DEMOGRAFİK YAPI VE EKONOMİK KAYNAKLAR I KAZA’NIN DEMOGRAFİK YAPIS
S. Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4, Konya 1999 s
23 Tablo 7: 1844-45 yıllarında Anamur ve Köylerinde Kullanılan Unvan ve Lakaplar
Sıra No Lakaplar Adet %
1 Kara 46 18,04 2 Hacı 32 12,55 3 Sarı 29 11,37 4 Kör 18 7,06 5 Molla 15 5,88 6 Koca 14 5,49 7 Boz 12 4,71 8 Gök 5 1,96 9 Gön 7 2,75 10 Bodur 6 2,35 11 Kabak 6 2,35 12 Köse 6 2,35 13 Topal 6 2,35 14 Kır 5 1,96 15 Akça 4 1,57 16 Çolak 4 1,57 17 Deli 4 1,57 18 KuĢcu 4 1,57 19 TaĢlı 4 1,57 20 Tatar 4 1,57 21 Çaplı 3 1,18 22 GümüĢ 3 1,18 23 Tahtacı 3 1,18 24 Tat 3 1,18 25 TıraĢ 3 1,18 26 Cepsiz 2 0,78 27 Cingen 2 0,78 28 DiĢli 2 0,78 29 Ibrıkçı 2 0,78 30 Kel 2 0,78 31 Kırca 2 0,78 32 Macar 2 0,78 33 Öküz 2 0,78 34 Yağır 2 0,78 35 Abacı 1 0,39 36 Ak 1 0,39 37 Garip 1 0,39 38 Köle 1 0,39 TOPLAM 268 100
24 Temettuât kayıtlarına göre elde ettiğimiz tabloya (Tablo 7) göre en fazla kullanılan kara lakabı %18‟lik bir oran oluĢturmaktadır.
Resim 5: Macar ve Tatar Lakabı Ġlgili Temettuat Örneği
Yine Macar, Tatar gibi millet adlarının lakap olarak kullanıldığını yukarıda (Tablo 7) belirtmiĢtik. Bu durum temettüât kayıtlarından da anlaĢılmaktadır.(Resim 5). Tamamen yörük aĢiretlerinden ve Türklerden oluĢan nüfusun bu millet adlarını kullanması buralara gelen yabancılardan kalma olabileceği gibi buralara gidip gelen insanlardan da olabilir. Bunların yanında meslekleriyle ilgili lakaplarda kullanılmıĢtır. Cingen olmadığı halde Cingen lakabının kullanılması ise küçük görmek veya aĢağılamak için kullanılmıĢ olabilir. Diğer kullanılan lakaplar bugün hala devam etmektedir. Yalnız bu lakaplardan gümüĢ ve Gökmen lakapları, Lenger ve Çarıklar köylerinde bugün soyadı olarak devam etmektedir.
Anamur kazasına tabi Çorak (kaza merkezi), Kaleviran ve Gürlevik köylerinde Kıptilerin yaĢadığı, ancak bunların kıĢ aylarında gelip yazın gittikleri yani göçebe oldukları görülmektedir. Çorak köyü nüfusunun % 95‟nin Rum kökenli olduğu da görülmektedir. Ancak bugün Anamur kazasında Rum nüfus yoktur. Bunların daha sonraki dönemlerde Yunanistan‟a gönderilmiĢ olması muhtemeldir. Kazada bulunan yaĢı ilerlemiĢ kimselerden dinlediğime göre ise bu insanların gemilere binerek Kıbrıs tarafına doğru gittiklerini söylüyorlar.48
1930 da kiliselerinin bile yıkılarak hükümet konağı yapıldığı bilinmektedir. Sonuç olarak; Anamur ve köylerinde kullanılan isim ve lakaplarla islamiyetin etkisinin etkili olduğunu görmekteyiz. Bu isim ve lakapların günümüzde dahi kullanılmaya devam edilmesi Anamur ve köylerinde yaĢayan insanların kültürel özelliğini hala koruduğunu göstermektedir.
