Osmanlı Devleti‟nin ekonomik yapısının en önemli unsurlarından birini tarım oluĢturmaktaydı. Osmanlı‟da bağ ve bahçeler dıĢındaki tarım arazilerinin çoğunun sahibi devletti. Halk bu toprakları eker ve vergisini öderdi. Topraklar boĢ bırakılmadığı ve ekildiği sürece kiĢilerin kullanımındaydı. Bu kullanım hakkı babadan oğula geçen bir hak olarak devam etmekteydi. Yeni fethedilen topraklarda uygulanan timar sistemi, devlet arazilerinin iĢlenmesinde ve dağıtılmasında uygulanan bir sistem olarak uzun müddet devam etmiĢtir. Kanuni Sultan Süleyman döneminden sonra bu sistem bozulmaya baĢlamıĢ ve iltizama82 verilen topraklarda hak sahibi olan mültezimler, halkın ağır vergiler altına girmesine neden olmuĢlardır. Bütün bu ekonomik alandaki olumsuz geliĢmelerden Anamur da ekonomik olarak etkilenmiĢtir.
Anamur‟da iklimin etkisiyle çok çeĢitli ürün elde edilebilmektedir. Anamur‟da yetiĢen zirai ürünler zaman içinde değiĢkenlik arz etmiĢtir. Günümüzde muz ve çilek üretiminde ülkenin en önemli üreticisi olan Anamurda, geçmiĢte buğday, mısır, harnup, tütün, arpa, susam gibi ürünler önemli yer tutmuĢtur. Köylülerin en çok ürettiği hububat ürünü buğdaydır. 1844-45 yıllarında Anamur ve köylerine ait ürün dağılım haritası 1.harita (hınta, Ģaîr, darı, duhan) ve 2. harita (penbe, susam, harnup, üzüm) olarak aĢağıdaki Ģekilde oluĢturulmuĢtur
82 Osmanlı devletinde 17.y.yıldan itibaren devlete gelir getiren kaynakların belli bir bedel karĢılığında Ģahıslara satılmasıdır. Bu uygulamaya iltizam, bunu alan Ģahıslara mültezim denir. F.develioğlu,Osmanlıca Lügat,s.445
37 Harita3 :1844-45 Yıllarında Anamur Kazası ve Köylerinde YetiĢtirilen Ürünler Haritası
38 (Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT, nr.09658, s.1- 488. esas alınarak çizilmiĢtir.)
39
1.1844-1845 Yıllarında Köylerin Vergi ve Temettuâtı
Temettüât kayıtlarında köylerin Çorak (Anamur Merkez) ile birlikte toplam geliri 783.314 kuruĢ olarak kaydedilmiĢtir. Ancak hanelerin gelirlerini tek tek topladığımızda 772.952 olarak tespit ediyoruz ve vergisi de 123.223.8 kuruĢtur. Defter kayıtları sonunda ise 190.567.8 kuruĢ kaydedilmiĢtir. Aradaki 67.344 kuruĢluk fark yine Kaleviran köyünün yazılmayan kısmından ve toplama ve yazma hatalarından kaynaklanmıĢ olabilir. Köyler çıkarıldıktan sonra Anamur merkezin toplam geliri 8153 kuruĢ, vergisinin de 2728 kuruĢ olduğu görülmektedir. Anamur merkezle köyleri vergi ve gelir açısından karĢılaĢtırdığımızda köylerin ekonomik olarak daha iyi olduğu görülür. Çorak merkezde (41 hane) hane basına düĢen gelir ortalaması 198.9 kuruĢ iken, köylerde (1410 hane) ise 371.8 kuruĢtur. AĢağıdaki tabloda (Tablo 18, s.66) görüleceği üzere köylerin toplam geliri 772.952 kuruĢ, vergisi de 122.852 kuruĢ olduğu görülür. Yalnız temettüât toplamlarında 1717 kuruĢluk gelir yanlıĢ toplanmıĢtır. Bununla birlikte 774.679 olmaktadır. Defterlerin toplam kayıtlarında ise 783.314 kuruĢ olarak kayıtlı olduğunu görüyoruz. Aradaki 8635 kuruĢluk fark oluĢmaktadır. Bu fark yanlıĢ yazım ve toplama hatalarından kaynaklanabilir. Diğer taraftan Anamur kazası ve köylerinde değirmen gelirleri ve dükkan gelirleri ve vakıf hissesinden gelirleri de mevcuttur. Bu gelirlerin toplamı ise 5000 kuruĢtur.
