Zayıf Yönleri

Katılım bankalarının gelecekte önüne problem olarak çıkacak bazı zayıf yönleri vardır. Bunlar (Coşkun, 2008):

 Katılım bankalarının; devlet tahvili, hazine bonosunun karşılığı olan faizsiz borçlanma senetleri yoktur.

 Katılım bankalarının; hükümetin bütçe açığını veya bireylerin tüketici kredilerini karşılayacak finansman yöntemleri bulunmamaktadır.

 Katılım bankalarına destek olacak, onları rahatlatacak İnterbank piyasaları bulunmamaktadır.

 Genellikle müşterilerine kısa vadeli kredi verirler ve daha az kâr payı dağıtırlar, bu sistem beraberinde yüksek risk ve düşük getiriye neden olur ve müşteri kaybına yol açar.

 Katılım bankaları önceden belli olmayan bir getiri ya da kâr-zarar ortaklığı olduğu için ticari bankalara göre daha risklidirler.

Bu değerlendirmelerden sonra günümüzde dünyada en çok faizsiz bankacılık sistemini kullanan ülkeler Şekil 15’te gösterilmektedir.

Şekil 15: Dünyada Katılım Bankacılığı

Kaynak: Türkiye Katılım Bankaları Birliği, 2006, 10.05.2013, tkbb.org.tr

Şekil 15’te dünyada katılım bankacılığına en çok pay ayıran ülkeler gösterilmiştir. Bu ülkeler içerisinde %22’lik pay ile Kuveyt ilk sırayı almaktadır. Diğer ülkeler Kuveyt’i takip ederken Türkiye %3,3’lük pay ile bu ülkeler içerisinde son sırada yer almaktadır.

0 5 10 15 20 25 Ülkeler 10,4 22 ₁₇ 8,4 _3,3

Dünyada Katılım Bankacılığı

Malezya Kuveyt Mısır Bahreyn Türkiye

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM

TİCARİ BANKACILIK – KATILIM BANKACILIĞI KARŞILAŞTIRMASI

3.1 TİCARİ BANKALAR İLE KATILIM BANKALARININ BENZERLİKLERİ

Ticari bankalar ve katılım bankaları farklı sistemler ve prensiplerle çalışan bankalar da olsa bu bankaların birtakım benzerlikleri bulunmaktadır. Bu benzerlikler Tablo 8’de gösterilmektedir.

Tablo 8: Katılım Bankaları ve Ticari Bankaların Benzer Yönleri  

Ortak Özellikler Katılım Bankaları Ticari Bankalar

Denetim Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu (BDDK)’nın denetimine tabidir.

BDDK’nın denetimine tabidir. Toplanan Fonların

Güvencesi

100.000 TL’ye kadar olan katılma hesapları TMSF garantisindedir.

100.000 TL’ye kadar olan mevduatlar TMSF garantisindedir.

Dağıtılan Nemaların Gelir Vergisi Kanunu (GVK)’ya

Göre Durumları

Kâr payları 193 sayılı GVK’ya göre menkul sermaye iradı sayılır ve gelir vergisine tabidir.

Mevduat faizleri de 193 sayılı GVK’ya göre menkul sermaye iradı sayılır ve gelir vergisine tabidir.

Verilen Hizmetler Çek, EFT, havale, kiralık kasa, ATM, danışmanlık, istihbarat alma gibi hizmetler verirler.

Çek, EFT, havale, kiralık kasa, ATM, danışmanlık, istihbarat alma gibi ortak hizmetleri bulunmaktadır.

Kuruluş İzni Merkez Bankası’nın olumlu görüşü, Hazine Müsteşarlığı’nın önerisi ve Bakanlar Kurulu’nun izni ile kurulurlar.

Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın önerisi ve Bakanlar Kurulu’nun izni ile kurulurlar.

Yönetim Organları 100 ortaklı bir Anonim Şirket (A.Ş.) olarak kurulurlar. Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve genel müdür bulunmaktadır.

100 ortaklı bir A.Ş. olarak kurulurlar. Yönetim kurulu, denetleme kurulu ve genel müdür gibi ortak yönetim organları vardır.

Tabi Oldukları Vergiler Kurumlar vergisi, gelir vergisi, damga vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi (BSMV) ve kaynak kullanımı destekleme fonu (KKDF)

Kurumlar vergisi, gelir vergisi, damga vergisi, BSMV ve KKDF.

Kaynak: Özgür, 2007: 96-97; Akhan, 2010: 37; Özulucan ve Deran, 2009: 95-100

verilen hizmetlerin bazıları, kuruluş iznini aldığı kurum, yönetim organları, GVK’ya tabi olma ve diğer tabi oldukları vergiler bakımından ortak özelliklere sahiptirler.

3.2 TİCARİ BANKALAR İLE KATILIM BANKALARININ FARKLILIKLARI

Katılım bankaları ve ticari bankalar bankacılık sektöründe faaliyet göstermelerine rağmen felsefeleri gereği aralarında birçok farklılık bulunmaktadır. Bu farklar Tablo 9’da gösterilmektedir.

Tablo 9: Katılım Bankaları ve Ticari Bankalar Arasındaki Farklar  

Farklar Katılım Bankaları Ticari Bankalar

Felsefeleri (Çalışma Prensipleri)

Kâr-zarar ortaklığı yöntemi kullanılır, faiz asla yoktur. Müşterilerine, faiz yerine kâr payı verilir.