48 Bu bilgi Anamur‟un Sugözü Köyünden (1844‟te Kılınç Köyüne bağlı) 1932 doğumlu 82 yaĢındaki Durali Bulut, ( 1886 (1302 H) doğumlu Babası Hüseyin Bulut ve 1888 (1304 H) doğumlu annesi Ümmü Bulut‟un anlattıklarına göre)
25
D. Anamur ve Köylerinde Meslekler
Temettüât defterinde her hane reisinin isminin yanında mesleğinin de verilmesi, bize nüfusun faaliyet kolları hakkında bir takım bilgiler vermektedir. Bu bilgiler, kaza ve köylerde yaĢayan insanların o dönemdeki faaliyetlerini, bu faaliyetin türlerini, en fazla hangi faaliyetin yapıldığını gösteren bilgiler vermektedir.
Tablo 8‟de de görüleceği üzere temettuat kayıtlarında meslek bölümünün yazıldığı yerde kaydedilen 45 farklı tanımlama tespit edilmiĢtir. Gerçi bunların hepsini meslek olarak nitelendirmek de doğru değildir. Çünkü bunlardan bazıları “berduĢ”,”fukara”,”alil”,”yetim” gibi tanımlamalardır, dolayısıyla bunları meslek diyerek nitelendirmek doğru değildir. Ancak belgelerdeki ifadelerden yola çıkarak yapılan guruplandırma sonucunda 45 farklı meslek ismi diyebileceğimiz kategori ortaya çıktı.
Anamur kazası ve köylerinde toplam 45 faaliyetten söz edilmiĢ ancak defterde meslek olarak yazılmayan 51 hane mevcuttur, bunlar içerisinde küçük çaplı birkaç faaliyet kolu da olabilir Çünkü, mesleği yazılmayan bazı hane reislerinin toplam kazançları kısmında, “Zuhuratından” adı altında gelirlerinin olması, bu görüĢümüzü desteklemektedir.
Burada nüfusun faaliyet kollarını tespit edebileceğimiz gibi, bunun yanında insanların sosyal durumları hakkında da bir kısım bilgilere ulaĢabiliriz. Örneğin, insanların mesleklerin dıĢında, firar, yetim, fukara, amel mande, kör, alil, sıbyan gibi durumları da tespit edilebilmektedir.
26
Tablo 8: Anamur ve Köylerindeki Mesleklerin Büyüklüklerine Göre Sıralaması
KÖYLER A ki ne B ahşi ş B e yr e li Ç arı kl ar Ç orak Em ir şa h K oyak O luğ u G öz süz ce K al e vi ran K araal i K ayı tg ül ü (Te km e n) K ılı nç K ız ılca K ur ui n G ür le vi k Le ng er Teke li Ç orak K ıpt ile ri K al e vi ran ve G ür le vi k K ıpt ile ri TO P LAM S.N MESLEKLER 1 Ziraat erbabı 7 68 53 8 2 11 12 32 19 16 61 18 69 81 20 95 2 588 2 Koyuncu 63 129 1 9 1 10 13 34 260 3 Davarcı 5 18 6 2 1 8 1 12 4 1 86 144 4 Demirci 2 11 8 51 72 5 Çoban 11 1 5 3 1 5 9 4 39 6 Deveci 5 1 1 26 1 34 7 Kalburcu 18 18 8 Deştiban 1 1 2 8 4 16 9 İmam ve hatip 1 1 1 2 2 1 1 3 2 1 15 10 Muallimi sıb 1 2 1 1 1 7 13 11 Kalaycı 12 12 12 Asker 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 11 13 Değirmenci 2 2 2 4 1 11 14 Düğenci 3 1 1 1 1 3 10 15 Balcı 8 8 16 Eskici 3 1 1 3 8 17 Elekçi 7 7 18 Amele 1 1 4 6 19 Tahtacı 5 5 20 Etbaiye 1 3 4 21 Kovancı 1 3 4 22 Orakcı 3 1 4 23 Tenteci 4 4 24 Duhancı tütüncü 1 2 3 25 Duvarcı 1 1 1 3 26 Tüccar 3 3 27 Alil ve amelmande 1 1 2 28 Alim ve müder 1 1 2 29 Hizmetkar 1 1 2 30 İpçi 2 2 31 Bağcı 1 1 32 Bahçıvan 1 1 33 Berber 1 1 34 Dülger 1 1 35 Harnupçu 1 1 36 Havarcı 1 1 37 Kasap 1 1 38 Kasnakçı 1 1 39 Katrancı 1 1 40 Seracı 1 1 41 Sapçı 1 1 42 Su çobanı 1 1 43 Talebe 1 1 44 Yarıcı 1 1 45 Zeamet Erbabı 1 1
(Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT, nr.09658, s.1- 488. esas alınarak oluĢturulmuĢtur.) Tablo 8‟den anlaĢılacağı üzere en büyük sayıyı 588 ile ziraat erbabı teĢkil etmektedir. Bu kaza ve köylerindeki 1451 hanen içinde yaklaĢık % 40.52‟ye tekabül etmektedir. Bu da bize, Anamur ve köylerinde yaĢayan insanların büyük bir kısmının (yaklaĢık 1/3) geçimini ziraatten sağladığını göstermektedir. Bu durum sadece Anamurda değil Anadolu‟nun diğer tarafları daincelendiğinde aynı sonuca ulaĢılmamız mümkündür.
