRİŞ ... 1

Problem Durumu ... 1 Araştırmanın Problemi ... 2 Araştırmanın Amacı ... 2 Araştırmanın Önemi ... 5 Varsayımlar ... 5 Sınırlılıklar... 5 Tanımlar ... 6 İlgili Araştırmalar ... 6

BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 11

Türk Halk Müziği ... 13

Türk Halk Müziğinde Makamlar ... 14

Hüseyni Makamı ... 15

Uşşak Makamı ... 15

Buselik Makamı ... 16

Çargah Makamı ... 16

(10)

viii

Müzik Eğitimi Anabilim Dalları ... 18

Çalgı Eğitimi ... 18 Viyolonsel Eğitimi ... 19 I. Yarıyıl ... 19 II. Yarıyıl ... 19 III. Yarıyıl ... 19 IV. Yarıyıl ... 20 V. Yarıyıl ... 20 VI. Yarıyıl ... 20 VII. Yarıyıl ... 20 VIII. Yarıyıl ... 21

Güzel Sanatlar Liseleri ... 21

9. Sınıf Çello Dersi Öğretim Programı ... 21

Ünite, Konu ve Kazanımları ... 21

Ünite, Konu ve Kazanımları... 28

Viyolonselde Sağ El (Yay) Teknikleri ... 35

Legato ... 35

Detache (Detaşe) ... 35

Staccato ... 35

Portato ... 35

Viyolonselde Sol El Teknikleri ... 36

Pozisyon Geçişi ... 36

Entonasyon (Ses Temizliği) ... 36

Parmak Açma Tekniği ... 36

Vibrato... 36

Kangal İlçesi ... 37

(11)

ix

BÖLÜM III

YÖNTEM ... 39

Araştırmanın Modeli ... 39

Evren ve Örneklem ... 39

Verilerin Toplanması ve Analizi ... 39

BÖLÜM IV

BULGULAR VE YORUMLAR ... 41

BÖLÜM V

SONUÇ, TARTIŞMA VE ÖNERİLER ... 69

Sonuçlar ... 69

Tartışma ... 77

Öneriler ... 78

KAYNAKLAR ... 81

EKLER ... 85

Ek 1. Viyolonsel Eğitiminde Kullanılması İçin Seçilmiş ve Düzenlenip Uyarlanmış On Adet Kangal ve Yöresi Türkülerinin TRT Türk Halk Müziği Repertuarının Arşiv Hali ... 86

Ek 2. Güzel Sanatlar Lisesi Bireysel Çalgı Dersi “Viyolonsel” Öğretim Programı .... 96

Ek 3. Eğitim Fakülteleri Müzik Eğitimi Anabilim Dalı Bireysel Çalgı Dersi “Viyolonsel” Öğretim Programı ... 122

(12)

x

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1. Arpalar Orak Oldu Türküsünün Künyesi ... 41

Tablo 2. Biz Canları Güle Vermişiz Türküsünün Künyesi ... 42

Tablo 3. Dağlar Keven Kurusu Türküsünün Künyesi ... 42

Tablo 4. Garşıdadır Evleri (Mavulu) Türküsünn Künyresi ... 43

Tablo 5.İnce Eleğim Duvarda Türküsünün Künyesi ... 43

Tablo 6. Ocakta Kahve Pişirir Türküsünün Künyesi ... 44

Tablo 7. Şu Benim Divane Gönlüm Türküsünün Künyesi ... 44

Tablo 8. Tirenin Paftaları Türküsünün Künyesi ... 45

Tablo 9. Yol Üstünde Karakol Türküsünün Künyesi ... 45

Tablo 10. Zeynep Bu Güzellik Var Mı Soyunda Türküsünün Künyesi ... 46

(13)

xi

SİMGE VE KISALTMALAR LİSTESİ

DEÜ Dokuz Eylül Üniversitesi GB “Grande Bow” bütün yay GSL Güzel Sanatlar Lisesi

GTHM Geleneksel Türk Halk Müziği

M “İn der Mitte des Bogens” yayın ortası MEABD Müzik Eğitimi Anabilim Dalı

OH “Obere Halfte des Bogens” yayın üst yarısı UH “Untere Halfte des Bogens” yayın alt yarısı

(14)

1

BÖLÜM I

GİRİŞ

Araştırmanın bu bölümünde problem durumu, araştırmanın amacı, önemi, varsayımlar, sınırlılıklar, tanımlar konusunda bilgi verilmiştir.

Problem Durumu

Türkiye’de viyolonsel sadece batı müziği konservatuarları ile opera ve senfoni orkestralarında çalınan bir çalgı değildir. Türk müziği konservatuarları ile Trt, kültür bakanlığı Türk halk müziği, Türk sanat müziği ve Türk dünyası müzik topluluklarında solist ve eşlik çalgısı olarak önemli bir yere sahiptir.

Viyolonselin Türk makam müziğinde kullanılmaya başlaması 20.yüzyılın başlarına denk gelmektedir. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu’nda başlayan Batılılaşma hareketleriyle birlikte, viyolonselin ilk olarak çok sesli Batı müziği icra etmek için bando ve orkestralarda kullanıldığını görmekteyiz. Türk makam müziğinde kullanılan bas karakterli bir çalgı olmayışı ve viyolonselin Türk müziğinin makamsal yapısı içindeki mikrotonal sesleri icra etmeye elverişli olması, bu çalgının fasıl topluluklarında yer almasına neden olmuştur (Öztürk, 2009).

Türkiye’de mesleki müzik eğitimi veren kurumlar Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Müzik Bölümleri (AGSL), Müzik Eğitim Fakülteleri, Güzel Sanatlar Fakültesi Müzik Bölümleri, Müzik ve Sahne Sanatları Fakülteleri, Devlet Konservatuarları (İlköğretim-Lisans ve Yarı Zamanlı bölümleri vardır), Türk Müziği Devlet Konservatuarları, Askeri Mızıka Okulu (Askeri Bando Okulu), Müzik Araştırma Merkezleridir.

Türk müziği ağırlıklı eğitim veren kurumlar ve diğer eğitim kurumları programlarına bakıldığında verilen eğitim programları çeşitlilik göstermektedir. Bu kurumlarda verilen çalgı eğitimi programları da dolayısıyla çeşitlilik gösterir. Geleneksel müziğimiz olan Türk

(15)

2

halk müziğinin çalgı eğitiminde kullanılması ve uygulanması bu kurumların bir kısmında vardır ve uygulanır. Çalgı eğitiminin bir kolu olan viyolonsel eğitimi de bu kurumların bir kısmında verilmektedir. Viyolonsel Türk müziğinde kullanılabilen bir çalgı olduğu için viyolonselin Türk halk müziğinde kullanılması ve bu alanın viyolonsel eğitimine de yansıması kaçınılmazdır.

Müzik eğitiminde Türk halk müziğinin temel alınması gereği, Cumhuriyet döneminden başlayarak bugüne dek sürmüştür. Türk halk müziğinin evrensel tekniklerle işlenip çağdaşlaşması açısından; günümüze kadar önemli çalışmalar yapılmış, önemli adımlar atılmıştır. Fakat çalışmaların tümüyle yeterli olduğu söylenemez (Çilden, 1982, s. 11). Keman Virtüözü Prof. Dr. Cihat Aşkın viyolonsel eğitiminde Halk müziği eğitimi hakkında şöyle söylemiştir:

Türk yaylı çalgılar geleneğinde önemli bir yere sahip olan ve yaklaşık yüz yılı aşkın bir süredir Türk müzik hayatında kullanılan bir çalgı olan viyolonsel, eğitim kaynakları ve özgün beste açısından ülkemizde yeterli derecede ilgi görmemiştir. Bunun sebebi olarak az sayıda yetişmiş olan viyolonsel sanatçısı ve eğitimcilerinin bu alanda eser vermemiş olmaları gösterilebilir. Halbuki ilk plak dolduran Türk viyolonsel sanatçısı Cemil Arif Bey’den bu yana gerek Klasik gerek Çoksesli Türk Müziği’nde viyolonsel alanında ünlü isimler yetişmiştir. Sayıları iki elin parmaklarını geçmeyen bu sanatçıların nasıl çaldıkları ve ye nasıl bir tekniğe sahip oldukları hakkında maalesef elimizde kaynak bulunmamaktadır (Demirci, 2013)

Araştırmanın Problemi

Kangal ve yöresi türkülerinin viyolonsel eğitiminde kullanılabilirlik durumu nedir?