Mevduata faiz uygularlar dolayısıyla çalışma sistemleri faiz esaslıdır. Paranın İşlevi Para alım-satımda kullanılmaz, mal

ticareti yapılır.

Para bir ticari ürün varsayılır ve para ticareti yapılır.

Fon Toplama Özel cari hesap, katılma ve kâr-zarar ortaklığı yöntemleriyle fon toplarlar. Borçlanırken Libor sistemini değil katılma hesaplarını kullanırlar.

Ticari hesap ve mevduat hesabı yöntemleriyle fon toplarlar, ortaklık yoktur, borçlu-alacaklı ilişkisi vardır. Borçlanırken Libor (+2 -3) sistemini kullanırlar.

Fon Kullandırma Nakit kredi kullandırılmaz. Murabaha, icara, mudaraba, muşaraka gibi birçok yöntemle fon kullandırılır. Gayrimenkul alım-satımı yaparlar.

Faiz karşılığında nakit kredi

kullandırılabilir. Basılı ya da külçe altın dışında ne emtia ne gayrimenkul alım- satımı yapabilirler.

Finansal Kiralama (Leasing)

Finansal kiralama yaparak müşterilerine fon aktarabilirler.

Finansal kiralama yapamazlar. Ancak leasing şirketi kurabilirler.

Risk ve Güven Ortaklık olduğu için risk vardır ve müşteri bu riski kabul eder ancak ortak olunan proje, teminat ve ipotekten daha çok önemlidir çünkü güven bu sistemin temel esasıdır.

Faiz esaslı olduğu için risk yoktur, teminat ve ipotek ile güven sağlarlar.

Fonun Müşteri Açısından Maliyeti

Müşterinin ödeyeceği miktar vade sonunda ekonomiye göre değişmez.

Ticari bankaların kullandıkları yöntemler fon maliyetini değiştirebilir.

Fonun Süresi Daha çok uzun vadeli yatırımları desteklerler.

Daha çok kısa süreli kredi kullandırmayı tercih ederler. Fon Maliyetleri Katılım bankalarında fonların maliyeti

yoktur ve müşteriye getiri garantisi verilmez.

Tüm fon kaynaklarının maliyeti vardır.

İktisadi Sistem İslami iktisat sistemini kullanırlar. Kapitalist iktisat sistemini temel alırlar. Kredi ve Diğer

Yatırımlar

Şirkete değil uygulanacak projeye yatırım yapılır.

Kredi açılmasında teminat önemlidir. Tabi Oldukları

Kuruluş

TKBB’ye tabidirler ve üye olmak zorundadırlar.

Türkiye Bankalar Birliği (TBB)’ye üye olmak zorundadırlar.

Getiri Dağıtımı Yasal sınırlama yoktur. Mevduat faizlerinde bazı sınırlamalar mevcuttur.

Riski Üstlenme Ortaklık olduğu için hem banka hem müşteri riski birlikte üstlenir.

Faiz sistemi olduğu için mevduat sahibinin herhangi bir riski yoktur, tüm riski banka üstlenir.

Müşteri Getirisi Zarar varsa fon sahipleri katılımları oranında zararı karşılar, kâr varsa %80’i fon sahiplerine dağıtılır.

Kazanç oranı önceden belirlenir.

Kullandıkları Finansal Enstrüman

Dezavantajları vardır çünkü her finansal aracı kullanamazlar (tahvil gibi).

Kâr sağlayan her tür finansal aracı kullanabilirler (repo, hazine bonosu vb.).

Kültür Etkileşimi Faiz sistemi dünya genelinde yaygın olduğu için kültüre yabancıdırlar.

Ticari bankalar bu sistemin ürünü olduğu için avantajlıdırlar. Makro Ekonomiye

Etkileri

Kayıt dışı ekonomiyi engellemek esas amaçlarıdır ve bu sayede devletin vergi gelirlerini de artırırlar.

Teminat esasına bağlı olarak kredi verdikleri için kayıtdışı ekonomiyi kontrol edemezler.

Reel Ekonomiye Katkıları

Kâr ve zarar ortaklığı yöntemiyle topladıkları fonları faizsiz olarak ticari ve sınai faaliyetlerde kullanırlar.

Topladıkları fonların bir kısmını reel ekonomiye kazandırır, bir kısmını da rant ekonomisinde kullanırlar (hazine bonosu, devlet tahvili, repo).

Kaynak: Akhan, 2010: 28-32; Özulucan ve Deran, 2009: 95-100; Dağ, 2011: 37-40

Tablo 9’da ticari bankalar ile katılım bankaları arasındaki farklar belirtilmiştir. Bu iki bankanın farklılıkları, benzerliklerinden çok fazladır. Çünkü farklı sistemin bankacılık türleridir. Birtakım ortak noktaları olsa da ticari bankacılık ve katılım bankacılığı birbirinden çok ayrı bankacılık türleridir. Aralarındaki en

büyük ve en önemli fark: birisi kapitalist sistemin ürünü iken, diğeri İslami sistemin ürünüdür.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

TİCARİ BANKALAR İLE KATILIM BANKALARININ KÂRLILIK PERFORMANSLARININ KARŞILAŞTIRILMASI