27 En yüksek sayıdaki ziraat erbabı gurubunu hayvancılıkla uğraĢanlar takip etmektedir. Dolayısıyla tarımın yanında insanların hayvancılığı da en büyük geçim kaynağı olarak görmektedirler. Hayvancılığın daha çok dağlık köylerde yapıldığını temettüât kayıtlarından anlamaktayız.
Temettüât defterinde adı geçen faaliyet kollarını ve adı geçen köylerde yaĢayan insanların çalıĢma alanlarını belirten özellikleri ele alırken temettüât defterindeki iĢ ve meslek kollarına ait tasnif dikkate alınmıĢtır. Bu tür meslekler büyüklüklerine göre değerlendirilebildiği gibi benzer meslekleri bir araya toplayarak da yapılabilir. Buna oluĢturulan Tablo 9‟da 8 kategori bu Ģekilde sınıflandırılmıĢtır.
Tablo 9: Anamur ve Köylerinde Mesleklerin Sınıflandırılması ve Oranı
1-Ziraat ve Hayvancılık 5-Ürün Satıcıları
1 Ziraatçilik 588 %40.52 1 Kalburcu 18 %1.24 2 Koyuncu 260 %17.91 2 Kalaycı 12 %0.82 3 Davarcı 144 %9.92 3 Balcı 8 %0.55 4 Bağcı 1 %0.34 4 Eskici 8 %0.55 5 Seracı 1 5 Elekçi 7 %0.48 6 Sapçı 1 6 Kovancı 4 %0.27 7 Yarıcı 1 7 Orakcı 4 %0.27 8 Havarcı 1 8 Tüccar 3 %0.20 Toplam 997 %68.69 9 Ġpçi 2 %0.13
2-Hizmetini Satanlar Sayısı Oran% 10 Kasap 1
%0.20
1 Çoban 39 %2.68 11 Kasnakçı 1
2 Deveci 34 %2.34 12 Katrancı 1
3 DeĢtiban 16 %1.10 Toplam 69 %3.89
4 Amele 6 %0.41 6-Hiçbir Meslek Gurubunda
olmayan 5 Tahtacı 5 %0.34 1 Sıbyan 21 %1.44 6 Tenteci 4 %0.27 2 Firari 14 %0.96 7 Etbaiye 4 %0.27 3 Yetim 11 %0.75 8 Hizmetkar 2 %0.13 4 BerduĢ 5 %0.34 9 Bahçıvan 1 %0.27 5 Fukara 1 0,06 10 Berber 1 Toplam 52 %3.50
11 Dülger 1 7-Yaşlı, Çocuk, iş Göremez v.b 12 Su çobanı 1 1 Alil ve amel mande 2 %0.13
Toplam 114 %7.81 2 Sıbyan 21 %1.44
3-İmalatçı Toplam 23 %1.57
1 Demirci 72 %4.96 8-Asker gurubu
2 Duhancı 3 %0.20 1 Muhtar 15 %1.03
3 Duvarcı 3 %0.20 2 Asker 11 %0.75
Toplam 78 %5.36 3 Zeamet Erbabı 1 0,06
4-Ulema Gurubuna Girenler Toplam 12 % 1.84
1 Ġmam - Hatip 15 %1.03
2 Muallim-i Sıbyan 13 %0.89 Mesleği Olan 1348 %92.91
3 Alim ve Müderris 2 %0.13 Mesleği Yazılmayan 51 %3.51
4 Talebe 1 0,06 Meslek Gurubunda
Olmayan 52 %3.58
Toplam 31 %2.14 TOPLAMLAR 1451 100%
(Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT, nr.09658, s.1- 488. esas alınarak oluĢturulmuĢtur.)