Araştırmanın Amacı

Yapılan araştırmalar (Kaya, 2010; Lehimler, 2012) çalgı eğitiminde halk müziğine ilişkin örneklerin eksikliğini vurgulamaktadır Bu araştırmanın genel amacı, ülkemizdeki eğitim fakülteleri Müzik Eğitimi Anabilim Dalları ve Güzel Sanatlar Liseleri’ndeki bireysel çalgı dersi “viyolonsel eğitiminde” Kangal ve Yöresi türkülerini viyolonsel eğitimindeki çalma tekniklerine göre seslendirilmesini sağlamaktır.

Araştırmanın genel amacına ulaşabilmek için aşağıdaki alt amaçlara yanıt aranmıştır: 1. Kangal ve yöresi türkülerinin künyeleri nasıldır?

2. Arpalar Orak Oldu türküsünün;

2.1. Viyolonsel eğitiminde kullanımına ilişkin sağ ve sol el kazanımları ile genel kazanımları nelerdir?

(16)

3

2.2. Türkünün Güzel Sanatlar Liseleri viyolonsel öğretim programında yer alan kazanımlara ilişkin uzman görüşleri nelerdir?

2.3. Türkünün Eğitim Fakülteleri Müzik Eğitimi Anabilim dalları viyolonsel öğretim programında yer alan kazanımlara ilişkin uzman görüşleri nelerdir?

3. Biz Canları Güle Vermişiz türküsünün;

4. Dağlar Keven Kurusu türküsünün;

5. Garşıdadır Evleri türküsünün;

6. İnce Eleğim Duvarda türküsünün;

(17)

4

8. Şu Benim Divane Gönlüm türküsünün;

9. Tirenin Paftaları türküsünün;

10. Yol Üstünde Karakol türküsünün;

11. Zeynep Bu Güzellik Var mı Soyunda türküsünün;

(18)

5

Araştırmanın Önemi

Bu araştırma;

1. Çevreden evrene ilkesi doğrultusunda kültürümüzdeki zenginlikleri eğitimin hizmetine sunmak bakımından,

2. Kangal ve Yöresi Türkülerinin viyolonsel eğitiminde kullanılmasının viyolonsel eğitimine katkı sunması bakımından,

3. Kangal Yöresi türkülerinin tanıtılması bakımından,

4. Viyolonsel eğitimi alan kişilerin, bu türküler yoluyla viyolonseldeki uluslararası teknikleri kavramasına kolaylık ve katkı sağlayabilmesi bakımından önemli olduğu düşünülmektedir.

Varsayımlar

1. Düzenlenen türkülerin viyolonsel eğitimine katkı sağlayacağı, 2. Düzenlenen türkülerin viyolonsel repertuarına katkı sağlayacağı, 3. Düzenlenen türkülerin uluslararası boyutlara ulaşabileceği,

4. Araştırma yöntemlerinin araştırmanın amacına ve konusuna uygun olduğu 5. Yapılan bu araştırmanın sonraki araştırmalara referans olacağı varsayılmaktadır.

Sınırlılıklar

Bu araştırma;

1. TRT repertuarında bulunan Kangal ve yöresi türkülerle,

2. Eğitim fakültelerinin müzik öğretmenliği bölümündeki ve güzel sanatlar liselerindeki viyolonsel eğitimine uygun olduğu düşünülen Kangal ve yöresine ait 10 türküyle,

3. Bu türkülerde kullanılan – kullanılması planlanan sol el teknikleri ve sağ el yay teknikleri ile,

4. 2016–2017 Güzel Sanatlar Liseleri viyolonsel öğretim programı ile,

5. 2016–2017 öğretim yılında Güzel Sanatlar Liseleri’nde görev yapan viyolonsel öğretmenlerinin görüşleri ile,

6. 2016–2017 müzik eğitimi anabilim dallarında viyolonsel öğretim programı ile,

7. 2016–2017 öğretim yılında müzik eğitimi anabilim dallarında görev yapan viyolonsel öğretmenlerinin görüşleri ile,

(19)

6

9. Yüksek lisans programı için ayrılan süre ve araştırmacının sağlayabileceği maddi olanaklarla sınırlıdır.

Tanımlar

Piano ( )Gürlük derecesi terimi: Çok hafif ses, yumuşak ses. (Say, 2005, s. 421). Forte ( ) ‘‘Güçlü’’. Gür ses elde etmeyi belirten nüans işareti. (Say, 2005, s. 205).

Cressando ( ) Birbirini izleyen notalarda sesin giderek gürleşeceğini belirten işaret. (Say, 2005, s. 113).

Decressando ( ) ‘‘Sesi söndürerek’’. Ses gürlüğünü giderek hafifletme. (Say, 2005, s. 144).

İlgili Araştırmalar

Bulut (2001) tarafından hazırlanan “Sivas ve Yöresi Halaylarının Kültürel Çeşitlilik Açısından İncelenerek Keman Eğitiminde Kullanılması” adlı doktora tezinde Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Müzik Öğretmenliği programında öğrenim gören keman öğrencileri üzerinde Sivas ve yöresi halay ezgileri materyal olarak kullanılmıştır. Bu halay ezgilerinden alınan motiflerden keman eğitimi için egzersizler üretmenin yanı sıra söz konusu halayların kültürel çeşitlilik açısından incelenmesine de araştırmada yer verilmiştir. Deneysel ve betimsel yöntemlerle elde edilen bulgular sonucunda, halay ezgilerinin keman eğitiminde kullanılmasında kemanın teknik özelliklerinden yararlanılabileceği, halay ezgilerinde kullanılan ses dizilerinden yararlanılabileceği ve öğrencinin keman eğitimi almadan önce çalmakta olduğu çalgıya başlama yaşının keman eğitimi sürecindeki avantaj ve dezavantajlarının dikkate alınması gerektiği ortaya çıkmıştır.

Kekeç ve Albuz (2008) tarafından hazırlanan “Müzik Öğretmenliği Anabilim Dallarında Uygulanan Bireysel Ses Eğitimi Derslerinde Türk Müziğine Dayalı Ezgilerin Kullanımına İlişkin Bir Çalışma” adlı araştırma Müzik Öğretmenliği Anabilim dallarında uygulanmakta olan bireysel ses eğitimi (anadal şan) derslerinde Türk müziğine dayalı ezgilerin kullanılma durumunun belirlenmesi amacıyla yapılmış olup bir kısım veriler, Üniversitelerin Müzik Öğretmenliği bölümü bireysel ses eğitimi (anadal şan) öğretim elemanlarına uygulanan

(20)

7

anketler yoluyla, bir kısım veriler ise kaynak tarama yöntemiyle elde edilmiştir. Araştırma genel tarama modelinde betimsel bir çalışma olup, araştırmanın örneklemini Türkiye’deki 10 müzik öğretmenliği bölümünden 20 kişilik öğretim elemanı oluşturmaktadır. Araştırma sonucunda; bireysel ses eğitimi (ana dal şan) derslerinde geleneksel müziklerimize ait öğelerin yakından uzağa öğretim anlayışı ilkesi çerçevesinde kullanılmasının olumlu neticeler vereceği, bu konuda çalışmalar yapan müzik adamlarının desteklenmesinin gerekliliği ve bu alanda öğretim, yöntem ve tekniklerin geliştirilmesi hususlarında ortak bulgular elde edilmiştir.

Sümbüllü (2009) tarafından hazırlanan “Sol Kararlı Türk Halk Müziği Dizilerinin Makamsal Analizi ve Adlandırılmasına Yönelik Bir Model Önerisi” isimli araştırmada GTHM ile GTSM dizilerinden elde edilen nicel verileri karşılaştırarak, var olan kavram kargaşasını çözümlemeyi amaçlamıştır. Bu amaç doğrultusunda; yöntem bakımından, korelasyon yoluyla ilişki saptamaya dayalı ilişkisel tarama modeli kullanılmıştır. Nicel verileri elde etmek amacıyla, TRT THM ve TSM repertuarı şarkı ve türkü formundaki sözlü eserler kullanılmıştır. Şarkı ve türkü formundan elde edilen veriler arasında istatistiksel olarak korelasyon ve anlamlılık düzeyine göre ilişki aranmıştır. Araştırma sonucunda, makamsal analiz model önerisine göre; GTSM dizilerinden elde edilen nicel verilerin nitel verilerle paralellik gösterdiği, GTHM’nin makamsal bir müzik olduğu ve GTHM dizilerini yalnız makam adı ya da makam dizisi ile ifade etmenin sakıncası olmadığı nicel veriler doğrultusunda tespit edilmiştir.