2. Tarımsal Üretim Yapısı ve Vergilendirme
Yukarıda meslekler bölümünde belirttiğimiz (Tablo 9), en çok yapılan faaliyetin ziraat yani tarım olduğunu belirtmiĢtik. Temettüât defterleri kayıtlarından, Anamur kazası ve köylerinde toplam 9 farlı çeĢit ürünün yetiĢtirildiğini görüyoruz. Bunun yanında üzüm bağı ve bahçesi ve çok az da olsa harnup ve incir ağacı yetiĢtirildiğine dair kayıtlara da rastlamaktayız. Ürün çeĢitlerinin ölçümünde farklı ölçü birimleri kullanılmıĢtır ve her üründen farklı oranlarda vergi alınmıĢtır.
a. Yetiştirilen Ürün Çeşitleri ve Miktarları
Anamur kazası ve köylerinde buğday (hınta), arpa (Ģaîr), yulaf, penbe, susam, duhan, darı, burçak ve kölekez (Gölevez) olmak üzere toplam 9 farklı ürün yetiĢtirilmektedir. Bunların yanında meyve ve üzüm, harnup ve yemiĢ yetiĢtirildiğini de kayıtlardan öğreniyoruz. Bu ürünlerden bazıları, bütün köylerde yetiĢtirilmekte olup, bazıları ise sadece belirli köylerde yetiĢtirilmektedir. Yine bu ürünlerin bazıları çok fazla yetiĢtirildiği halde, bazılarının çok az yetiĢtirildiğini de kayıtlardan görmekteyiz. ġimdi Anamurda yetiĢtirilen ürünleri inceleyelim;
40 a.1.Buğday (Hınta)
Buğday, bütün köylerin vazgeçilemeyen bir ürünüdür. Halkın temel ihtiyaçları olan ekmek, bulgur gibi yiyeceklerin buğdaydan yapılması ve bölge iklimde yetiĢebilmesi buğdayın en fazla üretilen ve tüketilen hububat olmasına sebep olmuĢtur. Ovalık kesimde bulunan köylerde üretimin fazla olmasının yanında, iklimin elveriĢli olmasından dolayı, dağlık kesimlerde de köy halkı, evlerinin önlerinde geçimlik buğdayı üretebilmektedirler. Temettüât defterleri kayıtlarında “hınta” olarak geçen buğday, köylerin tamamında yetiĢtirilmektedir. Sadece BahĢiĢ ve Çorak köylerinde yaĢayan Kıptiler yetiĢtirmemektedir. Kayıtlarda buğdayın ölçü birimi “kile83” ve „‟kutu‟‟ olarak geçmekte ve bu ölçü birimi, Anamur kazasının birçok köyünde hiçbir değiĢikliğe uğramadan hala kullanılmaktadır. O zaman kullanılan kilenin tam olarak kaç kg. gelebileceği hakkında kesin bir bilgimiz yoktur. Ancak günümüzde Anamur ve köylerinde hala kullanılan kile, 8 kutu yani (1 kutu=6-6.5 kg) 48-50 kg olarak gelmektedir. Anamur kazası ve köylerinde toplam 1650 kile buğday üretildiğini görüyoruz. Üretilen toplam buğday miktarı ise köyler arasında düzenli bir Ģekilde dağılım göstermemektedir. Çünkü köylerin sahip olduğu arazinin dağlık olmasından dolayı sınırlıdır. AĢağıdaki tabloda köylerin kile olarak ürettikleri buğday çoktan aza doğru sıralanarak oluĢturulmuĢtur.