Tablo 9‟da ki verilere baktığımızda en büyük oranı ziraat erbabı oluĢturmaktadır ve bu da % 40.52‟ye tekabül etmektedir. Yine aynı gurupta yer verdiğimiz koyunculuk ve davarcılık
28 en fazla meĢguliyeti oluĢturmaktadır. Bunların oranı %28.83 tekabül etmektedir. Toplam oran ise % 68.69‟a ulaĢmaktadır. Bu da bize, Anamur ve köylerinde yaĢayan insanların geçimlerini büyük oranda tarım ve hayvancılıktan sağladığını göstermektedir.
En yüksek sayıdaki ziraat ve hayvancılık gurubunu % 7.81‟lik oranla hizmetini satanlar oluĢturmaktadır. (Bkz: Tablo 9). Bunlar, kendisinin emeğini baĢkasının iĢine harcayanlardır. Bu gurubu imalatçılar takip etmektedir. Dördüncü gurupta ise ulema gurubunu ele aldık. Bunlar, imam, muallim-i sıbyan, müderris ve talebedir. Bunların toplam oranı ise 31 kiĢi (% 2.14) olarak belirlenmiĢtir.
BeĢinci gurupta aracı diye nitelendirebileceğimiz satıcılar yer almaktadır. Bu Ģekilde olan 69 kiĢi mevcut olup oranı ise % 3.89‟dur. Altıncı gurupta yer alanları ise meslekten saymamız bile doğru değildir. Mesela fukara, alil gibi tanımlamalar mesleklerinin olmadığını ifade etmektedir. Buna rağmen defterlerde bu Ģekilde belirtildiği için bizde bu Ģekilde aldık. 7. ve 8. gurupta ise alil, sıbyan ve asker gurubu belirtilmiĢtir. Yalnız mahalle muhtarlarını baĢka bir guruba dahil edemediğimizden buraya dahil edilmiĢtir.
Bu tespitleri yaptıktan sonra meslekleri ele alalım:
Ġmamlık: Kayıtlarda toplam 15 imam mevcuttur. 10 köyde bulunan bu imamların adının neden sadece bu köylerde geçtiği, diğer köylerdeki imamların adının neden geçmediği konusunda her hangi bir bilgiye ulaĢılamamıĢtır. Toplam 115 haneli Gürlevik köyünde 3 imam varken 351 haneli Tekeli köyünde 1 imamın adının geçmesi dikkatimizi çekmektedir.
Ziraatçılık: Temettüât defterinde toplam 1451 haneden 588 hanenin faaliyet kolunun ziraat olduğu görülmektedir. Yani nüfusun % 40,52‟si ziraatçılık yapmaktadır. Bu rakam bize en çok yapılan iĢin ziraat olduğunu göstermektedir. Mesleği sadece ziraat olarak geçen, ancak hayvancılık da yapan kiĢilerin oranı oldukça yüksektir. Ziraatçılık yapan 588 kiĢiden 97‟si, aynı zamanda resm-i ağnam vergisi vermektedir. Yani tarımla uğraĢanların %17,8‟i aynı zamanda hayvancılık da yapmaktadır.
29 Grafik 4: Köylerde Ziraat Faaliyetleriyle UğraĢanların Sayısı
(Kaynak: BOA;ML.VRD.TMT, nr.09658, s.1- 488. esas alınarak oluĢturulmuĢtur.)
Çobanlık: Temettüât Defteri kayıtlardan da anlaĢıldığına göre, Anamur kazası ve köylerinde 39 hanenin çobanlık yaptığı görülmektedir. Bunlar, Akine köyünde 11 kiĢi , BahĢiĢ köyünde 1 kiĢi, Beyreli köyünde 5 kiĢi, Çarıklar köyünde 3 kiĢi, Çorak köyünde 1 kiĢi, Kaleviran köyünde 5 kiĢi, Gürlevik köyünde 9 kiĢi ve Tekeli köyünde 4 kiĢi olmak üzere 39 kiĢi çobanlıkla uğraĢmaktadır. Yalnız Tekeli köyünde bir kiĢi de su çobanlığı yapmaktadır. Defter kayıtlarında toplam 278 hane, ağnam vergisi vermiĢtir. Defter kayıtlarında 404 hanenin mesleği davarcı ve koyuncu olarak gösterilmiĢtir. Buna göre kazada hayvancılık yapanların oranları %30,18‟dir. Bu hanelerin ödedikleri ağnam vergisi ise 1216 kuruĢtur.