Kervancıoğlu (2013) tarafından yapılan “Erzurum Türkülerinin Viyola Eğitiminde Kullanılabilirliği” adlı yüksek lisans tezi alan araştırmasına dayalı, bir yönüyle betimsel diğer bir yönüyle de uygulamalı bir araştırmadır. Araştırmada il olarak Literatür taraması yapılmış ve Erzurum yöresine ait 240 adet türkü olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın ikinci boyutunda ise ön test- son test kontrol gruplu istatistiksel yöntem kullanılmıştır. Tespiti yapılmış olan 240 Erzurum türküsü içinden rastlantısal (random) yöntemle seçilen 3 adet Erzurum Türküsünün makamsal ve çalma teknikleri yönünden analizleri yapılmış ve viyola için çağdaş normlara göre yeniden uyarlamaları yapılarak öğrenci üzerinde denenmiştir. Araştırmanın sonucunda viyola için uyarlanan Erzurum türkülerinin, öğrencilerin seslendirme ve yorumlamalarına büyük ölçüde kolaylık getirdiği, aynı zamanda öğrencilerin motivasyonlarına önemli katkılar sağladığı soncuna varılmıştır. Bu ve buna benzer çalışmaların diğer bölgelerde ve illerde farklı bireysel çalgılar için yapılmasının, çalgı eğitimine olumlu yönde katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

(21)

8

Demirci (2013) tarafından hazırlanan “Viyolonsel Eğitiminde Geleneksel Türk Müziğine Yönelik Bir Çalışma Modeli” isimli araştırmanın amacı makamsal eserleri viyolonsel eğitimi standartlarına göre düzenleyerek kişinin kültürel olarak gelişmesini sağlamaktadır. Araştırma deneysel bir çalışma olup, verilerin elde edilmesinde ön test – son test kontrol gruplu desen kullanılmıştır. Çalgı eğitimini ve Türk Halk Müziğinde makam kavramında bilgiler veren araştırmacı, çalışılan eser olarak “ Çalın Davulları Çaydan Aşağıya” türküsünü seçmiş, düzenlemiş ve 2010 – 2011 öğretim yılında Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Müzik Eğitimi Anabilim Dalında viyolonsel eğitimi alan dördüncü sınıf öğrencileriyle çalışmasını gerçekleştirmiştir. Sonuç olarak: makamsal seslendirmeye yönelik oluşturulan çalışma modelinin öğrencilerin müzikal ve teknik becerilerine ilişkin performansları arttırmada önemli bir etkisinin olduğu görülmüştür. Önder ve Demirbatır (2014) tarafından hazırlanan “Zeybek Müziklerinin Viyolonsel Eğitiminde Kullanılabilirliğine İlişkin Görüşlerin Değerlendirilmesi” isimli araştırma, zeybek müziklerinin viyolonsel eğitimindeki kullanılma durumunu ortaya koymak ve viyolonsel eğitiminde kullanılabilirliğine ilişkin öğretim elemanı görüşlerine yer vermek amacıyla yapılmıştır. Bu doğrultuda veri elde etmek üzere Üniversitelerin Eğitim Fakülteleri Güzel Sanatlar Eğitimi Bölümü Müzik Eğitimi Anabilim Dallarında görev yapmakta olan viyolonsel öğretim elemanlarına anket uygulanmıştır. Anket sonucunda viyolonsel öğretim elemanlarının çoğunluğunun “viyolonsel eğitiminde zeybek müziklerinden hiç yararlanmadıkları”, buna karşın yine çoğunluğunun “viyolonsel eğitiminde zeybek müziklerinden yararlanılmalıdır” görüşüne katıldıkları ve “zeybek müziklerinin viyolonselin ses rengine ve viyolonsel ile seslendirmeye uygun olduğu” görüşüne katıldıkları belirlenmiştir. Bu doğrultuda yararlı olacağı düşünülen öneriler oluşturulmuştur.

Fidan (2014) tarafından yapılan “Keman Eğitiminde Van Türküleri çalma ve yorumlama yöntemleri” adlı araştırmada 25 Van türküsü; ezgisel ve yapısal özellikleri olan makam, usul, güçlü perdesi, ses genişliği, başlangıç-bitiş sesleri bakımından incelenmiştir. Türkülerin keman eğitiminde kullanılmasında, kemanın hangi teknik özelliklerinden, nasıl yararlanılabileceğine ilişkin çalma yorumlama yöntemleri, düzey, konum ve hedef davranışları belirlenmiş ve türküler notaya alınmıştır. Türkülerin çalma ve yorumlama yöntemleri ile kullanımı sırasında karşılaşılan sağ el (yay) ve sol el teknik zorlukları belirlenmiş; zorlukların giderilmesine yönelik çözüm önerileri geliştirilmiştir.

(22)

9

Karkın ve Doğan (2016) tarafından hazırlanan “Adıyaman Yöresi Türkülerinin Müzikal Analizi” adlı araştırmada; TRT kurumu Türk halk müziği repertuarında bulunan ve yöre halkı tarafından yaygın olarak bilinen Adıyaman yöresine ait 10 adet türkü ele alınarak müzikal analizleri yapılmıştır. Bu türkülere ait; makam dizileri, karar sesleri, güçlü sesleri, ses genişlikleri, değiştirici işaretleri, usulleri, metronom değerleri ve kullanılan ses dizileri saptanmıştır. Elde edilen bulgular sonucunda; yapısal ve makamsal analizlere ait tablolar oluşturulmuş ve genel bir değerlendirmeye varılmıştır.

(23)

(24)

11

BÖLÜM II

KAVRAMSAL ÇERÇEVE

Kültür, dilimizde Fransızca culture sözcüğünden girmiş olan terim. Osmanlıca hars, Türkçe ekin. Toplumbilimcimiz Özer Ozankaya’nın tanımına göre kültür, “Tarihsel ve toplumsal gelişme süreci içinde yaratılan bütün maddi ve manevi değerler ile bunları yaratmada, kullanmada, sonraki kuşaklara iletmede yer alan, insanın doğal ve toplumsal çevresine egemenliğinin ölçüsünü gösteren araçların tümü” dür (Say, 2005, s. 332).

Toplumun, tarihsel ilerleme sürecinde, istemli ya da istemsiz, meydana getirdiği duyuş düşünüş birliği, gelenek haline gelen yaşamları, dil ve sanat kavramlarının tümü, o toplumun kültürüdür. Toplumun ortaya koyduğu ve benimsediği maddi-manevi bütün değerler kültürü meydana getirir. Bütün toplumlar kendi yapıları doğrultusunda farklı kültürleri oluşturmuşlardır. Sahip olunan kültür sayesinde, toplumlar birbirlerinden ayrılırlar. Dolayısıyla kültür, bağlı olduğu toplumun kimliğini yansıtmaktadır. Bir milleti millet yapan en önemli öğedir (Kulaboğa, 2007, s. 3).

Kültür; “bir halkın ya da bir toplumun maddi manevi alanlarda, oluşturduğu ürünlerin tümü; yiyecek giyecek, barınak, korunak gibi temel ihtiyaçların elde edilmesi için kullanılan her türlü araç-gereç, uygulanan teknk; fikirler, bilgiler, inançlar; geleneksel dinsel toplumsal, politik düzen ve kurumlar; düşünce, duyuş, tutum ve davranış biçimleri; yaşam tarzı” olarak tanımlamaktadır (Günay, 2011, s. 99).

Kültür tarihi göçler, yayılmalar, savaşlar, buluşlar, yaratmalar yoluyla toplumların, halkların ve ulusların birbirlerini kültürel yönden sürekli olarak etkilemelerinin örnekleriyle doludur. Kimi durumlarda bu etkilenme daha da yoğunlaşır (Fidan, 2014, s. 1).

Kişi kendi yaşamı boyunca çevresini etkiler ve çevresinden aynı oranda etkilenir. Bu etkileşimler sırasında kültür kavramı ortaya çıkar. Birey doğumundan ölümüne kadar her

(25)

12

türlü davranışı, hal ve hareketleri, konuşması, sanatsal zevkleri, yemesi ve içmesi kültürel birikimini oluşturmaktadır.