83
Kile, hububat ölçeği olarak kullanılan bir tabirdir.1 kile 8 kutuyu oluĢturur. Bir kilenin değeri 25.68 kg‟dır. Ancak bu durum Anadolu‟nun çeĢitli bölgelerinde farklı uygulanmıĢtır. Biz burada Anamur ve köylerinde hala kullanılan kileyi ölçü olarak aldık. 1 kile (8x6=48 kg). M. Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri
41 Tablo 10: Anamur ve Köylerinde Hane BaĢına Kile ve Kilo Olarak DüĢen Buğday Dağılımı
Sıra No Anamur ve Köyleri Hane Hınta (Kile)
Hane başına düşen Buğday (kile) Hane başına düşen Buğday (Kilo) 1 TEKELİ 351 832 2,37 14,2 2 GÜRLEVİK 115 175 1,52 9,12 3 BEYRELİ 116 162,5 1,4 8,4 4 ÇARIKLAR 88 92,5 1,05 0,17 5 KALEVİRAN 65 85 1,31 7,86 6 KURU İN 101 69 0,68 4,08 7 KOYAK OLUĞU 15 38 2,53 15,8 8 KAYITGÜLÜ-TEKMEN 20 35 1,75 10,5 9 KARAALİ 24 33 1,38 8,28 10 GÖZSÜZCE 16 29,5 1,84 11,04 11 KIZILCA 24 27 1,13 6,78 12 LENGER 44 26 0,59 3,54 13 ÇORAK 41 19 0,46 2,76 14 EMİRŞAH 16 10 0,63 3,78 15 AKİNE 101 8 0,08 0,48 16 KILINÇ 76 6,5 0,09 0,54
17 KALEVİRAN VE KÜRLEVİK KIPTİLERİ 65 2 0,03 0,19
18 BAHŞİŞ 137 0 0 0
19 ÇORAK KARYESİ KIPTİLERİ 36 0 0 0
TOPLAM 1451 1650 1,14 6,84
(Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT,nr.09658, s.1- 488. esas alınarak oluĢturulmuĢtur.)
Yukarıdaki tablodan (Tablo 10) da anlaĢılacağı üzere en fazla buğday Tekeli köyünde üretilmektedir. En az ise Kılınç köyünde üretilmektedir ve bu kadar az olmasının sebebi hem su sıkıntısı olması ve hem de arazi yetersizliğinden kaynaklanmaktadır. Çünkü dağlık bir alandır. BahĢiĢ köyünde ise hiç üretim yapılmamaktadır. Tablodan anlaĢıldığı üzere köylerin ürettiği buğday hane baĢına kilo olarak çok düĢük görülmektedir. Dağ köylerine gidildikçe buğday üretimi yeterli arazi olmamasından dolayı yok denecek kadar azdır. Burada hane baĢına düĢen buğdayı kilo olarak verdik. 5 kiĢilik bir haneyi düĢünürsek durumun ne kadar yetersiz olduğunu görürüz. Toplam nüfus baz alındığında hane baĢına 6,84 kilo buğday düĢmektedir. En fazla 14.2 kilo ile Tekeli köyü ilk sırayı almasına rağmen bunun insanların geçimlerine bile yetmediği görülmektedir.
42 Grafik 5: Anamur Kazası Ve Köylerinin Buğday (Hınta) Üretim Dağılımı
(Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT, nr.09658, s.1- 488. esas alınarak oluĢturulmuĢtur.)
Yukarıdaki tablo (Tablo 9) ve veriler doğrultusunda buğday üretiminin yüzdelik dağılımı ise aĢağıdaki Ģekilde oluĢmuĢtur.
Grafik 6:Toplam Buğday Üretiminin Köylere Göre Dağılımı (%)
(Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT, nr.09658, s.1- 488. esas alınarak oluĢturulmuĢtur.)
8 0 162,5 92,5 19 10 38 29,5 85 33 35 6,5 27 69 177 26 832