Amelelik: Ameleleri de tarım alanında çalıĢan iĢçiler olarak düĢünebileceğimiz gibi bunun dıĢında her iĢi yapan iĢçiler olarak düĢünebiliriz. Bunlar hizmetkâr ve amele diye farklı gruplarda adlandırıldıklarına göre, mutlaka farklı iĢ ve meslek alanlarında faaliyet göstermektedirler. Amelelerin bir kiĢinin hizmetinde değil serbest çalıĢtıklarını da söylememiz mümkündür. Tekeli köyü 49. hanede yer alan Kara Ali oğlu Mehmet ve Lenger köyünde 27. hanede yer alan Ġmam Hüseyin oğlu Ali hizmetkarlık yapmaktadır. Ayrıca Lenger köyünde 1, Tekeli köyünde 4 kiĢinin amelelik yaptığı görülmektedir.
DeĢtiban (DeĢdivan): Kır bekçisi, köy veya bağ koruyucusu demektir. Tarım arazisi ve hayvancılığın çok olduğu köylerde görev yapmaktadırlar. Kayıtlarda toplam 16 deĢtiban görülmektedir. Çorak köyünde 1 kiĢi, Kaleviran köyünde 1 kiĢi, Kuruin köyünde 2 kiĢi, Tekeli köyün de 8 kiĢi, Kaleviran ve Gürlevik‟te yaĢayan Kıptilerin arasında ise 4 kiĢi olmak üzere 16 deĢtiban mevcuttur. Bu durum bize, her köyde tarım arazisinin yeterli miktarda
30 olmadığını ve aynı zamanda en fazla tarım arazisinin Tekeli köyünde olduğunu göstermektedir.
Devecilik: Kayıtlar incelendiğinde 5 Köyde 34 kiĢinin devecilikle uğraĢtığı görülmektedir. En fazla Tekeli köyünde 26 kiĢinin mesleği devecilik olarak kaydedilmiĢtir. ġahsın mesleğinin deveci olmasına rağmen, hiç devesinin olmaması dikkat çekici bir durumdur. Tekeli köyünde 230. hanede kayıtlı olan Ahmet oğlu Mustafa ve 242. hanede kayıtlı olan Kara Molla oğlu Ali ve Kaleviran da yaĢayan Kıptilerden 53. hanede kayıtlı Ġsmail oğlu Mustafa‟nın meslekleri deveci olmasına rağmen hiç develeri yoktur. Buradan Ģu yargıyı çıkarabiliriz; Neredeyse tamamı yörüklerden oluĢan bir toplumda bu kiĢilerin yük taĢıyarak kazanç elde etmekte oldukları ve bunu da develerle yaptıkları kanaatindeyiz. Zaten yörüklerin hemen hemen hepsinde deve vardır ve yüklerini bunlarla taĢırlar. Bunları bugünün kamyon ve kamyonetleri olarak görebiliriz.
Bahçıvan (Bahçevan): Bahçıvan, bahçelerdeki bitkileri büyüten ve bitkilerin geliĢimiyle ilgilenen meslek grubudur. Bahçenin düzenlenmesi ve bakımıyla görevli kimselere verile isimdir.49 Kaleviran köyünde yaĢayan kıptilerden 40. hanede kayıtlı Osman oğlu Ġbrahim‟in bahçıvanlıkla uğraĢtığı kayıtlıdır.
Asker: Ordu da gören yapan erden generale kadar herkese verilen isimdir.50Temettüât kayıtlarında 11 kiĢinin mesleği asker olarak belirtilmiĢtir.51
Ancak nerede asker oldukları belli değildir. Bu kiĢilerin gelir bölümünde “tahsis olunan” Ģeklinde gelir yazılması “Asakir-i Ģahanede” değilde “Asakir-i Ģahaneden” denmesi ve hayvancılık, tarım gibi faaliyetlerde bulunmaları bunların redif (yedek asker) olduklarını göstermektedir.