Birey yaşamı boyunca karşılaşacağı tüm evrelerde gösterdiği davranış boyutu ile toplumsal bir kişilik sahibi olmaktadır. Birey yetenekleri, özgün yapısı ve kültürel kimliği ile toplumsal gelişmeye katkıda bulunmakta, kültürel yapılanmanın çekirdeğini oluşturmaktadır. En önemlisi, birey bu özelliklerini doğumdan ölüme kadarki süreçte yaparak, yaşayarak, öğrenerek ve gelişerek oluşturmaktadır. Toplumu oluşturan bireyler ilk önce kendi eğitimlerini ve kazanımlarını geliştirmekte, daha sonra kazanılan davranışları toplumsal değişim ve gelişimde kullanmaktadır. Eğitim bu bağlamda değişim çemberinin odak noktasını oluşturmaktadır ( Akyürek, 2002, s. 1).

Eğitim; hayatın hemen her evresinde yer alan, toplumsal yaşamı etkileyen ve insanın doğumdan ölümüne kadar etkili olan önemli bir olgudur. Eğitim sayesinde insan hayattaki var oluşunu sürdürebilir, çevresiyle etkileşime geçebilir ve hedeflediği davranışları kazanabilir.

Eğitim; bilim, teknik ve sanatın her üçünü de kapsayan bir içerikle düzenlenip gerçekleştirilerek, bireyleri ve toplumları biçimlendirme, yönlendirme, değiştirme, geliştirme ve yetkinleştirmede en etkili süreç niteliğini kazanır. Böyle bir eğitim, bireyi biyopsişik, toplumsal ve kültürel nitelikleriyle ve bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlarıyla kendine özgü ve dengeli bir bütün olarak, en uygun ve en ileri düzeyde yetiştirmeyi amaçlar (Akpınar, 2001, s. 3).

Müzik eğitiminde en önemli unsurlardan biri bireyin müziği kendi yaşantısı yoluyla öğrenmesidir. Her kültür kendi tarihsel dokusunu yansıtan etnik unsurları içinde barındırır. Eğitim yakından-uzağa, çevreden-evrene, bilinenden-bilinmemeye ilkeleri göz önünde bulundurulduğu zaman müzik eğitiminde halk ezgilerinin kullanılmasının önemi ortaya çıkmaktadır (Müezzinoğlu, 2012, s. 1).

Kültürün geçmişten geleceğe öğrenilip aktarılabilmesi de çevreden evrene oluşturulan eğitim sayesinde gerçekleşmektedir. Müzik kültürümüzün bir parçası olan halk müziğimizin öğretilmesi çevremizden başlayarak dışa doğru açılmalı ve şekillenerek uluslararası bir boyuta ulaşmalıdır (Parpucu ve Çilden, 2017).

Atatürk 1 Kasım 1934 konuşmasında halk müziği derlemeleri yapılarak derlenecek ezgilerin genel musiki kuralları içerisinde işlenmesini, böyle ve Türk müziğinin evrensel müzik sayesinde yükselebileceğini belirtmişti. Müzik yazarı Faruk Yener Atatürk’ün müzik konusundaki çalışmalarının amacını şu cümlelerle açıklayarak görüşlerimizi destekliyor:

Atatürk Türk musikisinin kaynaklarından yararlanılarak dünyaya iftiharla sunabileceğimiz- gene dünyanın anlayabileceği- müzik getirilmesini istemişti.Biz musikimizi dışarıya tanıtacak,

(26)

13

sevdireceğiz. Operalarımızı konser salonlarına, opera salonlarına sokacağız ve bundan bütün geniş boyutlarıyla zevk alan bir kitle yaratacağız. Fakat bu demek değil ki, Atatürk için ne halk musikimiz ve folklorumuz ortadan kalksın, ne de bize geçmişten, Atalarımızdan gelen bir musiki türü silinsin, yok edilsin ve yabancılaşmış bir kültürün, yozlaşmış bir kültürün etkisi burada egemen olsun” (Turhan, 1992, s. 88).

İnsanın biyopisişik, toplumsal ve kültürel nitelikleri, içinde yaşadığı doğal, toplumsal ve kültürel öğeler ve ilişkilerden oluşan bir ortamda oluşur, gelişir. Böyle bir çevre ve ortamda sürekli bir gelişim ve oluşum içinde oluşan insan bilişsel, duyuşsal ve devinişsel davranışlarıyla bir bütündür. İnsan: Eğiten ve eğitilen bir varlıktır. Bireyin eğitimi, davranış temeline dayanır, davranış temeli üzerine kurulur ve bu davranış temeli üzerinde işler (Uçan, 2005, s.5).

Türk Halk Müziği

Halk kelimesinin kökeni İngilizcede folk kelimesidir. İngilizcede Folk-Halk, Lore-bilgi anlamına gelmektedir (Almanca Volk: halk-ulus). “folklore” kelimesi ilk defa 1846 yılında İngiliz William J. Thoms tarafından kırsal bölgelerin gelenek, görenek ve batıl inançlarını tanımlamak için kullanılmış,daha sonraları ise gelenek müzik ve dansı tanımlamıştır Bohlman’dan aktaran Müezzinoğlu, 2012, s. 8).

Halk müziğinin en yaygın formu olan türkü 12. Yüzyılda Farsçada Türk’e ait anlamında Türki terimi olarak kullanılmış, daha sonra Türkçeleştirilerek Türkü halini almış ve günümüze kadar gelmiştir (Pelikoğlu, Akkaş 2012, s. 21).

Halkın kültürel ve estetik değerlerinin özelliklerini benimseyerek yansıtan, çalgı eşliğinde çalınan ve söylenen ezgiler Türk Halk Müziği olarak adlandırılır. Oluştuğu yörenin gelenek ve göreneklerine bağlı olarak şekillenir. Ülkemizin farklı kültürel yapıları barındırmasının verdiği zenginlik ile birçok farklı yöreye ait kültürel özellikleri taşıyan türkülere sahibiz. Anadolu’ya yerleştikten sonra, 13. Yüzyıldan başlayarak özgün kişiliğini geliştiren Anadolu halk müziği, Bizans ve Selçuklu etkilerinden de yararlanmış, genel olarak ortaçağın kırsal kesim kültürüne dayalı bir “aşık geleneği” geliştirmiştir. Tasavvuf kültürünün müzikal açılımları olan ilahi, semah, nefes gibi örneklerin yanı sıra, bütünüyle din dışı olarak halk müziğimizin gövdesini oluşturan örnekleri tanımak için işlediği konulara göz atmak gerekir: Sevda türküleri, oyun havaları, iş ve meslek türküleri, kahramanlık türküleri, sohbet havaları, maniler, koşmalar, düğün havaları, kına havaları, gelin güvey türküleri, yiğitlemeler, koçaklamalar, destanlar, öğütler, ağıtlar, övgüler,

(27)

14

taşlamalar, beddualar, ninniler, askerlik ve seferberlik türküleri, güldürücü-alaycı türküler, imece türküleri vb (Say, 2005, s. 521).

Günümüzde Türk Müziği olarak adlandırılan bu sanat alanı, çoğunlukla Anadolu Bölgesi ve bu bölgeye yakın ülkelerin halkına özgü bir müzik şekli olarak adlandırılmaktadır. Klasik müzikten farklı olarak; -büyük oranla- şehir hayatının ve şehirleşmenin geliştiği yerlerden çok, küçük yerleşim yerlerinde kendini göstermektedir. Kimi büyük merkezlerdeki halk müziği ve klasik musiki kendileri aralarında da büyük benzerlikler içermektedir (Yücel, 2011).

“Halk müziği, halkın kendi içinden yetişmiş kişilerin, ya da adlarının bilinmesine olanak bulunmayan halk sanatçılarının ulusal ölçü ve ritim kuralları ile özel biçimlerde oluşturdukları müzik ürünlerinin tümüne denir” (Demirsipahi, 1975, s. 148).

Türkü, Türki kelimesinden gelişen ve “Türk’e ait” anlamına gelen bu kelime genelde bütün kırık havalar (ritimli ezgiler) için kullanılmaktadır. Türklerin Türkü, Türkmenlerin Türkmani, Varsakların Varsağı adı ile anılan halk şarkılarının adıdır. Çoğunlukla halk vezni, az olarak aruz vezni ile yazılmışlardır. Yapı olarak en önemli özellikleri, çoğunlukla tek cümleli ve bir bölümlü olmaları, ayrıca bezekli ve sekileme göstermeleridir. Yine türkülerde genel olarak on zamanlıya kadar usuller kullanılmıştır. Ayrıca “Türkü” Türk Halk Edebiyatında bir şiir türüdür (Karahasan ve Karahasan, 2003, s. 8).