Düvenci: 1. Döven yapan ve satan kiĢi olarakta gösterilmektedir.52
Temettuât kayıtlarında 10 kiĢinin mesleği olarak yazılmıĢtır. En fazla Tekeli ve Akine köylerinde üçer kiĢi olduğu görülmektedir. Diğerleri ise Çarıklar, Kuruin, Lenger ve Gürlevik köylerindedir.
Değirmenci: Değirmen iĢleten kimselere verilen isimdir.53
Temettuât kayıtlarında 11 kiĢinin değirmencilikle uğraĢtığı belirtilmiĢtir. En fazla 6 kiĢi olarak Kılınç köyünde yer almaktadır. Ancak Kılınç deresinin suyu çok azdır. Değirmen çalıĢtırması mümkün değildir.
49 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.234. 50 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.166. 51 BOA, ML.VRD.TMT.d, 9658nr. 52 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.744. 53 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.609.
31 Bundan dolayı değirmenlerin o zaman bu köyün sınırları içinde yer alan Sugözü ve Çaltıbükü köylerinde olması mümkündür. Ya da sadece sel suyu ile çalıĢmaktadır.
Berber: Erkek saçı kesen; sakal ve bıyık tıraĢı yapan meslek erbabıdır. GeçmiĢte berberler sadece saç-sakal kesimi değil; sünnet, hacamat, diĢçilik, sülükçülük, kellik, uyuz, sarılık ve bit tedavisi de yapıyorlardı. Bu durum halen dünyanın bazı geliĢmekte olan bölgelerinde devam etmektedir. Temettuât kayıtlarında Çorak köyünde 28. hanede kayıtlı Çiryagu‟nun oğlu Nedü‟nün mesleğinin berber olduğu belirtilmiĢtir.
Tüccar: Ticaret yapan, ticaretle uğraĢan kimse; tüccarlar olarak belirtilmektedir.54 Temettuât kayıtlarında Çorak köyünde 4. hanede Kiryagu, 5. hanede Ġsturyan‟ın oğlu Luzi ve 12. hanede Kiryagu‟nun oğlu Erkedi‟nin ticaretle uğraĢtığı belirtilmiĢtir. Yalnız 12. hanede yer alan Kiryagu‟nun oğlu Erkedi‟nin sığır tüccarı olduğu kayıt edilmiĢtir.55
Kasap: Hayvanların kesimi, derilerinin yüzülmesi, depolanması ve etlerinin satımı etkinliklerinden birini ya da bu dört görevi birlikte yapan kiĢilere verilen isimdir. Temettuât kayıtlarında Tekeli köyü 92. hanede Hasan oğlu Muhsin‟in kasap olduğu kayıt edilmiĢtir.
Duvarcı: duvar ören nitelikli iĢçilere verilen isimdir.56
Kayıtlarda Beyreli köyünde 55. hanede kayıtlı Ġsa oğlu Hasan, Gözsüzce köyünde 24. hanede Boz Halil oğlu Mehmet, Koyak Oluğu köyü 10. hanede Mehmet oğlu Hasan‟ın meslekleri duvarcı olarak kaydedilmiĢtir.
Dülger: Yapıların kaba ağaç iĢlerini yapan kimselerdir.57AhĢap bina inĢaatı konusunda uzmanlaĢan meslek koludur. Dülgerler geleneksel Türk ahĢap ev yapımında ustaydılar. Çorak köyünde 32. hanede kayıtlı olan Ġstula‟nın oğlu Save‟nin mesleğinin dülger olduğu kayıtlıdır.
Orakçı: Ücret karĢılığı ekin biçen kimselerdir.58Çorak köyünde 24. hanede Erkiremin‟in oğlu Benayurt,25. hanede kayıtlı Benayurt‟un oğlu Yorgi ve 58. hanede kayıtlı Osman oğlu Ġbrahim‟in ve Kaleviran ve Gürlevik kıptilerinden 58. hanede kayıtlı Hasan oğlu Ali‟nin meslekleri orakçı olarak kaydedilmiĢtir.
54 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2397. 55 BOA, ML.VRD.TMT.d, 9658nr. 56 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.728. 57 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.734. 58 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1808.
32 Kasnakçı: Kasnakçı, elek, ölçek gibi tahta iĢleri yapan kimselere verilen isimdir.59Tekeli köyünde 26. hanede kayıtlı Abdülkadir oğlu ġeyh Ahmet‟in kasnakçı olduğu kayıt edilmiĢtir.