Türk Halk Müziğinde Makamlar

Terim Arapça kıyam: ‘‘yer, mevki, durulan yer’’ anlamlarındaki sözcükten kaynaklanmıştır (Say, 2005, s. 405). Belirli aralıklarla düzenlenmiş bir dizi içerisinde, özel bir seyir kuralı olan müzik cümlelerinin meydana getirildiği çeşniye denir (İnciroğlu,1997, s. 9).

Bir dizide bir ya da birden fazla sesin-perdenin güçlendirilmesiyle oluşan ezgi veya ezgiler demetinin belirli bir sesle bitirilmesiyle var olan duyguya denir (Koçak, 2004, s. 38). Makamı oluşturan temel öğeler aşağıdaki gibidir

1. Durak sesi, 2. Seyri 3. Güçlüsü 4. Dizisi

(28)

15

Hüseyni Makamı

Hüseyni makamı basit makamlar arasında yer almaktadır. “II. Sultan Murad Han döneminde yetişen Hızır bin Abdullah ve Bedr-i Dilşad, Hüseyni makamının Dügahta karar verdiğini açıklamışlar ve bugünkü Hüseyni dizisini vermişlerdir” (Kutluğ, 2000. s. 171).

• Durağı: Dügah perdesidir, • Seyri: İnici - çıkıcıdır,

• Dizisi: Yerinde Hüseyni beşlisine Hüseyni’de Uşşak dörtlüsünün ilavesiyle oluşur. • Güçlüsü: Hüseyni perdesidir

Uşşak Makamı

Uşşak makamı basit makamlar arasında yer almaktadır. “Çoğunlukla Rast ve Dügah perdesinden terennüme başlar. Ancak ıskalanın öbür uygun perdelerinden de terennüme başladığı olur. Dügah perdesinde karar verir” (Karadeniz, 2013 s. 93).

• Durağı: Dügah perdesidir, • Seyri: Çıkıcıdır,

• Dizisi: Yerinde Uşşak dörtlüsüne Neva’da Buselik beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

• Güçlüsü: Dörtlü ile beşlinin ek yerinde Neva (re) perdesidir. Üzerinde Buselik çeşnili yarım karar yapılır.

(29)

16

Buselik Makamı

Basit makamlar arasında yer almaktadır. “Çoğunlukla Çargah veya Rast, Çargah perdelerinden terennüme başlar, Dügah perdesinde karar verir” (Karadeniz, 2013 s. 109). • Durağı: Dügah perdesidir,

• Seyri: Çıkıcıdır,

• Dizisi: Güçlü perdesi üzerindeki çeşnilerinden dolayı iki türlüdür; 1. Yerinde Buselik beşlisine Hüseyni’de Kürdi dörtlüsü eklenir. 2. Yerinde Buselik beşlisine Hüseyni’de Hicaz dörtlüsü eklenir. • Güçlüsü: Hüseyni perdesidir.

Çargah Makamı

Çargah makamı basit makamlar arasında yer almaktadır. “II. Sulan Beyazid Han döneminde, Ladikli Mehmet Çelebi’de de makamın tarifine ilişkin bir ebced notası yer almamıştır. Bu dönemlere ait metinlerde Çargahın bir makam olarak terkip olduğuna ilişkin bir kayda tesadüf edilmiyor. IV. Sultan Mehmed Han Dönemi başlayınca, Güfte mecmualarında Çargahın bir makam olarak tanıtılması ile, bu makamdan bestelenmiş eserlerin güftelerinin de verilmeye başlandığını görüyoruz” (Kutluğ, 2000. s. 145).

(30)

17 • Durağı: Çargah ya da Kaba Çargah perdesidir, • Seyri: Çıkıcı veya çıkıcı – inici olarak kullanılmıştır.

• Dizisi: Yerinde Uşşak dörtlüsüne Neva’da Buselik beşlisinin eklenmesinden meydana gelmiştir.

• Güçlüsü: Çargah ya da Kaba Çargah perdesi üzerindeki bir Çargah beşlisine, Çargah dörtlüsünün eklenmesinden oluşur

(Demirci, 2013, Özkan, 2010, Salgar, 2017).

Müzik Eğitimi

Bireyin eğitim-öğretim süreci içerisinde, bilişsel öğrenme yaşantıları önemli bir yer tutar. Öğrenme etkinliklerinde olduğunca çok sayıda duyu organına hitap edilmelidir. Bu bağlamda, eğitimin bütün dallarında olduğu gibi müzik eğitiminde de amaç bireyi duyuşsal, bilişsel ve devinişsel açıdan geliştirmek ve onun davranışlarında bu yönde istendik değişiklikler oluşturmaktır (Şendurur ve Barış, 2002).

Müzik duygu, tasarım ve izlenimleri belirli bir amaç ve yöntemle, belirli bir güzellik anlayışına göre birleştirilmiş seslerle işleyip anlatan estetik bir bütündür” (Uçan, 1997, s. 10).

Müzik eğitimi; bireylerin müzikle ilgili birikimleri, müzikal gelişimleri ve estetik gelişimlerine katkıda bulunmayı amaç edinmiş özel bir alandır. “Müzik, bireyin eğitim sürecinde eğitimin temel hedefleri açısından ataç olmasının yanında aynı zamanda başlı başına bir eğitim alanıdır” (Şişman, 2010, s. 2).

(31)

18

Müzik Eğitimi Anabilim Dalları

Müzik öğretim tekniklerinin öğrenilmesi ve alan uygulamalarıyla yetişen müzik eğitimcileri, öğrencilerin bilişsel, duyusal ve devinişsel alanlardaki gelişmelerini sağlayan uygulayıcılardır (Dündar, 2003, s. 57).

Müzik Eğitimi Anabilim Dallarında verilen çalgı eğitimi “mesleki çalgı eğitimi” kapsamında verilmektedir. Eğitim Fakültelerinin Güzel Sanatlar Eğitimi Müzik Öğretmenliği Anabilim Dallarında okumakta olan müzik öğretmeni adayları için mesleki gelişimlerinde çalgı eğitiminin önemi büyüktür. Çalgı eğitimi müzik öğretmeni adayının, kendisini müziksel olarak ifade etmede, müzik yeteneğini ortaya koymada, var olan yeteneklerini geliştirmesinde ve sınıf içindeki rolünün daha etkili olmasında en etkili derslerden biridir. Öğrenci bu yolla, farklı topluluklarda görev alabilir ve böylece kişisel gelişimine katkı sağlar. Çalgı eğitimi yoluyla öğrenci, zamanı doğru değerlendirme, oto kontrol sağlama, disiplin kazanma, problem çözme ve analitik düşünme becerisi kazanır (Ercan ve Yıldırım Orhan, 2016). Müzik eğitimi anabilim dallarında telli, yaylı, nefesli çalgıların eğitimi verilmektedir.

Eğitim Fakülteleri Müzik Eğitimi Anabilim dallarında ders programında “Bireysel Çalgı” adı altında haftada bir gün bir saat olmak üzere sekiz yarıyıl boyunca yer almaktadır.. Bazı anabilim dallarında bu durum farklılık gösterse de böyle bir genelleme yapılabilir.

Çalgı Eğitimi

Çalgı eğitimi müzik eğitiminin en önemli öğelerinden biridir. Çalgı eğitimi ile öğrenci, müzisyenlik ihtiyacını giderir ve müziksel gelişimine katkı sağlar.

Çalgı eğitimi, müzik öğretmeni adayı için çok önemli ve temel bir boyuttur. Bu boyuta gerçekten önem verilmesi ve çalgıda olabildiğince gelişmeyi amaçlamak için, her çeşit olanağın kullanılması, her gün sistemli olarak uzun saatler boyu çalışılması kaçınılmaz bir zorunluluktur. Böylece birey, alacağı çalgı eğitiminin yardımıyla; oluşturacağı eğitim müziği dağarcığı dışında, ulusal ve evrensel düzeydeki müzik yapıtlarından derlenmiş seçkin bir dağara da sahip olacak ve en iyi biçimde mesleki yaşantısına hazırlanacaktır (Albuz, 2001, s. 8).

Çalgı eğitimi, müzik eğitiminin kapsamında davranışsal ve içeriksel açıdan önemli bir boyuttur. Çalgı eğitiminde çalgının tanınması, çalabilmeye ilişkin temel davranışların kavranması ve davranışların düzenli ve etkin olması beklenir (Saraç, 1992, s. 2). .

(32)

19

Viyolonsel Eğitimi

Ülkemizde konservatuarlar, müzik eğitim bölümleri, güzel sanatlar fakülteleri Güzel Sanatlar Liseleri ve özel dershanelerde viyolonsel eğitimi verilmektedir. Özel dershanelerde verilen viyolonsel eğitimi “amatör viyolonsel eğitimi” kapsamında, özel dershaneler dışında verilen eğitimler ise “mesleki viyolonsel eğitimi” kapsamındadır. Eğitim fakülteleri müzik eğitimi anabilim dallarında bireysel çalgı “viyolonsel” dersi kapsamında sekiz yarıyılda verilen bu eğitim belli bir program çerçevesinde yürütülmektedir.

Müzik eğitim anabilim dallarında her dönem için “bireysel çalgı- viyolonsel dersi” ders içeriği şu şekilde belirlenmiştir:

I. Yarıyıl

Viyolonsel ve öğeleri, viyolonsel çalmaya ilişkin temel bilgi ve beceriler.Viyolonsel çalmaya uygun duruş alma, viyolonseli doğru tutma, temel yay tekniklerinde detaşe ve legato çalma teknikleri ve bu tekniklere ilişkin uygulamalı çalışmalar, sol elparmaklarını ilgili seslere doğru olarak düşürüp kaldırma, iki eli eşgüdümlü olarak kullanma, küçük ölçekli ulusal ve evrensel boyuttaki eserleri seslendirme.

II. Yarıyıl

Birinci konumda dört telin kullanımına, sağ ve sol el tekniklerine ilişkin bilgi ve becerileri, aynı ve farklı teller üzerinde parmak-yay geçişleri, detaşe ve legato yay tekniklerini doğru olarak uygulama, basit çift ses çalışmalarını uygulama, dört teli kapsayan değişik tonlarda dizi çalışmaları, teknik ve müzikal becerileri kapsayan düzeye uygun ulusal ve evrensel boyuttaki eserleri seslendirme.

III. Yarıyıl

Konumda öğrenilen becerileri pekiştirme, sağ elde karmaşık yay tekniklerini uygulama, dört telde değişik sol el becerilerini içeren çalışmalar ve yeni bir konuma geçiş. Bulunulan konumda değişik parmak düşürme ve çabuklaştırma çalışmaları, dört teli kapsayan karma yay kullanımlarını uygulama, detaşe ve legato tekniklerini geliştirme, vibratoya ilişkin

(33)

20

temel bilgiler, teknik ve müzikal becerileri kapsayan düzeye uygun ulusal ve evrensel boyuttaki eserleri seslendirme.

IV. Yarıyıl

Konumda öğrenilen becerileri pekiştirme, öğrenilecek yeni konumda kalıcı ve geçişli çalışmalar, martele ve staccato yay teknikleri. Farklı konumlarda kalıcı ve geçişli olarak çalma, öğrenilen teknikleri yeni konumda uygulama, martele ve staccato yay teknikleri uygulamaları, dört teli kapsayan değişik tonlarda dizi çalışmaları, teknik ve müzikal becerileri kapsayan düzeye uygun ulusal ve evrensel boyuttaki eserleri seslendirme.

V. Yarıyıl

Öğrenilen teknik, bilgi ve becerileri bir yeni konumda kalıcı ve geçişli çalışmalarla pekiştirme. Yeni bir konumda kalıcı ve geçişli olarak çalma, detaşe, legato, martele ve staccato yay tekniklerini yeni konumda karma olarak uygulama, öğrenilen konumları kapsayan değişik tonlardaki dizileri değişik yay teknikleriyle çalma teknik ve müzikal becerileri kapsayan düzeye uygun ulusal ve evrensel boyuttaki eserleri seslendirme.

VI. Yarıyıl

Teknik, bilgi ve becerileri yeni bir konumda kalıcı ve geçişli olarak uygulama. Farklı konumlarda geçişli olarak çalma, vibratonun geliştirilmesine yönelik sol el çalışmaları, spiccato yay tekniği, farklı konumları kapsayan değişik tonlardaki dizileri değişik yay teknikleriyle çalma, teknik ve müzikal becerileri kapsayan uygun ulusal ve evrensel eserler.

VII. Yarıyıl

Teknik, bilgi ve becerileri yeni bir konumda kalıcı ve geçişli olarak pekiştirici çalışmalar. Yeni bir konumda kalıcı ve geçişli olarak çalma, farklı yay tekniklerini yeni konumda uygulama, öğrenilen konumlara ilişkin dizileri değişik yay teknikleriyle çalma, spiccato yay tekniğini farklı konumlarda uygulama, teknik ve müzikal becerileri kapsayan uygun ulusal ve evrensel eserler.

(34)

21

VIII. Yarıyıl

Push ve 7. pozisyon çalışmaları. Viyolonselde dağarcık geliştirme. Viyolonselin eğitim müziğinde kullanımı. Viyolonsel öğretimine yönelik çalışmalar (yok.gov.tr. 2018).

Güzel Sanatlar Liseleri

Güzel sanatlar liseleri 1989 yılından günümüze mesleki müzik eğitimi kapsamında eğitim verilen orta öğretim kurumlarıdır. Güzel Sanatlar Liseleri, Anadolu lisesi statüsünde olup güzel sanatlar alanında yatılı, gündüzlü ve karma olarak ilköğretim üzerine 4 yıl eğitim ve öğretim yapılan okullardır. Bu okullar, öncelikle güzel sanatlar ile ilgili yükseköğretim kurumlarının bulunduğu yerlerde açılır.

Civan (2006)’nın belirttiği üzere “Anadolu Güzel Sanatlar Liseleri Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Genel Müdürlüğü’ne bağlıdır. Okul 1987‘de düzenlenen Milli Eğitim Temel Kanunu‘nun 33. maddesine dayandırılarak açılmıştır” (Civan 2006, s. 24).

Güzel Sanatlar Liseleri’nde verilen çalgı eğitimi müzik eğitimi anabilim dallarının alt yapısını oluşturmaktadır. Bu liselerde öğretmen istihdamına bağlı olarak yaylı çalgılar, nefesli çalgılar, piyano ve Türk müziği çalgıları eğitimi verilmektedir. Bu eğitimler belirli bir program dahilinde yürütülür. Güzel sanatlar liselerinde mesleki çalgı eğitimi kapsamında verilen çello eğitimi mesleki çalgı eğitimi kapsamındadır. Aşağıda çello dersi öğretim programı ünite, konu ve kazanımlar bakımından yer almaktadır.

9. Sınıf Çello Dersi Öğretim Programı Ünite, Konu ve Kazanımları

9.1. ÇELLONUN TEMELLERİ

Terimler: Çellonun anahtarı, telleri, akort düzeni. 9.1.1. Çellonun Tarihsel Süreci

9.1.1.1. Çellonun tarihsel süreçteki değişim ve gelişimini açıklar.

a) Çellonun tarihsel süreçte üstlendiği rol ve fiziksel değişimi açıklanmalıdır.

b) Çellonun Türk müziğine girişi ve Türk müziğinde tarihsel süreçte nasıl kullanıldığına ilişkin bilgi verilmelidir.

9.1.2. Çello ve Yayın özellikleri

(35)

22 9.1.2.2. Yayın yapısal özelliklerini tanır.

9.2. ÇELLO ÇALMADA TEMEL UNSURLAR

9.2.1. Çello Çalmada Temel Davranışlar/Hazır Bulunuşluk 9.2.1.1. Çello ve yayın doğru teknikle tutuşunu açıklar. 9.2.1.2. Çello ve yayın doğru teknikle tutuşunu gösterir.

Çello çalmada duruş pozisyonun doğru ayarlanması, kol ve ellerin konumu nun doğru yerleştirilmesi sağlanmalıdır.

9.2.2. Çelloda Ses Üretimi

9.2.2.1. Yayı teller üzerinde düzgün çeker ve iter.

9.2.2.2. Yaya teller üzerinde eşit baskılı hareket uygular. 9.2.2.3. Çelloda yayın her bölümünde nitelikli ses üretir. 9.2.3. Çelloda Yay Şekilleri

9.2.3.1. Yayın bütününü kullanır. 9.2.3.2. Yayın farklı bölümlerini tanır. 9.2.3.3. Yayın farklı bölümlerinde çalar

9.3. I. POZİSYON VE ÖRNEK UYGULAMALAR Terimler: Pozisyon, do majör, çargah.

9.3.1. Çelloda I. Pozisyon

9.3.1.1. Çelloda I. pozisyon kavramını açıklar.