Kalaycı: Bakır ve demir gibi kapkacağa kalaydan bir cilâ çekip beyazlatan kiĢi, kalay süren esnaflara verilen isimdir.60
Çorak köyünde 12 hane reisinin kalaycılıkla uğraĢtığı görülmektedir.
Balcı: Arı yetiĢtirip bal elde eden veya satan kimselere verilen isimdir.61
Beyreli köyünde 8 hanenin balcılıkla uğraĢtığı kaydedilmiĢtir.
Kovancı: Kovanla uğraĢan kimselere verilen isimdir. Beyreli köyünde 1, Tekeli köyünde 3 hane reisinin kovancılıkla uğraĢtığı kaydedilmiĢtir.
Balcı ve kovancının aynı iĢi yapmalarına rağmen meslek kısmına niçin farklı isimle yazıldığını anlmıĢ değiliz.
Tenteci: 1. Genellikle güneĢten korunmak için bir yerin üzerine gerilen bez, naylon gibi maddelerden yapılmıĢ örtüye verilen isimdir.62 Bununla uğraĢan kiĢilere tenteci denir. Çorak köyünde 4 hanenin tentecilikle uğraĢtığı kayıtlarda görülmektedir.63
Ġpçi: Ġp üreten, yapan veya satan kimselere verilen isimdir.64Tekeli köyünde 212. hanede kayıtlı Tozar oğlu Ahmet ve 213. hanede kayıtlı Tozar oğlu Abdülkadir‟in mesleği ipçilik olarak kaydedilmiĢtir.
Kalburcu: Kalbur yapan ya da satan kimselere verilen isimdir. ĠĢi, tahılları kalburdan geçirmek olan kimselere de denir.65
Çorak köyü Kıptilerinde 18 hanenin kalburcu olduğu kaydedilmiĢtir.
Eskici: her türlü eski eĢya alım satımıyla uğraĢan kimselere verilen isimdir. Kılınç köyü 1 kiĢi, Kuruin köyü 1 kiĢi ve Çorak köyünde 3 kiĢi olmak üzere 5 hanenin eskici esnafından olduğu kaydedilmiĢtir.
59 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1344. 60 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1273. 61 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.242. 62 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2323. 63BOA, ML.VRD.TMT.d, 9658nr. 64 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1201. 65 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1274.
33 Elekci: Elek yapan veya satan kimselere verilen isimdir. Çorak köyü Kıptilerinde 7 hane reisinin elekçi olduğu kayıtlıdır.
Yine yukarıda balcı ve kovancıda olduğu gibi kasnakçı ve elekçi‟nin niye ayrı meslek olarak yazıldığını anlamıĢ değilim.
Katrancı: Katran satan veya bir yeri, bir Ģeyi katranlayan kimselere verilen isimdir.66Tekeli köyünde 308. hanede kayıtlı Kabakçı‟nın oğlu Ali, katrancı olarak kayıtlıdır.
Demirci: Demiri iĢleyip çeĢitli alet ve eĢya yapan, satan ve onaran kimselere verilen isimdir.67 Çarıklar köyünde 2 hane, EmirĢah köyünde 11 hane, Tekeli köyünde 8 hane ve Kaleviran ve Gürlevik Kıptilerinde 51 hane reisinin demircilikle uğraĢtığı kayıtlıdır.
Yarıcı: Ürünü, mal sahibi ile yarı yarıya bölüĢerek çalıĢan iĢçi, ortak olarak belirtilmektedir.68 BahĢiĢ köyünde 52. hane de kayıtlı Molla Mustafa oğlu Mehmet‟in yarıcı olduğu kayıtlıdır.69
Alim: Bilginlere verilen isimdir. Beyreli köyünden 3. hanede kayıtlı Ali oğlu Muhammed Kaim‟in müderris ve alim olduğu, Çarıklar köyü 79. hanede kayıtlı Musa oğlu Mustafa‟nın alim olduğu kayıtlıdır.
Muallim: Öğretmen. Anamur Kazasına tabi köylerde 13 hane reisinin Muallim-i sıbyan olduğu kaydedilmiĢtir. En fazla Tekeli köyünde 7 muallim vardır.
Davarcı: Davar yetiĢtiricisi; küçükbaĢ hayvan sürüsü sahibi olarak belirtilmektedir. Anamur kazasına tabi köylerde, 144 hane reisinin davarcılıkla uğraĢtığı görülmektedir.