9.3.1.2. Çelloda I. pozisyonda tüm tellerde parmaklarını doğru seslere basar.

La, re, sol ve do tellerinde I. pozisyonda tüm parmakların doğru konumlandırılması sağlanmalıdır.

9.3.2. Do Majör Dizisi

9.3.2.1. I. pozisyonda do majör dizisini açıklar. 9.3.2.2. I. pozisyonda do majör dizisini çalar.

9.3.2.3. I. pozisyonda do majör tonunda örnek eser ve etütler çalar.14 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Çello Dersi Öğretim Programı

9.3.3. Çargâh Makamı

9.3.3.1. I. pozisyonda çargâh dizisini açıklar. 9.3.3.2. I. pozisyonda çargâh dizisini çalar.

9.3.3.3. I. pozisyonda çargâh makamında örnek eser ve etütler çalar. 9.4. YAY TEKNİKLERİ I

Terimler: Detaşe, legato (bağlı). 9.4.1. Detaşe (Ayrı) Çalma Tekniği

(36)

23 9.4.1.1. Detaşe çalma tekniğini açıklar.

9.4.1.2. Eser ve etütlerde detaşe (ayrı) çalma tekniğinin özelliklerini uygular. 9.4.2. Legato (Bağlı) Çalma Tekniği

9.4.2.1. Legato (bağlı) çalma tekniğini açıklar.

9.4.2.2. Eser ve etütlerde legato (bağlı) çalma tekniğinin özelliklerini uygular. 9.5. DİZİ-MAKAMLAR VE İLGİLİ DAĞARCIK I

Terimler: Sol majör, rast, mi minör, la minör, kürdi, buselik, fa majör, re minör. 9.5.1. Sol Majör Dizisi

9.5.1.1. Sol majör dizisini açıklar. 9.5.1.2. Sol majör dizisini çalar.

Sol majör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

9.5.1.3. Sol majör tonunda eser ve etütler çalarak dağarcık oluşturur. 9.5.2. Buselik Makamı

9.5.2.1. Buselik makamını açıklar. 9.5.2.2. Buselik makamı dizisini çalar.

Buselik makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

9.5.2.3. Buselik makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 9.5.3. Mi Minör Dizisi

9.5.3.1. Mi minör dizisini açıklar. 9.5.3.2. Mi minör dizisini çalar.

a) Mi minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

b) Do telinde fa diyez sesi için dördüncü parmağın açılarak kullanılabileceği açıklanmalıdır.

9.5.3.3. Mi minör tonunda eser ve etütler çalarak dağarcık oluşturur. 9.5.4. La Minör Dizisi

9.5.4.1. La minör dizisini açıklar. 9.5.4.2. La minör dizisini çalar.

La minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

9.5.4.3. La minör tonunda eser ve etütler çalarak dağarcık oluşturur.9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Çello Dersi Öğretim Programı 15

(37)

24 9.5.5. Kürdi Makamı

9.5.5.1. Kürdi makamını açıklar. 9.5.5.2. Kürdi makamı dizisini çalar.

Kürdi makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

9.5.5.3. Kürdi makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 9.5.6. Fa Majör Dizisi

9.5.6.1. Fa majör dizisini açıklar. 9.5.6.2. Fa majör dizisini çalar.

Fa majör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

9.5.6.3. Fa majör tonunda eser ve etütler çalarak dağarcık oluşturur. 9.5.7. Re Minör Dizisi

9.5.7.1. Re minör dizisini açıklar. 9.5.7.2. Re minör dizisini çalar.

Re minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

9.5.7.3. Re minör tonunda eser ve etütler çalarak dağarcık oluşturur.16 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Çello Dersi Öğretim Programı

10.1. SESLENDİRME VE YORUMLAMADA TEMEL UNSURLAR Terimler: Eser, etüt, hız, nüans, anlatım.

10.1.1. Çello Çalmada Hız Değişimleri

10.1.1.1. Eser ve etüt seslendirmede hız değişimlerinin önemini açıklar.

Hız terimlerini belirtmekte kullanılan sembol ve işaretlerin anlam ve kullanımları açıklanmalıdır.

10.1.1.2. Eser ve etütleri hız özelliklerine uygun çalar. 10.1.2. Çello Çalmada Nüans

10.1.2.1. Eser ve etüt seslendirmede nüansların önemini açıklar.

Nüans terimlerini belirtmekte kullanılan sembol ve işaretlerin anlam vekullanımları açıklanmalıdır.

(38)

25

10.1.2.2. Eser ve etütleri nüans özelliklerine uygun çalar. 10.1.3. IV. Pozisyon ve Örnek Uygulamalar

10.1.3.1. Çelloda IV. pozisyon kavramını yorumlar.

10.1.3.2. Çelloda IV. pozisyonda tüm tellerde parmaklarını doğru seslere basar. 10.1.3.3. Eser ve etütlerde IV. pozisyon konumunu uygular.

Anlatım terimlerini belirtmekte kullanılan sembol ve işaretlerin anlam ve kullanımları açıklanmalıdır.

10.1.4. Müzikalite ve Yorumlama

10.1.4.1. Müzikalitenin-yorumlamanın eser ve etüt seslendirmedeki önemini açıklar. Eser yorumlamada-seslendirmede hız, nüans ve anlatım ifadelerinin birlikte etkili kullanımının önemi vurgulanmalıdır.

10.1.4.2. Hız, nüans ve anlatım ifadelerini uygulayarak eser ve etütleri seslendirir. 10.2. YAY TEKNİKLERİ II

Terimler: Martele, staccato. 10.2.1. Martele Çalma Tekniği

10.2.1.1. Martele çalma tekniğini açıklar.

10.2.1.2. Eser ve etütlerde martele çalma tekniğinin özelliklerini uygular. 10.2.2. Staccato Çalma Tekniği

10.2.2.1. Staccato çalma tekniğini önceki bilgileriyle ilişkilendirerek açıklar. 10.2.2.2. Eser ve etütlerde staccato çalma tekniğinin özelliklerini uygular. 10.2.3. Karma Yay teknikleri

10.2.3.1. Öğrendiği tüm yay tekniklerini ilişkilendirerek açıklar. 10.2.3.2. Eser ve etütlerde farklı yay tekniklerini uygular.

10.2.3.3. Eser ve etütlerde farklı yay tekniklerini uygulayarak nitelikli ses üretir. 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Çello Dersi Öğretim Programı 17

10.3. DİZİ-MAKAMLAR VE İLGİLİ DAĞARCIK II

Terimler: Uşşak, re majör, si minör, rast, si bemol majör, sol minör, hüseyni. 10.3.1. Rast Makamı

10.3.1.1. Rast makamını açıklar 10.3.1.2. Rast makamı dizisini çalar.

Rast makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

10.3.1.3. Rast makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.3.2. Uşşak Makamı

(39)

26

Konu Açıklaması: Uşşak makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek Türk halk müziği (halay, zeybek, türkü vb.) ve Türk sanat müziği (şarkı, peşrev, saz semaisi, sirto, longa vb.) eser örneklerine yer verilmelidir. Uşşak makamına ait dizi ve eserler Türk müziğinde “yerinden çalma”, “1 ses” “4 ses” gibi ifadelerle adlandırılan transpoze uygulamalarla pekiştirilmelidir.

10.3.2.1. Uşşak makamını açıklar. 10.3.2.2. Uşşak makamı dizisini çalar.

10.3.2.3. Uşşak makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.3.3. Re Majör Dizisi

10.3.3.1. Re majör dizisini açıklar. 10.3.3.2. Re majör dizi çalar.

Re majör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

10.3.3.3. Re majör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.3.4. Si Minör Dizisi

10.3.4.1. Si minör dizisini açıklar.

Minör dizilerdeki armonik, melodik kavramları açıklanarak örnekler uygulanmalıdır. 10.3.4.2. Si minör dizisini çalar.

Si minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

10.3.4.3. Si minör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.3.5. Hüseyni Makamı

Konu Açıklaması: Hüseyni makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek Türk halk müziği (halay, zeybek, türkü vb.) ve Türk sanat müziği (şarkı, peşrev, saz semaisi, sirto, longa vb.) eser örneklerine yer verilmelidir. Hüseyni makamına ait dizi ve eserler Türk müziğinde “yerinden çalma”, “1 ses” “4 ses” gibi ifadelerle adlandırılan transpoze uygulamalarla pekiştirilmelidir.