Koyuncu: koyun besleyen ya da alıp satan kiĢilere verilen isimdir.70 Anamur kazasına tabi köylerde 260 hane reisinin koyunculukla uğraĢtığı görülmektedir.
Talebe: Öğrenci demektir.71 Kılınç köyünde 34. hanede kayıtlı olan Mehmet oğlu Hasan‟ın talebe olduğu kayıtlıdır.72
66 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1354. 67 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.620. 68 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2538. 69 BOA, ML.VRD.TMT.d,, 9658 nr. 70 TDK, Büyük Türkçe Sözlük, 2011, s.1493. 71 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2254. 72 BOA, ML.VRD.TMT.d, 9658nr.
34 Duhancı (Tütüncü): Tütün üreten kiĢilere verilen isimdir.73
Beyreli köyünde 57. hanede kayıtlı Ömer oğlu Ahmet‟in ve Çorak köyünde 2. hanede kayıtlı Körbakdı oğlu Hacı Evra ve 3. hanede kayıtlı Kiryagu oğlu Benayurt‟un mesleğinin duhancılık olduğu kayıtlıdır.
Sapçı: BiçilmiĢ ekin tarlalarını kaldıran kimselerdir.74
Beyreli köyünde 92. hanede kayıtlı Sarı Osman oğlu Mahmut‟un sapçı olduğu kaydedilmiĢtir.
Seracı: Sera75
yapan, serada turfanda sebze, meyve yetiĢtiren kimselere verilen isimdir.76 Tekeli köyünde 6. hanede yer alan Hacı Hüseyin oğlu Abdülkerim seracı olarak kaydedilmiĢtir.
Harnupçu: Harnup (keçi Boynuzu) ile uğraĢan ve geçimini sağlayan kimselere verilen isimdir.77 Tekeli köyünde 336. hanede kayıtlı Hacı Yusuf oğlu Hasan‟ın harnupçulukla uğraĢtığı belirtilmektedir.
Havarcı: Sebze yetiĢtirip satan kimselerdir. Tekeli köyünde 40. hanede kayıtlı Celal oğlu Abdullah‟ın havarcılıkla uğraĢtığı belirtilmiĢtir.
Etbaiye: Hizmetliler, uĢaklar anlamına gelmektedir.78 Kayıtlarda Kılınç köyünde 4. hanede kayıtlı Hüseyin efendi oğlu Abdülkerim ve Gürlevik köyünde 6. hanede kayıtlı Mehmet oğlu Abid ve 20. hanede kayıtlı Selim oğlu Mustafa ve 41. hanede kayıtlı Molla oğlu Hüseyin‟in etbâiyeden olduğu kayıtlıdır. Tekeli köyü 49. hanede kayıtlı Kara Ali oğlu Mehmet ise doğrudan hizmetkar olarak yazılmıĢtır.
Meslek olmayan ancak temettüât kayıtlarında meslek hanesinde yazıldığı için bu gurup hakkında da bilgi verelim:
Firari: Temettüât defteri kayıtlarında bu Ģekilde 14 tane kayıt tespit edilmiĢtir. Bunların bir kısmında firarinin nereye gittiği belirtilmekte, bir kısmında ise sadece firar ettiği belirtilmektedir. Firarilerin neden dolayı firar ettikleri hakkında bir bilgi yoktur. Bu firarilerin bir kısmında haneleriyle beraber firar ettikleri bir kısmında ise sadece kendilerinin firar ettiği belirtilmektedir. Bundan Ģu sonucu çıkarmamız mümkündür. Bunlar ya askerden kaçmak yada vergilerini vermemek için kaçmıĢ olabilirler. Ancak çoğunun yaĢlarının 19-26 yaĢ
73 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2403. 74 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2030. 75
Sera, bitkilerin yetiĢmesi için uygun Ģartların sağlanması amacı ile çevre Ģartları kontrol edilebilen cam, plastik, fiberglas gibi ıĢığı geçiren maddelerle örtülü yapıdır.
76 TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.2068. 77
TDK, Büyük Türkçe Sözlük,2011,s.1051.
35 arasında olması askerden kaçma görüĢümüzü desteklemektedir. Aileleri olmadan firar edenleri ele alırsak, bundan hane reislerinin olmadığı hanelerden vergi alınmıyor sonucu