10.3.5.1. Hüseyni makamını açıklar. 10.3.5.2. Hüseyni makamı dizisini çalar.

10.3.5.3. Hüseyni makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.3.6. Si Bemol Majör Dizisi

10.3.6.1. Si bemol majör dizisini açıklar. 10.3.6.2. Si bemol majör dizi çalar.

(40)

27

Si bemol majör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

10.3.6.3. Si bemol majör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.3.7. Sol Minör Dizisi

10.3.7.1. Sol minör dizisini açıklar.

Minör dizilerdeki armonik, melodik kavramlar açıklanarak örnekler uygulanmalıdır. 10.3.7.2. Sol minör dizisini çalar.

Sol minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

10.3.7.3. Sol minör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 10.4. ÇOK SESLİLİK I

10.4.1. Çift Ses Çalma

10.4.1.1. Çok seslendirmede çift seslilik kavramını açıklar.

Çok seslendirmenin unsurlarından biri olan çift sesin çello çalmadaki beceri ve müzikaliteye olan katkısı vurgulanmalıdır.

10.4.1.2. Çift sesli etüt ve eser çalar. 10.4.2. Eşlikli Çalma

10.4.2.1. Çok seslendirmede eşlikli çalmanın önemini açıklar.

Çok seslendirmenin unsurlarından biri olan eşlikli eser çalmanın çello çalmadaki beceri ve müzikaliteye olan katkısı vurgulanmalıdır.

10.4.2.2. Eşlikli etüt ve eser çalar. 10.5. POPÜLER MÜZİK DAĞARCIĞI Terimler: Popüler müzik.

10.5.1. Popüler Müzikler

10.5.1.1. Popüler müzikleri yorumlar.

10.5.1.2. Popüler müziklerden örnek eserler çalar.

Yetişme çağındaki gençlerin ilgi duyabileceği popüler eserlere (pop, caz, tango, vb.) önceki kazanımları pekiştirecek biçimde yer verilmeli ve dağarcık oluşturulması sağlanmalıdır.

(41)

28

11.1. SESLENDİRME-YORUMLAMADA FARKLI ÇALMA BİÇİM VE UYGULAMA- LARI I

Terimler: Appogiature, mordan, çarpma, tril, grupetto, vibrato, pizzicato, 11.1.1. Süsleme Çeşitleri

11.1.1.1. Çello müziğinde kullanılan temel süsleme çeşitlerini açıklar.

Appogiature, Mordan, Çarpma, Tril, Grupetto süsleme çeşitleri, ayrı ayrı ele alınarak eserler içerisinde uygulanmaları sağlanmalıdır.

11.1.1.2. Temel süsleme çeşitlerini eser ve etütlerde uygular. 11.1.2. Vibrato Tekniği

11.1.2.1. Vibrato tekniğinin eser yorumlamadaki önemini açıklar.

Vibratonun tamamen oturması için uzun bir süreç gerektirdiği ve devamlı tekrarlanması gerektiği vurgulanmalıdır.

11.1.2.2. Eser ve etütlerde vibrato tekniğini uygular. 11.1.3. Pizzicato Tekniği

11.1.3.1. Pizzicato tekniğinin eser yorumlamadaki önemini açıklar. 11.1.3.2. Eser ve etütlerde sağ el pizzicato tekniğini uygular. 11.2. II. POZİSYON VE ÖRNEK UYGULAMALAR 11.2.1. Çelloda II. Pozisyon

11.2.1.1. Çelloda II. pozisyon kavramını yorumlar.

11.2.1.2. Çelloda II. pozisyonda tüm tellerde parmaklarını doğru seslere basar. La, re, sol ve do tellerinde II. pozisyonda tüm parmakların doğru

konumlandırılması sağlanmalıdır.

11.2.1.3. Eser ve etütlerde II. pozisyon konumunu uygular. 11.3. ÇELLO MÜZİĞİNDE DÖNEMLER I

Terimler: Barok Dönemi.

11.3.1. Barok Dönem Çello Müziği

11.3.1.1. Barok Dönem’in müziksel özelliklerini açıklar.

Barok Dönem’in bestecileri, müziksel özellikleri bu süreçte çellonun tarihi gelişimi ile ilişkilendirilerek açıklanmalıdır.

11.3.1.2. Barok Dönem’e ait eser ve etütleri özelliklerine uygun çalar.20 9, 10, 11 ve 12. Sınıflar Çello Dersi Öğretim Programı

(42)

29

Terimler: Nihavent, hicaz, la majör, fa diyez minör, nikriz, mi bemol majör, do minör, karciğar.

11.4.1. Nihavent Makamı

Konu Açıklaması: Nihavent makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek Türk Halk Müziği (halay, zeybek, türkü vb.) ve Türk sanat müziği (şarkı, peşrev, saz semaisi, sirto, longa vb.) eser örneklerine yer verilmelidir. Nihavent makamına ait dizi ve eserler Türk müziğinde “yerinden çalma”, “1 ses” “4 ses” gibi ifadelerle adlandırılan transpoze uygulamalarla pekiştirilmelidir.

11.4.1.1. Nihavent makamını açıklar. 11.4.1.2. Nihavent makamı dizisini çalar.

11.4.1.3. Nihavent makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.2. Hicaz Makamı

Konu Açıklaması: Hicaz makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek Türk halk müziği (halay, zeybek, türkü vb.) ve Türk sanat müziği (şarkı, peşrev, saz semaisi, sirto, longa vb.) eser örneklerine yer verilmelidir. Hicaz makamına ait dizi ve eserler Türk müziğinde “yerinden çalma”, “1 ses” “4 ses” gibi ifadelerle adlandırılan transpoze uygulamalarla pekiştirilmelidir.

11.4.2.1. Hicaz makamını açıklar. 11.4.2.2. Hicaz makamı dizisini çalar.

11.4.2.3. Hicaz makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.3. La Majör Dizisi

11.4.3.1. La majör dizisini açıklar. 11.4.3.2. La majör dizi çalar.

La majör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

11.4.3.3. La majör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.4. Fa Diyez Minör Dizisi

11.4.4.1. Fa diyez minör dizisini açıklar.

Minör dizilerdeki armonik, melodik kavramları açıklanarak örnekler uygulanmalıdır. 11.4.4.2. Fa diyez minör dizisini çalar.

Fa diyez minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

11.4.4.3. Fa diyez minör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.5. Nikriz Makamı

(43)

30

Konu Açıklaması: Nikriz makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek Türk halk müziği (halay, zeybek, türkü vb.) ve Türk sanat müziği (şarkı, peşrev, saz semaisi, sirto, longa vb.) eser örneklerine yer verilmelidir. Nikriz makamına ait dizi ve eserler Türk müziğinde “yerinden çalma”, “1 ses” “4 ses” gibi ifadelerle adlandırılan transpoze uygulamalarla pekiştirilmelidir.

11.4.5.1. Nikriz makamını açıklar. 11.4.5.2. Nikriz Makamı dizisini çalar.

11.4.5.3. Nikriz makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.6. Mi bemol Majör Dizisi

11.4.6.1. Mi bemol majör dizisini açıklar. 11.4.6.2. Mi bemol majör dizi çalar.

Mi bemol majör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt ve eserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

11.4.6.3. Mi bemol majör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.7. Do Minör Dizisi

11.4.7.1. Do minör dizisini açıklar.

Minör dizilerdeki armonik, melodik kavramlar açıklanarak örnekler uygulanmalıdır. 11.4.7.2. Do minör dizisini çalar.

Do minör tonunda geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek örnek etüt veeserler seslendirilmesi sağlanmalıdır.

11.4.7.3. Do minör tonunda etüt ve eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.4.8. Karciğar Makamı

Konu Açıklaması: Karciğar makamında geçmiş kazanımlarla ilişkilendirilebilecek Türk halk müziği (halay, zeybek, türkü vb.) ve Türk sanat müziği (şarkı, peşrev, saz semaisi, sirto, longa vb.) eser örneklerine yer verilmelidir. Karciğar makamına ait dizi ve eserler Türk müziğinde “yerinden çalma”, “1 ses” “4 ses” gibi ifadelerle adlandırılan transpoze uygulamalarla pekiştirilmelidir.

11.4.8.1. Karciğar makamını açıklar 11.4.8.2. Karciğar makamı dizisini çalar.

11.4.8.3. Karciğar makamında eserler çalarak dağarcık oluşturur. 11.5. ÇOK SESLİLİK II

11.5.1. Akor ve Çift Ses Çalma 11.5.1.1. Akor kavramını açıklar.